همه چیز درباره پیوند کبد؛ اقدامات قبل از عمل و عوارض پیوند کبد

یکی از روش‌های پیچیده و حیاتی در درمان بیماران مبتلا به نارسایی حاد یا مزمن کبدی، پیوند کبد است. این عمل به منظور جایگزینی کبد بیمار با کبد سالم از یک اهدا کننده انجام می‌شود. مراحل پیش از پیوند بسیار مهم هستند و شامل ارزیابی دقیق بیمار، آزمایش‌های پزشکی و مشاوره‌های روانشناختی است. پزشکان باید شرایط بیمار، بیماری‌های زمینه‌ای و سازگاری با کبد اهداکننده را بررسی کنند.

علاوه بر این آماده‌سازی روانی و اجتماعی بیمار نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بعد از عمل بیمار باید تحت مراقبت‌های ویژه‌ای قرار گیرد تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود. عوارضی مانند عفونت، رد پیوند و مشکلات مرتبط با داروهای سرکوب‌کننده‌ایمنی ممکن است رخ دهد. آگاهی از این مراحل و عوارض می‌تواند به بیماران و خانواده‌های آنان کمک کند تا بهتر با فرآیند پیوند کبد مواجه شوند و به بهبود کیفیت زندگی خود امید داشته باشند. در این مقاله به بررسی جزئیات بیشتری از اقدامات قبل از عمل و عوارض ناشی از پیوند کبد خواهیم پرداخت.

در پایان اگر سوالی درباره پیوند کبد داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.

پیوند کبد چیست؟

پیوند کبد (Liver Transplant) یک روش جراحی پیشرفته است که در آن، یک کبد بیمار و غیرعملکردی با یک کبد سالم جایگزین می‌شود. این عمل برای بیمارانی انجام می‌شود که کبدشان به دلیل بیماری‌های مزمن یا حاد توانایی انجام وظایف حیاتی خود را از دست داده است.

کبد یکی از مهم‌ترین اندام‌های بدن است که مسئول سم‌زدایی، تولید صفرا، ذخیره مواد مغذی و تنظیم فرآیندهای متابولیکی است. وقتی این اندام حیاتی به شدت آسیب ببیند و درمان‌های دارویی یا سایر روش‌ها کارساز نباشند، پیوند کبد به‌عنوان یک گزینه نجات‌بخش مطرح می‌شود.

با توجه به سایت hopkins medicine که درباره نقش کبد می‌گوید:

کبد اکثر سطوح شیمیایی خون را تنظیم می‌کند و عضوی از بدن به نام صفرا به دفع مواد زائد از کبد کمک می‌کند. تمام خونی که از معده و روده خارج می‌شود، از کبد عبور می‌کند. کبد این خون را پردازش کرده و تجزیه، متعادل و مواد مغذی را ایجاد می‌کند و همچنین داروها را به شکل‌هایی متابولیزه می‌کند که استفاده از آن برای بقیه بدن آسان‌تر است. بیش از 500 عملکرد حیاتی در کبد شناسایی شده است.

گیرنده پیوند کبد باید بداند که پیوند کبد یک درمان حمایتی است و برای حفظ شرایط مطلوب پس از پیوند رعایت توصیه‌های متخصص گوارش و کبد حیاتی است. آگاهی از نحوه مصرف داروها و اهمیت مصرف مادام العمر آنها، پیگیری درمان برای بازگشت به سطح طبیعی کار و فعالیت ضروری است.

اقدامات قبل از پیوند کبد چیست؟

اقدامات قبل از پیوند کبد شامل مراحل متعددی است که به منظور ارزیابی سلامت عمومی بیمار و نیز تطابق او با کبد اهدا کننده انجام می‌شود. نخستین مرحله انجام یک ارزیابی جامع پزشکی است. قبل از عمل پیوند کبد، اقدامات زیر ضروری است:

• تشخیص صحیح بافتی
• تعیین سطح بیماری
• وضعیت روحی بیمار
• بررسی دقیق شرایط عمومی بیمار (قلب، ریه، کلیه)
• انجام آزمایشات رادیو بیولوژیکی از قبیل سونوگرافی، سی تی اسکن و… برای تعیین وضعیت آناتومیک کبد
• بررسی عفونت فعال در بدن

برنامه‌ریزی برای مراقبت‌های پس از پیوند نیز یکی دیگر از جنبه‌های مهم است. بیمار باید در مورد داروهایی که بعد از پیوند نیاز دارد، اطلاعات کافی دریافت کند و به ارزش پیگیری‌های منظم پس از عمل آگاه شود. علاوه بر این بررسی وضعیت اجتماعی و اقتصادی بیمار نیز مهم است. این مساله شامل حمایت خانواده و هماهنگی برای درمان بعد از عمل خواهد بود. همه این اقدامات به کاهش خطرات و افزایش موفقیت پیوند کبد کمک می‌کند و به بیمار امیدواری بیشتری برای بهبود می‌بخشد.

چه آزمایشاتی پیش از پیوند کبد مورد نیاز است؟

پیش از انجام پیوند کبد انجام مجموعه‌ای از آزمایشات ضروری است تا اطمینان حاصل شود که بیمار در بهترین وضعیت برای عمل است و مناسب‌ترین گزینه برای اهدا کننده را انتخاب کند. آزمایشات معمول شامل موارد زیر است:

1. آزمایش خون:

• گروه خونی و تست‌های سازگاری خون برای بررسی تطابق گروه خونی بین بیمار و اهداکننده.
• آزمایش‌های عملکرد کبد برای ارزیابی سلامت و عملکرد کبد.
• آزمایش‌های ویروسی برای بررسی عفونت‌های هپاتیت B و C، HIV و سایر عفونت‌های قابل انتقال.

2. تصویربرداری:

• سونوگرافی کبد برای ارزیابی اندازه، شکل و وضعیت بافت کبد.
• CT scan یا MRI برای بررسی دقیق‌تر و ارزیابی ساختارهای اطراف کبد و تشخیص ضایعات احتمالی.

3. آزمایشات تشخیصی:

• بیوپسی کبد، در صورت نیاز برای نمونه‌برداری از بافت کبد و بررسی آسیب و بیماری‌های موجود.
•    آزمایشات متابولیک برای تشخیص اختلالات متابولیکی مانند هموکروماتوز و بیماری ویلسون.

4. آزمایشات قلب و ریه:

•    ECG (تست الکتروکاردیوگرام) و تست عملکرد ریه برای ارزیابی سلامت قلب و ریه‌ها، زیرا این عوامل در موفقیت پیوند تاثیرگذار هستند.

5. مشاوره روانشناختی:

•  ارزیابی وضعیت روانی بیمار برای اطمینان از آمادگی روحی و روانی او برای روند پیوند و تغییرات پس از آن.

تمام این آزمایشات و ارزیابی‌ها برای تعیین مناسب بودن بیمار برای پیوند و همچنین پیش‌بینی پاسخ به درمان و نیازهای پس از عمل انجام می‌شود.

ویژگی‌های شخص دهنده کبد پیوندی

در زیر جدولی ساده درباره ویژگی‌های شخص دهنده کبد پیوندی ارائه شده است:

این جدول می‌تواند به عنوان مروری جامع درباره ویژگی‌های لازم برای اهداکنندگان کبد استفاده شود.

بیماری هایی که منجر به پیوند کبد میشوند؟

بسیاری از بیماری‌ها می‌توانند منجر به نیاز به پیوند کبد شوند. مهم‌ترین این بیماری‌ها شامل:

• سیروز کبدی: سیروز نتیجه‌ی التهابات مزمن کبدی است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند هپاتیت ویروسی، الکلیسم یا بیماری‌های خودایمن باشد.
• هپاتیت B و C: عفونت‌های مزمن کبدی ناشی از این ویروس‌ها می‌توانند منجر به نارسایی کبد و آسیب شدید کبدی شوند.
• کبد چرب غیرالکلی: این بیماری معمولاً به دلیل چاقی، دیابت و اختلالات متابولیک رخ می‌دهد و می‌تواند به نارسایی کبد و سیروز منجر شود.
• بیماری‌های خود ایمنی: هپاتیت خودایمن و کبد چرب الکلی از جمله بیماری‌هایی هستند که می‌توانند منجر به تخریب کبد و نیاز به پیوند کبد شوند.
• بیماری ویلسون: اختلالی ژنتیکی است که به انباشته شدن مس در کبد منجر می‌شود و می‌تواند به نارسایی کبد منتهی شود.
• هموکروماتوز: بیماری‌ای است که باعث انباشته شدن آهن در کبد می‌شود و می‌تواند به آسیب کبدی و نارسایی کبد منجر گردد.
• تومورهای کبدی: تومورهای خوش‌خیم و بدخیم کبدی که عملکرد کبد را مختل می‌کنند، می‌توانند نیاز به پیوند را به وجود آورند.

تشخیص و درمان سریع این بیماری‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا از پیشرفت آن‌ها و نیاز به پیوند کبد جلوگیری شود.

لیست انتظار پیوند کبد

اگر بیماری برای پیوند کبد کاندید شود، نام وی در فهرست انتظار قرار خواهد گرفت. بیماران براساس گروه خون، سایز بدن و شرایط پزشکی (میزان سطح بیماری) فهرست می‌شوند. هر بیمار براساس سه آزمایش خون (کراتینین، بیلی‌روبین و INR) اولویت بندی می شوند. این امتیاز با عنوان امتیاز MELD (الگوی مرحله نهایی بیماری کبد) در بزرگ‌سالان و PELD مرحله نهایی بیماری کبد در خردسالان و کودکان نامیده می‌شود.

بیمارانی که بالاترین امتیاز را دارند، در اولویت اول پیوند کبد قرار می‌گیرند. با تشدید بیماری آنان، امتیازشان بالا رفته و اولویت آنان برای پیوند افزایش می‌یابد؛ سپس امکان فراهم می‌شود که برای بدحال‌ترین بیماران اول پیوند بگیرد. گروه کوچکی از بیماران که شدیداً از بیماری حاد کبد رنج می‌برند، بالاترین اولویت را در فهرست انتظار دارند. ممکن نیست که پیش‌بینی کرد یک بیمار تا چه مدت در لیست انتظار خواهد ماند تا کبدی مهیا شود.

روند جراحی پیوند کبد

بعد از تشخیص علل انجام پیوند کبد و یافتن کبدی منطبق و مشابه با کبد فرد بیمار، عمل پیوند کبد صورت می گیرد. پیوند کبد معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ساعت طول می‌کشد. طی عمل پیوند، جراحان کبد ناسالم را خارج کرده و آن را با کبد سالم اهداکننده جایگزین می‌کنند.

از آنجا که عمل پیوند یک جراحی بزرگ است، جراحان باید لوله‌های متعددی را در بدن بگذارند. این لوله‌ها به‌منظور کمک به بدن برای انجام کارکردهای خاص طی عمل جراحی و چند روز پس از آن ضروری هستند.

عوارض پیوند کبد

جراحی پیوند کبد عوارض مهمی را شامل می‌شود. خطرات مربوط به این روش عبارت‌اند از:

• عوارض مجاری صفراوی، از جمله نشت مجاری صفراوی یا کاهش مجاری صفراوی
• خون ریزی
• لخته شدن خون
• از کار افتادن کبد اهدا شده
• عفونت
• رد کبد اهدا شده
• سردرگمی روانی یا تشنج

عوارض طولانی مدت ممکن است شامل عود بیماری کبد در کبد پیوند شده باشد.

عوارض پیوند کبد برای گیرنده چیست؟

پیوند کبد یک درمان موثر برای نارسایی کبدی و سرطان کبد است اما برای گیرنده ممکن است عوارضی به دنبال داشته باشد. یکی از مهم‌ترین عوارض رد پیوند است که در آن سیستم ایمنی بدن به کبد جدید حمله می‌کند. این وضعیت ممکن است در هر زمان پس از عمل رخ دهد و نیاز به درمان فوری دارد. عوارض دیگر شامل عوارض ناشی از داروهای سرکوب‌کننده ایمنی است که برای جلوگیری از رد پیوند تجویز می‌شود. این داروها ممکن است خطر عفونت‌ها، سرطان‌های ناشی از سرکوب سیستم ایمنی و مشکلات کلیوی را افزایش دهند.

علاوه بر این برخی بیماران ممکن است اختلال در عملکرد کبد جدید تجربه کنند که علائمی چون زردی و تجمع مایعات در بدن ایجاد می‌کند. مشکلات گوارشی مانند اسهال، تهوع و تغییرات در اشتها نیز ممکن است شایع باشد. عوارض روانی نیز نباید نادیده گرفته شوند؛ بیماران ممکن است احساس اضطراب یا افسردگی کنند که می‌تواند ناشی از تغییرات بزرگ در زندگی و سلامت جدید آنها باشد. این عوارض نیازمند پیگیری منظم و مدیریت دقیق به وسیله پزشکان متخصص است.

عوارض جراحی

جراحی پیوند کبد می‌تواند عوارض مختلفی به همراه داشته باشد. یکی از شایع‌ترین عوارض رد پیوند است که در آن سیستم ایمنی بدن به کبد جدید حمله می‌کند. همچنین عوارض ناشی از داروهای سرکوب‌کننده ایمنی شامل افزایش خطر عفونت‌ها، مشکلات کلیوی و احتمال بروز برخی سرطان‌ها است. اختلال در عملکرد کبد جدید، زردی و تجمع مایعات نیز ممکن است رخ دهد.

عوارض گوارشی مثل حالت تهوع و اسهال نیز در برخی بیماران مشاهده می‌شود. نیاز به مراقبت‌های پس از عمل و پیگیری منظم برای مدیریت این عوارض بسیار حائز اهمیت است.

عوارض و خطرات مصرف دارو

مصرف داروها می‌تواند عوارض و خطرات مختلفی داشته باشد. ابتدا واکنش‌های آلرژیک ممکن است شامل خارش، تورم یا حتی شوک آنافیلاکتیک باشد. همچنین عوارض جانبی مانند تهوع، اسهال یا سرگیجه می‌توانند در برخی افراد شایع باشند. مصرف نامناسب داروها مانند دوز زیاد یا تداخل با داروهای دیگر می‌تواند به مشکلات جدی منجر شود.

خطرات ناشی از وابستگی به برخی داروها به‌ویژه داروهای مسکن و آرام‌بخش نیز وجود دارد. علاوه بر این عدم پایبندی به دستور پزشک می‌تواند اثر درمان را کاهش دهد و عوارض ناخواسته را افزایش دهد. مدیریت مناسب مصرف داروها برای جلوگیری از این خطرات حیاتی است. برای انتخاب پزشک مناسب بهتر است اطلاعاتی درباره اینکه تخصص گوارش و کبد چیست کسب کنید.

عوارض پیوند کبد برای اهدا کننده چیست؟

پیوند کبد از یک اهداکننده زنده به گیرنده می‌تواند باعث بروز عوارض و خطراتی برای اهداکننده شود. یکی از شایع‌ترین عوارض جراحی، عفونت در محل جراحی است که ممکن است به دلیل جراحی و بیهوشی ایجاد شود. همچنین خونریزی نیز می‌تواند یکی دیگر از عوارض جدی باشد که در هنگام و پس از جراحی به وجود می‌آید.

اهداکنندگان ممکن است با عوارض طولانی‌مدت مانند درد مزمن در ناحیه جراحی، بیماری‌های گوارشی یا تغییرات در عملکرد کبد نیز مواجه شوند. احساس اضطراب و افسردگی نیز ممکن است پس از عمل بروز کند که به دلیل تغییر در تصویر بدن و فشار عاطفی ناشی از عمل جراحی است.

این خطرات و عوارض عموماً نادر هستند و اکثر اهداکنندگان پس از بهبودی کامل و بازگشت به زندگی عادی وضعیت خوبی دارند. با این حال مشاوره و برنامه‌ریزی دقیق قبل از عمل برای کاهش خطرات و جلوگیری از عوارض بسیار مهم است.

عوارض جانبی دارو ضد سیستم ایمنی

پس از پیوند کبد، شخص گیرنده کبد برای جلوگیری از رد کبد اهدا باید مادام العمر داروهایی را مصرف کند. این داروهای ضد انعقاد می‌تواند انواع عوارض جانبی را شامل شود:

• پوکی استخوان
• دیابت
• اسهال
• سردرد
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا

از آنجا که داروهای ضد انعقادی با سرکوب سیستم ایمنی بدن کار می‌کنند، همچنین خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهند.

مراقبت های بعد از جراحی پیوند کبد چیست؟

مراقبت‌های بعد از جراحی پیوند کبد از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند تأثیر زیادی بر موفقیت عمل و کیفیت زندگی گیرنده داشته باشد. اولاً پیگیری منظم نزد پزشک برای شناسایی عوارض پیوند کبد نظیر رد پیوند و اختلال در عملکرد کبد جدید ضروری است. استفاده منظم از داروهای سرکوب‌کننده ایمنی برای جلوگیری از رد پیوند نیز موضوعی حیاتی است که باید به دقت رعایت شود.

در کنار داروها تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم شامل فعالیت بدنی منظم نیز به تسریع روند بهبودی کمک می‌کند. توجه به علائم عفونت یا عوارض جانبی ناشی از داروها باید در اولویت قرار گیرد زیرا این موارد می‌توانند منجر به مشکلات جدی‌تری شوند. در نهایت حمایت اجتماعی و روانی از بیمار نیز نقش مهمی در واکنش به تغییرات جدید در زندگی دارد. با رعایت این نکات بیماران می‌توانند به زندگی عادی خود برگردند و از مزایای پیوند کبد بهره‌مند شوند. برای پیدا کردن بهترین متخصص گوارش و کبد به سایت دکتر دکتر مراجعه کنید.

منابع:

healthline.com
mayoclinic.org