قرص رانیتیدین چیست؟ عوارض + موارد احتیاط

برای جلوگیری از ترشح اسید معده از نوعی داروی ضد اسید موسوم به قرص رانیتیدین (Ranitidine) استفاده می‌شود. این داروی ضداسید معده زخم در این ناحیه یا ریفلاکس اسید را درمان می‌کند. با تجویز دکتر گوارش، اقدام به مصرف داروهای کنترل اسید معده کنید و یادتان باشد که داروی رانیتیدین در چند سال اخیر از بازارها جمع‌آوری شده است. پیش‌تر، شربت رانیتیدین هم در بازار موجود بود. در این مقاله، اطلاعات کاملی درباره رانیتیدین در اختیارتان قرار داده‌ایم.

مطالعه مقاله به ۵ دقیقه زمان نیاز دارد.

اگر پرسشی دارید، در بخش نظرات بپرسید تا کارشناس سلامتی مجله پزشکی دکتردکتر به شما پاسخ دهد.

داروی رانیتیدین چیست و چه ترکیباتی دارد؟

رانیتیدین نوعی آنتی‌هیستامین است و از ترشح اسید معده جلوگیری می‌کند. برای درمان زخم معده یا روده هم کاربرد دارد و می‌تواند درد و ناراحتی ناشی از زخم و سوزش سردل را تسکین دهد. استفاده از این دارو در بسیاری از کشورهای دنیا از جمله ایران ممنوع است. سازمان غذا و دارو در ایران، مصرف این دارو را به علت احتمال سرطان‌زایی منع کرده است. با این حال، در این مقاله، درباره کاربردهای آن برایتان می‌گوییم و شما را بیشتر با عملکرد رانیتیدین آشنا می‌کنیم. یادتان باشد که مشکلات گوارشی بسیار حساس‌اند و باید با مراجعه به پزشکی درمان شوند که می‌داند تخصص گوارش چیست و اقدامات درمانی لازم را برایتان تجویز می‌کند.

نام تجاری رانیتیدین چیست و به چه نام‌هایی دیگری در بازار موجود است؟

رانیتیدین در حال حاضر در کشورهایی مانند ایران و بریتانیا ممنوع شده است. این اقدام برای احتیاط صورت گرفته، چون امکان دارد که حاوی مقدار کمی ناخالصی باشد و باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان شود. هنوز مشخص نیست که آیا در آینده، دوباره در دسترس خواهد بود یا خیر.

در پایگاه سلامت ملی بریتانیا (NHS) هم گفته شده:

رانیتیدین دارویی است که میزان اسید تولیدی معده را کاهش می‌دهد. از آن برای سوء هاضمه، سوزش سر دل و رفلاکس اسید، بیماری ریفلاکس معده، مری و پیشگیری/درمان زخم معده استفاده می‌شد. اما نباید فعلاً از آن استفاده کنید، چون نتایج تحقیقات روی حیوانات، حاکی از امکان ابتلا به سرطان در اثر مصرف است.

این دارو با عناوین تجاری دیگری مانند زانتاک هم در داروخانه‌ها عرضه می‌شد. در حال حاضر، دیگر اجازه عرضه آن وجود ندارد و به عبارت دقیق‌تر، از تاریخ ۲۴ فروردین ۱۳۹۹ از مراکز فروش دارو در ایران جمع‌آوری شده است.

رانیتیدین به چه اَشکال دارویی موجود است؟

داروی رانیتیدین به شکل‌های مختلفی در بازار عرضه می‌شد. قرص این محصول با دوز ۱۵۰ میلی‌گرم، بدون نسخه در دسترس قرار می‌گرفت. سازندگان آن، داروی مذکور را در حالات زیر روانه بازار می‌‌کردند:

• قرص و آمپول
• شربت و قطره رانیتیدین

مصرف شربت برخی از داروها برای کسانی مناسب است که مشکل بلع دارند. اصولاً سالمندان و کودکان از این شکل داروها بیشتر استقبال می‌کنند. در زمان مصرف شکل شربت هر دارو، باید به رعایت دوز لازم دقت شود.

نحوه عملکرد قرص رانیتیدین

رانیتیدین با اتصال به گیرنده‌های هیستامین (H2) در سلول‌های جداری معده به کاهش ترشح اسید کمک می‌کند. در واقع، این فرآیند منجر به مهار اتصال هیستامین به گیرنده می‌شود و اسید معده را کنترل می‌کند. حداکثر اثرگذاری این دارو، ۲ تا ۳ ساعت بعد از مصرف (قرص ۱۵۰میلی‌گرمی) خود را نشان می‌دهد. تسکین علائم ناراحتی معده، ۲۴ ساعت پس از شروع درمان رخ می‌دهد.

قرص رانیتیدین برای چه مشکلاتی تجویز می‌شود؟

قرص رانیتیدین با هدف رفع مشکلات گوارشی مربوط به اسید معده طراحی و روانه بازار شد. کاربردهای مختلفی برای آن در نظر گرفته شده بود. در جدول زیر نگاهی کلی به کارردها و ویژگی‌های دیگر این دارو داشته‌ایم. البته دقت کنید که دیگر، رانیتیدین در قالب قرص یا شربت در داروخانه‌ها عرضه نمی‌شود.

نکات مهمی که درباره رانیتیدین باید بدانید

بهتر است که در مطالعه درباره داروی رانیتیدین به نکاتی مهم توجه داشته باشید. از آنجا که امکان دسترسی بدون نسخه به این دارو زیاد وجود داشت، بسیاری از افراد سرخودانه، برای رفع مشکلات معده خود به سراغش می‌رفتند. در هر حال، مرور این نکات درباره آن، خالی از لطف نیست:

•  رانیتیدین به دلیل احتمال وجود ناخالصی سرطان‌زا از بازار برخی کشورها، از جمله ایالات متحده و ایران، خارج شده است.
• در برخی محصولات رانیتیدین، ناخالصی‌هایی موسوم به نیتروزامین‌ها یافت شده است. امکان دارد که این ترکیبات، خطر ابتلا به سرطان را بالا ببرند.
• امکان جایگزین‌کردن داروهای دیگری مانند فاموتیدین با رانیتیدین وجود دارد.

به دلیل نگرانی‌های ایمنی در مورد رانیتیدین، خودسرانه از آن استفاده نکنید و حتماً قبل از مصرف با پزشک یا داروساز مشورت کنید. برای استفاده از فامیتیدین یا موارد مشابه دیگر هم باید نظر متخصصان را بپرسید.

قرص رانیتیدین جویدنی برای چه مواردی تجویز می‌شود؟

رانیتیدین در قالب شربت یا قرص جویدنی، کارکرد مشابهی دارد. در واقع، فارغ از اینکه دارو را به چه شکلی مصرف کنید، روی عملکرد تولید اسید در معده اثر می‌گذارد. با مصرف آن، امکان کنترل اسید معده وجود دارد. اسید زیاد معده در بسیاری از افراد دیده می‌شود و مشکل بسیار رایجی است. دقت کنید که نباید با راه‌کارهای غیرحرفه‌ای و خودسرانه، اقدام به درمان این وضعیت کنید. دستگاه گوارش حساس است و هرگونه اقدام اشتباه، وضعیت‌های آزاردهنده و مزمنی ایجاد می‌کند.

داروی آلومینیوم ام جی برای کاهش سوزش معده و رفع اسید اضافی معده استفاده می‌شود و به تسکین علائم سوءهاضمه کمک می‌کند. قرص رانیتیدین با کاهش تولید اسید معده به درمان و پیشگیری از زخم معده کمک می‌کند.

دوز و نحوه مصرف قرص رانیتیدین

این دارو را قبل از مصرف، در ۵ میلی‌لیتر (۱ قاشق چای‌خوری) آب حل می‌کنند. پس از حل‌شدن دوز، تمام مایع را می‌بلعند تا کل دوز دریافت شود. قرص‌ها را نباید جوید، باید آن‌ها را به طور کامل بلعید و قورت داد یا روی زبان حل کرد. لازم است که دستورالعمل‌های روی برچسب نسخه هم دنبال شوند:

• مصرف قرص رانیتیدین در فواصل منظم و پرهیز از استفاده از دوز اضافه هم ضروری است.
• مصرف این دارو برای کودکان در زمان تولید، منع شده بود.

در صورتی که کسی بیشتر از حد مجاز و دوز لازم، قرص رانیتیدین مصرف کند، باید سریعاً به مرکز فوریت‌های پزشکی برود.

آیا داروی رانیتیدین را باید ناشتا خورد؟

بهترین زمان مصرف رانیتیدین معمولاً توسط پزشک تعیین می‌شود. زمان بهینه برای مصرف این دارو یا هر داروی دیگری تحت تأثیر عوامل گوناگونی است. برای مثال، نوع بیماری، شدت علائم یا داروهای مصرفی دیگر در تعیین زمان مصرف دارو نقش دارند. برخی از افراد، مصرف ناشتای این دارو را به زمان‌های دیگر ترجیح می‌دادند. باز هم پای قانونی کلی به میان نیست. برخی از پزشکان مصرف آن را همراه با غذا یا قبل از خواب مطلوب می‌دانستند.

نحوه و دوز مصرف قرص رانیتیدین برای بزرگسالان

 روش مصرف رانیتیدین برای بزرگسالان وابسته به سن، وزن و شدت بیماری آن‌ها متغیر است. معمولاً مصرف آن، ۲ بار در روز و به اندازه یک تا دو قرص ۱۵۰میلی‌گرمی، مجاز اعلام شده بود. کسانی که به ریفلاکس معده دچار هستند هم طبق ادعای تولیدکننده این دارو می‌توانند یک یا دو بار در روز، یک قرص ۱۵۰ میلی‌گرمی مصرف کنند. برخی مایل هستند که قرص را قبل از غذا و با آب فراوان مصرف کنند. باید بگوییم که قانونی خاص در این زمینه وجود ندارد. ضمن اینکه در حال حاضر، مصرف آن به هیچ‌کس توصیه نمی‌شود.

نحوه و دوز مصرف قرص رانیتیدین برای کودکان

استفاده از رانیتیدین برای کودکان توصیه نمی‌شود. اگر کودکی دچار مشکلات اسید معده باشد، باید حتماً به متخصص اطفال و گوارش مراجعه کند تا با کشف دلیل، امکان بررسی وضعیت فراهم شود. در نتیجه، داروهایی تجویز می‌شوند که سلامت کودک را به خطر نمی‌اندازند. احتمالاً پزشکان از داروهایی به شکل شربت استفاده می‌کنند تا مصرف برای بچه‌ها راحت‌تر باشد.

در صورت فراموشی یک دوز از رانیتیدین چه باید کرد؟

اگر یک نوبت مصرف داروی رانیتیدین را فراموش کردید، در اسرع وقت آن را مصرف کنید. در صورتی که تقریباً زمان مصرف نوبت بعدی فرارسیده است، فقط همان دوز را مصرف کنید. از مصرف دوز یا دوز اضافی خودداری کنید. حواستان باشد که مصرف بیش از حد با عوارض جدی همراه است و سلامتتان را به خطر می‌اندازد.

رانیتیدین را در چه شرایطی باید نگهداری کرد؟

قرص و شربت رانیتیدین را دور از دسترس کودکان نگه دارید. نکات زیر هم از سوی شرکت سازنده این دارو مطرح شده‌اند. برای نگهداری داروی رانیتیدین باید:

•  لازم است که از رطوبت و نور هم دور بماند.
• قرص رانیتیدین را در ظرفی با در بسته نگه دارید.
• یادتان باشد که این دارو باید در دمای اتاق بین ۲ تا ۳۰ سانتی‌گراد قرار داشته باشد.

اگر از زمان مصرف آن گذشت، دیگر اقدام به مصرف نکنید.

رانیتیدین چه عوارض جانبی دارد؟

بروز برخی از عوارض جانبی بعد از مصرف داروها، نیاز به پیگیری سریع و فوری دارد. بعد از مصرف قرص رانیتیدین هم امکان بروز عارضه‌های جانبی هست و شرکت سازنده آن، موارد زیر را در این زمینه، معرفی کرده است:

• واکنش‌های آلرژیک مانند بثورات پوستی، خارش یا کهیر، تورم صورت، لب‌ها یا زبان
• بزرگ‌شدن سینه در مردان و زنان و بروز مشکلات تنفسی
• عصبی‌شدن، افسردگی، توهم
• خونریزی یا کبودی غیرمعمول
• ضعف و خستگی
• زردی پوست
• استفراغ

این موارد از مضرات رانیتیدین و عوارض جانبی هم نیاز به پیگیری ندارند و معمولاً خودشان بهبود پیدا می‌کنند:

• یبوست یا اسهال
• سرگیجه
• سردرد
• تهوع

این فهرست ممکن است، تمام عوارض جانبی احتمالی را توصیف نکند. مراجعه به پزشک در زمان مصرف هر دارویی، به شما کمک می‌کند که از عوارض احتمالی دور بمانید.

رانیتیدین با چه داروهایی تداخل دارد؟

احتمال دارد که مصرف هر دارویی باعث بروز تداخلاتی با داروهای دیگر شود. اگر تحت درمان با داروهای مختلف هستید یا مکمل‌های دارویی استفاده می‌کنید، باید حواستان به تداخلات باشد. رانیتیدین هم با موارد زیر هم‌خوانی ندارد:

• آتازاناویر، دلاویردین، گلیپیزید، کتوکونازول
• میدازولام، پروکائین آمید، پروپانتلین
• تریازولام، وارفارین

این فهرست تمام تداخلات را شرح نمی‌دهد. فهرستی از تمام داروها، گیاهان دارویی، داروهای بدون نسخه یا مکمل های غذایی خود را با پزشکان درمیان بگذارید تا در زمان تجویز هر دارویی به داخلات دقت کنند. پس اگر زخم معده یا مشکلات مشابه دارید و می‌خواهید تحت درمان قرار بگیرید، باید حواستان به هم‌خوانی داروهای مصرفی باشد.

در چه شرایطی برای مصرف قرص رانیتیدین باید احتیاط کرد؟

در زمان مصرف هر دارویی، باید حواستان به نکات احتیاط در مصرف باشد. رانیتیدین از سوی سازمان غذا و دارو ممنوع اعلام شده است. اما به طور کلی، موارد احتیاطی از سوی شرکت سازنده آن، اعلام شده بود که به شرح زیر هستند:

• سیگار و الکل می‌توانند رفلاکس اسید یا سوزش سر دل را وخیم‌تر کنند.
• سیگار نکشید و الکل ننوشید. این اقدامات باعث تحریک معده می‌شوند و می‌توانند مدت زمان بهبود زخم را طولانی‌تر کنند.
• اگر مدفوع سیاه، قیری یا استفراغ شبیه تفاله قهوه دارید، فوراً با پزشک تماس بگیرید. ممکن است زخم خونریزی‌دهنده داشته باشید.

این دارو می‌تواند باعث کاهش ویتامین B12 شود. هنگام مصرف باید مطمئن شوید که ویتامین B12 کافی دریافت می‌کنید.

آیا مصرف رانیتیدین در بارداری و شیردهی مجاز است؟

افرادی که در دوران مراقبت دوران شیردهی یا بارداری به سر می‌برند، نباید برای کنترل اسید معده و مشکلات مشابه به سراغ داروهایی نظیر رانیتیدین بروند. دستگاه گوارش زنان در این دوران‌ها بسیار حساس‌تر از گذشته می‌شود. در نتیجه، باید در مصرف هر نوع دارو با پزشک مشورت کنید. مصرف رانیتیدین برای همه ممنوع شده، اما در زمان عرضه هم استفاده از آن، در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شد.

آیا مصرف سرخود قرص رانیتیدین خطر اوردوز دارد؟

اگر فردی بیش از حد دوز لازم، قرص رانیتیدین مصرف کرده و علائم جدی مانند غش‌کردن یا مشکل تنفسی دارد، باید با اورژانس تماس بگیرید. شمار تماس با مرکز فوریت‌های پزشکی هم ۱۱۵ است. علائم مصرف بیش از حد ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• اختلال در راه‌رفتن
• سرگیجه
• غش

تغییرات سبک زندگی مانند برنامه‌های کاهش استرس، ترک سیگار، محدودکردن مصرف الکل و تغییرات رژیم غذایی (مانند اجتناب از کافئین و برخی ادویه‌ها) به عملکرد بهتر این دارو کمک می‌کنند. البته باز هم تأکید می‌شود که این دارو دیگر عرضه نمی‌شود و فعلاً نباید به فکر مصرف آن باشید، چون سازمان غذا و دارو اجازه پخش آن در داروخانه‌ها را نمی‌دهد.

چه افرادی نباید رانیتیدین مصرف کنند؟

اگرچه در حال حاضر، استفاده از رانیتیدین مجاز نیست، اما در زمان عرضه آن در داروخانه‌ها هم مواردی برای منع مصرف آن، وجود داشت. به عبارت دقیق‌تر، افرادی با شرایط زیر اجازه استفاده از رانیتیدین را از نظر شرکت تولیدکننده هم ندارند:

• مبتلایان به بیماران کبدی
• مبتلایان به فنیل کتونوری
• افراد مبتلا به بیماری پورفیری
• بیماران کلیوی

برخی از افراد هم به ترکیبات موجود در دارو، آلرژی دارند و نباید به سراغ مصرف آن بروند.

برای مصرف رانیتیدین باید با چه پزشکی مشورت کرد؟

اگر دچار مشکلات معده هستید و تجربه ریفلاکس معده، زخم معده یا موارد مشابه را دارید، باید به دکتر گوارش مراجعه کنید. مصرف رانیتیدین هم که مجاز نیست، اما اگر بنا به استفاده از هر قرص و داروی ضداسید معده باشد، باید با متخصص گوارش مشورت کنید. قرص رانیتیدین در کنترل اسید معده نقش دارد و نحوه عملکرد دارو به گونه‌ای است که باعث پیشگیری ترشح اسید می‌شود. با این حال، وجود ترکیبات احتمالاً سرطان‌زا در آن، عامل ممنوعیتش بوده‌اند. انتخاب صحیح داروهای مربوط به مشکلات گوارشی مانند زخم اثنی عشر، سوءهاضمه و سوزش سردل بسیار مهم است.

اگر سرخودانه و بدون مراجعه به دکتر، اقدام به مصرف کنید، شاید تداخلات دارویی پیش بیاید، یا عوارض جانبی گریبان‌گیرتان شوند. داروی رانیتیدین هم عوارض مختلفی دارد و دیگر برای پیشگیری از زخم معده و کاهش ترشح اسیده معده توصیه نمی‌شود. برای انتخاب بهترین پزشکان، جهت دریافت مشاوره درباره انواع دارو از شربت رانیتیدین تا موارد دیگر، به سامانه دکتردکتر مراجعه کنید. در این بستر اینترنتی می‌توانید به طور آنلاین وقت بگیرید و نظرات بیماران دیگر را درباره تجربه مراجعه‌شان به هر پزشک بررسی کنید.

منابع:

my.clevelandclinic.org

webmd.com

drugs.com

nhs.uk

سوالات متداول قرص رانیتیدین

کاربرد رانیتیدین چیست و مصرف آن مجاز است؟

 موارد مصرف رانیتیدین برای رفع مشکل اسید زیاد معده است و در حال حاضر، مصرف آن از سوی سازمان غذا و دارو ممنوع شده است.

 عوارض جانبی رایج رانیتیدین چیست؟

مانند هر داروی دیگری، رانیتیدین هم عوارضی دارد. این عارضه‌ها شامل سردرد، یبوست یا اسهال، دل درد، خستگی و سرگیجه هستند.

 آیا رانیتیدین اعتیادآور است؟

خیر، رانیتیدین اعتیادآور نیست. با این حال، قطع ناگهانی مصرف آن می‌تواند باعث برگشت علائم ناراحتی معده شود.

 آیا می‌توانید رانیتیدین را در دوران بارداری و شیردهی مصرف کنید؟

مصرف رانیتیدین در دوران بارداری و شیردهی با خطرات احتمالی همراه است. رانیتیدن برای نوزاد و کودکان هم توصیه نمی‌شود. در حال حاضر هم سازمان غذا و دارو، استفاده از آن را برای همه غیرمجاز اعلام کرده است.