سندروم تورت یا بیماری تیک در اثر چه مشکلاتی رخ می‌دهد؟

یکی از اختلالات عصبی رشد، سندروم تورت است و در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان رخ می‌دهد. این وضعیت با حرکات ناگهانی و غیرارادی و/یا صداهایی به نام تیک عصبی همراه می‌شود. تیک‌ها از علائم سندروم تورت و از حالت خفیف/بی‌اهمیت تا متوسط ​​و شدید متغیر هستند و در برخی موارد کیفیت زندگی را به شدت تغییر می‌دهند. تیک حرکتی و غیرحرکتی در این اختلال عصبی شامل اقداماتی مانند کوبیدن سر، فحش‌دادن ناخودآگاه و موارد مشابه می‌شود. راهی برای درمانی سندروم تورت یا به عبارتی سندرم توره وجود ندارد، اما امکان کنترل این اختلال عصبی و عوارض آن وجود دارد. با دارودرمانی و رفتاردرمانی، امکان مدیریت سندرم توره یا تورت قوت می‌گیرد و بیماری تیک عصبی تاحدی از بین می‌رود. برای رسیدگی به علت سندروم تورت و مدیریت وضعیت باید به دکتر روانپزشک و نورولوژیست مراجعه کنید.

در این مقاله از علل، علائم و عوامل محیطی در کنار روش‌های تشخیص سندرم تورت برایتان می‌گوییم.

محتوا علمی و پزشکی این مقاله، توسط مرکز جامع پزشکی آرام مورد بررسی و تایید قرار گرفته است.

در پایان، اگر پرسشی داشتید از ما بپرسید تا  پاسخ دهیم.

سندرم تورت یا بیماری تیک چیست؟

سندروم تورت نوعی اختلال عصبی است که روی مغز و اعصاب اثر می‌گذارد و باعث می‌شود که شخص حرکات عیرغادی یا صداهایی به نام «تیک» تولید کند. تیک‌ها غیر ارادی هستند، بنابراین فرد مبتلا نمی‌تواند ‌آن‌ها را کنترل یا از بروزشان پیشگیری کند. تیک‌های حرکتی شامل حرکات بدن مانند بالا انداختن شانه می‌شوند. تیک‌های صوتی مانند صاف‌کردن گلو و صدا هستند. تیک‌های حرکتی معمولاً قبل از تیک‌های صوتی ایجاد می‌شوند.

در پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان مدیریت و پیشگیری از داروها (CDC) هم نوشته شده:

متخصصان برای تشخیص سندروم تورت در بزرگسالان و کودکان و سایر اختلالات تیک به علائم فرد نگاه می‌کنند. هیچ درمان ویژه‌ای هم برای این اختلال عصبی وجود ندارد، اما درمان می‌تواند به مدیریت علائم و عوارض تیک کمک کند.

 سندروم تورت معمولا در اوایل دوران کودکی ایجاد می‌شود و اغلب با بالغ شدن بهبود می‌یابد.

انواع تیک را بشناسید

 سندروم تورت شدیدترین اختلال تیک است، اما انواع دیگری از آن نیز وجود دارد. پزشکان از علائم بیمار برای تعیین نوع اختلال تیک استفاده می‌کنند. کودکان بیشتر از همه در معرض ابتلا به این وضعیت‌اند و برای درمان این مشکل باید به دکتر کودکان و دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید. اختلالات تیک عبارتند از:

• اختلال تیک موقت: تیک‌های حرکتی یا صوتی (یک یا هر دو) برای کمتر از یک سال.
• اختلال تیک مداوم (مزمن): تیک‌های حرکتی یا صوتی (نه هر دو) برای بیش از یک سال.
• سندرم تورت: تیک‌های حرکتی و صوتی (هر دو) برای بیش از یک سال.

از هر ۱۰۰ کودک، یک کودک به نوعی اختلال تیک مبتلا است. سندرم تورت کمتر شایع است و از هر ۱۶۰کودک، یک نفر را مبتلا می‌کند.

روند پیشرفت سندروم تورت چگونه است؟

روند پیشرفت این سندروم در افراد مختلف یکسان نیست و عوامل متنوعی روی آن تاثیر می‌گذارند. روند کلی پیشرفت بیماری هم به این شرح است. شدت تیک‌ها می‌تواند در طول زمان دچار تغییراتی شود. در برخی افراد، تیک‌ها در دوران کودکی شدت می‌گیرند و سپس با افزایش سن کمتر می‌شوند. در برخی دیگر، شدت تیک‌ها ثابت می‌ماند و برخی هم افزایش شدت تیک را تجربه می‌کنند. نوع تیک‌ها هم می‌تواند تغییر کند. مثلاً تیک‌هایی ساده به حالتی عجیب و غریب درمی‌آیند. استرس، اضطراب و خستگی از عوامل تشدید تیک‌ها هستند. برخی از مواد مخدر و داروها هم چنین نتیجه‌ای را ایجاد می‌کنند. در چنین شرایطی، مراجعه به روانپزشک، اهمیت بسیار بالایی پیدا می‌کند.

علائم سندروم تورت چیست؟

تیک‌ها علامت اصلی سندروم تورت هستند و معمولا بین سنین پنج تا هفت‌سالگی شروع می‌شوند. تقریباً این علامت‌ها در حدود سن نوجوانی و حوالی ۱۲سالگی به اوج خود می رسند. تیک‌ها پیچیده یا ساده هستند. تیک‌های پیچیده شامل حرکات بسیار متنوعی هستند. پرش عضوی از بدن یک تیک حرکتی پیچیده است. تکرار کلمات یا عباراتی خاص هم تیک صوتی پیچیده حساب می‌شود. تیک‌های ساده حرکات سریع و مکرری هستند که فقط چند گروه عضلانی را درگیر می‌کنند. شانه بالا انداختن یک تیک حرکتی ساده است.

از علائم دیگر سندروم تورت باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• تکان‌دادن بازو
• چشمک‌زدن
• تکان‌دادن یا چرخش سر
• حرکات فک
• فریاد زدن
• بو کشیدن

پاکسازی گلو هم از نمونه‌های رایج تیک عصبی و علائم ابتلا به سندرم تورت در کودکان و بزرگسالان است.

علت بیماری تیک چیست؟

علت دقیق سندروم تورت ناشناخته است. این عارضه معمولاً ارثی است؛ بنابراین ژنتیک و ژن‌ها احتمالاً در این زمینه نقش دارند. مشکلات مربوط به نحوه متابولیسم مغز و عملکرد انتقال دهنده‌های عصبی و اختلالات نوروترانسمیتر هم می‌توانند باعث بروز این مشکل شوند. انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین، مواد شیمیایی در مغز هستند که رفتار و حرکات را تنظیم می‌کنند. مجموعه‌ای از عوامل هم ریسک ابتلا به سندروم تورت را بالا می‌برند:

• جنسیت: مردان سه تا چهار برابر بیشتر از زنان در معرض ابتلا به تورت هستند.
• سلامت دوران بارداری: کودکانی که از مادرانی سیگاری یا دچار مشکلات سلامتی در بارداری به دنیا می‌آیند، بیشتر در معرض دچارشدن به این بیماری هستند.

وزن کم نوزاد در هنگام تولد هم می‌تواند شانس ابتلا به تورت را بیشتر کند.

چگونه سندروم توره تشخیص داده می‌شود؟

برای اینکه پزشک بتواند فردی مبتلا به اختلال تیک را تشخیص دهد، باید تیک‌های او قبل از سن ۱۸سالگی شروع شده باشند. برای تشخیص تورت، لازم است که بیش از یک سال، تیک‌های حرکتی و صوتی (هر دو) تجربه شده باشند. هیچ آزمایش خون یا تصویربرداری خاصی برای بررسی مشکل و رسیدن به تشخیص درباره آن وجود ندارد. در عوض، پزشک به دقت سابقه پزشکی و علائم را بررسی می‌کند و احتمالاً این سوالات را می‌پرسد:

• تیک‌ها هر چند وقت یک بار اتفاق می‌افتند؟
• تیک‌ها از چه سنی شروع شده‌اند؟
• ماهیت تیک‌ها (ساده یا پیچیده) چیست؟

ممکن است، پزشکان آزمایش‌هایی را برای سایر شرایطی انجام دهند که آن‌ها هم با بروز تیک عصبی همراهند.

کدام بچه‌ها بیشتر درگیر بیماری تیک می‌شوند؟

بیشتر بچه‌ها و بزرگسالانی به این وضعیت مبتلا می‌شوند که بیماری‌ها و اختلالات دیگری به شرح زیر را هم تجربه می‌کنند. از جمله اختلالاتی که احتمال بروز سندروم تورت را افزایش می‌دهند، باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• اکثر افراد مبتلا به تورت شرایط سلامتی دیگری دارند. اینها معمولاً اختلالات سلامت روانی یا رفتاری هستند، از جمله:
• افسردگی
• اختلالات اضطرابی
• اختلال طیف اوتیسم
• اختلالات یادگیری
• اختلال وسواس اجباری
• اختلال نافرمانی مقابله‌ای
• اختلال کمبود توجه بیش فعالی

ابتلا به هریک از این موارد با بالارفتن شانس دچارشدن به سندرم تورت همراه می‌شود.

روش‌های درمان سندروم تورت

تیک‌های خفیفی که بر فعالیت‌های روزانه تأثیر نمی‌گذارند، معمولاً نیازی به درمان ندارند. با این حال، تیک‌های شدید می‌توانند عملکرد فرد را در محل کار، مدرسه یا موقعیت‌های اجتماعی دشوار کنند. برخی از تیک‌ها حتی منجر به آسیب‌رساندن به بیمار می‌شوند. در این موارد، دارو درمانی یا رفتاردرمانی مفید خواهند بود. در ادامه، به روش‌های درمانی مناسب در این زمینه اشاره می‌کنیم.

دارودرمانی تیک

ممکن است، پزشکان داروهای اعصاب را برای سندرم تورت توصیه کنند. نورولپتیک‌ها داروهایی هستند که فعالیت دوپامین را در مغز محدود می‌کنند. دوپامین نوعی ماده شیمیایی است که می‌تواند تیک‌ها را افزایش دهد. سایر داروها هم می‌توانند به مدیریت شرایط دیگر همراه با تورت مانند اختلالات وسواس کمک کنند.

رفتاردرمانی

تیک‌های مرتبط با تورت غیرارادی هستند، بنابراین نمی‌توانید آن‌ها را به دقت کنترل کنید. اما درمان‌های جدید به افراد کمک می‌کنند تا تیک‌ها را تحت کنترل درآورند و اثرات منفی آن‌ها را کاهش دهند. مداخله رفتاری جامع برای تیک ها ( CBI) به افراد کمک می‌کند تا:

• یک عمل ارادی (بستن چشم‌ها) عملی غیرارادی (پلک زدن) را محدود کند.
• درست قبل از وقوع تیک احساسی، آن را شناسایی و سرکوب کنند.

هیجان یا اضطراب باعث بدترشدن تیک‌ها می‌شود. آرام‌ماندن و اجتناب از موقعیت‌های استرس‌زا می‌تواند دفعات تیک‌ها را کاهش دهد.

کیفیت زندگی کودک در صورت ابتلا به سندروم تورت

عوامل مختلفی می‌توانند روی کیفیت زندگی فرد مبتلا به سندروم تورت اثر بگذارند. راه‌کارهایی برای بهبود وضعیت و کنترل آن هم وجود دارد. در واقع، بنا به اینکه بیماری و سندروم تا چه حد پیشرفته است، تغییراتی در کیفیت زندگی ایجاد می‌شود و امکان کنترل این چالش‌ها هم وجود دارد. در جدول زیر، با نمونه‌ای از این موارد آشنا می‌شوید.

این جدول تنها برخی از عوامل موثر بر کیفیت زندگی افراد مبتلا به سندروم تورت را نشان می‌دهد. عوامل دیگری مانند سن، جنسیت، فرهنگ و سطح اقتصادی هم می‌توانند روی این موضوع اثر بگذارند.

برای درمان سندروم تورت به چه دکتری باید مراجعه کنید؟

سندروم تورت اصولا مشکلی است که هم در کودکان و هم بزرگسالان بروز پیدا می‌کند. برای بررسی آن هم باید به متخصص نورولوژی مراجعه کنید. با خواندن مطلب تخصص مغز و اعصاب چیست، می‌توانید اطلاعات زیادی در این رابطه که پزشکان این حوزه چه کمکی از دستشان در راستای درمان این مشکل برمی‌آید، به دست بیاورید. برای درمان بیماری تیک، متخصصان از معاینه بالینی استفاده می‌کنند. معمولاً آزمایشات تشخیصی خاصی برای ارزیابی وضعیت سندرم توره یا همان تورت وجود ندارد. برای درمان هم آموزش و حمایت جهت کاهش عوارض سندروم تورت صورت می‌گیرد تا مشکلات اجتماعی، مشکلات تحصیلی و اختلالات همراه به حداقل برسند. برای معالجه تیک عصبی و مشکلات وابسته به سندروم تورت می‌توانید به سامانه دکتردکتر مراجعه کنید. در این پلتفرم، بستری برای مرور نظرات بیماران پیشین هر دکتر و دریافت نوبت به شکل اینترنتی فراهم است.

منابع:

my.clevelandclinic.org

institutducerveau-icm.org

nhs.uk

سوالات متداول سندروم تورت

آیا سندروم تورت ارثی است؟

بله، امکان دارد که این وضعیت به ژنتیک مرتبط باشد. معمولاً وجود فردی با سابقه ابتلا به تورت نشانه‌ای از رواج آن درمیان سایر افراد دارد.

آیا سندروم تورت مسری است؟

خیر، سندروم تورت یک بیماری مسری نیست و از فردی به فرد دیگر انتقال پیدا نمی‌کند. این وضعیت یک اختلال عصبی است که در مغز به وجود می‌آید.

افراد مبتلا به سندروم تورت می‌توانند زندگی عادی داشته باشند؟

بله، بسیاری از افراد مبتلا به سندروم تورت با پیگیری روش‌های درمانی مناسب و حمایت خانواده و دوستان می‌توانند زندگی عادی و حتی مستقلی داشته باشند. با این حال، شدت علائم و توانایی فرد در مدیریت آن‌ها روی کیفیت زندگی تأثیر می‌گذارد.

آیا سندروم تورت بر هوش افراد تأثیر می‌گذارد؟

در بیشتر موارد، سندروم تورت روی هوش افراد تأثیر منفی نمی‌گذارد. برخی افراد مبتلا به این سندروم در زمینه‌های خاصی مانند تمرکز یا یادگیری مشکلاتی را تجربه می‌کنند، اما کلاً هوش آن‌ها در محدوده طبیعی است.

آیا کودکان مبتلا به سندروم تورت می‌توانند به مدرسه بروند؟

بله، کودکان مبتلا به سندروم تورت به مدرسه می‌روند. البته برای رسیدگی به امور تحصیلی آن‌ها، نیاز به همکاری خانواده و کادر آموزشی مدرسه وجود دارد.ث