کرم آسکاریس از شایع‌ترین انواع کرم روده است که روده و ریه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این انگل موجب بروز عفونت در دستگاه گوارشی شده و علائمی مانند حالت تهوع، درد شکم، درد معده، سوءهاضمه، یبوست و اسهال، ایجاد میکند. این کرم معمولاً از طریق مصرف آب و غذای آلوده به بدن انسان وارد میشود. برای بررسی و تشخیص انگل آسکاریس، پزشک گوارش آزمایش مدفوع را تجویز میکند. در صورت بروز انسداد یا مشاهده کرم زنده، آندوسکوپی، کولونوسکوپی و گاهی بیوپسی روده نیز انجام میشود. برای درمان انگل، مصرف دارو همراه با رعایت بهداشت شخصی ضروری است.
برای توضیح جامع‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی کرم آسکاریس و نکات مهم مرتبط اختصاص می‌دهیم.
اگر سوال داشتید، در بخش نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
کرم آسکاریس چیست؟ چگونه در بدن انسان بالغ میشود؟
کرم آسکاریس (عامل بیماری آسکاریازیس)، نوعی انگل روده‌ای است که به گروه نماتودها (کرم‌های لوله‌ای) تعلق دارد. این انگل معمولاً با استقرار در دستگاه گوارش انسان، عفونت ایجاد میکند.
مراحل رشد و بالغ شدن این انگل را بررسی می‌کنیم:
- ورود تخمهای کرم به روده باریک
- بازشدن دیواره سخت تخم‌ها در روده
- آزادشدن لاروها (کرم کوچک و نابالغ)
- عبور لاروها از دیواره روده، ورود به خون و سپس ورود به ریه‌ها
- رشد محدود لاروها در ریه
- حرکت لاروها به سمت گلو و حلق
- ورود مجدد لاروها به بدن (روده باریک) با بلع و قورت‌دادن فرد
- رشد کامل و بلوغ لاروها در روده باریک
- تبدیل لاروها به کرم‌های آسکاریس
- تخم‌گذاری کرم‌ها و تکرار چرخه
زمان رسیدن لاروها به ریه و بازگشت مجدد آنها به روده، حدوداً ۱۰ تا ۱۴ روز است.
طبق تعریف مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC)،
بلوغ کامل لاروها و تبدیل آنها به کرم‌های تخم‌گذار، حدود ۶ تا ۸ هفته زمان می‌برد.
نکته! کرم‌های آسکاریس بعد از بلوغ به اندازه ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر رشد می‌کنند. لازم به ذکر است که کرم‌های ماده بزرگتر از کرم‌های نر بوده و تا ۳۵ سانتی‌متر رشد دارند.
علائم ابتلا به کرم آسکاریس در نقاط مختلف بدن چیست؟
انگل این کرم در نقاط مختلف بدن علائم متفاوتی ایجاد میکند. در صورت مشاهده هرکدام از علائم زیر بلافاصله به دکتر گوارش مراجعه کرده و مراحل درمانی خود را آغاز کنید. چون اگر این انگل درمان نشود، عوارض خطرناکی ایجاد میکند.
در ادامه، شایع‌ترین نشانه‌های انگل آسکاریس را در نقاط مختلف بدن بررسی می‌کنیم:
علائم کرم‌های آسکاریس در روده
علائم این انگل در روده به شدت عفونت و تعداد کرم‌ها بستگی دارد. با این حال، بعضی از علائم شایع عبارتند از:
- درد شکم؛ احساس درد مبهم، متناوب یا مداوم در ناحیه شکم (بهویژه در اطراف ناف)
- تهوع و استفراغ؛ بهویژه در زمان افزایش تعداد کرم‌ها
- کاهش وزن و سوءهاضمه؛ به دلیل کاهش جذب مواد مغذی و معدنی
- اسهال یا یبوست؛ به دلیل تاثیر کرم‌ها بر حرکات روده
- انسداد روده؛ به دلیل افزایش تعداد کرم‌ها در روده، حالت اورژانسی و نیازمند مداخلات فوری پزشکی
احتمال تشدید علائم انگل در روده وجود دارد. در این صورت بیمار ممکن است به جراحی نیاز داشته باشد.
علائم کرم‌های آسکاریس در ریه
علائم این انگل در ریه، پس از مهاجرت لاروها از روده به ریه‌ها ظاهر شده و معمولاً بین 10 تا 14 روز پس از مصرف بروز می‌کنند. این علائم را بررسی می‌کنیم:
- سرفه خشک و مداوم؛ گاهی این سرفه همراه با خلط عادی و خلط خونی هم اتفاق می‌افتد.
- خس‌خس سینه و تنگی نفس؛ به دلیل تحریک و التهاب مجاری تنفسی ناشی از حضور لاروها در ریه‌ها بروز میکند.
- تب؛ برخی افراد هنگام مهاجرت لاروها به ریه‌ها، دچار تب خفیف تا متوسط می‌شوند.
- درد قفسه سینه؛ به دلیل واکنش التهابی بدن نسبت به مهاجرت لاروها به ریه اتفاق می‌افتد.
- سندرم لوفلر؛ این مشکل در اثر تجمع لاروها در ریه بروز میکند.
لازم به ذکر است که علائم فوق معمولاً موقتی بوده و پس از بازگشت لاروها به روده کاهش می‌یابند. اما گاهی عوارض جدی‌تری هم ایجاد می‌کنند.
علائم کرم‌های آسکاریس در کودکان
علائم انگل این کرم در کودکان، به دلیل اثرگذاری بیشتر روی رشد و سلامتی آنها متفاوت بوده و گاهی حتی شدیدتر از بزرگسالان است.
شایع‌ترین علائم را همراه با نکات مهم در جدول زیر آورده‌ایم:
| علائم | توضیحات | نکات مهم |
| کاهش وزن و سوءتغذیه | به دلیل جذب ناکافی مواد مغذی و رشد ضعیف | موجب تاخیر در رشد فیزیکی و ذهنی کودک میشود. مراجعه به پزشک ضروری است. |
| شکم درد | درد شکم مبهم و مداوم همراه با نفخ شکم و احساس ناراحتی در ناحیه اطراف ناف | مراجعه به پزشک ضروری است. |
| اسهال و یبوست | به دلیل انسداد جزئی روده یا تحریک ناشی از حضور کرم‌ها | ً |
| بی‌قراری و مشکلات خواب | به دلیل ناراحتی‌های شکمی و علائم عمومی مانند تب خفیف و خستگی | ً |
| سرفه و مشکلات تنفسی | بروز در مراحل اول عفونت ریه، در اثر مهاجرت لاروهای آسکاریس به این اندام | ً |
| کم‌خونی (گاهی) | به دلیل کاهش جذب آهن و سایر مواد مغذی حیاتی | در کودکانی که به سوءتغذیه مبتلا هستند بیشتر اتفاق می‌افتد. |
| انسداد روده (در موارد شدید) | به دلیل تعداد زیاد کرم‌ها و با ظهور علائمی همچون درد شدید شکم، تورم شکم، استفراغ و ناتوانی در دفع گاز یا مدفوع | بسیار خطرناک بوده و مداخلات پزشکی ضروری است. |
کودکان مبتلا به این انگل نیز مانند بزرگسالان به درمان‌های دارویی و مداخلات پزشکی نیازمند هستند. از این رو، والدین باید به محض مشاهده هرکدام از علائم فوق به دکتر گوارش مراجعه کنند.
علت ایجاد این کرم در بدن انسان چیست؟
علت بوجود آمدن کرم‌های آسکاریس در بدن، همچون سایر بیماری های انگلی عبارتند از:
- بهداشت شخصی ضعیف
- زندگی در مناطق محروم و آلوده
- محدودیت دسترسی به آب سالم و سیستم‌های بهداشتی مناسب
- استفاده از مدفوع انسانی به‌عنوان کود (توسط برخی از کشاورزان)
- آلودگی خاک و آب به تخمهای آسکاریس
- مصرف آب یا غذای آلوده
- نشستن دست‌ها (بهویژه در کودکان هنگام بازی با آب و خاک آلوده)
- زندگی در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری (فراهم بودن شرایط محیطی مناسب برای رشد و پراکندگی تخمهای کرم)
- فقدان آموزش بهداشتی
همجنین، فقدان آگاهی در مورد روش‌های پیشگیری از عفونت‌های انگلی (در بعضی جوامع)، از سایر دلایل بروز این انگل است.
روش‌های انتقال انگل آسکاریس
در حالت کلی، تخمهای این کرم به شیوه‌های زیر به بدن انسان منتقل می‌شوند:
مصرف آب و غذای آلوده
مصرف آب و غذای آلوده، اصلی‌ترین روش انتقال این کرم به بدن انسان است. بدین صورت که تخمهای این انگل معمولاً به سبزیجات، میوه‌ها و سایر مواد غذایی که به خوبی شسته نشده باشند چسبیده و از طریق بلع به دستگاه گوارش وارد میشود.
تماس با خاک آلوده
تخم این کرم، میتواند تا مدت طولانی در خاک‌های آلوده به مدفوع انسان مبتلا زنده بماند. روش‌های انتقال از خاک آلوده را بررسی می‌کنیم:
- نشستن دست‌ها؛ ورود تخم‌ها به بدن در صورت نشستن دست‌ها و بردن آنها به سمت دهان
- استفاده از کود انسانی؛ استفاده از مدفوع انسان به عنوان کود در زراعت
- مصرف آب و غذای آلوده؛ ورود آسکاریس به آب و محصولات کشاورزی در نتیجه استفاده از کود انسانی
- نشستن و پختن ناکافی محصولات آلوده؛ مانند سبزی یا سایر محصولات کشاورزی
در نتیجه، رعایت بهداشت فردی و محیطی، به ویژه شست‌وشوی دست‌ها و پختن کامل مواد غذایی، برای جلوگیری از بروز عفونت انگلی ضروری است.
روش‌های درمان کرم آسکاریس در بزرگسالان
روش‌های درمان این کرم در بزرگسالان، تا حدودی به محل استقرار انگل و کرم‌ها در بدن (ریه‌ها و روده)، بستگی دارد. با این حال، درمان کرم آسکاریس معمولاً یک دوره کوتاه سه روزه را شامل میشود که در بیشتر موارد برای از بین بردن عفونت کافی است. در موارد شدیدتر، احتمال درمان‌های طولانی‌مدت یا استفاده از داروهای قوی‌تر نیز وجود دارد.
همچنین در صورت وجود علائم شدید مانند انسداد روده، مداخلات جراحی انجام میشود. توجه داشته باشید که درمان به‌موقع و صحیح کرم آسکاریس، از بروز عوارض جدی این عفونت، مانند سوءتغذیه یا انسداد روده جلوگیری میکند. در حالت کلی، درمان‌های این کرم شامل درمان دارویی، درمان خانگی و توجه به توصیه‌های پزشک است که در ادامه بررسی خواهیم کرد.
داروهای مناسب درمان کرم آسکاریس در روده
متخصصین گوارش برای درمان عفونت کرم آسکاریس در روده، داروهای ضدانگل مانند قرص آلبندازول، قرص مبندازول و گاهی ایورمکتین را تجویز می‌کنند. این داروها با مکانیسم‌های متفاوت، انواع کرم روده بهویژه آسکاریس را از بین می‌برند.
در اکثر موارد، مصرف یک دوره کوتاه‌مدت دارو (بین یک تا سه روز)، برای درمان کرم آسکاریس موثر است.
در جدول زیر، به داروهای مورد نیاز برای درمان کرم آسکاریس و نحوه تاثیرگذاری آنها پرداخته‌ایم:
| نام دارو | دوز مصرفی معمول | نحوه اثرگذاری |
| آلبندازول | 400 میلی‌گرم به صورت خوراکی، 1 بار در روز | از بین بردن کرم‌ها در اثر ایجاد اختلال در جذب گلوکز توسط کرم |
| مبندازول | 100 میلی‌گرم به صورت خوراکی، 2 بار در روز به مدت 3 روز | از بین بردن کرم‌ها با ایجاد اختلال در متابولیسم کرم |
| پیرانتل پاموات | 11 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به صورت خوراکی، 1 بار | فلج کردن عضلات کرم و دفع آن از طریق مدفوع |
| ایورمکتین | 150 تا 200 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به صورت خوراکی، 1 بار | قابل استفاده بهویژه در موارد عفونت‌های گسترده یا پیچیده |
متخصص گوارش، بسته به وضعیت بیمار و شدت درگیر شدن سیستم گوارش با انگل آسکاریس، داروی مناسب را انتخاب و تجویز میکند.
نکته! در طول روند درمانی، بیمار باید دستورات پزشک را به دقت انجام داده و در صورت نیاز به تکرار درمان دوباره به پزشک مراجعه کند.
داروهای مناسب درمان کرم آسکاریس در ریه
درمان کرم آسکاریس در مرحله ریوی، حتماً باید تحت نظر پزشک انجام شود تا عفونت ناشی از انگل آسکاریس کاملا از بین برود. زیرا هنگامی که لاروها در ریه مستقر هستند، فرد با علائم شدیدتری مواجه است.
در حالت کلی، متخصص گوارش در صورت بروز علائم شدید اقدامات زیر را توصیه میکند:
- مصرف داروهای ضدانگل؛ مصرف آبندازول و مبندازول برای از بین بردن کرم‌های بالغ، کنترل تعداد لاروها و کاهش علائم ریوی
- مصرف داروهای بدون نسخه؛ مانند مسکن‌ها و تب‌برها، داروهای ضدسرفه و استفاده از اسپری‌های استنشاقی برای تسهیل تنفس
- مصرف کورتیکواستروئیدها؛ مانند پردنیزولون و پردنیزون، برای کاهش التهاب و علائمی مانند خس‌خس سینه و سرفه
نکته! مصرف کورتیکواستروئیدها رایج نیست و در شرایط خاص تجویز می‌شوند.
روش‌های خانگی درمان انگل آسکاریس
هنگام ابتلا به انگل، انجام اقدامات خانگی برای تسکین علائم همچون یبوست و اسهال ناشی از انگل می‌توانند موثر باشند. با این حال توجه داشته باشید که روش‌های خانگی جایگزین روش‌های پزشکی نیستند.
چند مورد از روش‌های خانگی عبارتند از:
- مصرف سیر خام به صورت ناشتا یا افزودن آن به غذاها
- مصرف تخم کدو تنبل به صورت خام یا اضافه‌کردن حالت آسیاب‌شده آن به غذا
- مصرف هویج خام (۱ یا ۲ عدد در روز)
- مصرف نارگیل یا روغن نارگیل تازه به صورت ناشتا
لازم به ذکر است که تاثیر روش‌های فوق از نظر علمی چندان قطعی نیست.
درمان کرم آسکاریس در کودکان
درمان این انگل در کودکان مشابه بزرگسالان است. برای مثال اگر عفونت انگلی سطحی باشد، پزشک دارو تجویز کرده و دوز دارو و مدت مصرف آنها را براساس وزن و سن کودک تعیین میکند. اما اگر شدت عفونت و علائم بسیار شدید باشند، ممکن است کودک به جراحی نیاز داشته باشد.
در جدول زیر، اسامی داروها را به همراه دوز مناسب و نکات مهم بررسی می‌کنیم:
| نام دارو | دوز مناسب کودکان | نکات مهم |
| آلبندازول | ۲۰۰ میلی گرم به صورت خوراکی، برای کودکان زیر ۲ سال | برای مدت مصرف دارو عموماً یک دوز کافی است. مگر اینکه پزشک درمان را تکرار کند. |
| مبندازول (به مدت ۳ روز) | ۱۰۰ میلی‌گرم به صورت خوراکی، ۲ با در روز | فقط برای کودکتن بالای ۲ سال توصیه میشود. |
| پیرانتل پاموات (۱ بار) | ۱۱ میلی‌گرم، به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن کودک | این دارو فقط برای کودکان بالای 6 ماه ایمن است. |
در بعضی موارد، دکتر گوارش چند هفته پس از درمان به منظور اطمینان از نابودی کامل کرم‌ها، آزمایش مدفوع را مجدداً تجویز میکند.
چگونه از ابتلا به کرم آسکاریس پیشگیری کنیم؟
پیشگیری از ابتلا به انگل این کرم، شامل رعایت مجموعه‌ای از اصول بهداشتی و اقدامات پیشگیرانه است که به کاهش خطر عفونت کمک می‌کنند. موثرترین روش‌های پیشگیری عبارتند از:
- رعایت بهداشت فردی؛ شست‌وشوی دقیق دست‌ها با آب و صابون قبل از غذا خوردن، پس از استفاده از توالت و بعد از تماس با خاک، کوتاه نگه داشتن و تمیز کردن ناخن‌ها برای جلوگیری از تجمع تخمهای انگل
- مصرف آب آشامیدنی سالم؛ استفاده از آب آشامیدنی تصفیه شده، جوشاندن آب در مناطق محروم و اجتناب از مصرف آب از منابع ناشناس یا غیرمطمئن
- بهداشت مواد غذایی؛ شست‌وشوی کامل میوه‌ها و سبزیجات قبل از مصرف (بهویژه میوه‌های خام)، پختن کامل غذاها (گوشت‌ها و سبزیجات)
- دفع بهداشتی مدفوع؛ استفاده از توالت‌های بهداشتی، دفع صحیح مدفوع برای جلوگیری از آلودگی محیط با تخمهای کرم آسکاریس (به ویژه در مناطق محروم)
- استفاده از کفش در بیرون از منزل؛ برای جلوگیری از تماس مستقیم پا با خاک‌های آلوده به تخمهای آسکاریس
- آموزش و آگاهی‌بخشی؛ بهویژه در مناطق روستایی و نیمه‌گرمسیری، آموزش به کودکان در مدارس درباره اهمیت شست‌وشوی دست‌ها
- کنترل و درمان عفونت‌های موجود؛ برای درمان فردی، قطع زنجیره انتقال و جلوگیری از انتشار عفونت به دیگران
این اقدامات پیشگیرانه، به شکل قابل‌توجهی خطر ابتلا به آسکاریازیس را کاهش داده و سلامت عمومی را بهبود می‌بخشند.
برای درمان کرم آسکاریس به چه دکتری مراجعه کنیم؟
برای درمان این کرم باید به دکتر گوارش مراجعه کنید. متخصصین گوارش با بررسی علائم جسمانی و تجویز آزمایش مدفوع، ابتلای فرد به انگل آسکاریس را تشخیص می‌دهند. بعد از شناسایی انگل‌ها، پزشکان با تجویز داروهایی مانند مبندازول و آلبندازول، مراحل درمانی را آغاز می‌کنند.
برای دریافت نوبت حضوری و آنلاین از بهترین متخصصین گوارش در سراسر ایران، به پلتفرم آنلاین نوبت‌دهی دکتردکتر مراجعه کنید.
منابع:
ncbi.nlm.nih.gov
emedicine.medscape.com
سلام وقت بخیر
من یه سوالی داشتم
آیا عفونت با کرم آسکاریس می‌تونه باعث انسداد روده یا مشکلات شدید گوارشی بشه؟
سلام دوست عزیز
اغلب افراد مبتلا به آسکاریس یا علامتی ندارند یا علایم اندک است و به شکل دردهای خفیف، پرخوری سو هاضمه و…خود رو نشون میده
در برخی موارد اندک که عفونت شدید است بله ممکن است سبب انسداد بشود