گرمازدگی کودکان و بزرگسالان در تابستان

گرمازدگی چیست؟

گرمازدگی خطرناک است و وضعیتی است که دمای بدن بیش از حد بالا می‌رود همان‌طور که گفته شد، بالارفتن دمای بدن بیشتر از ۴۰ سانتی‌گراد منجر به چنین مشکلی خواهد شد.

گرمازدگی که به آن آفتاب‌زدگی هم می‌گویند، شدیدترین شکل هایپرترمی (hyperthermia) یا بیماری مرتبط با گرما است. گرمازدگی می‌تواند منجر به آسیب مغزی، نارسایی اندام ها یا حتی مرگ شود. رسیدگی به گرمازدگی کودکان و بزرگسالان ضروری است.

انواع گرمازدگی

دو نوع گرمازدگی وجود دارد:

• گرمازدگی ناشی از فعالیت؛ این نوع گرمازدگی معمولا نتیجه اعمال فشار جسمانی بیش از حد در شرایط گرم و مرطوب است و می‌تواند در عرض چند ساعت ایجاد شود.
• گرمازدگی بدون فشار؛ گرمازدگی بدون فشار که گرمازدگی کلاسیک هم نامیده می‌شود، به دلیل سن یا شرایط سلامت زمینه‌ای رخ می‌دهد. این وضعیت در طی چند روز به وجود می‌آید.

علائم گرمازدگی در کودکان چیست؟

علائم اولیه‌ علائم گرمازدگی کودکان شامل موارد زیر است:

• خستگی 
• تشنگی 
• خشکی لب‌ها و زبان 
• کاهش سطح انرژی 
• احساس گرمای زیاد

اگر کودک تا زمان احساس تشنگی آب ننوشد دهیدراته خواهد شد. تا زمانی که کودک ۲درصد از وزن خود را با تعریق از دست ندهد، تشنگی آزاردهنده نخواهد بود. 

اگر درمان گرمازدگی کودکان صورت نگیرد، به سه نوع بدتر گرمازدگی منجر می‌شود:

• گرفتگی عضلات ناشی از گرما (Heat cramps)؛ در این حالت بر اثر گرمای زیاد، عضلات شکمی، پا و بازوها دچار گرفتگی‌های دردناکی می‌شوند. 
• خستگی گرمایی (Heat exhaustion)؛ گیجی، حالت تهوع، استفراغ، سردرد، ضعف، درد عضلانی و برخی اوقات از دست دادن هوشیاری 
• سکته گرمایی (Heat stroke)؛ دمای ۴۰ سانتیگراد و بالاتر و علائم شدیدتر مانند حالت تهوع و استفراغ، تشنج، سردرگمی و هذیان، عرق‌نکردن، تنگی نفس، از دست رفتن هوشیاری و کما 

خستگی گرمایی و سکته گرمایی نیاز به اقدامات سریع درمانی دارند. اگر سکته گرمایی درمان نشود، ممکن است که حتی به مرگ منجر شود. کودک مبتلا به سکته گرمایی باید هر چه سریع‌تر به بیمارستان منتقل شود. گرمازدگی حاد منجر به از دست‌رفتن جان می‌شود.

گرمازدگی در کودکان چند روز طول میکشد؟

اگر گرمازدگی کودکان و بزرگسالان درمان شود، معمولا گرمازدگی 1 تا 2 روز بیتشر طول نمی‌کشد اما عوارض آن امکان دارد تا 2 ماه طول بکشد.

علائم گرمازدگی بزرگسالان چیست؟

علائم و نشانه‌های گرمازدگی کودکان و بزرگسالان تقریبا مشابه است.  این وضعیت می‌تواند به صورت ناگهانی یا با گذشت مدت زمانی خاص ظاهر شود. علائم و نشانه‌های احتمالی خستگی گرمایی عبارتند از:

• پوست خنک و مرطوب با موهای سیخ شده در مواجهه با گرما 
• تعریق زیاد 
• از حال رفتن و غش کردن
• دچارشدن به سرگیجه
• خستگی 
• ضربان قلب شدید و یا ضعیف
• فشار خون پایین در حالت ایستاده
• گرفتگی عضلات
• تهوع
• سردرد

گرمازدگی زن باردار

زنان باردار زودتر از زنان غیرباردار به گرمازدگی یا سایر بیماری‌های مرتبط با گرما مبتلا می‌شوند. دلیل آن است که بدن آنها باید برای خنک کردن بدن مادر و بچه در حال رشد بیشتر تلاش کند. زنان باردار بیشتر در معرض کم آبی هم قرار دارند. 

علت گرمازدگی چیست؟

عوارض گرمازدگی چیست؟

درمان‌نشدن گرمازدگی در کودکان و بزرگسالان منجر به سکته گرمایی خواهد شد. این عارضه بسیار جدی است و جان فرد را به خطر می‌اندازد. چنین حالتی زمانی رخ می‌دهد که دمای بدن به ۴۰ سانتی‌‌گراد  یا بالاتر برسد.

در صورت بروز سکته گرمایی باید بلافاصله به بیمارستان مراجعه کنید، چرا که دریافت نکردن درمان‌های لازم منجر به آسیب مغزی و یا آسیب به دیگر اندام‌های حیاتی بدن می‌شود و مرگ را به همراه می‌آورد. گرمازدگی و اسهال و تهوع هم دور از ذهن نیست و فرد مبتلا را آزار می‌دهد.

گرمازدگی و افت فشار خون از عوارض دیگر بروز این مشکل در تابستان و اوقات دیگری است که دمای بدن بالا می‌رود و از وضعیت تعادل خارج می‌شود.

تشخیص گرمازدگی کودکان و بزرگسالان چگونه است؟

پزشکان معمولا گرمازدگی را در بخش اورژانس تشخیص می‌دهند. آنها علائم بیمار را بررسی می‌کنند، معاینه فیزیکی انجام می‌دهند و دمای بدن بیمار را اندازه گیری می‌کنند. حالت‌های گرمازدگی مختلف با موارد زیر تشخیص داده می‌شوند:

• آزمایش خون: برای بررسی کم بودن سدیم و پتاسیم و میزان گاز خون.
• آزمایش ادرار: برای بررسی غلظت و ترکیبات ادرار و بررسی عملکرد کلیه که تحت تاثیر سکته گرمایی تغییر می‌کند.
• آزمایش عملکرد ماهیچه‌ها: برای بررسی رابدومیولیز (rhabdomyolysis) یا واپاشی ماهیچه مختلط.
• انجام رادیولوژی اشعه ایکس یا دیگر روش‌های تصویر برداری: برای بررسی اندام‌های داخلی.

گرمازدگی کودکان و بزرگسالان چقدر طول می‌کشد؟

این مشکل معمولا طی چند روز رفع می‌شود اما گاهی عوارض آن در طول چند ماه هم فرد را رها نمی‌کنند و نیاز به پیگیری وضعیت به وجود می‌آید. 

درمان گرمازدگی کودکان و بزرگسالان چیست؟

برای درمان پزشکی گرمازدگی در کودکان و بزرگسالان باید اقدامات فوری انجام داد. در ادامه به درمان در هریک از گروه‌های سنی نگاهی خواهیم داشت.

درمان گرمازدگی کودکان

اولین کاری که برای گرمازدگی کودکان باید انجام داد، این است که کودک را بلافاصله به جای خنک و دور از تابش مستقیم خورشید منتقل کنید و به او مقدار کافی مایعات بدهید.

لباس‌های اضافی و زیاد کودک را از تن او خارج کنید و پارچه‌ای که با آب خنک خیس شده را روی پوستش قرار بدهید. اگر کودک در اثر گرمازدگی دچار گرفتگی عضلات شده، به آهستگی نواحی را که کودک در آن احساس درد می‌کند هم ماساژ  و حرکت بدهید.

کودکانی که به گرمازدگی (خستگی گرمایی) دچار شده‌اند هم باید به این روش درمان شوند، ولی باید توجه داشته باشید که این گروه از کودکان نباید همان روز برای بازی کردن دوباره از خانه خارج شوند. تمام این اقدامات در راستای درمان خانگی گرمازدگی کودکان هستند. 

 اگر بهبودی حاصل نشد یا اینکه قادر به مصرف مایعات به مقدار کافی نباشد، باید به پزشک عمومی یا دکتر اطفال مراجعه کرد. 

درمان گرمازدگی بزرگسالان 

در بیش‌تر موارد با انجام کارهای زیر می‌توان گرمازدگی در بزرگسالان را درمان کرد. گاهی نیاز به درمان فوری وضعیت است. اقدامات موجود برای رفع این مشکل عبارت‌اند از موارد زیر که برخی درمان خانگی این وضعیت هستند:

• استراحت در محیط خنک؛ در اتاقی خنک و کولردار، یا زیر سایه و در جلوی پنکه استراحت کنید. به پشت دراز کشیده و پاهای خود را بالاتر از سطح بدن قرار دهید. 
• نوشیدن مایعات خنک؛ آب خنک و نوشیدنی‌های الکترولیت‌دار بنوشید و از مصرف نوشیدنی‌های الکلی پرهیز کنید. مصرف الکل منجر به دیهیدراته شدن فرد می‌شود. 
• انجام اقدامات خنک‌کننده؛ دوش آب سرد بگیرید  یا پارچه‌ای را که با آب سرد خیس شده، روی پوست خود قرار دهید. اگر در فضای باز هستید پای خود را درون برکه یا رودخانه قرار داده و به این ترتیب دمای بدن خود را پایین بیاورید.
• پوشیدن لباس‌های خنک و گشاد؛ در روزهای گرم سال لباس‌های نازک‌تر و گشادتری با رنگ روشن به تن کنید.

اگر با گذشت یک ساعت از انجام کارهای مذکور احساس بهتری پیدا نکردید، به مراکز درمانی مراجعه کنید. پزشک برای پایین آوردن درجه حرارت بدن اقدامات زیر را انجام می‌دهد: 

• غوطه‌ور کردن فرد در آب خنک: یک وان پر از آب یخ یا آب خنک موثرترین راه برای پایین‌آوردن سریع درجه حرارت بدن است. هر چه سریع‌تر فرد در وان پر از آب یخ برود، کم‌تر احتمال مرگ یا از دست رفتن اندام‌ها وجود دارد. 
• استفاده از روش خنک کننده‌ تبخیری: اگر دمای بدن در محدوده‌ سکته گرمایی نباشد و اگر وان آب خنک در دسترس نباشد، پزشک برای کاستن دمای بدن از روش تبخیری استفاده می‌کند. در این روش در حالی که فرد با یک پنکه در معرض هوای گرم قرار دارد، به او آب سرد اسپری می‌شود. این کار باعث تبخیر آب سرد شده و همین پوست بدن را خنک می‌کند.
• استفاده از یخ و حوله‌های خنک: در این روش فرد را درون پتوهای مخصوصی قرار داده و مقدار کافی یخ در نزدیکی کشاله ران، گردن، کمر و زیر بغل قرار خواهند داد تا از درجه حرارت بدن کم کنند.
• تجویز داروهایی خاص برای متوقف کردن لزر بدن: اگر درمان‌ها برای کاستن دمای بدن به لزر منجر شود، پزشک برای بیمار داروهای شل‌کننده عضلات مانند بنزودیازپین (benzodiazepine) تجویز می‌کند. لرز دمای بدن را افزایش داده و باعث می‌شود که روند درمان سخت شود. 

درمان با طب سنتی

در زمان گرمازدگی چه بخوریم؟ چه تجویزاتی از سوی طب سنتی وجود دارد؟ خوراکی ضدگرمازدگی چیست؟ شربت ضدگرمازدگی چیست؟

• عرقیات ضد گرمازدگی؛ در طب سنتی توصیه به مصرف عرقیاتی مانند خارشتر، کاسنی، بیدمشک، آویشن، رازیانه، گل گاوزبان و… می‌شود. حواستان باشد که هریک از این‌ها می‌توانند عوارض دیگری هم به همراه بیاورند، پس باید در مصرفشان دقیق عمل کنید و بی‌گدار به آب نزنید.
• میوه ضد گرمازدگی؛ از میوه‌های مؤثر در این زمینه باید به هندوانه، موز، طالبی و انبه اشاره کنیم. 

برای درمان این وضعیت قرص گرمازدگی یا درمان خاصی وجود ندارد و بهتر است که بیشتر به پیشگیری از آن توجه داشته باشید تا اسیر آن شوید و به دنبال درمان بگردید. در ادامه روش‌های پیشگیری گرمازدگی کودکان و بزرگسالان مطرح شده‌اند. 

پیشگیری از گرمازدگی چگونه است؟

با انجام دادن نکاتی ساده می‌توان از خستگی گرمایی و دیگر بیماری‌های مرتبط با گرما جلوگیری کرد. زمانی که درجه حرارت هوا بالا می‌رود، پیشگیری از گرمازدگی کودکان و بزرگسالان به شرح زیر است:

• لباس‌های نازک و رنگ روشن به تن کنید.
• از خود در برابر آفتاب سوختگی محافظت کنید.
• برای پیشگیری از گرمازدگی پوست به اندازه‌ی کافی ضد آفتاب استفاده کنید.
• نوشیدن مقدار کافی آب را فراموش نکنید.
• در ساعات گرم روز استراحت کنید.

پیشگیری از گرمازدگی در کودکان هم به صورت زیر است:

• مطمئن شوید که کودک به اندازه‌ی کافی آب خنک می‌نوشد.
• اگر قرار است که کودک در ماه‌های گرم سال، مدت زمان زیادی را بیرون از خانه مشغول باشد، باید او را از ماه‌های قبل برای مقابله با گرما آماده کنید.
• کودک قبل از فرارسیدن فصل گرما باید با انجام فعالیت‌هایی مانند دویدن، دوچرخه‌سواری و غیره توان بدنی خود را افزایش داده و خود را برای تابستان آماده کند.
• هر چه قدر که کودک بدن ورزیده‌تری داشته باشد، بعد از شروع ورزش، زودتر شروع به تعریق می‌کند و این مسئله یک نکته مثبت به شمار می‌رود.

چه زمانی به اورژانس مراجعه کنیم؟

در صورت مواجه شدن با گرمازدگی کودکان و بزرگسالان اقدامات زیر را انجام دهید:

• همه‌ فعالیت‌ها را متوقف کرده و استراحت کنید.
• به مکان خنک‌تری بروید.
• آب خنک بنوشید.

اگر بعد از یک ساعت علائم بهبود پیدا نکنند یا اینکه بدتر شوند، حتماً با پزشک مشورت کنید. در صورت تجربه علائم زیر هر چه سریع‌تر به اورژانس بیمارستان مراجعه کنید:

• گیجی و سردرگمی
• از دست‌رفتن هوشیاری
• ناتوانی در نوشیدن آب و مایعات

اگر دمای بدن فرد به ۴۰ درجه یا بالاتر برسد، باید هر چه سریع‌تر اقدامات درمانی را آغاز کرد. یادتان باشد که داروی ضدگرمازدگی وجود ندارد و متخصصان با اقداماتی سعی بر کنترل وضعیت می‌کنند. 

عوامل خطرساز برای ابتلا به گرمازدگی کودکان و بزرگسالان چیست؟

احتمال ابتلای همه‌ی افراد به خستگی گرمایی و گرمازدگی تابستان وجود دارد اما گرمازدگی افراد مسن و گرمازدگی نوزاد رایج‌تر است. 

• سن پایین و سن بالا ؛ نوزادان و کودکان کم‌تر از ۴ سال و افراد بزرگسال بالاتر از ۶۵ سال بیش‌تر از سایر افراد در معرض خستگی گرمایی قرار دارند. توانایی بدن در تنظیم درجه حرارت در سن کم به صورت کامل رشد نکرده یا ممکن است در سنین پیری به علت بیماری، مصرف داروها یا سایر عوامل دیگر کاهش پیدا کند.

• داروهایی مانند مسدود کننده‌های بتا و داروهای ادرارآور؛  از این‌ها برای درمان فشار خون بالا و مشکلات قلبی  استفاده می‌شود.
• داروهای مانند آنتی هیستامین‌ها؛ برای کاهش علائم حساسیت از این موارد استفاده می‌شود.

• چاقی؛ وزن زیاد اجازه نمی‌دهد که بدن به شکل درستی دمای خود را تنظیم کند و در نتیجه بدن گرمای اضافی خود را از دست نخواهد داد.

• تغییر ناگهانی درجه حرارت بدن؛ اگر فرد به گرما عادت نداشته باشد، بدنش در برابر دمای زیاد هوا حساس‌تر بوده و بنابراین مستعد ابتلا به بیماری‌های مربوط به گرما مانند خستگی گرمایی خواهد بود.

برای پیگیری وضعیت گرمازدگی کودکان و بزرگسالان باید گاهی مراجعه سریع به پزشک داشته باشید. گاهی هم نیاز به پیگیری عوارض این مشکل وجود دارد. اگر قصد وقت‌گرفتن از پزشک متخصص را دارید، خوب است که با روش نوبت دهی اینترنتی سایت دکتردکتر هم آشنا شوید تا راحت و بی‌معطلی وقت بگیرید.

درباره گرمازدگی کودکان و بزرگسالان سوال و ابهام دیگری وجود دارد؟ ما را در جریان بگذارید تا با هم به نتیجه و پاسخ برسیم. 

منابع:

my.clevelandclinic.org

mayoclinic

webmd