اسهال مزمن + روش تشخیص و درمان آن

همه ما در طول زندگی حداقل یک بار دچار اسهال شده‌ایم. در این مطلب از مجله اینترنتی دکتردکتر به معرفی کامل اسهال مزمن، علت اسهال مزمن، درمان و پیشگیری از آن پرداخته‌ایم.

بیشتر بخوانید: ویروس کرونا ؛ علائم، تشخیص، درمان، پیشگیری و توصیه‌های مهم

در نوشته اسهال مزمن می‌خوانید:

• اسهال پایدار
• اسهال مزمن
• علت اسهال مزمن چیست؟
• علائم اسهال مزمن چیست؟
• اسهال ترشحی چیست؟
• اسهال اسموتیک چیست؟
• استئاتوره چیست؟
• اسهال التهابی چیست؟
• اسهال ناشی از اختلال حرکت چیست؟
• اسهال ساختگی چیست؟
• درمان اسهال مزمن
• نقش رژیم غذایی و سبک زندگی در اسهال مزمن
• پیشگیری از اسهال مزمن

اسهال پایدار

اسهال پایدار (persistent diarrhea) به حالتی گفته می‌شود که اسهال ۲ تا ۴ هفته طول بکشد.

 علل عفونی اسهال پایدار عبارت است از:

• ژیاردیا
• کلستریدیوم دیفیسیل
• کمپیلوباکتر
• کریپتوسپوریدیوم
• آنتاموبا هیستولیتیکا

برای تشخیص اسهال پایدار گاهی بررسی مدفوع به تنهایی کافی نیست و نیاز به بررسی‌هایی مانند سیگموئیدوسکوپی و بیوپسی (نمونه‌برداری)، آندوسکوپی فوقانی همراه با نمونه‌برداری از دوازدهه، کولونوسکوپی و سی‌تی‌اسکن شکم است.

اسهال مزمن

اگر اسهال بیشتر از ۴ هفته طول  بکشد، شما دچار اسهال مزمن شده‌اید. در این حالت مهم است که علت این نوع اسهال را کشف کنید و آن را درمان کنید، زیرا در صورت عدم درمان منجر به ایجاد مشکلات برای شما می‌شود. بر خلاف اسهال حاد در بیشتر موارد علت اسهال مزمن غیر عفونی است.

علت اسهال مزمن چیست؟

• اسهال ترشحی (secretory diarrhea)
• اسهال اسموتیک (diarrhea osmotic)
• استئاتوره (steatorrheal)
• اسهال التهابی  (diarrhea inflammatory)
• اسهال ناشی از اختلال حرکت (diarrhea dysmotile)
• اسهال ساختگی (factitious)

علائم اسهال مزمن چیست؟

علامت اصلی اسهال مزمن مدفوع شل و آبکی است که بیشتر از ۴ هفته طول کشیده است. ممکن است فرد همراه با اسهال احساس اورژانسی برای دفع مدفوع داشته باشد. همچنین ممکن است فرد علائم دیگری مثل: تهوع، نفخ و درد شکم نیز داشته باشد.

اسهال ترشحی چیست؟

اسهال ترشحی آبکی، حجیم و بدون درد است و در حالت ناشتا نیز ادامه پیدا می‌کند.

برخی علت‌های اسهال ترشحی عبارتند از:

• استفاده از برخی ملین‌ها مانند Tsenna بیزاکودیل و روغن کرچک
• مصرف همزمان الکل به دلیل آسیب رساندن به سلول‌های روده
• مسمومیت مزمن با آرسنیک
• بیماری مخاطی
• برداشتن یک قسمت از روده (رزکسیون روده)
• فیستول enrtocolic

اسهال اسموتیک چیست؟

اسهال اسموتیک ناشی از وجود مواد اسمولار در مدفوع است که جذب نمی‌شوند.

از علت‌های اسهال اسموتیک می‌توان به سوء جذب کربوهیدرات‌ها مانند: سوربیتول، لاکتولوز و پلی اتیلن گلیکول اشاره کرد.

کسانی که کمبود آنزیم لاکتاز را دارند هنگام خوردن شیر و فرآورده‌های آن دچار نفخ و اسهال اسموتیک می‌شوند.

این افراد به دلیل نداشتن آنزیم لاکتاز قادر به جذب قند شیر نیستند و باید از فرآورده‌‌های لبنی کم لاکتوز یا بدون لاکتوز استفاده کنند و یا این که همراه با فراورده‌های شیر از مکمل آنزیمی لاکتاز استفاده  کنند. مصرف هیدروکسید منیزیم نیز می‌تواند باعث اسهال اسموتیک شود.

استئاتوره چیست؟

وجود بیش از ۷ گرم چربی در مدفوع روزانه را استئاتوره می‌‌نامند. عدم جذب چربی در بدن  باعث می‌شود که چربی از طریق مدفوع  دفع شده و مدفوع چرب و بد بو شود.

علت‌های استئاتوره به چند گروه تقسیم می‌شوند:

۱. سوء هضم

شایع‌ترین علت سوء‌هضم نارسایی اگزوکرین پانکراس است و از علل نارسایی اگزوکرین پانکراس، پانکراتیت مزمن ناشی از مصرف زیاد الکل، سیستیک فیبروزیس، انسداد مجرای  پانکراسی، سیروز یا انسداد صفراوی نیز می‌توانند  سبب استئاتوره شوند.

۲. سوء جذب مخاطی

بیماری‌هایی نظیر سیلیاک، ویپل و آبتالیپوپروتئینمی و اسپروی تروپیکال می‌توانند از طریق سوء جذب مخاطی سبب استئاتوره شوند.

۳. انسداد لنفاتیک

لنفاژکتازی روده‌ای مادرزادی به دلیل انسداد مادرزادی مجاری لنفاتیک روده موجب سوء جذب چربی می‌شود .

اسهال التهابی چیست؟

وجود گلبول قرمز و سفید در آزمایش مدفوع نشان دهنده اسهال التهابی است. برخی از علت‌های اسهال التهابی، بیماری‌های التهابی روده مثل کرون و کولیت اولسراتیو است. از دیگر علت‌ها می‌توان به تومورهای کولورکتال اشاره کرد. اگر فرد مسنی دچار اسهال التهابی شد نیاز است که از نظر تومورهای کولورکتال بررسی شود.

اسهال ناشی از اختلال حرکت چیست؟

علت اسهال ناشی از اختلال حرکت، عبور سریع مواد داخل روده است. مثل سندروم روده تحریک‌پذیر که در آن دفعات دفع مدفوع افزایش می‌یابد و این افزایش در طی خواب برطرف می‌شود. ضمن اینکه درد شکم با دفع برطرف می‌شود و فرد به طور دوره‌‌ای دچار یبوست نیز می‌شود. در سندروم روده تحریک‌پذیر فرد دچار کاهش وزن نمی‌شود. در پرکاری تیروئید و در دیابتی‌ها نیز ممکن است اسهال ناشی از اختلال حرکت به دلیل عبور سریع مواد داخل روده ایجاد شود.

اسهال ساختگی چیست؟

اسهال ساختگی به حالتی گفته می‌شود که فرد از عمد، با استفاده زیاد از ملین‌ها کاری می‌کند تا دچار اسهال شود. این نوع از اسهال معمولاً در افرادی ایجاد می‌شود که سابقه‌ای از خود آزاری و زمینه‌ای از بیماری‌های روانی را دارند.

درمان اسهال مزمن

در تمام موارد اسهال، جایگزینی آب و الکترولیت قسمت مهمی از درمان است. درمان اسهال مزمن بستگی به علت اصلی دارد. پزشک شما با انجام شرح‌حال‌گیری کامل از شما و معاینه فیزیکی و در صورت نیاز انجام یک سری آزمایشات تکمیلی علت اسهال شما را یافته و سپس بنا بر تشخیص، توصیه‌های لازم را ذکر کرده و درمان مورد نیاز را برای شما انجام می‌دهد.

پزشک برای درمان علامتی می‌تواند برای اسهال خفیف تا متوسط از قرص اسهال لوپرامید یا دیفنوکسیلات استفاده کند و در موارد شدیدتر کدئین یا تنتور تریاک تجویز کند. اما استفاده طولانی مدت را توصیه نمی‌کند، چون سبب وابستگی فرد می‌شود.

در موارد شدید بیماری‌های التهابی روده نباید از داروهای کاهنده‌ی حرکتی روده مانند لوپرامید و دیفنوکسیلات استفاده شود، زیرا این داروها احتمال بروز مگاکولون توکسیک را افزایش می‌دهند. بنابراین هنگام دچار شدن به اسهال مزمن مراجعه به پزشک ضروری است.

نقش رژیم غذایی و سبک زندگی در اسهال مزمن

برای اینکه ببینید آیا رژیم غذایی خاصی در ایجاد اسهال مزمن شما نقش دارد یا خیر؟ لازم است لیستی از غذاها و مواد مصرفی خود را در کاغذ یادداشت کنید و توجه داشته باشید که با خوردن چه غذاهایی علائم شما بدتر می‌شود. بعد از چند هفته احتمالاً می‌توانید دریابید آیا رژیم غذایی شما در ایجاد اسهال شما نقش داشته است یا خیر. پس از آن این غذاها را از لیست غذای روزانه خود حذف کنید و سپس توجه کنید که آیا علائم شما بهبود یافته است یا خیر.

به عنوان مثال در کسانی که علت اسهال آنها سیلیاک است با حذف مصرف گلوتن به طور قابل توجهی علائمشان بهبود می‌یابد یا ممکن است فردی به علت نداشتن آنزیم لاکتاز، با خوردن لبنیات دچار اسهال شده است. در این حالت حذف محصولات لبنی به وی کمک زیادی می‌کند.

در برخی دیگر از افراد، حذف برخی از سبزیجات، میوه‌ها، لوبیا، شیرین‌کننده‌های مصنوعی و … می‌تواند علائم آنها را بهبود ببخشد. علاوه بر آن اجتناب از کافئین و نوشیدنی‌های الکلی، خوردن غذاهای کم فیبر و حذف غذاهای چرب و سرخ شده نیز می‌توانند کمک‌کننده باشند.

آیا امکان دارد که اسهال باعث بواسیر شود؟

بله. این امکان وجود دارد که اسهال در صورت عدم درمان به هموروئید تبدیل شود. وقتی کسی اسهال دارد، بیش از حد معمول به راست روده خود فشار می‌آورد. همچنین نشستن طولانی‌مدت و فشار ناشی از اسهال نیز باعث هموروئید می‌شود.

پیشگیری از اسهال مزمن

اسهال مزمن همیشه قابل پیشگیری نیست، زیرا برخلاف اسهال حاد، علت اسهال مزمن را عوامل عفونی تشکیل نمی‌دهند. با این حال رعایت نکات بهداشتی، تمیز و سالم بودن آب و مواد غذایی می‌تواند تا حدودی بروز اسهال مزمن را کاهش دهد.