التهاب انتقالی از معده به روده، گاستروانتریت (Gastroenteritis) نامیده می‌شود. این وضعیت با درد، استفراغ و اسهال همراه است. گاستروانتریت یا آنفولانزای معده در نتیجه عفونتی ویروسی، باکتریایی، انگلی، قارچی یا بلعیدن ماده‌ای شیمیایی ایجاد می‌شود. ضعف، سردرد، از دست‌دادن اشتها و نفخ از علائم گاستروانتریت هستند. این التهاب معده و روده معمولاً خود به خود از بین می‌رود، اما گاهی نیاز به مراجعه به متخصص گوارش وجود دارد. در این مقاله، از تمام نکات لازم درباره گاستروانتریت عفونی و انواع آن گفته‌ایم.
مطالعه مقاله به حدود ۵ دقیقه زمان نیاز دارد.
پرسش‌های خود را در بخش نظرات بپرسید تا کارشناس سلامتی مجله پزشکی دکتردکتر به شما پاسخ دهد.
بیماری گاستروانتریت یا آنفولانزای معده چیست؟
گاستروانتریت (Gastroenteritis) به معنای التهاب در معده و روده است. التهاب باعث می‌شود، در این اندام‌ها احساس تورم و درد به وجود بیاید. در نتیجه، علائمی مانند تهوع، استفراغ، درد شکم و اسهال ایجاد می‌شوند. گاستروانتریت اغلب، زمانی اتفاق می‌افتد که دچار عفونت در دستگاه گوارش (GI) می‌شوید. باکتری‌ها و ویروس‌ها می‌توانند باعث مسمومیت غذایی و عفونت آنفولانزای معده شوند. مواد شیمیایی هم در رقم‌زدن چنین مشکلی نقش دارند.
پایگاه مدیریت و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) درباره این بیماری نوشته است:
بیماری‌های دستگاه گوارش مانند گاستروانتریت، به سرعت در محیط‌های بسته و نیمه‌بسته سرایت می‌کنند.
ویروس‌های عامل این بیماری معمولاً در فصول پاییز و زمستان در گردش هستند. سایر ویروس‌ها و باکتری‌ها هم می‌توانند باعث پخش آنفولانزای معده شوند. افرادی که مدام در سفر هستند، بیشتر از دیگران در معرض خطر قرار دارند. گاستروانتریت بسیار مسری است. با اقدامات بهداشتی ساده مانند شستن دست، می‌توانید از انتشار و ابتلا به آن جلوگیری کنید.
آنفولانزای معده په علائمی دارد؟
اسهال و استفراغ دو علامت اصلی گاستروانتریت هستند. این وضعیت می‌تواند باعث کمبود مایعات در بدن شود. بنابراین، اگر مشکوک به کم‌آبی هستید، سریعاً به دکتر گوارش مراجعه کنید. کم‌آبی خفیف علامت شایعی از گاستروانتریت است و معمولاً به راحتی با نوشیدن مایعات زیاد برطرف می‌شود. اگر بدن شدیداً بی‌آب شود، احتمال مرگ هم وجود دارد؛ مگر اینکه سریعاً اقدامات لازم انجام شوند و آب لازم برای عملکرد هر دستگاه بدن به آن رسانده شود.
علائم و نشانه‌های کم آبی در بزرگسالان عبارتند از:
- سردرد
- سرگیجه
- دفع کم ادرار
- گرفتگی عضلات
- گودی زیر چشم
- ضعف و خستگی
- تحریک‌پذیر شدن
- خشکی دهان و زبان
اگر در زمان ابتلا به اسهال و استفراغ شدید، امکان نوشیدن آب را ندارید، حتماً از مایعات دیگر استفاده کنید. نگذارید که بدن بی‌آب و خالی از مایعات شود. چنین وضعیتی عوارض بسیار خطرناکی به‌همراه می‌آورد. بعضی از علائم گاستروانتریت و رفلاکس اسید معده شبیه به هم هستند. پزشک باید در تشخیص مشکل، دقت به خرج دهد.
گاستروانتریت در کودکان چه علائمی دارد؟
علائم گاستروانتریت در کودکان هم تقریباً مشابه بزرگسالان است. اما این وضعیت در کودکان با طاقت کمتر، سخت‌تر مدیریت می‌شود. از شایع‌ترین نشانه‌های بروز مشکل در بچه‌ها، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- اسهال؛ آبکی یا خونی‌بودن مدفوع، افزایش دفعات اجابت مزاج
- کاهش اشتها؛ توأم با بی‌حالی و ضعف
- درد شکم؛ دردهایی به شکل دل‌پیچه
- استفراغ؛ همراهی با حالت تهوع
- تب؛ از حالت خفیف تا متوسط
یادتان باشد که وجود خون در مدفوع، نشانه عفونتی جدی است. تب بالای ۳۸.۵ سانتی‌گراد در کودکان زیر ۳ ماه و بالای ۴۰ درجه در کودکان بزرگ‌تر هم نیاز به پیگیری سریع دارد. نشانه‌هایی مانند معده درد و فشارهای وارد بر شکم شدید را هم جدی بگیرید و به دکتر مراجعه کنید.
انواع گاستروانتریت
گاستروانتریت عفونی شایع‌ترین نوع این بیماری است و به دلیل عفونت در دستگاه گوارش (معده و/یا روده) ایجاد می‌شود. ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها یا انگل‌ها ظرفیت ایجاد عفونت در بدن را دارند. گاستروانتریت شیمیایی در صورت مصرف مواد شیمیایی سمی و منابع غذایی و آب آلوده به‌وجود می‌آید. مصرف دوز سنگین برخی مواد مخدر یا نوشیدن الکل زیاد هم در ایجاد آنفولانزای معده نقش دارند.
| نوع گاستروانتریت | عامل ایجادکننده | علائم رایج | راه‌های انتقال | درمان |
|---|---|---|---|---|
| گاستروانتریت ویروسی | آدنوویروس، نوروویروس، روتاویروس، ساپوویروس، آستروویروس، کالیسی ویروس | اسهال آبکی، استفراغ، تب، درد شکم، تهوع | تماس مستقیم با فرد آلوده، مصرف آب یا غذای آلوده | استراحت، هیدراتاسیون، درمان علائم |
| گاستروانتریت باکتریایی | شیگلا، سالمونلا، کمپیلوباکتر، اشرشیاکلی، استافیلوکوک | اسهال خونی، تب، درد شکم شدید، تهوع، استفراغ | مصرف آب یا غذای آلوده، تماس با حیوانات آلوده | آنتی‌بیوتیک (در برخی موارد)، هیدراتاسیون، درمان علائم |
| انگلی | ژیاردیا، کریپتوسپوریدیوم، سیکلوسپورا، آمیبا | اسهال آبکی یا خونی، نفخ، گاز، کاهش وزن، خستگی | مصرف آب یا غذای آلوده، تماس با آب آلوده | داروهای ضد انگل، هیدراتاسیون، بهبود بهداشت |
| قارچی | کاندیدا، آسپرژیلوس | اسهال، درد شکم، نفخ، تب | تضعیف سیستم ایمنی، مصرف طولانی مدت آنتی‌بیوتیک، بیماری‌های زمینه‌ای | داروهای ضدقارچ، درمان بیماری زمینه‌ای |
| شیمیایی | فلزات سنگین، سموم گیاهی، داروها، الکل | اسهال، استفراغ، درد شکم، حالت تهوع، آسیب به پوشش داخلی روده | مصرف مواد سمی، مصرف بیش از حد داروها | قطع مصرف ماده سمی، درمان علائم، حمایت از کبد و کلیه‌ها |
علت ابتلا به آنفولانزای معده چیست؟
گاستروانتریت زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن برای محافظت از معده و روده در برابر آسیب‌ها فعال می‌شود. بدن سلول‌های التهابی را برای کمک به مبارزه با عفونت‌ها و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده ارسال می‌کند. این روند معمولاً پاسخی است که به یک تهدید یا آسیب موقت داده می‌شود. پس از مدت کوتاهی، این واکنش اثر می‌کند و التهابات از بین می‌روند. بیماری‌های عفونی یا مواد شیمیایی سمی هم می‌توانند باعث گاستروانتریت حاد شوند. گاستروانتریت عفونی ناشی از عفونت در دستگاه گوارش است و عامل آن هم ویروس، باکتری، انگل یا قارچ است. عفونت‌ها شایع‌ترین علت ابتلا به گاستروانتریت هستند. این عفونت‌ها منجر به علائم آزاردهنده‌ای مانند اسهال می‌شوند.
آنفولانزای معده یا گاستروانتریت چگونه درمان می‌شود؟
در بیشتر موارد، گاستروانتریت خود به خود از بین می‌رود. بهترین راه برای کمک به بهبودی بدن، استراحت و نوشیدن مایعات زیاد است. مصرف غذاهای سبک با هضم آسان هم ایده خوبی خواهد بود. اما برخی از علل کمتر شایع گاستروانتریت نیاز به درمان دارند. اگر علائم از بین نمی‌روند، یا فکر می‌کنید که نوعی مسمومیت سمی دارید، به پزشک مراجعه کنید.
دارو برای درمان گاستروانتریت
مصرف برخی از داروها هم برای مدیریت وضعیت ابتلا به گاستروانتریت مفید خواهد بود. یکی از خطرناک‌ترین عوارض این بیماری، کم‌آبی بدن است. از همین رو، سعی پزشکان جلوگیری از عوارض دهیدراسیون بدن است. داروهای مورد استفاده در درمان دارویی گاستروانتریت شامل موارد زیر می‌شود:
- مایعات IV برای جلوگیری یا اصلاح کم‌آبی و عدم تعادل الکترولیت‌ها
- داروهایی برای درمان علائمی مانند حالت تهوع و اسهال در موارد خاص
- تغذیه تزریقی برای دادن انرژی به بدن، بدون استفاده از سیستم گوارشی تحت فشار
برخی از علل گاستروانتریت حاد نیاز به دارو دارند. به عنوان مثال، ممکن است، برای درمان نوع خاصی از عفونت باکتریایی یا انگلی به یک آنتی‌بیوتیک یا داروی ضدانگلی مخصوص نیاز باشد. اگر به علت مسمومیت سمی به گاستروانتریت شیمیایی مبتلا هستید، احتمالاً به درمان اضافی برای کمک به پاکسازی سم از بدن خود احتیاج دارید. نوع درمان هم وابسته به شدت وضعیت است.
درمان‌های خانگی آنفولانزای معده
درمان‌های خانگی معمولاً برای از بین‌بردن علائم گاستروانتریت کفایت می‌کنند. برای مثال، نوشیدن مایعات رقیق مانند آب و آبمیوه‌های طبیعی بدون پالپ برای جلوگیری از دهیدراتاسیون بسیار مهم است. ضمناً باید از مصرف نوشیدنی‌های گازدار، کافئین‌دار و الکلی هم خودداری کنید. به توصیه‌های زیر هم برای درمان خانگی این مشکل دقت داشته باشید:
- بدن خود را استراحت دهید تا برای بازیابی خود، انرژی داشته باشد.
- چای نعناع به کاهش تهوع و تسکین درد شکم کمک شایانی می‌کند.
- استفاده از کمپرس گرم روی شکم می‌تواند به کاهش درد و گرفتگی عضلات شکم کمک کند.
- زنجبیل دارای خواص ضدالتهابی و ضدتهوع است. می‌توانید از چای زنجبیل یا مکیدن آب نباتی با این طعم استفاده کنید.
- غذاهای نرم و قابل هضم مانند موز، سیب زمینی پخته، برنج سفید، نان تست سفید، مرغ آب‌پز بدون پوست و استخوان، ماهی پخته بدون تیغ مصرف کنید.
از مصرف خودسرانه داروهای ضداسهال خودداری کنید، چون ممکن است، عوارض جانبی داشته باشند.
چگونه می‌توان از ابتلا به بیماری آنفولانزای معده جلوگیری کرد؟
همه موارد گاستروانتریت قابل پیشگیری نیستند. اما اقدامات متنوعی برای جلوگیری انواع مختلف این بیماری وجود دارد. ساده‌ترین نکته‌ای که به پیشگیری وضعیت کمک می‌کند، شستن دست‌ها است. با این کار هم از خود و هم از دیگران در مقابل گاستروانتریت مراقبت می‌کنید. کف‌کردن دست با صابون به مدت حداقل ۲۰ ثانیه، میکروب‌ها و سموم را از دهان دور نگه می‌دارد. روش‌های دیگر پیشگیری ابتلا به گاستروانتریت شامل موارد زیر می‌شوند:
- تمیزکردن با مواد ضدعفونی‌کننده به حذف میکروب‌های روی سطوح کمک می‌کند.
- تمیزکردن و ضدعفونی مواد غذایی مختلف براساس اصول مناسب هم در کاهش احتمال ابتلا نقش دارد.
- هنگام سفر، بهتر است از غذاهای پخته، پوست‌کنده یا بسته‌بندی‌دار و آب بطری استفاده کنید.
در مصرف داروهای خود هم مطابق نسخه تجویزی پزشک پیش بروید. هرگز سرخودانه، اقدام به مصرف دوز بیشتری از داروها نکنید.
بهترین پزشک برای درمان بیماری گاستروانتریت کیست؟
برای درمان گاستروانتریت باید به متخصص گوارش مراجعه کنید. پزشکی که می‌‌داند تخصص گوارش چیست و با عملکرد روده و معده آشنایی دارد، درمان مناسب را تجویز می‌کند. التهاب معده ناشی از این وضعیت در برخی از افراد، خود به خود رفع می‌شود. بعضی بیماران هم نیاز به پیگیری جدی و استفاده از درمان‌های مختلف دارند. پزشکان با بررسی علائم گاستروانتریت و انجام اقدامات تشخیصی مانند آزمایش و معاینات، داروی مناسب را تجویز می‌کنند. بنا به نوع آنفولانزای معده از آنتی‌بیوتیک یا روش‌های دیگر برای درمان معده درد و التهاب روده استفاده می‌شود. برای درمان انواع معده درد و گاستروانتریت، می‌توانید به سامانه آنلاین دکتردکتر مراجعه کنید. در این پلتفرم، امکان نوبت‌گرفتن اینترنتی از بهترین متخصصان فراهم است. نظر مراجعان پیشین هر پزشک را درباره روند درمان درد مزمن معده، گاستروانتریت و… بخوانید. بنا به تجربه و امتیازات پزشکان از آن‌ها برای مراجعه نوبت بگیرید.
منابع:
patient.info
quebec.ca
my.clevelandclinic.org
سوالات متداول گاستروانتریت
بله، گاستروانتریت مسری است، بنابراین به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. هنگامی که ذرات ریز مدفوع یا استفراغ از یک فرد آلوده وارد دهان شوند، بیماری به وجود می‌آید.
اگر دچار کم‌آبی یا دهیدراسیون بدن شود، زیاد استفراغ کند و نتوانید مایعات لازم را به بدن برساند، گاستروانتریت خطرناک می‌شود. خون در مدفوع یا شکم‌درد شدید هم نشانه‌های خوبی نیستند و شاید خطراتی به همراه بیاورند.
آب، آبمیوه‌های طبیعی بدون پالپ (مثل آب سیب بدون پالپ)، آب سبزیجات، سوپ‌های صاف شده (بدون تکه‌های جامد)، چای بدون کافئین، موز رسیده، سیب زمینی پخته، برنج سفید، نان تست سفید، مرغ آب‌پز و ماست پروبیوتیک برای درمان این وضعیت مناسبند.
علائم گاستروانتریت ویروسی ۱ تا ۳ روز پس از عفونت ظاهر می‌شوند و می‌توانند از نظر شدت متفاوت باشند. به طور معمول، علائم گاستروانتریت بین ۱ یا ۲ روز تا ۱۴ روز طول می‌کشد.
