حصبه چیست؟ دلایل، علائم و درمان‌ها + روش‌های انتقال

بیماری تب تیفوئید یا حصبه نوعی عفونت ناشی از باکتری سالمونلا تیفی است. علائم آن شامل سردرد، تب بالا، درد شکم، اسهال و استفراغ می‌شود. اگر بیمار درمان زودهنگام با آنتی بیوتیک‌ها را شروع نکند، خطراتی جدی سلامت و زندگی او را تهدید خواهند کرد. از راه‌های انتقال حصبه باید به آب آلوده، غذاهای آلوده و تماس مستقیم با فرد بیمار اشاره کنیم. کودکان و مسافران به مناطق اندمیک گروه‌های پرخطر در ابتلا به این وضعیت هستند. افراد با سیستم ایمنی ضعیف هم سریع‌تر از دیگران به تب روده یا همان تیفوئید مبتلا می‌شوند. عدم رعایت بهداشت فردی و بهداشت نامناسب آب و غذا هم از دلایل ابتلا به تب تیفوئیدند. برای تشخیص حصبه و درمان آن باید به دکتر گوارش و متخصص عفونی مراجعه کنید.

در این مقاله درباره تب حصبه و علائم و درمان‌هایش در کودکان و بزرگسالان گفته‌ایم. مطالعه مقاله به ۶ دقیقه زمان نیاز دارد.

در پایان، پرسش‌هایتان را در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی مجله پزشکی دکتردکتر به شما پاسخ دهد.

حصبه چیست؟

حصبه نوعی بیماری است که باکتری سالمونلا تیفی (S. Typhi) آن را ایجاد می‌کند. این باکتری با آلوده‌کردن روده کوچک، عوارضی مانند تب بالا و درد شکم را به همراه دارد. به تب حصبه، تب روده یا تب تیفوئید هم می‌گویند. دلیل انتقال حصبه انسان‌ها هستند و عامل حیوانی ندارد. در واقع، بیماری از انسان به انسان منتقل می‌شود و راه اصلی سرایت آن هم تماس مستقیم با مدفوع فرد مبتلا به عفونت است. این باکتری از راه دهان وارد بدن می‌شود و ۱ تا ۳ هفته در روده می‌ماند. سپس از دیواره روده وارد جریان خون می‌شود.

از جریان خون هم به بافت‌ها و اندام‌های دیگر راه پیدا می‌کند. سیستم ایمنی میزبان نمی‌تواند کار چندانی برای مقابله با آن انجام دهد، چون باکتری حصبه در داخل سلول‌های میزبان زندگی می‌کند و از سیستم ایمنی در امان است. دکتر عفونی با تشخیص وجود استافیلوکوکوس تیفی از طریق خون، آزمایش مدفوع، ادرار یا نمونه مغز استخوان، بیماری را تشخیص می‌دهد.

حصبه چه علائمی دارد؟

تب تیفوئید یا حصبه تب شدیدی ایجاد می‌کند که در صورت عدم درمان، هفته‌ها طول می‌کشد. این وضعیت اغلب در طی چند روز به تدریج بدتر می‌شود. سایر علائم تب حصبه عبارتند از:

• سرفه
• سردرد و لرز
• دردهای عضلانی
• درد معده (شکم)
• از دست‌دادن اشتها
• حالت تهوع، استفراغ
• اسهال یا یبوست

در پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان بهداشت جهانی (who) آمده است:

حتی زمانی که علائم از بین می‌روند، ممکن است که افراد همچنان حامل باکتری تیفوئید باشند و بیماری را از راه مدفوع خود به دیگران انتقال دهند.

بثورات یا لکه‌های صورتی کم‌رنگ هم از علائم حصبه هستند و معمولاً روی سینه یا شکم دیده می‌شوند. علائم دیگر این بیماری هم شامل نفخ و یبوست هستند.

علائم حصبه در کودکان

تب روده در کودکان هم علامت‌هایی مشابه بزرگسالان به وجود می‌آورد. تبی تدریجی در بچه‌ها دیده می‌شود که معمولاً بالا می‌رود و احتمالاً به حوالی ۴۰ سانتی‌گراد هم می‌رسد. خستگی و ضعف شدیدی هم در بچه‌های مبتلا به تیفوئید دیده می‌شود. سردرد هم علامت شایعی است که با درد شکم همراه می‌شود و بی‌اشتهایی کودک را به همراه دارد. برای درمان این وضعیت مراجعه به دکتر گوارش و عفونی ضروری است.

علائم بیماری حصبه در بزرگسالان

عامل حصبه یعنی باکتری سالمونلا می‌تواند بعد از ایجاد علائم اولیه، باعث بروز مشکلات و نشانه‌های جدی دیگری هم شود. از علائم پیشرفته بیماری در بزرگسالان به موارد زیر دقت کنید:

• سرفه خشک
• درد مفاصل، به ویژه مفاصل بزرگ
• سردرد شدید بسیار آزاردهنده و خارج از تحمل

اگر حصبه درمان نشود، نشانه‌های بسیار ناخوشایندی مانند خونریزی داخلی در روده‌ها و سوراخ‌شدن آن‌ها را به همراه دارد. ضمن اینکه باعث گسترش عفونت به خون هم می‌شود.

علت ایجاد حصبه چیست؟

تیفوئید توسط باکتری سالمونلا تیفی (S. typhi) ایجاد می‌شود. این بیماری از راه غذا، نوشیدنی و آب آشامیدنی آلوده و تماس با مدفوع مبتلا انتشار پیدا می‌کند. در صورت آلوده‌بودن آب، شستن میوه‌ها و سبزیجات هم می‌تواند باعث گسترش آن شود. مراحل ورود باکتری سالمونلا به بدن و چرخه عمر آن به شرح زیر است:

برخی از افراد بدون داشتن هیچ علامتی به تیفوئید مبتلا هستند. برخی دیگر پس از از بین‌رفتن نشانه‌ها، همچنان باکتری را در بدن خود نگه می‌دارند. در نتیجه، امکان ظهور دوباره بیماری قوت می‌گیرد.

حصبه چگونه منتقل می‌شود؟

تب تیفوئید معمولاً از طریق غذا یا آب آلوده به باکتری گسترش پیدا می‌کند. اگر نوشیدنی یا غذایی که می‌خورید، از سوی فرد بیمار در تماس باشد، امکان انتقال بیماری به وجود می‌آید. مواد غذایی و نوشیدنی آلوده به ذرات مدفوع و ادرار بیمار هم دیگران را مریض می‌کنند. نشستن دست‌ها بعد از اجابت مزاج، تماس سطوح و اشیایی آلوده به باکتری هم از راه‌های دیگر انتقال حصبه هستند.

شستن مرتب دست‌ها با آب و صابون، به ویژه قبل از غذا خوردن و بعد از اجابت مزاج، یکی از موثرترین راه‌ها برای پیشگیری از انتقال حصبه است.

چه عواملی خطر انتقال بیماری تب حصبه را بیشتر می‌کنند؟

مردم برخی نقاط دنیا مانند آفریقا، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری حصبه هستند. در بیشتر موارد، افراد مختلف در اثر آلودگی‌های غذایی به حصبه دچار می‌شوند. کسانی که در مراکز درمانی یا رستوران‌ها مشغول به فعالیت هستند هم بیشتر در معرض ابتلا به بیماری قرار دارند. عوامل خطری که احتمال ابتلا به حصبه را بالا می‌برند، شامل موارد زیر هستند:

• تماس مستقیم با فرد آلوده
• سفر به مناطق آلوده
• سیستم ایمنی ضعیف

 زندگی در مناطقی که بهداشت فردی و محیطی به خوبی مورد توجه قرار نمی‌گیرد، خطر ابتلا به این وضعیت را افزایش می‌دهد. منظور مناطقی است که سیستم دفع فاضلاب نامناسب، کمبود آب آشامیدنی سالم و بهداشت ضعیف در زمینه مواد غذایی دارند.

حصبه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشکان برای تشخیص وضعیت بیماری از فرد مبتلا درباره سوابق سفرهایش می‌پرسند. سپس با انجام آزمایش‌ها و معاینه‌های فیزیکی مانند آزمایش ادرار به تشخیص نهایی می‌رسند. از آزمایش‌های مفید در این زمینه باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• آزمایش خون
• آزمایش مدفوع
• آزمایش ادرار

امکان دارد که پزشک، بخشی از پوست را بی‌حس و با یک تیغ کوچک یا چاقوی جراحی، نمونه‌برداری کند. در برخی موارد هم برای تشخیص از نمونه‌برداری مغز استخوان استفاده می‌شود. پزشکان برای بررسی تغییرات در ریه‌ها، از اشعه ایکس هم کمک می‌گیرند و تصاویری از درون بدن تهیه می‌کنند.

حصبه چگونه درمان می‌شود؟

حصبه با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. برخی از انواع جدیدتر باکتری‌ها می‌توانند از درمان‌های آنتی‌بیوتیکی جان سالم به در ببرند، بنابراین بسته به نوع تیفوئید، درمان با آنتی‌بیوتیک‌های مختلفی صورت می‌گیرد. اگر به شدت بیمار هستید یا عوارض ناخوشایندی دارید، ممکن است به درمان‌های دیگری هم نیاز پیدا کنید. احتمالاً برای این درمان‌ها باید در بیمارستان بستری شوید.

دارو درمانی برای حصبه

پزشکان از انواع مختلفی از آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان حصبه استفاده می‌کنند. در جست‌وجوی بهترین قرص برای حصبه ، باید به موارد زیر اشاره داشته باشیم:

• سیپروفلوکساسین، لووفلاکسین یا افلوکساسین
• سفتریاکسون، سفوتاکسیم یا سفیکسیم
• آزیترومایسین
• کارباپنم‌ها

اگر بیماری شدید باشد، شاید با استروئیدهایی مانند دگزامتازون درمان پیگیری شود. گاهی اوقات، باکتری‌ها می‌توانند نسبت به داروها مقاومت نشان دهند. در این صورت، دیگر آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان کفایت نمی‌کنند.

درمان خانگی حصبه

برای مراقبت از خود در خانه، داروهای آنتی‌بیوتیک تجویزی پزشک را مصرف کنید و درباره استفاده از مسکن‌هایی مانند داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDS) مانند ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم یا استامینوفن هم از او سوال کنید. باید بدانید که این مسکن‌ها برای کاهش درد احتمالی یا پایین‌آوردن تب بی‌خطر هستند یا خیر.

لازم است که فرد مبتلا به حصبه با نوشیدن مقادیر آب کافی از بی‌آبی بدن جلوگیری کند. در موارد شدیدتر، زمانی که روده سوراخ می‌شود، احتمالاً نیاز به جراحی هم وجود دارد. سازمان بهداشت جهانی بر تزریق واکسن حصبه تأکید دارد، چون با وجود آن، اثرگذاری داروها در زمان ابتلا به بیماری بیشتر خواهد شد.

درمان حصبه در کودکان

کودکان مبتلا به حصبه هم با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شوند. در واقع، درمان اصلی تب تیفوئید آنتی‌بیوتیک‌ها هستند و نوع و دوزشان وابسته به سن و وزن کودک است. از اقدامات دیگر برای کنترل بیماری در بچه‌ها، باید به آب‌درمانی برای جلوگیری از دی‌هیدراته‌شدن بدن آن‌ها اشاره کنیم. تغذیه‌ای سبک برای جلوگیری از تحریک روده و استراحت کافی هم از روش‌های دیگر درمان کودکان هستند. استفاده از تب‌برها با اجازه پزشک، برای پایین‌آوردن تب کودکان مبتلا به حصبه هم مفید خواهد بود.

چگونه می‌توان از حصبه جلوگیری کرد؟

بهترین راه برای کاهش خطر ابتلا به حصبه این است که اگر در منطقه‌ای پرخطر زندگی یا به آنجا سفر می‌کنید:

• واکسن بزنید.
• دست‌ها را مدام بشویید.
• مراقب غذاهای مصرفی‌تان باشید.

پخت کامل مواد غذایی و پرهیز از مصرف شیر غیر پاستوریزه هم در پیشگیری از بیماری نقش دارند. در محیط‌های مشکوک و آلوده از یخ و آب آشامیدنی نامطمئن استفاده نکنید. اگر به سلامت آب شک دارید، بهتر است که آن را بجوشانید و بعد مصرف کنید. میوه‌ها و سبزیجات را هم با دقت بشویید، به خصوص اگر خام مصرف می‌شوند. در صورت امکان، سبزیجات و میوه‌ها را پوست بگیرید.

واکسیناسیون برای جلوگیری از حصبه

دو واکسن برای تب حصبه وجود دارد. برای اینکه این واکسن‌ها اثرگذاری کافی داشته باشند، نیاز به چندین بار تزریق دارید. در واقع، چند دوز از این واکسن می‌توانند روی کنترل ابتلا نقش داشته باشند. حتی تزریق دوزهای مختلف هم بیمار نشدن را تضمین نمی‌کند. واکسن خوراکی حصبه شامل چهار قرص است که یک روز در میان مصرف می‌شود.
واکسن تزریقی هم باید حداقل، دو هفته قبل از رفتن به محیطی پرخطر از نظر ابتلا به حصبه، تزریق شود. کودکان بالای ۲ سال هم می‌توانند از این واکسن استفاده کنند. برای محافظت از خود باید هر ۲ سال یک بار، واکسن تقویت‌کننده تزریق کنید.

برای درمان حصبه باید به چه دکتری مراجعه کرد؟

برای درمان حصبه به دکتر گوارش مراجعه کنید. پزشکی که به‌ خوبی می‌داند، تخصص گوارش چیست، در راه درمان و رفع عوارض این بیماری عفونی به شما کمک می‌کند. دکتر عفونی هم متخصص دیگری است که در تشخیص وضعیت و هدایت بیمار در مسیر درمان نقش دارد. پزشکان با بررسی شرایط بهداشتی بیمار و مرور علائمی مانند خستگی و ضعف می‌توانند از آزمایش خون و مدفوع استفاده و بیماری را شناسایی کنند. برای بهبود وضعیت هم از درمان حمایتی و آنتی‌بیوتیک‌ها کمک می‌گیرند. اگر به‌ موقع به دکتر مراجعه نکنید، تب تیفوئید یا همان حصبه باعث بروز مشکلات گوناگونی می‌شود. از عوارض حصبه باید به سوراخ‌شدن روده یا بروز عفونت‌های ثانویه اشاره کنیم. با رعایت بهداشت فردی و البته رعایت بهداشت محیط، پیشگیری از حصبه کار دشواری نیست. یکی از بهترین روش‌ها برای شناسایی بهترین پزشکان عفونی و گوارش جهت درمان تب روده، مراجعه به سامانه اینترنتی دکتردکتر است. در آنجا، نظرات بیماران هر پزشک را بخوانید، امتیازهایش را بررسی کنید و از او به طور آنلاین، وقت بگیرید.

منابع:

my.clevelandclinic.org

medicalnewstoday.com

cdc.gov

who.int

سوالات متداول حصبه

آیا برای درمان حصبه طحال برداشته می‌شود؟

اگر دارودرمانی به بهبودی وضعیت بیمار کمک نکند، احتمال برداشتن طحال در زمان ابتلا به تیفوئید وجود دارد. در واقع، اثرنداشتن داروها برای درمان حصبه ترومبوسیتوپنیک، نیاز به این عمل را ایجاد می‌کند.

آیا بیماری حصبه خطرناک و کشنده است؟

امکان جلوگیری از مرگ‌ومیر بیماران مبتلا به حصبه وجود دارد. در صورتی که روند درمان با آنتی‌بیوتیک‌های مناسب در زمان درست و به‌موقع پیگیری شود، کنترل بیماری مقدور خواهد بود. اما در صورت پیگیری‌نکردن وضعیت، احتمال مرگ هم وجود دارد.

تب حصبه چقدر طول می‌کشد؟

تب حصبه ۷ تا ۱۰ روز طول می‌کشد. اگر بیماری درمان نشود یا درمان دیرتر شروع شود، می‌تواند سه هفته یا بیشتر هم طول بکشد.

برای پیشگیری از حصبه، واکسنی وجود دارد؟

دو واکسن برای تب حصبه وجود دارد. این واکسن‌ها می‌توانند تا حد زیادی از ابتلا به حصبه جلوگیری کنند، اما نتایج قطعی در پیشگیری از بیماری ندارند.

چه مدت بعد از درمان تب تیفوئید، بهبودی ایجاد می‌شود؟

اگر به موقع با آنتی‌بیوتیک درمان شوید، باید در عرض چند روز احساس بهتری پیدا کنید. ممکن است، یک هفته تا ۱۰ روز، این روند طول بکشد.

آیا حصبه از راه بوسیدن منتقل می‌شود؟

خیر، حصبه با بوسیدن منتقل نمی‌شود. معمولاً تب حصبه مستقیماً از شخص دیگری به بدن انتقال پیدا نمی‌کند. اما اگر دست‌های خود را بعد از رفتن به دست‌شویی نشویید، امکان ابتلا به بیماری قوت می‌گیرد.