دوربینی و نزدیک بینی چشم به چه معناست و چگونه تشخیص داده می‌شود ؟ آیا این دو مشکل چشمی قابل درمان هستند؟ در این مقاله درباره‌ی همه چیز در مورد دوربینی و نزدیک بینی چشم را خواهیم خواند.
دوربینی چشم چیست؟
دوربینی (Farsightedness) یک مشکل رایج چشمی است که در آن اجسامی که در دور دست قرار دارند، واضح دیده می‌شوند و در عوض اشیای نزدیک‌تر تار به نظر می‌رسند.
درجه و شدت دوربینی بر قابلیت فوکوس چشم اثر می‌گذارد. افرادی که دارای دوربینی شدید هستند، ممکن است تنها قادر به دیدن درست و بی کم و کاست اجسامی باشند که در فاصله‌ی بسیار دوری قرار دارند. در حالی که افراد دچار دوربینی خفیف اجسام نزدیک‌تر را هم به صورت واضح می‌بینند.
دوربینی معمولاً از بدو تولد در فرد وجود دارد و بین اعضای خانواده منتقل می‌شود. این مشکل به راحتی با استفاده از عینک و یا لنزهای تماسی چشم برطرف خواهد شد. دیگر درمان موجود برای دوربینی جراحی است.
علائم دوربینی چشم
- اجسام نزدیک ممکن است تار دیده شوند
- برای درست دیدن نیاز به لوچ کردن چشمها وجود دارد
- خستگی چشم، سوزش و درد اطراف چشمها
- بعد از انجام کارهایی که نیازمند دقت و تمرکز است، مانند مطالعه، نوشتن، نقاشی کشیدن و کار با کامپیوتر فرد احساس ناراحتی در چشمها و یا سر درد دارد.
نزدیک بینی چشم چیست؟
از طرفی دیگر نزدیک بینی (Nearsightedness) هم بسیار عارضه‌ی رایجی است و در این حالت فرد مبتلا قادر به دیدن درست و بی کم و کاست اجسام نزدیک به خود است و در عین حال اجسامی که در فاصله دورتری قرار دارند، حتی ممکن است تار به نظر برسند.
این حالت به خاطر شکل خاص کره‌ی چشم رخ می‌دهد و به خاطر آن اشعه‌های نور به شکل نادرستی منعکس شده و تصویر به جای اینکه روی شبکیه ایجاد شود، در جلوی آن ایجاد می‌شود.
نزدیک بینی گاهی به تدریج و گاهی به سرعت رشد می‌کند و غالباً در طی دوران کودکی و بلوغ بدتر خواهد شد. این مشکل هم در اطرافی با سابقه خانوادگی بیش‌تر دیده می‌شود.
یک آزمایش چشم ساده به تشخیص این مشکل کمک می‌کند و برای درمان آن از عینک، لنزهای چشمی و جراحی استفاده می‌شود.
عیوب انکساری
اگر قرنیه و لنز دارای سطح خمیده‌ی درست و صافی نباشند، اشعه‌های نور به درستی شکسته نشده و در نتیجه‌ی عیوب انکساری رخ خواهد داد.
دوربینی زمانی رخ می‌دهد که کره‌ی چشم کوتاه‌تر از حالت طبیعی بوده و یا اینکه سطح قرینه به اندازه‌ی کمی خمیده باشد. این اثر برعکس حالتی است که در نزدیک بینی دیده می‌شود.
نزدیک بینی زمانی رخ می‌دهد که کره چشم بزرگ‌تر از حالت معمول بوده و یا اینکه قرنیه بیش از حد خمیده شده است. در این حالت تصویر جلوتر از شبکیه تشکیل شده و به این ترتیب فرد اجسامی که در دور قرار دارند را به صورت تار خواهد دید
علاوه بر دور بینی و نزدیک بینی، آستیگماتیسم هم نوع دیگری از عیوب انکساری است: در این حالت به دلیل نامنظمی و انحنای غیر طبیعی قرنیه یا عدسی فرد تصاویر را به صورت تار خواهد دید.
علائم نزدیک بینی چشم
- اجسام دور ممکن است تار دیده شوند
- برای درست دیدن نیاز به لوچ کردن چشمها وجود دارد
- سر درد ناشی از خستگی چشم
- به سختی دیدن محیط اطراف خصوصاٌ در هنگام رانندگی در شب
نزدیک بینی غالباً در طی دوران کودکی و در سال‌های اولیه دبستان تا نوجوانی تشخیص داده می‌شود. کودک مبتلا به نزدیک بینی این علائم را دارد:
- لوچ کردن همیشگی چشمها
- نیاز به نشستن جلوی کلاس و در فاصله بسیار نزدیکی از تلویزیون یا صفحه نمایش
- ناآگاه بودن به اجسام دور
- زیاد پلک زدن
- مالیدن زیاد چشمها
این موارد نشانه‌هایی جدی بوده و از بروز عارضه جداشدگی شبکیه (retinal detachment) حکایت دارد. که یکی از عوارض جانبی نادر نزدیک بینی به حساب می آید. جداشدگی شبکیه یک مشکلی اورژانسی است و باید به سرعت به آن رسیدگی کرد.
اطلاعات عمومی که باید درباره‌ی معاینه مرتب چشم بدانید:
دستورالعمل‌های زیر در مورد گروه‌های مختلف سنی وجود دارد:
بزرگسالان:
اگر فرد در معرض خطر بیماریهای چشمی مانند آب سیاه باشد از سن چهل سالگی هر یک یا دو سال باید توسط چشم پزشک معاینه شود.
اگر فرد از عینک و یا لنز تماسی استفاده نمی‌کند و علامت خاصی از بروز مشکلات چشمی مانند آب سیاه هم ندارد تحت این شرایط باید برای معاینه چشم مراجعه کند:
- هر 5 تا 10 سال در دهه 20 و 30 زندگی
- هر دو تا 4 سال یکبار بین 40 تا 54 سالگی
- هر یک تا سه سال از 55 تا 64 سالگی
- هر یک تا 2 سال بعد از 65 سالگی
اگر از عینک و یا لنز تماسی استفاده می‌کنید و یا به بیماری خاصی همچون دیابت مبتلا هستید که چشمها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، باید مرتب به پزشک مراجعه کنید. هر تغییر ناگهانی در وضعیت بینایی باید به سرعت توسط پزشک بررسی شود. برای مثال در صورت تاری دید، گاهی نیاز به تغییر دارو وجود دارد و یا حتی گاهی تاری دید نشانهای از بروز مشکل جدی‌تری است.
کودکان و نوجوانان در سن بلوغ
چشم کودکان برای بررسی مشکلات و بیماری‌ها باید طبق شرایط زیر توسط پزشک متخصص کودکان، بینایی سنج و یا متخصص چشم معاینه شود:
- سن 6 ماهگی
- سه سالگی
- قبل از اول دبستان و بعد از آن هر دو سال یکبار
چه زمانی برای مشکل دوربینی چشم باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شدت دوربینی در حدی باشد که فرد قادر به انجام وظایف روزانه خود نباشد و یا کیفیت دید به حدی نباشد که فرد از انجام فعالیت‌های روزانه‌ی خود لذت کافی را ببرد، باید به چشم پزشک مراجعه کند. پزشک درجه دوربینی فرد را مشخص کرده و سپس راه اصلاح آن را پیشنهاد خواهد داد.
در صورت ابتلا به نزدیک بینی:
اگر در دیدن اجسامی که در دور دست هستند مشکل دارید و این مسئله به حدی است که شما را از انجام کارها و وظایف باز می‌دارد، به پزشک مراجعه کنید. پزشک درجه نزدیک بینی فرد را مشخص کرده و سپس راه اصلاح آن را پیشنهاد خواهد داد.
در صورت مشکلات زیر فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- پدیدار شدن اجسام شناور در میدان دید شخص
- فلش‌های نوری در یک و یا هر دو چشم
- سایه پرده مانند در میدان دید
علت دوربینی و نزدیک بینی چشم
دو قسمت چشم تصویر را فوکوس می‌کند:
- قرینه که بخش شفاف و گنبد مانند سطح جلوی چشم است
- عدسی که ساختار شفافی داشته و اندازه و شکلی مشابه یک اسمارتیز دارد
در چشمی با شکل و اندازه‌ی طبیعی هر کدام از این عوامل متمرکز کننده‌ی نور دارای خمیدگی صاف و شفافی مانند سطح مرمر هستند. قرنیه و لنز با این سطوح خمیده باعث انکسار نور و تشکیل تصویر روی شبکیه در پشت چشم می‌شوند.
عوامل خطر بروز نزدیک بینی
فاکتورهای خاصی احتمال بروز نزدیک بینی را افزایش خواهد داد:
- ژنتیک: نزدیک بینی در افرادی با سابقه خانوادگی دیده می‌شود. اگر یکی از والدین نزدیک بین باشد، احتمال بروز این عارضه در میان فرزندان افزایش خواهد یافت. اگر هر دو والدین نزدیک بین باشد، این احتمال چند برابر خواهد شد.
- شرایط محیطی: برخی از پژوهش‌ها نشان دهنده‌ی این است که کم بودن زمان بودن فرد در محیط‌های باز خطر ابتلا به نزدیک بینی را افزایش خواهد داد.
روش‌های تشخیص دوربینی و نزدیک بینی
دوربینی و نزدیک بینی با معاینه‌ی ساده‌ی چشم که شامل ارزیابی انکساری و معاینه‌ی کلی سلامت چشم قابل تشخیص هستند. با انجام ارزیابی انکساری دوربینی، نزدیک بینی، آستیگماتیسم و پیر چشمی تشخیص داده می‌شود.
برای انجام این روش، پزشک از وسایل مختلفی استفاده می‌کند و با قرار دادن لنزهای مختلف جلوی فرد، از او می‌خواهد که به نقطه‌ی خاصی خیره شود تا بتواند دید دور و نزدیک فرد را آزمایش کند. همچنین برای بررسی دقیق سلامت چشم، پزشک از قطره‌های چشمی خاصی برای گشاد کردن مردمک استفاده می‌کند.
این کار باعث می‌شود که چشم تا چند ساعت بعد به نور حساس باشد. از طرفی دیگر وقتی مردمک در حالت گشاد شده قرار دارد، پزشک می‌تواند قسمت داخلی چشم را راحت‌تر مشاهده کند.
روش‌های درمان دوربینی و نزدیک بینی چشم
هدف از درمان دور بینی و نزدیک بینی این است که نور در چای درست خود روی شبکیه تشکیل شود و برای این کار از لنزهای اصلاحی و جراحی رفرکتیو و یا جراحی اصلاح عیوب انکساری استفاده می‌شود.
علاوه بر این افراد مبتلا به نزدیک بینی باید مرتب توسط پزشک معاینه شوند، چرا که خطر بروز مشکلاتی همچون آب سیاه ؛ آب مروارید ، پارگی یا جداشدگی شبکیه و آسیب بخش مرکزی شبکیه آن‌ها را تهدید می‌کند.
لنزهای تجویزی برای دوربینی و نزدیک بینی
در افراد جوان مبتلا به دوربینی همیشه درمان لازم نیست، به خاطر اینکه لنزهای کریستالی داخل چشم به اندازه‌ی کافی انعطاف پذیر هستند تا خود را با شرایط جدید پیش آمده تطبیق دهند. بسته به درجه دوربینی، فرد برای بهتر دیدن اجسام نزدیک‌تر نیاز دارد. در واقع تجویز لنزهای اصلاحی برای فرد مبتلا به دوربینی به سن فرد و اینکه لنز درون چشم تا چه حد انعطاف پذیری خود را از دست داده بستگی دارد.
لنزهای تجویز شده برای دوربینی بر ضد کاهش خمیدگی قرنیه و یا کره‌ی چشم کوچک شده عمل می‌کنند و برعکس آن در حالتی که فرد به نزدیک بینی مبتلا باشد لنزهایی ساخته و مورد استفاده فرد قرار می‌گیرد که افزایش خمیدگی قرنیه و بزرگ شدن اندازه کره‌ی چشم را اصلاح کنند.
انواع لنزهای تجویزی عبارتند از:
- عینک: راهی ساده و بی خطر برای بهبود وضعیت دید در دوربینی و نزدیک بینی است. برای تولید عینک‌ها از انواع مختلفی از عدسی‌ها استفاده می‌شود. عدسیهای تک، دو و یا سه کانونی و عدسیهای پیشرفته‌ی چند کانونی از آن جمله هستند.
- لنزهای تماسی چشمی: اینگونه از لنزها به صورت مستقیم روی چشمها قرار می گیرند و برای ساخت آن‌ها از مواد و طراحی‌های گوناگونی استفاده می‌شود. با پزشک خود در مورد مزایا و معایب هرکدام از این لنزها صحبت کرده و سپس با مشورت با او بهترین نمونه را انتخاب کنید.
جراحی رفرکتیو و یا اصلاح عیوب انکساری برای درمان دور بینی و نزدیک بینی چشم
این نوع جراحی نیاز به استفاده از عینک یا لنزهای تماسی را به حداقل می‌رساند. در این روش جراح از لیزر برای تغییر شکل قرنیه استفاده می‌کند و به این شکل دور بینی یا نزدیک بینی را اصلاح می‌کند. برخی از اوقات حتی بعد از انجام جراحی فرد باید از عینک استفاده کنه. انواع روش‌های جراحی اصلاح عیوب انکساری چشم عبارتند از:
- جراحی لیزیک (LASIK)) : در این نوع جراحی یک برش نازک از لایه سطحی قرنیه برداشته شده و سپس لیزر به لایه داخلی قرنیه تابانده می‌شود تا تغییر خمیدگی ناشی از نزدیک بینی یا دور بینی اصلاح شود. بعد از آن لایه سطحی قرنیه دوباره در جای اولیه خود قرار می‌گیرد.
ریکاوری بعد از عمل لیزیک سریع‌تر از سایر روش‌هاست و بیمار بعد از عمل احساس ناخوشی کمتری خواهد داشت.
- جراحی لازک (LASEK)): در این نوع جراحی برشی بسیار نازک‌تر از روش لیزیک در لایه خارجی محافظت کننده از قرنیه یا اپیتلیوم (epithelium) ایجاد می‌شود. بعد از آن پزشک با کمک لیزر مشکلات قرنیه را برطرف کرده و سپس اپیتلیوم به جای اولیه خود باز گردانده می‌شود.
- فوتورفراکتیو کراتکتومی (PRK)): این روش بسیار شبیه روش لازک است با این تفاوت است که بعد از اصلاح عیوب قرنیه لایه‌ی اپیتلیوم به جای اولیه خود بازگردانده نمی‌شود، بلکه بعد از جراحی به صورت طبیعی رشد می‌کند و خود را با شکل جدید قرنیه تطبیق می‌دهد.
با پزشک در مورد عوارض احتمالی هر روش صحبت کنید، چرا که هر نتیجه‌ای که این جراحی‌ها به دنبال داشته باشد، قابل تغییر نیستند. توجه کنید تا زمانی که نزدیک بینی و شدت آن به ثبات نسبی نرسیده باشد، جراحی انجام نمی‌شود.
درمان‌هایی برای متوقف کردن و یا کم کردن سرعت پیشرفت نزدیک بینی
محققین در تلاش هستند که به روش‌های موثرتری برای متوقف کردن شدت نزدیک بینی در گذر زمان دست پیدا کنند، این روش‌ها عبارتند از:
- داروهای موضعی، آتروپین: قطره‌های چشم آتروفین معمولاً برای گشاد کردن مردمک چشم برای معاینه و یا بعد و قبل جراحی استفاده می‌شود. این نوع قطره‌ی چشمی در مقادیر و دوزهای مختلف ممکن است به کاهش سرعت زیاد شدن درجه نزدیک بینی منجر شود. اما تاکنون مکانیسم دقیق آن ناشناخته مانده است.
- بیش‌تر وقت گذراندن در فضای باز: صرف کردن وقت زیادتر در فضای باز در طی دوران بلوغ و سال‌های اول جوانی خطر ابتلا به نزدیک بینی را کاهش می‌دهد. پژوهشگران بر این باور هستند که قرار گرفتن زیادتر در برابر اشعه فرابنفش نور خورشید ممکن است ساختار مولکولی صلبیه و قرنیه را تغییر داده و در نهایت منجر به حفظ حالت و شکل طبیعی آن‌ها شود.
- لنزهایی با فوکوس دوتایی: این نوع از لنزهای تماسی جدید باعث کم شدن شدت پیشرفت نزدیک بینی در کودکان بین 8 تا 12 سال شده است.
- اورتوکراتولوژی: در این روش فرد برای چندین ساعت در روز باید نوع مخصوصی از لنز تماسی یا لنز سخت نفوذ پذیر به گاز را روی چشم خود قرار دهد. این نوع از لنز به مرور زمان قرنیه را اصلاح می‌کند. هر بار مدت زمان استفاده از لنز کاهش می یابد یا شکل جدید قرنیه حفظ شود. اگر استفاده از این روش و این لنزها ادامه پیدا کند، ممکن است وضعیت چشمها به حالت سابق بازگردد. شواهد حاکی از این است که روش ارتوکراتولوژی دراز شدگی کره‌ی چشم فرد مبتلا را کم کرده و در نهایت باعث کاهش نزدیک بینی می‌شود.
عوارض دوربینی و نزدیک بینی چشم
- لوچی: برخی از کودکان مبتلا به دوربینی به لوچی هم دچار می‌شوند. عینکهای مخصوصی که برای اصلاح بخش یا تمام دوربینی طراحی می‌شود، برای حل این مشکل استفاده می‌شود.
- کم شدن کیفیت زندگی: دوربینی و نزدیک بینی درمان نشده توان اجرای دقیق و کامل وظایف را از فرد خواهد گرفت و فرد مبتلا قادر به انجام وظایف خود به شیوه‌ای موثر نیست. از طرفی دیگر زمانی که کیفیت بینایی فرد صد در صد نباشد، فرد از هر روز زندگی خود لذت کافی را نخواهد برد.
- هزینه‌های بالا: فرد مبتلا باید هزینه‌های زیادی برای لنزهای اصلاحی، معاینه‌ی چشم و سایر درمان‌های پزشکی پرداخت کند. از طرفی دیگر در صورت ابتلای فرد به حالت مزمن دوربینی و نزدیک بینی هزینه‌های بیش‌تری به فرد تحمیل خواهد شد. اگر این دو عارضه بر قدرت بینایی فرد اثر بگذارد، ممکن است فرد کار خود را هم از دست داده و به این شکل حقوق کمتری دریافت کند.
- خستگی چشم: اگر نزدیک بینی و دوربینی درمان نشود، فرد برای فوکوس بیش‌تر مجبور به تنگ کردن و لوچ کردن چشم‌هاست و این به خستگی چشم و سر درد منتهی می‌شود.
- ایجاد خطر کردن برای خود و دیگران: اگر دوربینی و نزدیک بینی درمان نشود، فرد قادر به انجام دقیق یک سری از کارها مانند رانندگی و انجام کارهای سنگین نخواهد بود. همین مسئله می‌تواند سلامت فرد و اطرافیان او را به خطر بیندازد.
درمان‌های خانگی دوربینی و نزدیک بینی چشم
دوربینی و نزدیک بینی قابل پیشگیری نیستند ولی با رعایت نکات زیر می‌توان از چشمها و قدرت دید محافظت کرد:
- معاینه‌ی چشمها: حتی اگر فرد مشکل دید نداشته باشد باید به صورت مرتب برای معاینه چشمها مراجعه کند.
- کنترل بیماریهای مزمن: برخی از بیماری‌ها مانند دیابت و فشار خون بالا در صورت درمان نشدن روی بینایی اثر می‌گذارد.
- محافظت از چشمها در برابر اشعه خورشید: با پوشیدن عینک آفتابی می‌توان از چشمها در برابر اشعه‌های فرابنفش خورشید محافظت کرد
- جلوگیری از آسیب‌های چشم: در هنگام انجام کارهای خاصی مانند ورزش کردن، چمن زنی، نقاشی کردن و کار کردن با مواد شیمیایی خاصی که فوم‌های سمی تولید می‌کنند باید با پوشیدن عینکهای مخصوص از چشمها محافظت کرد.
- خوردن غذاهای سالم: رژیم غذایی فرد همواره باید حاوی مقدار زیادی سبزی‌ها و میوه‌ها باشد. همچنین تحقیقات نشان داده است که مصرف ماهی‌های تن و سالمون که سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 هستند هم برای چشمها بسیار مفید است.
- سیگار نکشیدن: سیگار کشیدن علاوه بر مضر بودن برای بدن، اثرات تخریبی بی‌شماری بر چشمها و سلامت آن‌ها می‌گذارد.
- استفاده از لنزهای اصلاحی دقیق: لنزهای دقیق و درست باعث بهبود بینایی می‌شوند. بنابراین فرد باید مرتب معاینه شود تا لنزی مطابق با وضعیت دید و بینایی برای او تجویز شود.
در صورت مشاهده علائم زیر باید فوراً به پزشک مراجعه کرد، چرا که این علائم نشانهای از وجود مشکلی جدی در بینایی و یا یک بیماری حاد است:
- از دست دادن ناگهانی بینایی در یک و یا هر دو چشم با همراهی درد و یا حتی بدون درد
- تاری دید ناگهانی
- دیدن فلش‌های نوری در میدان دید
- دیدن نقاط سیاه اطراف نور
- استفاده از نور مناسب در خانه: برای دید بهتر باید چراغ‌ها را روشن کرد و یا به تعداد آن‌ها در خانه اضافه کرد.
- کاهش خستگی چشم: در هنگام کار با کامپیوتر و یا انجام هرگونه فعالیتی که نیازمند دقت زیاد است، باید هر 20 دقیقه یکبار به مدت 20 ثانیه به نقطه‌ای در فاصله‌ی 20 فوتی یا 6 متری خیره شد.
برای مشکل دوربینی و نزدیک بینی چشم به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
در صورت ابتلا به هر کدام از بیماریهای مربوط به چشم می‌توان به یکی از این سه متخصص مراجعه کرد:
- متخصص بیماریهای چشم یا اپتومولوژیست: این پزشک متخصص برای معاینه‌ی کامل چشم، تجویز لنزهای اصلاحی، تشخیص و درمان بیماریهای رایج و پیچیده چشم و انجام عمل جراحی چشم آموزش دیده است.
- متخصص بینایی سنجی یا اپتومتریست : کارشناس بینایی سنج برای معاینه‌ی کامل چشم، تجویز لنزهای اصلاحی، تشخیص و درمان بیماریهای رایج چشم آموزش دیده است.
- عینک ساز : کارشناس عینک ساز قادر است بر اساس نسخه تجویز شده توسط پزشک متخصص و یا بینایی سنج، عینک و یا لنز تماسی خاص فرد را طراحی و تولید کند. عینک ساز برای شماره زدن عینک و لنزها باید مجوزهای لازم را دریافت کند و مجاز به تشخیص و درمان بیماریهای چشم نیست.
شما می‌توانید سوالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ داده شود.
منبع:
