حساسیت چشم چیست؟ علل و روش‌های درمان آلرژی چشم

معمولا علائم حساسیت چشم مثل ریزش اشک و التهاب بروز می‌کند، اما گاهی با عطسه، آبریزش و گرفتگی بینی همراه می‎شود. علت آلرژی چشم ، مواد حساسیت‌زایی مثل گرد و غبار، گرده گیاهان، موی حیوانات و دود است. تمیز نگه داشتن منزل، استفاده از عینک آفتابی و دوری از عوامل محرک‌زا از جمله روش‌هایی برای کنترل و پیشگیری از حساسیت چشم هستند.

یک متخصص آلرژی می‌تواند حساسیت چشم را تشخیص دهد. پزشک بعد از تشخیص حساسیت چشم به درمان آن می‌پردازد. از روش‌های درمان آلرژی چشم می‌توان به تجویز قطره چشمی، آنتی هیستامین‌ها و اشک مصنوعی اشاره کرد. در این مقاله از مجله سلامتی دکتر دکتر قصد داریم در مورد حساسیت چشم با شما صحبت کنیم.

اگر درباره حساسیت چشم سوالی دارید، می‌توانید در انتهای همین صفحه و در قسمت نظرات بنویسید تا پزشک پاسخ دهد.

آلرژی یا حساسیت چشم چیست؟

آلرژی چشم که با نام آلرژی یا حساسیت ملتحمه (allergic conjunctivitis) هم شناخته می‌شود، یک نوع واکنش ایمنی مضر است که در نتیجه‌ی تماس چشم با مواد محرک ایجاد می‌شود. این مواد محرک تحت عنوان مواد آلرژن یا حساسیت‌زا شناخته می‌شوند و گرد و غبار، دود، گرده گیاهان و موی حیوانات مثال‌هایی از این مواد هستند.

دستگاه ایمنی بدن به صورت طبیعی از بدن در برابر مهاجمین خطرناکی همچون ویروس‌ها و باکتری‌ها محافظت می‌کند تا خطر بیماری را از انسان دور کند‌. در این میان دستگاه ایمنی بدن به اشتباه آلرژن‌ها را به عنوان مهاجمین خطرناک شناسایی کرده و مواد شیمیایی خاصی برای مبارزه با آن‌ها تولید می‌کند. این مواد حساسیت‌ زا  حتی ممکن است بی خطر باشند ولی بدن در برابر آن‌ها یک واکنش دفاعی از خود نشان می‌دهد.

این واکنش منجر به ایجاد  علائم در فرد می‌شود که خارش، قرمزی وریزش اشک چشم از آن جمله هستند. در برخی موارد، آلرژی‌های چشمی با بیماری‌هایی همچون اگزما و آسم مرتبط است. داروهای بدون نسخه به بهبود علائم آلرژی چشمی کمک می‌کنند، ولی در مواردی که حساسیت بسیار شدید باشد باید اقدامات درمانی مناسب توسط دکتر آلرژی انجام شود.

انواع حساسیت چشم یا آلرژی را بشناسید

حساسیت‌های چشم یا آلرژی چشمی، واکنش‌های ایمنی بدن به مواد خاصی هستند که می‌توانند علائمی مانند خارش، قرمزی و سوزش در چشم‌ها ایجاد کنند. انواع مختلفی از آلرژی چشمی وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود:

تشخیص نوع حساسیت چشم و شناسایی عوامل محرک، اولین قدم در مدیریت و درمان علائم آن است. اگر مشکوک به حساسیت چشم هستید، توصیه می‌شود حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید تا بهترین روش‌های درمانی را برای شما مشخص کند.

آلرژی چشم فصلی

آلرژی چشم فصلی در مواقع مشخصی از سال رخ می‌دهد – معمولاً اوایل بهار تا تابستان و پاییز زمان رخ دادن این نوع از حساسیت است. گرده‌ی درختان و گیاهان و کپک قارچ‌ها به عنوان ماده‌ی محرک آلرژن عمل می‌کنند.

آلرژی چشم دائمی (PAC)

آلرژی چشم دائمی در تمام سال فرد را درگیر می‌کند. دلیل عمده‌ی آن هیره‌های غبار خانگی (نوعی حشره از تیره عنکبوتیان)، پرها (موجود در بالش و رختخواب) و شوره‌ی پوست بدن حیوانات خانگی هستند. دیگر مواد حساسیت‌زا مانند عطرها، دود، کلر استخر، آلودگی هوا، لوازم آرایشی و برخی داروها هم در پیدایش حساسیت‌های چشمی دائمی نقش دارند.

کراتوکنژنکتیویت بهاره (Vernal keratoconjunctivitis)

این نوع از آلرژی چشم از دو نوع اول بسیار شدید تر است و ممکن است کل سال فرد را درگیر کرده و در عین حال علائم آن فصل به فصل بدتر شود. به صورت خاص این نوع از حساسیت در پسران و مردان جوان رخ می‌دهد و 75 درصد افراد مبتلا به آسم و اگزما هم مبتلا هستند. علائم این نوع از آلرژی عبارتند از:

• خارش
• مقدار زیاد اشک و ترشحات موکوسی چشم 
• احساس وجود شی خارجی در چشم 
• نور هراسی

اگر این نوع از آلرزی درمان نشود به نقص بینایی منجر خواهد شد. 

کراتوکنژنکتیویت آتوپی(Atopic keratoconjunctivitis) 

این نوع از آلرژی گاهی کل سال افراد را درگیر می‌کند و بیش‌تر در افراد مسن، خصوصاً مردان در سنین بالا رخ می‌دهد و علائم آن بسیار شبیه به کراتوکنژنکتیویت بهاره است:

• خارش شدید 
• سوزش 
• قرمزی 
• تولید مقدار زیادی موکوس که بعد از بیدار شدن از خواب حتی ممکن است باعث چسبیدن پلک‌ها به هم شود. 

در صورت درمان نشدن، احتمال زخم کردن قرنیه و آسیب به غشای نازک آن وجود دارد. 

 التهاب ملتحمه ناشی از لنز تماسی (contact allergic conjunctivitis)

این نوع از آلرژی در نتیجه تحریک لنزهای تماسی چشم و یا بر اثر متصل شدن پروتئین‌های اشک به لنز تماسی ایجاد می‌شود و علائم آن شامل:

• قرمزی 
• خارش
• ترشحات موکوسی 
• احساس ناراحتی از بودن لنز در چشم 

برای تشخیص و درمان آن حتما باید به پزشک مراجعه نمایید.

التهاب ملتحمه پاپیلاری غول پیکر (giant papillary conjunctivitis)

این نوع از آلرژی نوع شدیدتر التهاب ملتحمه ناشی از لنز تماسی است. در این نوع از آلرژی کیسه‌هایی حاوی مایع یا به اصطلاح پاپیلوس در لایه بالایی پلک داخلی ایجاد می‌شود. علائم آن عبارتند از: 

• خارش
• پف کردن چشم 
• اشک چشم 
• ترشحات موکوسی 
• تاری دید 
• عدم تحمل لنزهای تماسی چشم 
• احساس وجود شی خارجی در چشم 

مشاوره با یک متخصص چشم می‌تواند به تشخیص دقیق و مدیریت موثر این بیماری کمک کند.

عوامل محرک ایجاد حساسیت چشم یا آلرژی

عوامل محرک ایجاد حساسیت چشم یا آلرژی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• آلرژن‌های موجود در فضاهای خارجی، مانند گرده درختان، چمن‌ها و علف‌های هرز 
• آلرژن‌های موجود در فضاهای داخلی، مانند شوره‌ی پوست حیوانات خانگی، هیر های غبار خانگی و کپک‌ها 
• عوامل محرک مانند دود سیگار، عطر و دود وسایل نقلیه 

پرهیز از این عوامل و مشاوره با پزشک می‌تواند به مدیریت و کاهش علائم حساسیت چشم کمک کند.

علائم حساسیت چشم چیست؟

گاهی شدت علائم آلرژی چشم بسیار خفیف بوده و در حد قرمزی چشم آزار دهنده است، ولی گاهی شدت التهاب چشم آن‌قدر زیاد است که به بینایی آسیب می‌رساند. علائم حساسیت چشم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خارش 
• قرمزی 
• سوزش 
• ترشحات آبکی و شفاف از چشم 

اجتناب از تماس با عوامل آلرژی‌زا می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.

روش‌های تشخیص حساسیت چشم یا آلرژی

علائم آلرژی چشم با بعضی دیگر از بیماری‌های چشم مشابه است و همین موضوع، تشخیص دقیق و درست آن را سخت‌تر می‌کند.

روش تشخیص حساسیت چشم به نقل از acaai :

آلرژی چشم زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن حساس شده و به مواد موجود در محیط، واکنش بیش از حد نشان دهد. این واکنش زمانی رخ می‌دهد که مواد حساسیت زا موسوم به آلرژن به آنتی بادی‌های متصل به ماستوسیت‌های (mast cell) چشم برخورد می‌کنند. این سلول‌ها در پاسخ به آلرژن‌ها، ماده‌ای به نام هیستامین و یا دیگر مواد شیمیایی را ترشح می‌کنند. این مواد شیمیایی باعث نشست رگ‌های خونی کوچک و در نهایت خارش، قرمزی و اشک چشم می‌شوند.

اگر عامل تحریک کننده و آغاز کننده آلرژی، مشخص نباشد، پزشک برای پیدا کردن دلیل آن، آزمایش‌های مخصوصی را تجویز خواهد کرد. اگر علائم آلرژی مدت زیادی باقی بماند و یا این که داروهای بدون نسخه باعث بهبود علائم نشود، فرد باید به یک دکتر آلرژی مراجعه کند. فقط قبل از انتخاب پزشک مناسب بهتر است اطلاعاتی درباره اینکه تخصص آلرژی چیست کسب کنید.

پزشک بعد از گرفتن شرح حال بیمار و تاریخچه پزشکی و بررسی علائم فرد، آزمایش‌های لازم را انجام خواهد داد. همچنین پزشک، آزمایش‌هایی روی گروهی خاص از گلبول‌های سفید در بخشی از چشم که تحت تاثیر آلرژی قرار گرفته‌اند، انجام می‌دهد. برای انجام این آزمایش، بخش داخلی پلک یا ملتحمه بررسی می‌شود.

کنترل حساسیت چشم

اولین گام در کنترل آلرژی فصلی یا دائمی، دوری کردن از آلرژن‌هایی است که باعث تحریک بروز علائم می‌شود. در ادامه روش‌هایی برای کنترل حساسیت چشم ارائه می‌دهیم:

بسیاری از مواد حساسیت‌زا معلق در هوا هستند و به وسیله هوا جابه‌جا می‌شوند، بنابراین نمی‌توان همیشه از آن‌ها دوری کرد. در مورد علائم خود با دکترچشم صحبت کنید تا او بهترین راه درمانی مناسب شما را تجویز کند.

درمان حساسیت چشمی

قطره‌های چشمی و داروهای بدون نسخه باعث رهایی موقت از بعضی علائم خواهد شد. این داروها ممکن است برای همه علائم اثربخش نباشد و حتی استفاده طولانی مدت از گروهی از این داروها می‌تواند وضعیت فرد را بدتر کند. قطره‌ها و داروهای خوراکی تجویزی هم برای درمان حساسیت چشم استفاده می‌شود.

این قطره‌های چشمی، هم در بلند مدت و هم در کوتاه مدت باعث بهبود نسبی علائم خواهد شد. به منظور دریافت این داروها، حتما باید به پزشک متخصص آلرژی مراجعه کرد. در ادامه داروها و قطره‌های درمان آلرژی را معرفی می‌کنیم.

درمان‌های دارویی برای آلرژی یا حساسیت چشم 

برای درمان کودکان هم می‌توان از داروهای بدون نسخه و هم از داروهای تجویز شده توسط پزشک استفاده کرد. قطره‌های اشک مصنوعی بدون خطر هستند و همه افراد در همه سنین می‌توانند از آن استفاده کنند.

جایگزین‌های اشک

 اشک مصنوعی به صورت موقت آلرژن‌ها را از چشم بیرون می‌کند و از طرفی دیگر، آن را مرطوب نگه می‌دارد. خشکی چشم‌ها در مواقعی که چشم قرمز و تحریک می‌شود، اتفاق می‌افتد. برای احساس راحتی بیشتر و جلوگیری از خراب شدن، قطره‌های چشم اشک مصنوعی باید در یخچال نگهداری شوند. می‌توان از این نوع دارو هر چند بار که فرد احساس نیاز می‌کند، استفاده کرد.

داروهای دکونژستانت  (Decongestants)

 این دسته از داروهای بدون نسخه با تنگ کردن رگ‌های خونی چشم، قرمزی چشم ناشی از آلرژن‌ها را کم می‌کنند. توجه کنید که فرد مبتلا به آب سیاه نباید از این داروها استفاده کند. داروهای دکونژستانت گاهی حاوی آنتی هیستامین هم هستند که برای درمان خارش چشم از آن استفاده می‌شود. از آنجایی که این قطره‌ها قدرت کمی دارند، باید ۴ تا ۶ بار در روز از آن‌ها استفاده کرد.

بیش‌تر از ۲ تا ۳ روز نباید از دکونژستانت‌ها استفاده شود. استفاده طولانی مدت از این دارو، منجر به اثر بازگشتی یا افزایش تورم و قرمزی چشم‌ها حتی بعد از قطع مصرف دارو خواهد شد. اگر بیش‌تر از ۲ یا ۳ روز از اسپری‌های ضد احتقان بینی استفاده کرده باشید، احتمالا متوجه گرفتگی بیش‌ از حد بینی حتی قبل از مصرف دارو شده‌اید.

آنتی هیستامین‌های خوراکی (Oral antihistamines)

 این دسته از داروها تا حدودی باعث کاهش خارش ناشی از آلرژی چشم می‌شوند؛ اما استفاده از آن‌ها عوارض و مشکلاتی همچون خشکی چشم و شدت گرفتن علائم آلرژی چشم را هم به دنبال خواهد داشت. علاوه بر این، بعضی از انواع داروهای بدون نسخه، عوارض جانبی همچون خواب آلودگی، گیجی، بی تعادلی و افزایش تحریک پذیری دارند.

هشدار: مصرف هرگونه دارو یا قطره برای درمان اختلال آلرژی چشم باید با تجویز پزشک صورت بگیرد. از مصرف خودسرانه هر گونه دارو به علت داشتن عوارض گوناگون، پرهیز کنید.

قطره‌های چشمی برای درمان آلرژی چشم

پزشک برای درمان حساسیت چشم می‌تواند قطره‌های چشمی را تجویز کند. این قطره‌ها، علائم آلرژی چشم را برطرف می‌کنند. قطره های چشمی برای رفع آلرژی چشم وجود دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

قطره‌های چشمی آنتی هیستامین

این دسته از داروها باعث کاهش خارش، قرمزی و تورم ناشی از آلرژی چشم می‌شود. این داروها به بهبود سریع علائم کمک می‌کنند، اما تاثیر آن‌ها، تنها چند ساعت باقی می‌ماند. بعضی از این قطره‌های چشمی را باید چهار بار در روز استفاده کرد.

قطره‌های چشمی تثبیت کننده ماستوسیت ‌ها (Mast cell stabilizer eyedrops)

این دسته از داروها از ترشح هیستامین که باعث بروز علائم آلرژی می‌شود، جلوگیری می‌کند. برای جلوگیری از خارش، این داروها را باید قبل از قرار گرفتن در معرض مواد آلرژن مصرف کنید.

قطره‌های چشمی آنتی هیستامین و تثبیت کننده‌ی ماستوسيت

 بعضی از جدیدترین داروها هم دارای آنتی هیستامین و هم شامل تثبیت کننده‌های ماستوسیت‌ها هستند و برای درمان و پیشگیری از آلرژی چشم از آن‌ها استفاده می‌شود. برای این که این دارو سریع عمل کند و دارای اثر طولانی مدت روی خارش، قرمزی، اشک چشم و سوزش باشد، باید دوبار در روز مصرف شود.

قطره‌های چشمی غیر استروییدی ضد التهابی  (NSAID eyedrop)

 این دارو که به شکل قطره‌های چشمی هم در دسترس هستند، به کاهش خارش کمک می‌کنند. گاهی فرد بعد از مصرف این داروها دچار سوزش می‌شود و باید این دارو را چهار بار در روز استفاده کند.

قطره‌های چشمی کورتیکواستروئید  (Corticosteroid eyedrops)

این دسته از داروها برای درمان علائم حساسیت چشم حاد و مزمن مانند خارش، قرمزی و تورم مورد استفاده قرار می‌گیرند. مصرف طولانی مدت این دسته از داروها (بیش از دو هفته) باید زیر نظر پزشک متخصص انجام شود. عوارض جانبی این داروها شامل عفونت، آب مروارید (cataracts) و آب سیاه چشم (glaucoma) است.

آنتی هیستامین‌های غیر خواب آور خوراکی

این دسته از داروها روی خارش ناشی از آلرژی چشم، اثر خفیفی دارند‌. این داروها، اثرات خواب آور آنتی هیستامین‌های بدون نسخه را ندارند، ولی در عوض، منجر به خشکی چشم و بدتر شدن علائم خواهند شد.

تزریق آلرژی یا ایمونوتراپی  ((immunotherapy)

انجام این روش منجر به افزایش تحمل بیمار به ماده‌ آلرژن می‌شود‌. در این روش، مقدار کمی از ماده حساسیت‌زا به فرد تزریق شده و به مرور زمان مقدار آن افزایش داده می‌شود‌. برای این که بیشترین و بهترین نتیجه از این روش کسب شود، باید برای چندین ماه آن را انجام داد. از طرفی دیگر، شخص مبتلا هنوز برای کاهش علائم خود باید دارو مصرف کند.

درمان خانگی حساسیت چشم

روش‌های خانگی نیز برای درمان حساسیت چشم وجود دارد. ترکیب آب ولرم و نمک می‌تواند برای حساسیت چشم مفید باشد. به این منظور، یک پارچه تمیز را به محلول آب ولرم و نمک، آغشته کنید و روی چشم‌های خود قرار دهید. در ادامه روش‌های درمان خانگی بیشتری را معرفی می‌کنیم:

• کیسه چای سبز: در ابتدا کیسه چای سبز را داخل آب بیندازید و داخل یخچال بگذارید. بعد از سرد شدن، آن را به مدت 10 تا 15 دقیقه روی پلک‌هایتان قرار دهید.
• تکه یخ: چند تکه یخ یا کمپرس سرد را درون یک دستمال یا حوله تمیز قرار دهید و روی چشم‌هایتان بگذارید.
• خیار: خیار باعث کاهش قرمزی و تورم چشم می‎شود. چند حلقه از خیار را برش بزنید و داخل یخچال بگذارید. بعد از سرد شدن، برش‌های خیار را روی چشم قرار دهید.

روغن بابونه و نارگیل را نیز می‌توانید هر شب قبل از خواب روی چشم خود بزنید و به آرامی ماساژ دهید.

به یاد داشته باشید که گاهی ممکن است حساسیت چشم همراه اگزمای دور چشم باشد و باید برای هر کدام از این مشکلات یک درمان جداگانه در پیش گرفت.

روش های پیشگیری از حساسیت چشم

روش‌های زیادی برای پیشگیری حساسیت چشم وجود دارد. دوری از عوامل محرک، استفاده از عینک آفتابی و تمیز نگه داشتن محیط زندگی از روش‌های پیشگیری از آلرژی چشم هستند. توجه به موارد زیر برای جلوگیری از حساسیت چشم ضروری است:

• دوری از عوامل محرک: بعضی از عوامل، احتمال حساسیت چشم را افزایش می‌دهند. این عوامل شامل گرد و غبار، دود سیگار، بعضی از حیوانات خانگی و بخارهای شیمیایی است. از عوامل محرک، دوری کنید.
• نظافت و تمیز نگه داشتن محیط زندگی: برای پیشگیری حساسیت چشم بهتر است محل زندگی خود را به صورت مرتب نظافت کرده و از فیلترهای هوای مناسب استفاده کنید. با این کار، آلرژن‌های محیطی و غبار کاهش پیدا می‌کند.
• مصرف مواد غذایی مفید: در رژیم غذایی خود آنتی اکسیدان‌ها را جای دهید. آنتی‌ اکسیدان‌ها، مثل ویتامین‌ E و C دارای خواص ضدالتهابی هستند که از حساسیت چشم جلوگیری می‌کنند.
• استفاده روزمره از عینک آفتابی: برای جلوگیری از تماس چشم‌ها با محرک‌ها و آلرژی‌های محیطی از عینک آفتابی کمک بگیرید که فیلتر UV داشته باشد.
• استفاده از قطره‌های مرطوب کننده چشم: با استفاده از این قطره‌ها، چشم شما خشک نمی‌ماند و حساسیت چشم نسبت به محرک‌ها کمتر می‎شود.
• مشاوره با یک چشم پزشک: در صورتی که حساسیت چشمی را تجربه کرده‌اید از پزشک خود در مورد راه‌های جلوگیری از حساسیت چشم، مشورت دریافت کنید. پزشک راه‌حل‌های مناسبی را پیشنهاد خواهد داد.

استفاده از عینک آفتابی استاندارد به جای لنز، احتمال حساسیت را کاهش می‌دهد. سعی کنید در طول روز به چشم‌هایتان، دست نزنید. اجتناب از به اشتراک‌گذاری لوازم آرایشی و خوابیدن با آرایش چشم نیز در پیشگیری از آلرژی چشم موثر خواهد بود. به عنوان توصیه آخر، هنگام استفاده از لوازم آرایشی چشم، حتما به تاریخ انقضای آن‌ها دقت کرده و از لوازم آرایشی با برند معتبر استفاده کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم

در صورتی که گاه و بیگاه علائم حساسیت چشم را تجربه می‌کنید، برای کنترل و درمان آن به پزشک مراجعه کنید. متخصص آلرژی می‌تواند علت آلرژی چشم در شما را پیدا کند و سپس روش‌هایی برای کنترل و درمان به شما پیشنهاد دهد. استفاده از قطره چشمی، داروهای ضدحساسیت مثل آنتی هیستامین خوراکی و تزریق آلرژی به عنوان روش‌های درمان حساسیت چشم شناخته می‌شوند. دکتر دکتر بهترین مرجع برای دریافت نوبت فوری از بهترین دکتر آلرژی به شمار می‌آید.

ما در دکتر دکتر لیستی از بهترین متخصصان را جمع آوری کرده‌ایم. شما می‌توانید نوبت حضوری و تلفنی از پزشک مد نظر خود را دریافت کرده و یا درخواست چت با پزشک را ثبت کنید. شما می‌توانید سوالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید و چنانچه نیاز به مشورت بیشتر داشتید، می‌توانید از خدمات آنلاین و تلفنی متخصصین در سایت دکتردکتر استفاده کنید.

منابع:

healthline
webmd
acaai.org

سوالات متداول حساسیت چشم