بیماری کبد چرب چیست و چطور می‌توان آن را کنترل کرد؟

التهاب و تجمع بیش از حد چربی در کبد، باعث ایجاد بیماری به نام کبد چرب می‌شود. انواع کبد چرب به‌دلایل مخلتفی ایجاد می‌شوند. از علائم و نشانه‌های کبد چرب باید به کاهش اشتها، درد شکم و خستگی اشاره کنیم. پزشکان برای تشخیص علت کبد چرب از روش‌هایی مانند معاینه فیزیکی، آزمایش خون و بیوپسی کبد استفاده می‌کنند. انواع آزمایش تصویربرداری هم برای تشخیص این عارضه، کاربردی هستند. با تغییر رژیم غذایی، ورزش منظم و حفظ وزن سالم، امکان پیشگیری از کبد چرب وجود دارد.

در این مقاله از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، درباره علت کبد چرب و انواع و البته راه‌های درمان آن، خواهید خواند. مطالعه این مقاله، به ۵ دقیقه زمان نیاز دارد. 

در پایان اگر پرسشی داشتید، حتماً بپرسید تا مشاور سلامتی و پزشکی دکتردکتر، به شما پاسخ بدهد.

کبد چرب چطور ایجاد می‌شود؟

کبد چرب (FLD)، یکی از بیماری‌ های کبدی است و زمانی رخ می‌دهد که چربی اضافی در این عضو از بدن جمع شود. به این بیماری استئاتوز کبدی (steatosis) هم می‌گویند. وجود مقادیر کم چربی در کبد طبیعی است، اما مقدار زیاد آن می‌تواند به مشکلی جدی برای سلامتی تبدیل شود. کبد دومین عضو بزرگ بدن است و به پردازش مواد مغذی کمک می‌کند. به‌عبارت دقیق‌تر، مواد غذایی را بررسی و مواد مضر خون را تصفیه می‌کند. چربی بیش از حد در کبد باعث التهاب می‌شود و به این عضو آسیب می‌رساند. در نتیجه آسیب‌های کبدی، این بخش از بدن دچار زخم می‌شود و در بلندمدت، نارسایی کبدی به‌وجود می‌آید. اگر کبد چرب در اثر مصرف زیاد الکل رخ بدهد، به آن کبد چرب الکلی (AFLD) می‌گویند. در فردی که الکل نمی‌نوشد و به بیماری مبتلا می‌شود هم بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) رخ می‌دهد.

انواع کبد چرب 

هر کدام از انواع کبد چرب به دلایل مختلفی مانند مصرف زیاد الکل، چاقی، دیابت و گاهی هم بارداری باشد (البته معمولاً چنین چیزی رخ نمی‌دهد.). با این توضیحات انواع کبد چرب به دسته‌های زیر تقسیم می‌شود:

• کبد چرب الکلی (AFLD)
• کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
• استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH)

نوع پیشرفته‌تر کبد چرب یا کبد چرب غیرالکلی (Non-Alcoholic Fatty Liver Disease – NAFLD)، با التهاب و آسیب سلولی همراه است.

کبد چرب غیر الکلی

کبد چرب غیرالکلی (Non-Alcoholic Fatty Liver Disease) به نوعی از بیماری کبد چرب اشاره دارد که علت آن الکل نیست. کبد چرب غیرالکلی دو نوع دارد:

حدود ۲۰درصد از مبتلایان به کبد چرب غیر الکلی، استئاتوهپاتیت غیرالکلی دارند.

کبد چرب الکلی

کبد چرب الکلی (Alcohol-Related Fatty Liver Disease)‌ در اثر مصرف زیاد الکل به وجود می‌آید. علل کبد چرب الکلی ریشه در مصرف این ماده مضر دارد و شامل انواع زیر می‌شود:

ورم کبد ساده در صورت بی‌‌توجهی و ادامه دادن مصرف الکل به هپاتیت و در نهایت سیروز منجر می‌شود. اگر الکل مصرف می‌کنید و نشانه‌های مشکل کبد را در خود مشاهده کرده‌اید، خیلی زود تحت نظر پزشک قرار بگیرید. سعی کنید که برنامه‌های ترک الکل را آغاز کنید.

انواع گریدهای کبد چرب

کبد چرب در مراحل اولیه خود مثل کبد چرب ساده و ورم کبد، تنها با دردهای خفیف در ناحیه شکم و پهلو و خستگی جزئی ظاهر می‌شود. اگر در این مرحله و با مشاهده این علائم، تغییر در رژیم غذایی کبد چرب را پیش نگیرید، علائم تازه‌تری مثل موارد زیر ظاهر می‌شوند:

• حالت تهوع
• سرگیجه
• استفراغ
• سردرد
• تب

جدی‌گرفتن علائم کبد چرب در هر مرحله از آن می‌تواند از بروز خطرات بیشتر جلوگیری کند. به طور کلی، مراحل کبد چرب را می‌توان این‌گونه بیان کرد.

گرید ۱ کبد چرب

 کبد چرب ساده یا گرید یک (grade-1) معمولاً علائم خاصی به‌همراه ندارد. در این مرحله، چربی‌های اضافه در حال تجمع در کبد هستند. کم‌کم، با رعایت‌نکردن اصول زندگی سالم، این چربی‌ها بیشتر می‌شوند و علامت‌ها هم یکی‌یکی خود را نشان می‌دهند.

گرید 2 کبد چرب

استئوهپاتیت یا گرید دوم (grade-2) از کبد چرب با علامت‌ها و نشانه‌هایی همراه می‌شود. کسانی که به این سطح از بیماری مبتلا هستند، علائمی مانند سردرد یا دل‌درد را احساس می‌کنند. بروز تب و حالت تهوع هم در این سطح از بیماری ممکن است. بافت کبد در گرید دو، شروع به آسیب‌دیدن می‌کند.

گرید ۳ کبد چرب

فیبروز کبدی یا گرید ۳ (grade-3) زمانی رخ می‌دهد که بافت‌های کبد بسیار آسیب دیده‌اند. این آسیب‌ها دیگر تبدیل به زخم می‌شوند و علامت‌هایی به‌وجود می‌آورند که جداً مشکل‌زا هستند و چراغ‌های خطر را روشن می‌کنند. از نشانه‌های کبد چرب با گرید ۳ باید به تورم شکم، سردرد و کوفتگی بدن اشاره کنیم. در واقع کبد چرب و سردرد نشانه‌ای مهم از شدت بیماری است.

گرید ۴ کبد چرب

سیروز یا گرید ۴ (grade-4) با پخش‌شدن زخم کبد در تمام طول بافت آن همراه است. عملکرد کبد در این مرحله بسیار نامطلوب خواهد بود و خطراتی جدی برای سلامتی پیش می‌آید. از جمله مشکلاتی که در پی این سطح از کبد چرب ایجاد می‌شود، باید به خونریزی، ورم شکم و زردی شدید اشاره کنیم.

کبد چرب چه علائمی دراد؟

در مراحل اولیه، علائم کبد چرب خفیف خیلی مشهود نیست. تنها علائم بیماری‌هایی مثل ورم کبد یا کبد چرب ساده، احساس ناراحتی در سمت راست پهلو است. اگر بیمار به سبک زندگی ناسالم خود ادامه دهد و استئاتوهپاتیت یا سیروز در او اتفاق بیافتد، علائم زیر بروز خواهند کرد:

دیده‌شدن رگ از زیر پوست (ورم رگ) 

وریدهای کوچک اما قابل مشاهده نشانه‌ای از بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) هستند. رگ‌های عنکبوتی زمانی ایجاد می‌شوند که چربی در کبد به دلیل بیماری کبد چرب تجمع پیدا می‌کند. خون به‌آرامی جریان می‌یابد یا لخته می‌شود. این روند روی فشار خون هم اثر منفی می‌گذارد.

بزرگ‌شدن سینه در مردان

برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که آسیب کبدی می‌تواند پردازش استروژن را برای بدن دشوارتر کند و باعث تجمع آن در بدن شود. هنگامی که استروژن وجود دارد، بافت سینه در بدن حجیم‌تر می‌شود. استروژن هورمونی زنانه است، اما مردان نیز آن را در سطوح پایین‌تری دارند. زمانی که کبد در حال مبارزه است و چرب شده، سطح استروژن زیاد می‌شود و بافت سینه مردان را بزرگ می‌کند.

زردی پوست و چشم

آسیب کبدی باعث زردی پوست و ناحیه سفید چشم می‌شود. زمانی که کبد به درستی کار نمی‌کند، مواد زائد دفع نمی‌شوند. تجمع مواد زائد بدن منجر به تشکیل ماده‌ای به نام بیلی‌روبین (Bilirubin) می‌شود و بیلی‌روبین می‌تواند رنگ پوست و چشم‌ها را زرد کند. 

کف دست قرمز رنگ

قرمزشدن کف دست‌ها از علائم هشداردهنده ابتلا به کبد چرب پیشرفته است. قرمزی در کف دست‌ها به‌دلیل گشادشدن رگ‌های خونی ایجاد می‌شود. همانطور که کبد برای عملکرد بهینه خود تلاش می‌کند، ممکن است، رنگ ناخن‌های دست هم سفید شود.

ورم شکم

با ابتلا به کبد چرب، امکان تجمع آب در شکم هم بالا می‌رود. ورم شکم از نشانه‌های دچارشدن به این وضعیت کبدی است. علائم دیگری مانند تهوع و کاهش وزن هم در پی چنین عارضه‌ای به‌وجود می‌آیند. علاوه‌بر شکم، امکان دارد که بخش‌های دیگری از بدن مانند پاها هم متورم شوند.

علائم خطرناک کبد چرب 

کبد چرب شدید زمانی اتفاق می‌افتد که ورود چربی بیش از حد به کبد، آن را از کار انداخته و به بافت‌های آن آسیب جدی وارد کرده است. در این حالت معمولا فیبروز (آسیب بافتی) و سیروز (از کار افتادگی کبد) به‌وجود می‌آید؛ از علائم کبد چرب شدید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

• بزرگ شدن سینه مردان
• بزرگ شدن سینه مردان
• درد پهلو و شکم
• خون‌دماغ شدن
• خارش پوستی 
• زردی یا یرقان
• کاهش وزن
• ضعف بدنی
• ورم شکم
• خستگی
• تورم پاها
• سرگیجه

زمانی که فرد به این مرحله از کبد چرب رسیده باشد، سلامتی او جداً در خطر است.

کبد چرب در زنان چه علائمی دارد؟

بروز کبد چرب در زنان، تفاوت چندانی با بروز کبد چرب در مردان ندارد. یعنی علائم بیماری در هر دو جنس یکسان است؛ اما زنان به دلیل رژیم غذایی سالم‌ خود و مصرف کمتر الکل، معمولاً در معرض خطر کمتری قرار دارند. مهم‌ترین خطر کبد چرب متوجه زنان باردار است. بر اساس بررسی‌های انجام شده توسط دانشگاه کالیفرنیا، زنان باردار در صورت ابتلا به کبد چرب با خطراتی به‌شرح زیر روبه‌رو خواهند شد:

• فشار خون بالا
• خونریزی پس از زایمان
• زایمان زودهنگام

این وضعیت هم برای مادر و هم جنین خطرناک است.

نشانه‌های کبد چرب در مردان شامل چه مورادی می‌شود؟

نشانه‌های بروز کبد چرب در مردان و زنان مشترک است. بااین‌حال، تفاوتی اندک در این زمینه وجود دارد. مردانی که دچار تجمع زیاد چربی در کبد می‌شوند، پستان‌هایی بزرگ‌تر از حالت عادی خواهند داشت. در واقع، به‌هم‌خوردن تعادل هورمونی باعث بزرگ‌شدن پستان آن‌ها می‌شود. 

علائم کبد چرب در چهره 

زمانی که کبد چرب در بدن یک فرد شروع به پیشروی می‌کند، کم‌کم روی تمام بخش‌های آن اثر منفی می‌گذارد. یکی از مهم‌ترین علائم کبد چرب حاد، روی پوست و چهره دیده می‌شود که همان زرد شدن رنگ پوست و چشم‌ها است. به این شرایط، زردی یا یرقان گفته می‌شود. با مشاهده هرکدام از علائم کبد چرب، بهتر است سریعاً تحت نظر پزشک قرار بگیرید. رسیدگی‌نکردن به این بیماری می‌تواند موجب بروز علائم تهدیدکننده زندگی شود.

دلایل ایجاد کبد چرب 

کبد چرب در اثر تجمع چربی بیش از حد در کبد به وجود می‌آید. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که فرد، زندگی ناسالمی را برای مدتی طولانی در پیش گرفته باشد. گاهی هم کبد چرب به دلیل عوامل ژنتیکی رخ می‌دهد. در این صورت تنها مراقبت‌های پس از درمان برای او ممکن خواهد بود. در هر صورت، زمانی از کبد چرب و خطرات آن دور خواهیم شد که توصیه‌های متخصصان و پزشکان در مورد رژیم غذایی سالم و مغذی و فعالیت هفتگی را جدی بگیریم.

چه عواملی باعث افزایش خطر ابتلا به کبد چرب می‌شود؟

عوامل زیادی وجود دارند که باعث بالا رفتن خطر ابتلا به کبد چرب می‌شوند. بعضی از این عوامل، ریشه در وراثت و وضعیت بدنی دارند و برخی دیگر، در اثر اصرار به داشتن زندگی ناسالم، درصد احتمال ابتلا به این بیماری را بالا می‌برند. مهم‌ترین عامل بالا بردن خطر ابتلا به کبد چرب الکلی، نوشیدن مقادیر زیاد الکل است.

نوشیدن بیش از حد مشروبات الکلی به توصیف مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) ، اینگونه است:

۱۵ لیوان الکل یا بیشتر در هفته برای مردان و ۸ نوشیدنی یا بیشتر در هفته برای زنان.

پای عوامل مختلف دیگری هم در ابتلا به کبد چرب به‌میان است. 

سابقه ابتلا به برخی از بیماری‌ها

دچارشدن به برخی بیماری‌ها و عفونت‌ها می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری کبد چرب را هم بیشتر کند. برای مثال، کسانی که سابقه ابتلا به هپاتیت C داشته‌اند، بیشتر در معرض دچارشدن به کبد چرب هستند. ابتلا به دیابت نوع ۲ یا مشکلاتی مانند سندرم متابولیک هم خطر چرب‌شدن کبد را بالا می‌برند. مقاومت به انسولین هم می‌تواند زمینه‌های چرب‌شدن کبد را فراهم کند.

اضافه وزن و چاقی

چاقی و اضافه‌وزن هم باعث بالارفتن خطر ابتلا به کبد چرب می‌شوند. کسانی که کلسترول و تری‌گلیسیرید بالا دارند هم در معرض خطر ابتلا به بیماری کبد چرب هستند. برخی از افراد به‌طور ژنتیکی چاق‌اند. این‌ها باید با رژیم غذایی مناسب، وزن خود را متعادل کنند تا از خطر بیماری‌ها دور شوند.

مصرف برخی از داروها

مصرف برخی داروها مانند متوترکسات (Trexall)، تاموکسیفن (Nolvadex) و آمیودارون (Pacerone) هم باعث افزایش احتمال ابتلا به کبد چرب می‌شود. کسانی که در معرض سمومی خاص هستند هم باید به سلامت خود بیشتر توجه کنند، چون احتمال چرب‌شدن کبدشان بیشتر از سایرین است.

سابقه ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)

زنانی که دچار تخمدان پلی‌کیستیک یا تنبلی تخمدان هستند هم بیشتر از سایرین در خطر دچارشدن به کبد چرب قرار دارند. این دسته از افراد باید حتماً سبک زندگی سالمی در پیش بگیرند و نگذارند که رژیم غذایی نامطلوب و افزایش وزن موجب بیمارشدن آن‌ها شود. به یاد داشته باشید که داشتن عوامل خطر به این معنی است که شما در مقایسه با افراد معمولی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری کبد چرب هستید. چنین چیزی به این معنا نیست که مطمئناً به کبد چرب مبتلا خواهید شد. اگر یک یا چند عامل خطر برای بیماری کبد چرب را دارید، با پزشک در مورد راه‌کارهای پیشگیری صحبت کنید.

چه کسانی بیشتر به کبد چرب مبتلا می‌شوند؟

کبد چرب اغلب در افرادی دیده می‌شود که اضافه وزن دارند یا چاق هستند. البته امکان وقوع این بیماری در افرادی با شرایط دیگر هم وجود دارد. تغذیه نامناسب و سبک زندگی بدون تحرک می‌تواند عاملی مهم در مستعدشدن برای ابتلا به این وضعیت باشد. 

خانم‌های باردار

کبد چرب حاد در بارداری (AFLP) یک وضعیت اورژانسی مامایی است و عوارض و مرگ و میر بالایی از جمله مرگ مادر و جنین او را به همراه دارد. مشکلات کبدی و درگیری با کبد چرب در زنان باردار محتمل است. چنین وضعیتی نیاز به رسیدگی‌های جدی و فوری دارد.

افراد با اضافه وزن

مصرف کالری اضافی باعث تجمع چربی در کبد می‌شود. هنگامی که کبد چربی‌ها را به‌طور معمول پردازش و تجزیه نمی‌کند، چربی بیش از حد انباشته می‌شود. افرادی که دچار اضافه وزن‌اند یا چاق محسوب می‌شوند، در معرض خطر کبد چرب قرار دارند. دیابت یا تری گلیسیرید بالا هم باعث ابتلا به این بیماری می‌شود.

 افراد الکلی

فرآیند متابولیسم یا همان سوخت‌وساز الکل می‌تواند منجر به تولید موادی شود که به سلول‌های کبد آسیب می‌زنند. ضمن اینکه باعث تولید سطوح غیرطبیعی از چربی در بدن هم می‌شود. این چربی در کبد تجمع می‌یابد و بیماری کبد چربی الکلی را ایجاد می‌کند.

افراد بی‌تحرک

رابطه مستقیمی میان ابتلا به کبد چرب و سبک زندگی کم‌تحرک وجود دارد. کسانی که ورزش نمی‌کنند یا ساعت‌های طولانی پشت میز می‌نشینند، بیشتر از دیگران در معرض چرب‌شدن کبد قرار دارند. این وضعیت بسیار خطرناک است و باید با تغییر سبک زندگی، مانع از بروز بیماری‌های مختلف از جمله کبد شوید.

افرادی با زمینه مساعد ژنتیکی برای ابتلا به کبد چرب

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهند، کبد چرب می‌تواند ارثی باشد. اگر بستگان و اقوام فردی دچار کبد چرب باشند، احتمال ابتلای او به این بیماری زیادتر از سایرین خواهد بود. البته چنین چیزی فقط احتمال است و شاید چنین فردی اصلاً مشکلات کبدی پیدا نکند.

افرادی با رژیم غذایی نامناسب

مصرف کالری زیاد و مواد غذایی بی‌ارزشی که حاوی مقادیر بالایی چربی اشباع هستند، باعث ابتلا به کبد چرب می‌شود. تجمع چربی‌ها در اثر مصرف کربوهیدرات زیاد و چربی‌ها و دوری از فیبر و سبزیجات بسیار شایع است. با تغییر رژیم غذایی باید سلامت کبدتان را در اولویت قرار بدهید.

راه‌های تشخیص کبد چرب چیست؟

پزشکان برای تشخیص کبد چرب باید سوابق بیمار را بررسی کنند. آن‌ها از معاینات فیزیکی و آزمایش‌های مختلف هم کمک می‌گیرند. اگر پزشک به ابتلا به این وضعیت مشکوک باشد، موارد زیر را دقیق بررسی می‌کند:

• سابقه خانوادگی پزشکی کبد چرب، از جمله هرگونه سابقه بیماری کبدی
• مصرف الکل و سایر عادت‌های مربوط به سبک زندگی
• بیماری‌ها و وضعیت‌های پزشکی مختلف
• تغییرات اخیر سلامتی
• داروهای مصرفی

اگر خستگی، از دست‌دادن اشتها یا هر علامت جدید دیگری را تجربه کرده‌اید، حتماً پزشک را در جریان بگذارید.

معاینه بدنی

برای بررسی التهاب کبد، ممکن است که پزشک شکم شما را لمس کند یا فشار دهد. اگر کبد بزرگ شده باشد، پزشک با معاینه فیزیکی متوجه خواهد شد. البته، شاید کبد بدون بزرگ‌شدن التهاب پیدا کند. در این صورت، امکان تشخیص وضعیت با معاینه جسمانی مقدور نخواهد بود.

آزمایش‌های خون

در بسیاری از موارد، بیماری کبد چرب پس از نشان‌دادن افزایش آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون تشخیص داده می‌شود. برای مثال، پزشک آزمایش آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و تست آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) را برای بررسی آنزیم‌های کبدی تجویز می‌کند. افزایش آنزیم‌های کبدی نشانه التهاب کبد است. بیماری کبد چرب یکی از علل بالقوه التهاب کبد است، اما تنها علت آن نیست. اگر نتایج آزمایش افزایش آنزیم‌های کبدی مثبت باشد، پزشک احتمالاً آزمایش های بیشتری را برای شناسایی علت التهاب تجویز می‌کند.

تصویربرداری

پزشکان از یک یا چند مورد از آزمایش‌های تصویربرداری برای بررسی چربی اضافی یا سایر مشکلات کبد استفاده می‌کنند. ممکن است از آزمایشی به نام الاستوگرافی گذرا با کنترل ارتعاش (VCTE ،FibroScan) هم برای تشخیص استفاده شود. ولی روش‌های زیر متداول‌ترین روش‌های تصویری کبد چرب است:

• معاینه سونوگرافی
• سی‌تی اسکن
• اسکن ام‌آرآی

این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس پایین برای اندازه‌گیری میزان سفتی کبد استفاده می‌کند و می‌تواند به بررسی جای زخم کمک کند.

بیوپسی کبد

بیوپسی کبد بهترین راه برای تعیین شدت بیماری کبد در نظر گرفته می‌شود. در طول بیوپسی کبد، پزشک یک سوزن را وارد کبد می‌کند و یک تکه از بافت را برای معاینه برمی‌دارد. برای کاهش درد از بی‌حس‌کننده موضعی استفاده می‌شود. این آزمایش به تشخیص بیماری کبد چرب و اسکار کبدی کمک می‌کند.

کبد چرب چه علائمی دارد؟

کبد چرب می‌تواند عوارض بسیار ناخوشایندی به‌همراه بیاورد. ابتلا به آن و گسترش بیماری موجبات التهاب شدید کبد را فراهم می‌کند. چنین وضعیتی منجر به شکل‌گیری زخم‌هایی می‌شود که عوارضی جدی مانند سرطان را در پی دارند. عوارض احتمالی عبارتند از مواردی که در ادامه می‌خوانید:

زخم شدید کبد

تشکیل بافت اسکار در کبد، می‌تواند منجر به سیروز کبدی یعنی مرحله نهایی بیماری شود. در چنین وضعیتی هیچ راه‌کار درمانی و کنترلی قابل اجرا نیست. فردی که دچار زخم‌های شدید کبدی یا همان سیروز می‌شود، باید پیوند کبد انجام بدهد.

سرطان کبد

با گذشت زمان، التهاب کبد می‌تواند منجر به سیروز یا نارسایی کبدی شود. استئاتوهپاتیت غیرالکلی و سیروز عوامل خطر برای کارسینوم سلول‌های کبدی، یعنی شایع‌ترین شکل سرطان کبد هستند. با جلوگیری از رشد بیماری کبد چرب مانع از بروز خطرات تهدیدکننده سلامت شوید.

درمان کبد چرب چیست؟

در حال حاضر، هیچ دارویی برای درمان کبد چرب به‌صورت مستقیم، وجود ندارد. توصیه می‌شود، هر ۶ ماه تا یک‌سال، وضعیت سلامت خود را بررسی کنید. معاینات منظم پزشکی و چکاپ مرتب و مداوم باعث می‌شود که پزشکان کبد چرب را در مراحل اولیه بروز تشخیص بدهند و با کمترین هزینه و عوارض جانبی، آن را درمان کنند. ساده‌ترین اقداماتی که پس از تشخیص علائم کبد چرب در فرد به او توصیه می‌شود، عبارتند از:

• تغییر رژیم غذایی
• تغییر سبک زندگی
• محدودکردن یا حذف الکل
• برنامه‌ریزی برای کاهش وزن

این توصیه‌ها، برای زمانیست که کبد چرب در فرد، هنوز به حالت حاد (سیروز و فیبروز) نرسیده باشد. اگر بیمار در این مراحل به پزشک مراجعه کند، درمان‌های دارویی و گاهی عمل جراحی برای او در نظر گرفته خواهد شد. اگر کبد چرب به مرحله سیروز برسد، احتمال از کارافتادگی کامل آن بالا می‌رود. در صورت از کارافتادگی کامل کبد، نیاز به پیوند پیش می‌آید.

تغییر سبک زندگی

بررسی تحقیقاتی در سال 2020 نشان می‌دهد که مکمل‌های ویتامین E می‌توانند به بهبود سطوح ALT و AST کمک کنند. این بدان معناست که این کار، باعث مدیریت آنزیم‌های کبدی، التهاب و چربی اضافی در بیماری کبد چرب می‌شود. بااین‌حال، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. همیشه قبل از امتحان مکملی جدید یا درمان طبیعی با یک پزشک صحبت کنید. برخی از مکمل‌ها یا درمان‌های طبیعی به کبد فشار وارد می‌کنند یا با داروهای مصرفی‌تان در تداخل‌اند. اقدامات زیر را در تلاش برای بهبود و درمان خود جدی بگیرید:

• کاهش وزن
• ترک مصرف الکل
• ورزش‌کردن منظم
• رژیم غذایی غنی از مواد مغذی و بدون چربی اشباع 

تغییر سبک زندگی خط اول درمان بیماری کبد چرب است.

رژیم غذایی برای درمان بیماری کبد چرب

اگر به بیماری کبد چرب مبتلا هستید، پزشک شما را تشویق به رعایت رژیم غذایی کبد چرب خواهد کرد. با رعایت اصول این برنامه، کشانش بهبودی و کنترل عوارض کبد چرب بسیار بالا می‌رود.. با تغییر سبک زندگی و سالم‌تر زیستن، می‌توانید خود را از خطرات جدی بیماری‌ های کبدی دور نگه دارید. کاهش مصرف چربی و بالا بردن مصرف فیبر، نوشیدن آب زیاد و گنجاندن وعده‌های پروتئینی، بهترین جایگزین برای غذاهای غیر سالم و فست‌فودها در این رژیم هستند.

درمان فوری کبد چرب

راه‌کاری فوری برای رفع چربی کبد در چند روز وجود ندارد اما با تغییر سبک زندگی، امکان بهبود وضعیت به‌وجود می‌آید. بنابراین، با صرف زمان و انرژی برای تغییر غذا و اضافه‌کردن روتین‌های ورزشی به زندگی، امکان مدیریت کبد چرب نه به‌سرعت، اما به‌شکلی اثرگذار و مفید امکان‌پذیر است.

درمان دارویی کبد چرب 

معمولاً داروی خاصی برای درمان چربی کبد وجود ندارد. پزشکان از همان ابتدا، توصیه می‌کنند که بیماران با تغییر روش زندگی و تغذیه به کنترل علائم و عوارض کمک کنند. در برخی موارد هم داروهایی برای بیماری‌های دیگری تجویز می‌شود که روی چرب‌شدن کبد نقش دارند. برای مثال، کنترل دیابت یا رفع مشکل چاقی می‌توانند روی بهبود چربی کبد اثر بگذارند. دقت کنید که داروهای گیاهی متنوعی برای رفع چربی کبد توصیه می‌شوند، اما نباید هرگز خودسرانه از آن‌ها استفاده کنید. بسیاری از این موارد پشتوانه علمی ندارند و عوارض‌شان از مزایای آن‌ها بسیار بیشتر است.

در این میان، مهم‌ترین نکته، مراجعه به موقع به دکتر گوارش و کبد است. پزشکان این تخصص، همگی علم کافی برای درمان پزشکی کبد چرب را دارند. با مطالعه مطلب تخصص گوارش و کبد چیست ، می‌توانید اطلاعات خوبی در زمینه این حوزه پزشکی، به دست بیاورید.

درمان کبد چرب با عمل جراحی 

در صورتی‌که چربی کبد بسیار شدید شود، بیمار مبتلا به سیروز کبدی خواهد شد. در چنین شرایطی، بافت کبد دچار آسیب جدی و زخم‌هایی گسترده می‌شود. برای درمان کبد چرب پیشرفته، نیاز به عمل جراحی و پیوند کبد وجود دارد. یعنی باید کبدی سالم از فردی دیگر به بیمار پیوند زده شود.

درمان خانگی کبد چرب 

اگر بیماری‌تان هنوز به مراحل حاد (سیروز) نرسیده باشد، امکان درمان آن در خانه وجود دارد. قبل از هرچیز باید آگاه باشید که این بیماری به احتمال ۹۹درصد در نتیجه سبک زندگی و رژیم غذایی غلط شما به وجود آمده است. از همین‌رو باید رژیم غذایی را سر و سامان داده و فعالیت خود را تا حد ممکن بیشتر کنید. جدا از اضافه‌کردن ورزش به برنامه روزانه و هفتگی خود، برای انجام کارهای روزانه هم فعالیت بیشتری را در نظر بگیرید. برای مثال تا حد ممکن مسیرهای خود را با پیاده‌روی طی کنید. 

طب سنتی و کبد چرب

کاهش وزن می‌تواند سایر مشکلات سلامتی را هم بهبود بدهد. به‌طور معمول، از دست دادن ۱۰٪ از وزن بدن (یا بیشتر) برای بهبود وضعیت کبد توصیه می‌شود.در این مسیر، توصیه‌ها به این شرح است:

• بهره‌مندی از یک رژیم غذایی سالم
• محدودکردن اندازه وعده‌ها 
• ورزش منظم

درمان طب سنتی هم معمولاً با کاهش وزن شروع می‌شود.

برای درمان کبد چرب چه اصول تغذیه‌ای مهم است؟

با رعایت نکات تغذیه‌ای، امکان کنترل توسعه بیماری کبد چرب و متوقف‌کردن علائم و نشانه‌های آن وجود دارد. پیشنهاد می‌کنیم که از مواد موجود در جدول زیر برای بهبود وضعیت استفاده کنید. به این نکات هم دقت کنید:

• از مصرف غذاهای پرکالری خودرداری کنید.
• فیبر می‌تواند به بهبود عملکرد کبد شما کمک کند. نمونه‌ای از غذاهای غنی از فیبر شامل میوه‌ها و سبزیجات تازه، حبوبات و غلات کامل است.
•  نوشیدن آب زیاد می‌تواند به هیدراته نگه‌داشتن بدن و همچنین بهبود سلامت کبد کمک کند.

همچنین سعی کنید از همه گروه‌های غذایی، تغذیه کنید. 

برای کنترل کبد چرب چه بخوریم؟

رژیم غذایی مطلوب برای مبارزه با کبد چرب یا کنترل آن به‌شرح زیر است:

•  میوه‌ها و سبزیجات تازه
• غلات کامل
• پروتئین‌های بدون چربی
• لبنیات کم‌چرب 

مصرف چربی‌ها و روغن‌های سالم را نیز فراموش نکنید.

خوردن چه مواد غذایی در صورت ابتلا به کبد چرب ممنوع است؟

برای بهبود وضعیت کبد چرب، مصرف چربی‌های اشباع در غذاهایی مانند گوشت قرمز، لبنیات پرچرب و غذاهای سرخ‌شده را کاهش بدهید. همچنین باید از خوردن مواد زیر دوری کنید:

• مصرف سدیم (نمک)
• محصولات غلات تصفیه‌شده 
• کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده

برای مدیریت کبد چرب، از مصرف غذاهای حاوی شکر و نوشیدنی‌های شیرین، الکل، غذاهای چرب مانند سیب‌زمینی سرخ‌کرده و فست‌فودها، گوشت‌های فرآوری‌شده مثل سوسیس و کالباس، کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده مانند نان سفید و پاستا، و نمک زیاد خودداری کنید. این مواد می‌توانند به تجمع چربی در کبد و آسیب بیشتر به آن منجر شوند.

چطور می‌توان از ابتلا به کبد چرب پیشگیری کرد؟

مثل بیشتر بیماری‌ها، کبد چرب هم با کمترین هزینه و تغییر رژیم غذایی، قابل پیشگیری است. با رعایت نکات زیر می‌توانید از خود در برابر این بیماری، محافظت کنید:

• محدودکردن مصرف الکل تا حد ممکن یا حذف آن
• کاهش وزن با رژیم غذایی مناسب و ورزش مداوم
• دنبال‌کردن رژیم غذایی با ارزش غذایی بالا و چربی اشباع اندک و کربوهیدرات پایین
• کنترل سطح قند، تری‌گلیسیرید و کلسترول در خون با مشورت کارشناس تغذیه یا پزشک

دست‌کم، ۳۰ دقیقه از روز را به ورزش‌کردن اختصاص بدهید تا عملکرد دستگاه‌های مختلف بدن و اعضای گوناگون از جمله کبد، به‌خوبی پیش برود.

ارتباط کبد چرب با بیماری‌های دیگر 

میان ابتلا به بیماری‌های مختلف و کبد چرب، رابطه‌ای تنگاتنگ وجود دارد. کبد عضو و اندام بسیار مهمی در بدن است. با وجود آن، تصفیه مواد زائد صورت می‌گیرد و اگر به‌خوبی عمل نکند یا بیماری‌های دیگر روی عملکرد آن اثر بگذارند، اوضاع بدن خوب نخواهد بود. در ادامه، نگاهی به بیماری‌های دیگری داریم که در اثر کبد چرب ایجاد می‌شوند یا وجودشان باعث می‌شود که وضعیت کبد نامطلوب شود:

سرگیجه و کبد چرب 

آیا کبد چرب باعث سرگیجه می‌شود؟ بله؛ کاهش تمرکز و کاهش توانایی تصمیم‌گیری از نتایج ابتلا به کبد چرب است. بیماری کبد چرب می‌تواند باعث سرگیجه، عد‌ تمرکز و کاهش توانایی تصمیم‌گیری در فرد مبتلا شود. چنین وضعیتی روی ابعاد مختلف زندگی اثرات منفی می‌گذارد. در واقع، کبد چرب می‌تواند هم به ذهن و هم جسم آسیب‌هایی شدید برساند.

هپاتیت و کبد چرب 

شما می‌توانید فقط به بیماری کبد چرب مبتلا باشید یا این بیماری را همراه با عفونت هپاتیت C تجربه کنید. اگر هپاتیت C دارید، احتمال ابتلا به بیماری کبد چرب بیشتر از ابتلا به خود بیماری است. بر اساس داده‌ها، حدود ۵۰درصد از افراد مبتلا به هپاتیت C نیز به بیماری کبد چرب مبتلا هستند.

التهاب کبد و کبد چرب 

کبد چرب می‌تواند هیچ آسیبی ایجاد نکند، اما گاهی اوقات چربی اضافی منجر به التهاب کبد می‌شود. این بیماری که استئاتوهپاتیت نام دارد، باعث آسیب کبدی می‌شود. زمانی که التهاب کبد چرب با سوء مصرف الکل مرتبط است. وضعیت به عنوان استئاتوهپاتیت الکلی شناخته م‌ شود.

سیروز کبدی و کبد چرب 

بیماری کبد چرب غیرالکلی در صورت شدت‌گرفتن می‌تواند منجر به آسیب جدی کبد از جمله سیروز شود. سیروز التهاب شدید و جدی کبد است. ابتلا به آن باعث بروز آسیب‌های غیرقابل بازگشت در کبد می‌شود. ضمن اینکه عملکرد نامطلوب کبد در این بیماری، روی اعضای دیگر بدن هم آثار مخرب جدی به‌وجود می‌آورد.

فیبروز کبدی و کبد چرب 

فیبروز وضعیتی است که در اثر ترمیم مکرر زخم‌های ناشی از کبد چرب ایجاد می‌شود. در این وضعیت، بافت فیبری غیرطبیعی در کبد تجمع پیدا می‌کند. کبد چرب شدید و فیبروز وخیم باعث می‌شوند که کبد زخم شود و نارسایی در آن اتفاق بیافتد. تشخیص فیبروز در سطوح اولیه می‌تواند مانع از بروز عوارض جدی شود.

کلسترول بالا و کبد چرب

فشار خون بالا و کلسترول زیاد هم می‌توانند با ابتلا به کبد چرب در ارتباط باشند. کلسترول غذا بیشتر به کبد می‌رسد. کلسترول بالا می‌تواند بیماری کبد چرب (استئاتوز) را به وضعیتی جدی‌تر و گاهی کشنده‌تر به‌نام استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH) تبدیل کند. 

دیابت و کبد چرب 

کنترل دیابت و کلسترول می‌تواند در جلوگیری از ابتلا به کبد چرب نقش مهمی داشته باشد؛ زیرا دیابت خطر ابتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی را افزایش می‌دهد. در این شرایط، چربی در کبد جمع می‌شود، حتی اگر مقدار اندکی الکل مصرف کنید یا اصلاً مصرف نکنید. دست‌کم، نیمی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، به بیماری کبد چرب غیر الکلی هم مبتلا هستند.

چربی خون و کبد چرب 

ارتباط بین چربی خون و کبد چرب بسیار پیچیده است. چربی خون بالا می‌تواند به شکل‌گیری و تشدید بیماری کبد چرب کمک کند. وقتی سطح تری‌گلیسرید در خون بالا باشد، چربی اضافی در کبد ذخیره می‌شود. کبد چربی را از خون جذب کرده و آن را در سلول‌های کبدی ذخیره می‌کند، که این امر منجر به تجمع چربی در کبد می‌شود. در نتیجه این ساز و کار احتمال ابتلا به بیماری‌هایی همچون کبد چرب، دیابت نوع 2، کلسترول بالا و مقاومت انسولینی، رخ می‌دهد.

کم‌کاری تیروئید

سطوح ناکافی هورمون‌های تیروئید باعث نفوذ چربی به کبد می‌شود و توانایی آن در سوخت‌وساز چربی را مختل می‌کند. در نتیجه، خطر ابتلا به کبد چرب افزایش پیدا می‌کند. کم‌کاری تیروئید، خطر ابتلا به مقاومت به انسولین و اختلال در متابولیسم (سوخت‌وساز) گلوکز را هم بالا می‌برد. با آگاهی از علت کبد چرب، نگذارید که به این وضعیت دچار شوید. کاهش استرس، تغذیه سالم و رعایت سبک زندگی سالم، مهم‌ترین اقدام درمانی برای بهبود کبد چرب هستند. مصرف بیش از حد الکل را کنار بگذارید و با مراقبت از بدن خود، مانع از بروز مشکلات متنوع از جمله چربی کبد یا دیابت نوع ۲ شوید. علل کبد چرب غیرالکلی هم متنوع و در بسیاری از موارد قابل کنترل‌اند. عوارض انواع کبد چرب با رسیدگی به‌موقع مدیریت می‌شوند.

آیا درمان قطعی برای کبد چرب وجود دارد؟

درمان قطعی برای کبد چرب وجود ندارد، اما می‌توان آن را کنترل کرد. هدف از درمان کاهش چربی در کبد، پیشگیری از پیشرفت به سمت بیماری‌های شدیدتر مانند استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH)، سیروز کبدی و سرطان کبد است. بنابراین، با مراجعه به دکتر و شناسایی علت کبد چرب، باید اولین قدم در مدیریت این بیماری را بردارید. پزشک با تجویز داروهای مخصوص و توصیه‌هایی برای اصلاح سبک زندگی، به شما کمک شایانی خواهد کرد. 

در نهایت با عدم مصرف مشروبات الکلی و غذاهای چرب، کنترل استرس، حفظ وزن سالم و انجام ورزش منظم، می‌توان قدمی مهم برای درمان کبد چرب برداشت. اگر نیاز به مشاوره با پزشک داشتید، در هر ساعت از شبانه‌روز می‌توانید از پلتفرم دکتردکتر، آنلاین نوبت ویزیت حضوری یا غیرحضوری بگیرید.

منابع:

healthdirect.gov.au

healthline.com

سوالات متداول کبد چرب