بیماری‌های کلیوی از شایع‌ترین مشکلات اکتسابی و ژنتیکی در کودکان به شمار می‌روند. معمولا تشخیص آن‌ها برای والدین آسان نیست و باید به مواردی مانند رنگ ادرار، میزان رشد، تعداد دفعات ادرار و میزان فشارخون کودک توجه بیشتری کنیم. کلیه‌ها وظیفه تصفیه مواد زائد و سمی از بدن را برعهده دارند و در ساخت گلبول‌های قرمز، تنظیم کلسیم، ویتامین D و کنترل فشارخون نقش دارند. وجود هرگونه اختلال در این اندام و مشکل در فرایند دفع، باعث ورود مواد سمی به جریان خون شده و بیماری‌های مختلفی را ایجاد می‌کند. نارسایی کلیه در کودکان یکی از همین بیماری‌ها است که در این مقاله به‌طور کامل به آن می‌پردازیم. همراه ما باشید.
نارسایی کلیه در کودکان چیست؟
کودکان در بازه‌های زمانی مختلف باید برای بررسی وضعیت سلامت و واکسیناسیون خود، مورد ارزیابی قرار بگیرند. بررسی اندازه کلیه در کودکان به‌وسیله سونوگرافی نیز یکی از روشهای تشخیص میزان رشد و وجود بیماری‌های کلیوی است. چراکه اندازه کلیه‌ها متناسب با قد، وزن، نژاد، جنسیت و میزان رشد کودک در بازه‌های زمانی مختلف تغییر می‌کند.
وظیفه اصلی کلیه‌ها، تصفیه مواد زائد و سمی از بدن است. اگر کلیه‌ها نتوانند این مواد زائد را به‌خوبی از بدن دفع کنند یا این فرایند به‌کندی و با مشکل در بدن انجام شود، می‌گوییم کودک به نارسایی کلیه (Renal Failure) مبتلا شده است. نارسایی کلیه در کودکان، می‌تواند به‌صورت ناگهانی (حاد) یا در طولانی‌مدت (مزمن) ایجاد شود.
نارسایی کلیه در نوزادان نارس نیز یکی از دلایل مرگ‌ومیر در نوزادان محسوب میشود. به همین دلیل شناسایی به‌موقع این بیماری و شروع درمان، به بهبود آن کمک فراوانی می‌کند.
انواع نارسایی ها و بیماری های کلیه در کودکان
نارسایی کلیه در کودکان می‌تواند به 2 صورت ناگهانی (حاد) یا در درازمدت (مزمن) رخ دهد. همچنین بزرگی کلیه‌ها، سنگ کلیه یا عفونتهای ادراری را نیز می‌توان از انواع نارسایی ها و بیماری های کلیه در کودکان دانست که در ادامه بیشتر به آن‌ها می‌پردازیم.
نارسایی کلیوی حاد
اگر به‌دلیل وجود عفونتهای باکتریایی، نارسایی قلب، مصرف بیش‌ازحد دارو، شوک و تشنج به کلیه‌ها آسیبی وارد شود، احتمال بروز نارسایی کلیوی حاد بالا می‌رود. برای درمان این مشکل معمولا داروهایی برای درمان عامل این آسیب یا در مواردی دیالیز تجویز میشود.
نارسایی مزمن کلیوی
نارسایی مزمن کلیوی عموما به دلیل مشکلات ژنتیکی یا فشارخون بالا در کودک در طولانی‌مدت ایجاد میشود. به این معنا که علائم بیماری و شدت آسیب، با گذشت زمان افزایش مییابد. به همین دلیل تشخیص به‌موقع آن در روند درمان تاثیر به‌سزایی دارد. کنترل فشارخون با دارودرمانی و داشتن رژیم غذایی سالم می‌تواند فرایند بهبودی را سرعت بخشد. در برخی موارد اگر شدت بیماری و میزان آسیب زیاد باشد، پزشک متخصص پیوند کلیه را تجویز می‌کند.
بزرگی کلیه در کودکان
کلیه‌ها با گذشت زمان و با رشد کودک به‌تدریج بزرگ میشوند. اما گاهی کلیه‌ها به‌صورت غیرطبیعی بزرگ میشوند که باید مورد ارزیابی پزشک قرار بگیرند. معمولا معاینه کلیه نوزادان لاغر به‌راحتی با انجام بررسی‌های بالینی انجام میشود. اما کودکان بزرگ‌تر باید با سونوگرافی معاینه شوند. افزایش اندازه کلیه کودکان می‌تواند به‌دلیل وجود سنگ کلیه، تومور و بیماری‌های ژنتیکی ایجاد شود.
سنگ کلیه در کودکان
زمانی که رسوب، مواد معدنی و نمکی در کلیه‌ها انباشته میشوند و به‌صورت سفت‌وسخت درمی‌آیند، می‌گوییم سنگ کلیه تشکیل شده است. سنگ کلیه در کودکان (لینک به مقاله ۱۵) و نوزادان ایجاد میشود و عموما همراه با نشانه‌هایی مثل درد شکم و پهلو، ادرار دردناک و تغییر رنگ در ادرار است. علت اصلی بروز سنگ کلیه در کودکان عوامل ژنتیکی است.
عفونت های ادراری در کودکان
اگر باکتری‌ها وارد مثانه یا کلیه‌ها شوند، یکی از شایع‌ترین مشکلاتی که ایجاد میشود عفونت ادراری است. عفونت ادراری در کودکان (لینک به مقاله ۱۶)، می‌تواند همراه با علائمی مانند تب، احساس درد و سوزش هنگام ادرار کردن، استفراغ و تکرر ادرار باشد. در این مواقع باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. معمولا با مصرف آنتی‌بیوتیک بعد از مدت 1 هفته کودک شما بهبود مییابد.
علل نارسایی های کلیه در کودکان
نارسایی کلیه در کودکان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- وجود نواقص مادرزادی در شکل‌گیری و رشد کلیه‌ها
- وجود بیماری‌های ارثی و ژنتیکی
- عفونتهای مجاری ادراری
- انسداد مجاری ادراری
- سنگ کلیه
- التهاب کلیه‌ها
- سندروم نفروتیک (در این بیماری به‌دلیل آسیب وارد شده به کلیه‌ها، بیش‌ازحد طبیعی پروتئین از این اندام خارج میشود)
- کاهش جریان خون به کلیه‌ها که معمولا به‌دلیل لخته شدن خون یا وارد شدن ضربه به این اندام ایجاد میشود.
- توقف جریان انتقال اکسیژن به کلیه‌ها
- بیماری سیستینوزیس (نوعی بیماری ژنتیکی است که در آن آنزیم سیستین به‌طور غیرطبیعی در سلول‌ها و دیگر اندامها جمع میشود)
- بیماری کلیه پلی‌کیستیک (نوعی اختلال ژنتیکی که کیست‌هایی پر از مایع در کلیه‌ها رشد می‌کند)
- سندروم آلپورت (نوعی بیماری ژنتیکی و ارثی است که موجب ناشنوایی، آسیب به کلیه‌ها و نابینایی میشود)
ورم کلیه در کودکان نشانه چیست؟
ورم کلیه در کودکان یا هیدرونفروز (Hydronephrosis)، نوعی اختلال کلیوی است که به‌علت تجمع بیش‌ازحد ادرار در کلیه‌ها، این اندام بزرگ و متورم میشود. این عارضه در تمامی سنین مشاهده شده و حتی در جنین نیز با نام بیماری هیدرونفروز جنینی شناخته میشود.
این مشکل باید به‌موقع تشخیص داده شود و معمولا با نشانه‌هایی مثل استفراغ، تب، درد شکم و پهلو بروز پیدا می‌کند. این بیماری معمولا به‌دلیل ناتوانی کلیه در تخلیه ادرار یا انسداد مجاری ادراری ایجاد میشود. درصورتی‌که به‌موقع درمان نشود، امکان بروز عفونتهای ادراری و نارسایی کلیه در کودکان افزایش مییابد.
علائم و نشانه های بیماری کلیه در کودکان
تشخیص به‌موقع مشکلات کلیوی در کودکان و نوزادان، به فرایند درمان کمک فراوانی می‌کند. معمولا برخی علائم شایع‌تر است که عبارت‌اند از:
- تغییر رنگ ادرار
رنگ ادرار در حالت طبیعی زرد روشن تا زرد تیره است. در صورتی که ادرار به رنگ‌های قهوه‌ای و قرمز باشد، احتمال وجود نارسایی یا اختلال در عملکرد کلیه‌ها افزایش مییابد. مصرف برخی غذاها مثل اسفناج و لبو یا داروهایی که حاوی مکمل آهن باشند نیز رنگ ادرار را تغییر می‌دهند.
- نحوه ادرار نوزاد یا کودک
والدین باید به نحوه ادرار کردن فرزندان خود توجه کنند. چراکه برخی نشانه‌ها مثل ادرار همراه با سوزش و درد یا قطره‌قطره بودن ادرار، می‌تواند ناشی از وجود مشکلی در مجاری اداری یا کلیه‌ها باشد.
- بوی ادرار
بوی ادرار متناسب با نوع تغذیه و میزان آب مصرفی روزانه متغیر است. در حالت طبیعی ادرار نباید بوی تندی داشته باشد. اما در صورتی که در درازمدت بوی ادرار کودک تند باشد، باید برای معاینه و بررسی سلامت کلیه‌ها آزمایش انجام شود.
- تکرر ادرار
تکرر ادرار یکی از نشانه‌های عفونت مجاری ادراری، دیابت، سنگ کلیه و اضطراب است. اگر کودک شما در بازه‌های زمانی کوتاه ادرار می‌کند و همراه با سوزش است، باید به پزشک مراجعه کنید.
- شب‌ادراری
اگر کودک در سنین بالاتر و به‌صورت مکرر شب ادراری دارد، احتمال وجود مشکلات کلیوی و مجاری ادراری بالا می‌رود.
- پرادراری
پرادراری به این معنا است که حجم ادرار کودک زیاد باشد. حجم ادرار زیاد لزوما به‌معنای کارکرد خوب کلیه‌ها نیست، بلکه ممکن است ناشی از عدم‌توانایی کلیه‌ها در کنترل غلظت ادرار باشد. بنابراین، توجه به این نشانه در کنار بقیه موارد ضروری است.
- سوزش ادرار
اگر کودک هنگام ادرار احساس سوزش و درد داشته باشد، امکان وجود مشکلات کلیوی یا عفونت ادراری افزایش مییابد.
- عدم‌کنترل ادرار
درصورتی‌که کودک توانایی کنترل ادرارش را نداشته و مدام لباس زیرش خیس باشد؛ احتمال عدم‌توانایی کنترل ادرار، عفونتهای ادراری و مثانه عصبی وجود خواهد داشت.
علائم نارسایی کلیه کودکان
مهمترین علائم نارسایی کلیه در کودکان شامل موارد زیر است:
- تب
- استفراغ
- اسهال خونی
- دردهای شکم و پهلو
- عفونت مجاری ادراری
- تکرر ادرار
- تورم چشم‌ها
- بی‌اشتهایی
- سردرد
- بثورات پوستی
- پریدگی رنگ پوست
- اختلال در رشد کودکان
- مشکلات تنفسی
- احساس خستگی
علائم از کار افتادن کلیه در کودکان
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات بیماری‌های کلیوی این است که علائم این اختلال‌ها تنها با گذشت زمان و شدت یافتن بیماری، بروز پیدا می‌کند. به همین دلیل ممکن است فرایند درمان با مشکل مواجه شود و موجب از کار افتادن کلیه‌ها شود.
معمولا با انجام آزمایش خون و ادرار می‌توان بیماری‌های کلیوی را شناسایی کرد. با دارودرمانی نیز تا حد خوبی روند از کار افتادن کلیه‌ها به تاخیر می‌افتد. به‌طورکلی احساس خستگی مفرط، خارش پوست، خشکی پوست بدن، بی‌خوابی، وجود خون در ادرار، ادرار کف‌آلود، تورم پاها، تکرر ادرار، ورم کردن چشم‌ها و کاهش اشتها از مهمترین نشانه‌های از کار افتادن کلیه‌ها به شمار می‌روند.
علائم عفونت کلیه در کودکان
دردهای شکمی و پهلو، وجود خون در ادرار، استفراغ، تب، تکرر ادرار، لرز، احساس درد و سوزش هنگام ادرار از مهمترین علائم عفونت کلیه در کودکان به شمار می‌رود. زمانی در کلیه‌ها عفونت دیده میشود که باکتری‌ها از مثانه به‌سمت کلیه‌ها رفته و موجب بروز این عفونت شوند. این بیماری می‌تواند دردناک باشد. به همین دلیل باید سریعا برای درمان اقدام کنید.
تشخیص بیماری های کلیه در کودکان
برای تشخیص بیماری‌های کلیوی، پزشکان تنها از آزمایش ادرار استفاده نمی‌کنند. در کنار این آزمایش، روشهای دیگری نیز برای اطمینان در تشخیص بیماری تجویز میشود.
- آزمایش خون
این آزمایش به‌منظور شناسایی تعداد گلبول‌های قرمز خون، سطح الکترولیت و وجود عفونت در بدن تجویز میشود.
- عکسبرداری اشعه ایکس
پزشکان با استفاده از عکسبرداری اشعه ایکس میتوانند از بافت‌ها و کلیه‌ها تصویر تهیه کنند.
- سونوگرافی
با سونوگرافی امکان ارزیابی اندازه و وضعیت کلیه‌ها، سنگ کلیه و انسداد مجاری ادراری وجود خواهد داشت.
- اسکن استخوان
با این روش امکان عکسبرداری از استخوان‌ها برای بررسی وجود تومور، تغییرات آرتریت مفاصل و هرگونه تورم استخوانی امکان‌پذیر است.
- الکتروکاردیوگرام
این روش برای بررسی عملکرد قلب و اختلال‌های ریتمی قلب تجویز میشود. اگر عضلات قلب آسیبی دیده باشند نیز با الکتروکاردیوگرام می‌توان آن‌ها را شناسایی کرد.
- بایوپسی کلیه
بایوپسی یا نمونه‌برداری برای بررسی دقیق‌تر بافت‌های کلیه انجام میشود. ممکن است این نمونه‌برداری با عمل جراحی انجام شود.
روشهای درمان نارسایی های کلیه در کودکان
انتخاب روش درمان نارسایی کلیه در کودکان متناسب با سن، شدت بیماری، نوع نارسایی کلیه و به‌طورکلی به شرایط عمومی کودک بستگی دارد. این روشهای درمانی عبارت‌اند از:
- دیالیز
- پیوند کلیه
- دارودرمانی برای کاهش احتمال بروز کم‌خونی، کنترل فشارخون، کمک به رشد کودک و پیشگیری از کاهش تراکم استخوان
- تغییر رژیم غذایی کودک
- درمان دیورتیک که برای افزایش ادرار کودک انجام میشود
- تزریق مایعات ضروری به بدن برای جبران خون و مایعات ازدست‌رفته
- ارزیابی سطح الکترولیت‌های ضروری مثل کلسیم، پتاسیم و سدیم
درمان کلیه درد در کودکان
برای درمان کلیه درد در کودکان ابتدا باید علت این درد شناسایی شود. معمولا با آزمایش خون، ادرار و سونوگرافی می‌توان دلیل بیماری را شناسایی کرد. توجه به رنگ و بو ادرار، وجود خون در ادرار، وضعیت رشد و بررسی شرایط جسمی کودک در تشخیص عامل کلیه درد موثر است.
دیالیز، پیوند کلیه، تغییر رژیم غذایی کودک، مصرف آنتی‌بیوتیک، تغییر در عادات رفتاری کودک مثل امتناع از ادرار کردن و دارودرمانی جهت کنترل فشارخون همگی از راهکارهایی هستند که پزشکان برای درمان کلیه درد تجویز می‌کنند.
کلام آخر
در این مقاله درباره نارسایی کلیه در کودکان توضیح دادیم. گفتیم که توجه به علائم این بیماری مثل تکرر ادرار، تغییر رنگ و بو ادرار، حالت تهوع، تب و لرز در تشخیص زودهنگام نارسایی کلیوی موثر است. دارودرمانی، پیوند کلیه، دیالیز و تغییر در رژیم غذایی و عادات رفتاری کودک از مهمترین روشهای درمان نارسایی کلیوی به شمار می‌روند.
نارسایی کلیه در کودکان چیست؟
نارسایی کلیه در کودکان زمانی ایجاد میشود که کلیه توانایی دفع مواد زائد و سمی را از بدن ندارد. این مواد سمی میتوانند وارد جریان خون شده و به بقیه اندامها آسیب بزنند.
چگونه می‌توانم متوجه شوم که فرزندم به بیماری کلیوی مبتلا شده است؟
اغلب مشکلات کلیوی در کودکان علائمی مانند تکرر ادرار، احساس سوزش و درد هنگام ادرار، درد شکم و پهلو، تب و لرز، احساس خستگی، تورم پاها، ادرار قهوه‌ای رنگ همراه با بوی تند دارند. علاوه بر این، باید به نحوه و مدت زمان ادرار فرزندتان توجه کنید. در صورت مشاهده هرگونه مشکل یا اختلال با پزشک متخصص مشورت کنید.
روشهای تشخیص نارسایی کلیه در کودکان چیست؟
مهمترین راهکارهای تشخیص این بیماری بعد از انجام معاینه بالینی توسط پزشک، آزمایش خون، ادرار و سونوگرافی است. بعد از ارزیابی این آزمایشها، در صورت لزوم عکسبرداری با اشعه ایکس نیز ممکن است تجویز شود.
چرا کودکان به نارسایی کلیه مبتلا میشوند؟
مهمترین علت بروز این بیماری، نقصهای مادرزادی و ژنتیکی است. در صورت رشد ناکافی کلیه، عفونتهای ادراری و سنگ کلیه احتمال ابتلا به نارسایی کلیه در کودکان افزایش مییابد.
منابع:
KIDNEY DISEASE AFFECTS CHILDREN
