خطرناک‌ترین عوارض سندرم متابولیک را جدی بگیرید!

چاقی و مقاومت به انسولین باعث ایجاد سندرم متابولیک می‌شوند. عوامل ژنتیکی و سبک زندگی نامناسب (تغذیه نامناسب، کم‌تحرکی) هم می‌توانند علت ابتلا به این سندرم باشند. بیماری سندرم متابولیک با چاقی شکم، فشار خون بالا، قند خون بالا و چربی خون بالا همراه خواهد بود. دکتر غدد به کمک این علائم، آزمایش خون و اندازه‌گیری دور کمر به تشخیص سندرم متابولیک می‌پردازد.

بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت نوع 2، سکته مغزی و بیماری کلیوی از خطرناک‌ترین عوارض سندرم متابولیک هستند. متخصص غدد برای درمان این بیماری، تغییر سبک زندگی (تغذیه سالم، ورزش منظم)، دارودرمانی و جراحی را تجویز خواهد کرد. افراد چاق، افراد دارای سابقه خانوادگی و افراد کم‌تحرک بیش از همه در معرض ابتلا به این سندرم قرار دارند.

با مطالعه این مطلب از مجله پزشکی و سلامتی دکتردکتر به پاسخ سوال راه‌های پیشگیری از سندرم متابولیک چیست پی خواهید برد.

در انتها، اگر سوالی درباره این بیماری و درمان آن دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی ما به آن پاسخ خواهد داد.

سندرم متابولیک چیست؟

سندرم متابولیک، مجموعه‌ای از شرایط شامل افزایش فشار خون، افزایش قند خون، چربی شکمی زیاد و افزایش سطح چربی‌های ناسالم خون مانند تری‌گلیسیرید و کلسترول است. این عوامل، خطر بروز بیماری‌های قلبی، دیابت نوع ۲ و سکته مغزی را افزایش می‌دهند. دلایل اصلی ابتلا به بیماری سندرم متابولیک چاقی، بی‌تحرکی و مقاومت به انسولین هستند. درمان این سندرم با تغییر سبک زندگی از جمله افزایش فعالیت بدنی، کاهش وزن، و اصلاح رژیم غذایی همراه است. همچنین دکتر غدد در صورت نیاز داروهایی برای کنترل فشار خون، قند خون و چربی خون تجویز خواهد کرد.

سندرم متابولیک با چه علائمی همراه است؟

بیماری سندرم متابولیک با علائم خاصی رخ می‌دهد. در ادامه، به مهم‌ترین علائم این سندرم اشاره کرده‌ایم:

• چاقی شکمی؛ افزایش چربی در ناحیه شکم و دور کمر بیش از ۱۰۲ سانتی‌متر برای مردان و بیش از ۸۸ سانتی‌متر برای زنان
• افزایش قند خون؛ سطح قند خون ناشتا بالاتر از 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر و نشان‌دهنده پیش‌دیابت یا دیابت
• فشار خون بالا؛ فشار خون بالاتر از 13 روی 8.5 میلی‌متر جیوه
• کلسترول بد (LDL) بالا یا کلسترول خوب (HDL) پایین؛ سطح HDL کمتر از ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برای مردان و کمتر از ۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برای زنان
• تری‌گلیسرید بالا؛ سطح تری‌گلیسرید بالاتر از ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

وجود حداقل سه مورد از این علائم، خطر ابتلا به این سندرم را افزایش می‌دهد.

سندرم متابولیک در کودکان

سندرم متابولیک در نوزادان و کودکان هم شامل شرایطی همچون افزایش وزن، مقاومت به انسولین، فشار خون بالا و افزایش چربی‌های ناسالم خون است. این شرایط، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و دیابت نوع ۲ را در آینده افزایش می‌دهند. عوامل اصلی در بروز سندرم متابولیک در کودکان شامل چاقی، سبک زندگی کم‌تحرک و رژیم غذایی نامتعادل است. تشخیص زودهنگام این سندرم در کودکان اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا تغییر سبک زندگی، افزایش فعالیت بدنی و تغذیه سالم این شرایط را بهبود خواهد داد. همچنین، در موارد شدیدتر، دکتر غدد از درمان دارویی برای مدیریت این بیماری استفاده می‌کند.

علت ایجاد بیماری سندرم متابولیک چیست؟

علت اصلی ایجاد سندرم متابولیک معمولا مقاومت به انسولین است. مقاومت به انسولین زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های بدن به درستی به انسولین پاسخ نمی‌دهند و بدن نمی‌تواند به خوبی از گلوکز یا همان قند خون استفاده کند. این موضوع باعث افزایش قند خون شده و به تدریج دیابت نوع ۲ را به دنبال خواهد داشت. عوامل دیگری همچون چاقی، به‌ویژه چاقی شکمی، سبک زندگی کم‌تحرک و تغذیه ناسالم در ابتلای به این سندرم نقش اساسی دارند. مصرف غذاهای پرچرب و کم‌فیبر و عدم فعالیت بدنی با ایجاد مقاومت به انسولین به سندرم متابولیک منجر می‌شود.

به گزارش موسسه پزشکی و سلامت جان هاپکینز آمریکا،

ازآنجایی‌که جمعیت ایالات متحده در حال پیر شدن است و همچنین خطر ابتلا به سندرم متابولیک با افزایش سن بیشتر می‌شود، انجمن قلب آمریکا (AHA) تخمین زده است که این سندرم به زودی به عامل خطر اصلی بیماری های قلبی عروقی، قبل از کشیدن سیگار تبدیل خواهد شد. همچنین کارشناسان معتقدند افزایش نرخ چاقی با افزایش نرخ سندرم متابولیک مرتبط است.

افزایش سن، ژنتیک و برخی شرایط پزشکی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یا تنبلی تخمدان و بیماری‌های التهابی هم باعث ابتلا به سندرم متابولیک می‌شوند. علاوه‌براین، استرس مزمن و کمبود خواب با افزایش سطح کورتیزول (هورمون استرس) در ایجاد مقاومت به انسولین و در نهایت این سندرم تاثیرگذار هستند.

همراه با سندرم متابولیک، چه بیماری‌های دیگری رخ می‌دهند؟

سندرم متابولیک و چاقی به دلیل وجود چندین عامل خطر مرتبط، می‌تواند باعث بروز یا تشدید چندین بیماری جدی شود. بیماری‌های همراه با این سندرم شامل موارد زیر هستند:

• دیابت نوع ۲؛ مقاومت به انسولین که یکی از عوامل کلیدی سندرم متابولیک است، منجر به افزایش سطح قند خون و در نهایت ابتلا به دیابت نوع ۲ خواهد شد.
• بیماری‌های قلبی و عروقی؛ افزایش فشار خون، سطح تری‌گلیسرید بالا و کاهش کلسترول خوب (HDL) از عوامل اصلی ایجاد پلاک در دیواره‌های عروق بوده که باعث بیماری‌های قلبی و عروقی، حمله قلبی و سکته مغزی می‌شود.
• کبد چرب غیرالکلی؛ چاقی و مقاومت به انسولین منجر به تجمع چربی در کبد و اثبات رابطه سندرم متابولیک و کبد چرب غیرالکلی خواهد شد.
• آپنه خواب؛ چاقی شکمی و افزایش وزن، انسداد مجاری تنفسی و ایجاد آپنه خواب را به دنبال خواهد داشت.
• سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)؛ این بیماری هورمونی در زنان همراه با این سندرم رخ می‌دهد؛ زیرا هر دو مقاوم به انسولین هستند.

این بیماری‌ها با عدم کنترل این سندرم تشدید شده و خطر مرگ و میر ناشی از آن‌ها را افزایش می‌دهند.

عوامل افزایش خطر ابتلا به سندرم متابولیک چیست؟

مجموعه‌ای از عوامل همچون سبک زندگی و ویژگی‌های فردی، خطر ابتلا به بیماری سندرم متابولیک را افزایش می‌دهند. در ادامه، به مهم‌ترین عوامل افزایش خطر ابتلا به این سندرم اشاره کرده‌ایم:

• چاقی به‌ویژه چاقی شکمی؛ چربی اضافی در ناحیه شکم یا چاقی مرکزی
• سبک زندگی کم‌تحرک؛ کاهش حساسیت به انسولین و افزایش خطر بروز مشکلات متابولیک در اثر عدم فعالیت بدنی منظم
• مقاومت به انسولین؛ افزایش سطح قند خون و ایجاد اختلالات متابولیکی در صورت عدم پاسخگویی سلول‌ها به انسولین
• سن؛ افزایش خطر ابتلا به این بیماری با افزایش سن
• ژنتیک و سابقه خانوادگی؛ افزایش خطر ابتلا به سندرم متابولیک در افرادی با سابقه خانوادگی دیابت، چاقی یا بیماری‌های قلبی
• عوامل هورمونی؛ افزایش خطر ابتلا به این سندرم در شرایطی مانند سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) در زنان

این عوامل به تنهایی یا در کنار یکدیگر باعث افزایش خطر بروز این سندرم و مشکلات مرتبط با آن مانند دیابت و بیماری‌های قلبی می‌شوند.

چگونه بیماری سندرم متابولیک تشخیص داده می‌شود؟

سندرم متابولیک براساس وجود مجموعه‌ای از عوامل خطر تشخیص داده می‌شود. متخصص غدد برای تشخیص این سندرم معمولا به نتایج آزمایش‌های مختلف و معاینه فیزیکی توجه می‌کند. برای تشخیص این بیماری، حداقل باید سه مورد از پنج معیار موجود در جدول زیر وجود داشته باشد:

متخصص غدد معمولا با اندازه‌گیری سطح گلوکز، کلسترول و تری‌گلیسرید به کمک آزمایش خون و اندازه‌گیری فشار خون و دور کمر بیماری سندرم متابولیک را تشخیص خواهد داد.

عوارض سندرم متابولیک چیست؟

سندرم متابولیک منجر به بروز عوارض جدی و طولانی‌مدت می‌شود. در ادامه، به مهم‌ترین عوارض این سندرم اشاره کرده‌ایم:

• بیماری‌های قلبی عروقی؛ افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، حملات قلبی و سکته مغزی به‌ویژه به دلیل افزایش فشار خون و چربی‌های خون
• دیابت نوع ۲؛ به دلیل مقاومت به انسولین
• بیماری‌های کبدی؛ تجمع چربی در کبد و ابتلا به کبد چرب غیرالکلی و اثبات رابطه بین سندرم متابولیک و سرطان کبد
• آسیب به کلیه‌ها؛ آسیب‌های کلیوی در اثر فشار خون بالا و دیابت ناشی از سندرم متابولیک
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک؛ بی‌نظمی‌های قاعدگی و مشکلات باروری در اثر ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک

این عوارض، نشان‌دهنده اهمیت کنترل و مدیریت زودهنگام این سندرم برای پیشگیری از مشکلات جدی‌تر در آینده است.

چگونه سندرم متابولیک درمان می‌شود؟

درمان سندرم متابولیک شامل تغییر در سبک زندگی و گاهی استفاده از داروها است. هدف اصلی دکتر سندرم متابولیک از این درمان، کاهش خطر بیماری‌های قلبی و دیابت نوع ۲ است. روش‌های درمان شامل موارد زیر است:

کاهش وزن برای درمان سندرم متابولیک

کاهش حتی ۳ تا ۵ درصد از وزن بدن به بهبود عوامل خطر مرتبط با سندرم متابولیک کمک می‌کند. کاهش وزن باعث بهبود حساسیت بدن به انسولین، کاهش فشار خون و بهبود سطح کلسترول می‌شود. این تغییرات به ویژه برای پیشگیری از دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی بسیار حیاتی هستند. حفظ وزن ایده‌آل هم از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا افزایش وزن مجدد به بازگشت علائم منجر خواهد شد. افراد با وزن بالا باید به دنبال رژیم‌های غذایی متعادل و سالم شامل میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل و محدود کردن چربی‌های اشباع و قند باشند.

 فعالیت بدنی منظم برای سندرم متابولیک

حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی منظم در روز همچون پیاده‌روی سریع، دوچرخه‌سواری یا شنا برای درمان این سندرم موثر هستند. این نوع فعالیت‌ها، به بهبود حساسیت به انسولین، کاهش وزن و کنترل سطح قند خون کمک می‌کنند. ورزش منظم همچنین در کاهش فشار خون، افزایش سطح کلسترول خوب (HDL) و کاهش سطح چربی‌های بد خون مانند تری‌گلیسرید نقش دارد. علاوه‌براین، فعالیت بدنی منظم سلامت قلب و عروق را بهبود بخشیده و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد.

تغذیه سالم برای کنترل سندرم متابولیک

رژیم‌هایی مانند رژیم مدیترانه‌ای و رژیم DASH بر مصرف غذاهای غنی از فیبر، مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل تأکید دارند. این رژیم‌ها علاوه‌بر کاهش مصرف چربی‌های اشباع و ترانس، مصرف نمک، شکر و نوشیدنی‌های شیرین را هم محدود می‌کنند. این نوع تغذیه باعث کاهش سطح کلسترول بد (LDL)، کاهش فشار خون و بهبود کنترل قند خون می‌شود. همچنین، رژیم‌های سالم به کاهش وزن و حفظ وزن ایده‌آل کمک کرده که در نهایت باعث بهبود مقاومت به انسولین و کاهش خطر دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی خواهد شد.

ترک سیگار برای بهبود سلامت در سندرم متابولیک

مصرف سیگار نه‌تنها سطح کلسترول خوب (HDL) را کاهش می‌دهد؛ بلکه با افزایش فشار خون، به رگ‌های خونی آسیب می‌رساند. این عوامل، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهند. ترک سیگار به بهبود سریع سلامت قلب و عروق کمک کرده و خطر عوارض جدی مانند حمله قلبی را کاهش می‌دهد.

دارودرمانی برای بیماری سندرم متابولیک

گاهی، متخصص غدد برای کنترل سندرم متابولیک به تجویز داروها می‌پردازد. در جدول زیر به موثرترین داروهای کنترل‌کننده این سندرم اشاره کرده‌ایم:

تکنیک دارودرمانی معمولا باید همراه با تغییرات سبک زندگی استفاده شود و هدف از آن، کنترل عوامل خطر مرتبط با سندرم متابولیک است.

چگونه از ابتلا به سندرم متابولیک پیشگیری کنیم؟

برای پیشگیری از سندرم متابولیک، پیروی از یک سبک زندگی سالم ضروری است. در ادامه به موثرترین روش‌های پیشگیری از این سندرم پرداخته‌ایم:

• تغذیه سالم؛ مصرف غذاهای غنی از فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های کم‌چرب مانند ماهی و مرغ و اجتناب از مصرف غذاهای پرچرب، قند اضافه و نمک بالا
• فعالیت بدنی منظم؛ حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط در هفته همچون پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری
• کاهش وزن؛ اثرگذاری مثبت بر سلامت متابولیک حتی با کاهش ۵ تا ۱۰ درصد از وزن بدن
• مدیریت استرس و خواب کافی؛ حفظ تعادل متابولیک بدن به کمک کاهش استرس و اضطراب و برخورداری از خواب کافی با آگاهی از رابطه سندرم متابولیک و اضطراب

این سندرم که معمولا با چاقی، فشار خون بالا، قند خون بالا و اختلالات چربی خون همراه است؛ با چند اقدام ساده و موثر می‌توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد.

رژیم غذایی برای فرد مبتلا به سندروم متابولیک چیست؟

رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به سندرم متابولیک، باید غنی از مواد مغذی و کم‌چرب بوده و بر کاهش مصرف چربی‌های اشباع و قندها و افزایش فیبر متمرکز باشد. موارد زیر از مهم‌ترین ویژگی‌های این رژیم غذایی هستند:

• مصرف فیبر بالا؛ مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل (مانند جو دوسر و برنج قهوه‌ای)
• چربی‌های سالم؛ استفاده از چربی‌های غیراشباع مانند روغن زیتون و مصرف ماهی‌های چرب (مانند سالمون و ماهی تن) به دلیل داشتن اسیدهای چرب امگا-۳ و بهبود سلامت قلب و کاهش تری‌گلیسرید
• پروتئین‌های کم‌چرب؛ کنترل سطح چربی و قند خون با مصرف گوشت‌های کم‌چرب مانند مرغ و بوقلمون بدون پوست، ماهی و مصرف پروتئین‌های گیاهی مانند لوبیا و عدس
• کاهش مصرف قند و نوشیدنی‌های شیرین؛ کاهش سطح قند خون و جلوگیری از افزایش وزن با اجتناب از نوشیدنی‌های شیرین و کاهش مصرف قندهای افزودنی
• محدود کردن مصرف نمک: کاهش فشار خون با مصرف کمتر نمک

رژیم غذایی مناسب برای مدیریت سندرم متابولیک شامل انتخاب‌های غذایی‌ست که به بهبود عوامل خطر این بیماری کمک می‌کنند.

برای درمان سندرم متابولیک باید به چه دکتری باید مراجعه کرد؟

برای درمان سندرم متابولیک، باید به متخصص غدد مراجعه کنید. پس از به دست آوردن شناخت کافی از اینکه تخصص غدد و متابولیسم چیست متخصص غدد را بهترین گزینه برای درمان بیماری سندرم متابولیک خواهید یافت. این متخصص بیماری‌های ناشی از مقاومت به انسولین را کاملا شناخته و در درمان آن‌ها تخصص دارد. دکتر غدد علائم سندرم متابولیک همچون چاقی شکمی، فشار خون بالا و قند خون بالا را ارزیابی می‌کند. سپس به کمک آزمایش خون و اندازه‌گیری دور کمر بیماری سندرم متابولیک را تشخیص خواهد داد.

برای پاسخ به سوال درمان سندرم متابولیک چیست باید گفت این درمان شامل ترکیبی از افزایش فعالیت بدنی، اصلاح رژیم غذایی و مصرف داروهایی برای کنترل فشار خون، قند خون و چربی‌های خون است.

اگر شما هم حداقل با 3 معیار و علائم سندرم متابولیک مواجه شده‌اید، باید در اولین فرصت از متخصص غدد نوبت بگیرید. برای دریافت نوبت می‌توانید از امکان نوبت‌دهی آنلاین متخصص غدد در سایت دکتردکتر استفاده کنید.

منابع:

nhlbi.nih.gov

heart.org

سوالات متداول سندرم متابولیک