پماد هیدروکورتیزون یک داروی ضدالتهابی است که برای درمان طیف وسیعی از مشکلات پوستی استفاده میشود. از اگزما و حساسیت‌های پوستی گرفته تا خارش و التهاب ناشی از عفونت باکتریایی کاربردهای مختلف این دارو هستند.
این پماد با مهار سیستم ایمنی و کاهش تولید مواد شیمایی التهابی به تسکین علائم آزاردهنده پوست کمک می‌کند. با این حال مانند هر داروی دیگری، استفاده طولانی‌مدت یا بیش از حد از آن ممکن است عوارضی متعددی به دنبال داشته باشد.
در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر به بررسی این دارو، کاربردها، عوارض و مزایای آن پرداخته‌ایم.
در انتها، اگر سوالی درباره این پماد و نحوه استفاده از آن دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن پاسخ خواهد داد.
پماد هیدروکورتیزون چیست؟
پماد هیدروکورتیزون، یک داروی موضعی استروئیدی است که برای درمان بیماری‌های پوستی مانند نیش حشرات، آلرژی، درماتیت، خارش ناحیه خارجی تناسلی زنان و به‌ویژه اگزما تجویز میشود.
به گزارش وبسایت پزشکی webmd،
هیدروکورتیزون باعث کاهش تورم، خارش و قرمزی مرتبط با این شرایط میشود.
این دارو با سرکوب سیستم ایمنی در ناحیه ملتهب، خارش، تورم و قرمزی ایجاد شده در اثر بیماری‌های پوستی را کاهش می‌دهد.
این دارو به چه اَشکالی در بازار موجود است و چه دوزهایی دارد؟
کورتف به اَشکال گوناگون مانند کرم، پماد، قرص، آمپول و ژل‌های موضعی وجود دارد که نوع پماد و کرم آن متداول‌تر است. در جدول زیر دیگر اَشکال مختلف دارو، دوزها و کاربردهای اصلی آن‌ها را مشاهده می‌کنید:
| شکل دارویی | دوزهای موجود در بازار | کاربردهای اصلی |
| قرص | 5، 10 و 20 میلی‌گرم | بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید، آلرژی‌ها، بیماری‌های روده‌ای و اختلالات خود ایمنی |
| آمپول | 50، 100، 250، 500 و 1000 میلی‌گرم | شرایط حاد و اورژانسی مانند شوک، آلرژی‌های شدید و التهاب مفصل |
| کرم و پماد | 0.5، 1 و 2.5 درصد | بیماری‌های پوستی مانند اگزما، درماتیت، خارش و التهاب پوست |
| ژل موضعی | 0.5 و 1 درصد | بیماری‌های پوستی به‌ویژه در بخش‌های پرتعرق بدن |
| محلول تزریقی داخل مفصلی | 25 و 50 میلی‌گرم | التهاب مفصل و آرتریت روماتوئید |
در ادامه، اسامی مختلف این دارو را می‌خوانید:
- لوکوئید (Locoid)
- کورتف (Cortef)
- Anusol-HC
- هیدروکسیتین (Hydrocortisone Acetate)
- کورتاید (Cortaid)
توجه داشته باشید که دوزها و اسامی ذکر شده، عمومی بوده و تجویز پزشک بسته به شرایط بیمار ممکن است متفاوت باشند.
پماد کورتف 1 درصد برای درمان چه مشکلاتی تجویز میشود؟
از این پماد ضد حساسیت پوستی برای درمان زخمهای جزئی، تورم، آلرژی، خارش پوست یا خارش واژن و مقعد استفاده میشود. در ادامه، به مهم‌ترین کاربردهای این پماد مفصل‌تر پرداخته‌ایم:
درمان التهاب واژن
گاهی پزشک پماد هیدروکورتیزون 1 درصد را برای کاهش خارش ناحیه خارجی واژن در زنان تجویز می‌کند. از این دارو به هیچ‌وجه در داخل واژن استفاده نکنید. این کار باعث برهم خوردن Ph و تعادل باکتریایی محیط واژن و بدتر شدن عفونت میشود.
درمان قارچ واژن
برخلاف تصور برخی، این پماد یک داروی استروئیدی است و نمی‌تواند قارچ واژن را درمان کند و در عوض فقط خارش ناشی از قارچ را تسکین می‌دهد. برای کاهش خارش، می‌توانید یک تا دو بار در روز از این پماد استفاده کنید.
درمان خارش واژن
خارش واژن معمولا دلیل باکتریایی یا قارچی دارد و رفع کامل آن فقط با تشخیص علت اصلی و درمان صحیح ممکن خواهد بود. پماد کورتف یک درمان قطعی نیست و فقط به‌عنوان درمان کمکی برای کاهش خارش شدید در کنار داروهای اصلی تجویز میشود. در ضمن، به هیچ عنوان خودسرانه از این دارو استفاده نکنید.
درمان اگزما
این پماد یکی از درمان‌های موثر برای اگزما است. اگزما موجب خارش، قرمزی و تورم پوست میشود و کورتف با خواص ضدالتهابی خود، به کاهش این علائم کمک می‌کند. این پماد باید به‌طور موضعی روی پوست آسیب‌دیده اعمال شود تا با کاهش التهاب، خارش و تحریک پوست را کاهش دهد.
درمان لک صورت
این دارو، برای کاهش التهاب و قرمزی پوست موثر است؛ اما به تنهایی برای درمان لک‌های صورت کافی نیست. اگر دچار درماتیت یا اگزما هستید، پزشک این پماد را صرفا برای کاهش التهاب پوست شما تجویز خواهد کرد.
از سوی دیگر این پماد یا کرم موضعی، تنها می‌تواند التهاب ناشی از برخی لک‌ها را کاهش دهد و در درمان ریشه‌ای آن‌ها موثر نیست.
درمان قارچ پوستی
اگرچه قارچ‌های پوستی به درمان ویژه نیاز دارند، اما این پماد می‌تواند احساس ناراحتی از تورم، قرمزی، خارش و پوسته پوسته شدن ناشی از آن را تا حد زیادی کاهش دهد. با تشخیص پزشک می‌توانید از پماد، کرم یا ژل موضعی این دارو برای کاهش التهاب ناشی از قارچ پوستی استفاده کنید.
به خاطر داشته باشید که اولویت در درمان قارچ، تشخیص صحیح و از بین بردن علت اصلی التهاب است و این دارو تنها یک درمان کمکی محسوب میشود.
بهبود سوختگی
کرم هیدروکورتیزون برای کاهش التهاب سوختگی‌های سطحی مانند آفتاب سوختگی یا سوختگی ناشی از مواد شیمایی ملایم موثر است. این پماد از تورم، قرمزی و خارش بیش از حد ناحیه سوخته جلوگیری می‌کند؛ اما نباید از آن در سوختگی‌های وسیع یا عمیق استفاده کرد.
درمان جوش
با وجود این که این دارو درمان اصلی جوش نیست؛ اما درکنار درمان‌های دیگر برای کاهش التهاب پوست به‌خصوص در جوش‌های هورمونی تجویز میشود. در مواردی که خارش ناشی از التهاب باعث میشود که با خاراندن پوست، وضعیت زخم و جوش را وخیم‌تر کنید؛ پزشک پماد را برای کنترل این خارش تجویز می‌کند. در جوش‌های ناشی از آکنه، استفاده از پماد کورتف 1 درصد به دلیل انتشار عفونت به بقیه نواحی، توصیه نمی‌شود.
درمان خارش بیضه
در صورتی که خارش بیضه ناشی از التهاب پوستی یا آلرژی باشد، این پماد می‌تواند مشکل را از بین ببرد. این پماد فقط در صورتی موثر است که در کنار درمان اصلی علت خارش و التهاب استفاده شود. در غیر این صورت تاثیر آن موقت خواهد بود.
درمان بواسیر و شقاق
استفاده از این پماد به دلیل خواص ضدالتهابی، کاهش سریع علائم و قیمت مناسب در درمان بواسیر و شقاق رایج است. این پماد با سرکوب سیستم ایمنی بدن در ناحیه آسیب‌دیده به کاهش خارش کمک می‌کند. البته استفاده از این دارو تنها علائم را تسکین می‌دهد و مشکل اصلی را برطرف نمی‌کند. برای رفع کامل التهاب باید برای درمان بواسیر و شقاق اقدام کنید.
پماد هیدورکورتیزون چشمی
پماد کورتف چشمی یک داروی ضدالتهابی است که برای درمان طیف گسترده‌ای از مشکلات چشم کاربرد دارد. برخی از این بیماری‌ها شامل موارد زیر هستند:
- التهاب ملتحمه؛ قرمزی و خارش چشم
- بلفاریت؛ التهاب پلک‌ها
- التهاب قرنیه؛ التهاب لایه شفاف روی چشم
- التهاب عنبیه؛ التهاب بخش رنگی چشم
این پماد با کاهش التهاب و قرمزی، به تسکین علائم آزاردهنده چشم کمک می‌کند. این کاهش خارش به پیشگیری از تماس دست آلوده با چشم به بهانه خاراندن کمک می‌کند و روند بهبود را سرعت می‌بخشد.
مقدار و نحوه مصرف کرم کورتف
بسته به شرایط بیمار و دلیل تجویز، دوز و نحوه مصرف پماد و کرم کورتف متفاوت خواهد بود. به‌طور معمول نحوه مصرف نوع کرمی برای خارش و التهاب پوست بزرگسالان و کودکان 2 یا 3 بار در روز است.
این مقدار در پماد هیدروکورتیزون 1 درصد 3 یا 4 بار در روز خواهد بود. برای استفاده از این پماد موضعی، به ترتیب زیر عمل کنید:
- قبل از مصرف این دارو، دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.
- پوست ناحیه آسیب‌دیده باید خشک و تمیز باشد.
- یک لایه نازک از این دارو را روی ناحیه آسیب‌دیده پوست بمالید و آن را به آرامی مالش دهید.
- پوست تحت درمان را با باند یا چسب زخم نپوشانید، مگر اینکه پزشکتان این کار را تجویز کرده باشد.
- اگر دارو برای سوختگی ناشی از پوشک در نوزاد استفاده میشود، از پوشک یا شلوارهای تنگ برای نوزاد استفاده نکنید.
- پس از استفاده، مجدد دست‌های خود را با آب و شوینده مناسب بشوئید.
اگر دوز و نحوه مصرفی تجویز شده توسط پزشک شما متفاوت است، به دستور پزشک خود عمل کنید.
بهترین زمان مصرف پماد هیدروکورتیزون
زمان مصرف دارو و تکرار آن توسط پزشک مشخص میشود. معمولا توصیه میشود این دارو صبح و شب روی پوست خشک و تمیز استفاده شود.
اگر یک بار مصرف دارو را فراموش کردیم، چه کنیم؟
اگر یک نوبت استفاده از این پماد موضعی را فراموش کردید، بهتر است به محض یادآوری از آن استفاده کنید. اگر زمان استفاده از دوز بعدی دارو فرا رسیده است، از دوز فراموش شده صرف‌نظر کرده و به روال مصرف عادی خود ادامه دهید.
این دارو چه خطرات و عوارضی دارد؟
با وجود این که هیدروکورتیزون داروی کم‌عوارضی محسوب میشود؛ اما همچنان در برخی افراد باعث بروز مشکلات زیر خواهد شد:
- آکنه یا جوش
- سوزش و خارش پوست
- تاول های قرمز ریز
- سوزش، خارش و درد در نواحی پر مو یا چرک ریشه مو
- افزایش رشد مو در پیشانی، بازوها و پاها
- روشن شدن رنگ پوست
- لکه‌های قرمز یا ارغوانی روی بازو، صورت، پا، تنه و کشاله ران
این عوارض در روزهای اول استفاده از دارو طبیعی است و معمولا نیازی به مراقبت پزشکی ندارد. علائم به مرور پس از چند روز با عادت‌کردن بدن شما به دارو، از بین می‌روند. درصورتی‌که با خارش، سوزش، درد، تورم، پوسته پوسته‌شدن یا خشکی شدید پوست مواجه شدید، باید بلافاصله با پزشک خود مشورت کنید.
اگر در این شرایط هستید، قبل از مصرف این پماد احتیاط کنید:
در شرایط زیر باید در استفاده از پماد کورتف احتیاط کنید:
- تشدید آکنه در برخی افراد
- درمان در ناحیه اطراف چشم
- پوست نازک و آسیب‌دیده
همچنین، برای پیشگیری از عوارض جانبی احتمالی، از تماس مستقیم نور خورشید با ناحیه تحت مداوا خودداری کنید.
چه افرادی نباید از این دارو استفاده کنند؟
افراد مبتلا به حساسیت‌های دارویی، عفونت چشمی، عفونت پوستی، بیماری‌های فوق‌کلیوی نباید از این دارو استفاده کنند. همچنین اگر اخیرا با افراد مبتلا به زونا، آبله مرغان یا سرخک در تماس بوده‌اید، از این دارو استفاده نکنید.
پماد کورتف برای کودکان و سالمندان
افراد مسن و کودکان نسبت به سایر افراد پوست نازک‌تری دارند که این موضوع باعث جذب بیشتر دارو در آن‌ها میشود. برای استفاده از پماد یا ژل موضعی این دارو در کودکان و افراد مسن حتما با پزشک مشورت کنید و از استفاده خودسرانه دارو بپرهیزید.
پماد هیدروکورتیزون در شیردهی و بارداری
از آن‌جایی که مطالعات کافی درباره تاثیرات این دارو بر مادران باردار و شیرده انجام نشده است، استفاده از آن در این دوران باید با احتیاط انجام شود. برای استفاده از هر شکل از این دارو در زمان بارداری با پزشک خود مشورت کنید.
تداخلات دارویی
داروی هیدروکورتیزون با بیش از 600 دارو و 23 بیماری شناخته شده تداخل دارد. در جدول زیر، به برخی از مهم‌ترین و رایج‌ترین تداخل‌های این دارو با داروهای دیگر و بیماری‌های گوناگون اشاره کرده‌ایم:
| تداخل دارویی | میزان خطر | تداخل با بیماری | میزان خطر |
| آسپرین | متوسط | عفونت‌ها | بالا |
| دلافلوکساسین | بالا | نارس بودن (نوزادان) | بالا |
| بوپروپیون | بالا | افسردگی | متوسط |
| سیپروفلوکساسین | بالا | دیابت | متوسط |
| سینوکساسین | بالا | کم‌کاری تیرویید | متوسط |
| دیکلوفناک | متوسط | بیماری کبد | متوسط |
| لووفلوکساسین | بالا | هرپس سیمپلکس چشمی | متوسط |
| ایبوپروفن | متوسط | تست مثبت توبرکلین | متوسط |
| انسولین | متوسط | عدم تعادل الکترولیت | متوسط |
| کتورولاک | متوسط | هیپرلیپیدمی | متوسط |
| متفورمین | متوسط | پوکی استخوان | متوسط |
| ماینوکسیدیل | متوسط | فشار خون بالا | متوسط |
تداخل واکسیناسیون هاری، آبله، سرخک، وبا، حصبه، ب.ث.ژ با این دارو خطرناک است. همچنین مصرف این دارو همراه با استامینوفن و امگا 3، با وجود نامشخص بودن میزان تداخل و خطر آن، توصیه نمی‌شود.
استفاده سرخود این دارو چه عوارضی دارد؟
با وجود این که تهیه این دارو نیاز به نسخه پزشک دارد؛ اما برخی داروخانه‌ها بدون ارائه نسخه اقدام به فروش آن می‌کنند. این موضوع مصرف خودسرانه هیدروکورتیزون را افزایش می‌دهد.
عوارض مصر خودسرانه شامل تشخیص نادرست بیماری، نازک شدن پوست، افزایش خطر عفونت، پنهان شدن علائم بیماری‌های جدی و تداخل با سایر داروها میشوند. افرادی مانند زنان باردار، شیرده، کودکان و افراد با سیستم ایمنی ضعیف باید با احتیاط بیشتری از این دارو استفاده کنند.
مزایای استفاده از این دارو
مزایای استفاده از هیدروکورتیزون شامل موارد زیر میشوند:
- کاهش التهاب؛ بهبود ظاهر و التهاب پوست با مهار سیستم ایمنی بدن و کاهش تولید مواد شیمیایی التهابی
- تسکین خارش؛ تسکین خارش و ایجاد آرامش در پوست با کاهش التهاب
- کاهش قرمزی؛ با کاهش جریان خون به ناحیه ملتهب
- سرعت بخشیدن به بهبودی؛ با کاهش التهاب و تسریع در روند ترمیم پوست
- تنوع در فرمولاسیون؛ امکان انتخاب مناسب‌ترین فرمولاسیونبه دلیل موجود بودن آن در اشکال مختلفی مانند کرم، پماد، لوسیون و ژل موضعی
در کل، این پماد یک داروی موثر برای درمان بسیاری از مشکلات پوستی است.
شرایط نگهداری از پماد هیدروکورتیزون
این پماد و ژل موضعی باید در ظرف دربسته در دمای اتاق (15 تا 30 درجه سانتیگراد)، دور از حرارت، رطوبت، نور مستقیم و یخ‌زدگی نگهداری شود.
قیمت پماد هیدروکورتیزون در سال 1403
قیمت این دارو بر اساس شکل و دوز آن متفاوت است. قیمت پماد هیدروکورتیزون 1 درصد در آذر سال 1403، بین 22 تا 40 هزارتومان است.
نقش این پماد در درمان مشکلات پوستی
پماد هیدروکورتیزون یک داروی ضدالتهاب است که برای کاهش تورم، قرمزی و خارش پوست ناشی از اگزما، پسوریازیس و حساسیت‌های پوستی تجویز میشود. این دارو با کاهش التهاب و مهار سیستم ایمنی، به تسکین علائم کمک می‌کند. استفاده از این پماد باید طبق تجویز پزشک و با رعایت دستورالعمل‌ها صورت گیرد تا از عوارض جانبی جلوگیری شود.
در صورت مواجهه با مشکلات پوستی، پیش از مصرف سرخودانه از این پماد، به متخصص پوست مراجعه کنید. شما می‌توانید از امکان نوبت‌دهی آنلاین این متخصص در سایت دکتردکتر بهره‌مند شوید.
منابع:
webmd.com
nhs.uk
