فشار خون بارداری معمولا بعد از هفته بیستم حاملگی ایجاد می‌شود. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که فشار خون مادر به‌طور قابل‌توجهی افزایش پیدا می‌کند. تشخیص و درمان به‌موقع این بیماری، در جلوگیری از عوارض جدی آن تاثیر زیادی دارد.
به‌دلیل ارتباط مستقیم فشار خون مادر با تغذیه نوزاد از بند ناف، کنترل فشار در این دوران اهمیت زیادی دارد. برای این که علائم و علل بیماری را بشناسید و بدانید چگونه میتوان آن را درمان کرد، در ادامه این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر با ما همراه باشید.
همچنین اگر سوالی دارید، می‌توانید در انتهای مطلب و در بخش نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
فشار خون در بارداری چیست؟
این بیماری به افزایش فشار خون در زنان باردار بعد از هفته بیستم حاملگی اشاره دارد. این وضعیت میتواند عوارض جدی برای مادر و جنین ایجاد کند. فشار خون بالا میتواند بدون علامت باشد یا با سردرد، تاری دید، تورم و درد شکم همراه شود. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب این بیماری برای جلوگیری از عوارض جدی برای مادر و جنین بسیار مهم است.
عدد فشار خون در دوران بارداری باید چند باشد؟
فشار خون طبیعی در دوران بارداری باید بین 120/80 تا کمتر از 140/90 میلی‌متر جیوه باشد. اگر فشار خون مادر باردار در بیش از دو بار معاینه، از 140/90 بیشتر باشد، به‌عنوان فشار خون بالا در نظر گرفته می‌شود.
انواع فشار خون بالا در بارداری
انواع این بیماری شامل موارد زیر می‌شوند:
فشار خون مزمن در حاملگی
فشار خون مزمن یعنی اینکه شخص قبل از باردار شدن یا در اوایل بارداری (قبل از هفته بیستم) به فشار خون بالا مبتلا شده است. این افراد باید تحت نظر پزشک باشند تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود.
فشار خون بارداری
این وضعیت مربوط به زمانی است که زنان حامله در نیمه دوم بارداری خود (بعد از 20 هفته) دچار فشار خون بالا می‌شوند. زنان باردار در این شرایط نیاز به بررسی هفتگی دارند تا از مسمومیت بارداری جلوگیری شود.
پره اکلامپسی
در این نوع فشار خون در بارداری نیز افزایش فشار بعد از هفته بیستم بارداری ایجاد می‌شود. یکی از علائم شایع پره اکلامپسی وجود پروتئین در ادرار مادر است. پره‌اکلامپسی به قلب و سایر اندام‌ها فشار وارد می‌کند و میتواند عوارض جدی داشته باشد. این عوارض شامل محدود شدن خون‌رسانی به جفت، آسیب به کبد و کلیه‌ها یا تجمع مایع در ریه‌ها می‌شود.
اکلامپسی
اکلامپسی یک عارضه نادر، جدی و تهدیدکننده زندگی است که در پره‌اکلامپسی رخ می‌دهد. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که زن باردار به دلیل درمان نکردن یا درمان ناکافی پره‌اکلامپسی دچار تشنج می‌شود. اکلامپسی نیاز به مراقبت‌های پزشکی اورژانسی دارد و اغلب در اواخر دوران بارداری خودش را نشان می‌دهد.
پره اکلامپسی همراه با همولیز
سندرم HELLP یک نوع بسیار نادر از پره‌اکلامپسی است. این وضعیت جدی باعث افزایش سطح آنزیم‌های کبدی و پایین آمدن سطح پلاکت می‌شود و در نتیجه، باعث آسیب کبدی و تخریب گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها می‌شود. اکثر زنان بارداری که به سندرم HELLP مبتلا هستند، ممکن است نیاز به زایمان زودرس داشته باشند.
آیا فشار خون بارداری و پره اکلامپسی یکی هستند؟
فشار خون بارداری و پره‌اکلامپسی دو وضعیت متفاوت و مرتبط به یکدیگر هستند. تفاوت آنها با تعاریف زیر بهتر مشخص می‌شود:
- فشار خون در دوران بارداری؛ به افزایش فشار خون در زنان باردار بعد از هفته بیستم اشاره دارد که بدون وجود پروتئین در ادرار تشخیص داده می‌شود.
- پره‌اکلامپسی؛ زمانی اتفاق می‌افتد که فشار خون بالا با وجود پروتئین در ادرار همراه باشد. این وضعیت معمولا بعد از هفته بیستم بارداری یا بعد از زایمان تشخیص داده می‌شود.
فشار خون بالا در این دوران درصورت درمان نشدن، میتواند منجر به پره اکلامپسی و عوارض جدی دیگر شود.
فشار خون قبل از بارداری
داشتن فشار خون بالا قبل از بارداری میتواند چالش‌های جدی در این دوران ایجاد کند. این وضعیت احتمال بروز فشار خون بالا در طول بارداری را افزایش می‌دهد. علاوه‌براین، خطر عوارضی مانند پره‌اکلامپسی، زایمان زودرس و مشکلات جدی برای مادر و جنین را به همراه دارد. همچنین، ابتلا به این مشکل میتواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، کلیوی و سکته را افزایش دهد.
فشار خون بعد از بارداری
فشار خون بالا بعد از زایمان، به‌ویژه در زنانی که در دوران بارداری با این مشکل مواجه بوده‌اند، میتواند اتفاق بیفتد. این وضعیت سلامت مادر را تهدید می‌کند و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی مانند سکته را افزایش می‌دهد. برای کنترل این مشکل، پایش منظم فشار خون، تغذیه سالم، ورزش منظم و مصرف داروهای تجویزشده توسط پزشک متخصص ضروری است.
نحوه گرفتن فشار خون در بارداری
زنان حامله علاوه بر مراجعه به پزشک و انجام معاینه‌های دوره‌ای، می‌توانند در خانه نیز فشار خود را اندازه‌گیری کنند. مراحل انجام این کار به صورت زیر است:
- قبل از شروع کار، پنج دقیقه استراحت کنید.
- روی یک صندلی بنشینید و تکیه دهید. پاهای‌تان را روی زمین قرار دهید، بازوی خود را از آرنج خم کنید و ساعد را روی یک سطح صاف قرار دهید.
- کاف فشارسنج را به گونه‌ای ببندید که با پوست بازوی شما تماس داشته باشد و مطمئن شوید که کاف روی لباس نباشد.
- فشار خون را با استفاده از دستگاه اندازه‌گیری کنید. در حین اندازه‌گیری، صحبت و حرکت نکنید.
با اندازه‌گیری منظم فشار خون در این دوران، میتوان مشکلات احتمالی مانند پره اکلامپسی را در مراحل اولیه تشخیص داد.
بهترین زمان گرفتن فشار خون در بارداری چه زمانی است؟
بهتر است فشار خون صبح زود، ناشتا و حداقل یک ساعت بعد از بیدار شدن اندازه‌گیری شود. برای اطمینان از دقت اندازه‌گیری، مادر باید قبل از شروع چند دقیقه‌ای آرام بنشیند و از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های محرک مانند چای، قهوه و غذاهای شور خودداری کند. همچنین، محیط آرام و بدون استرس به او کمک می‌کند تا اندازه‌گیری دقیق‌تری داشته باشد.
علائم فشار خون بالا در بارداری
اگر علائم زیر در زن باردار ظاهر شود، میتواند نشان‌دهنده فشار خون حاملگی یا شک به مسمومیت باشد:
علائم این بیماری | |
| علائم نشان‌دهنده فشار خون بالا | سردردهای ناگهانی و گاهی شدید تورم و پف صورت و اندام‌ها برافروختگی صورت |
| علائم مسمومیت حاملگی | باد کردن و ورم کردن اندام‌ها و صورت سردردی که از بین نمی‌رود. مشکلات کلیوی و کبدی دفع پروتئین در ادرار تهوع و استفراغ کاهش ادرار دفعی |
این نشانه‌ها به‌ویژه درصورت ابتلا به مسمومیت، از علائم خطر دوران بارداری هستند که باید با مراجعه فوری به پزشک برای برطرف کردن آن اقدام کرد. جدول فشار خون در دوران بارداری نیز در کنار بررسی علائم میتواند به تشخیص اولیه این بیماری کمک کند:
| مراحل بارداری | فشار خون طبیعی (میلی‌متر جیوه) |
| قبل از بارداری | کمتر از 120/80 |
| سه ماهه اول | کمتر از 120/80 |
| سه ماهه دوم و سوم | کمتر از 140/90 |
کنترل منظم فشار خون و مشاوره با پزشک برای مدیریت این وضعیت ضروری است.
فشار خون بالا در بارداری در چند ماهگی اتفاق می‌افتد؟
این بیماری از هفته 20 حاملگی اتفاق می‌افتد. در این حالت، مادر ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد، اما درصورت عدم کنترل، میتواند به پره‌اکلامپسی یا سایر عوارض جدی منجر شود.
فشار خون در اوایل بارداری
ابتلا به این بیماری در اوایل بارداری معمولا در افرادی مشاهده می‌شود که قبل از حاملگی نیز به فشار خون مزمن مبتلا بوده‌اند. این یعنی افزایش فشار خون در این افراد ارتباط مستقیمی با بارداری ندارد، زیرا فشار خون بارداری در هفته‌های بالاتر اتفاق می‌افتد.
فشار خون در ماه نهم بارداری
فشار خون بالا در ماه نهم بارداری خطرناک است. به‌خصوص اگر این بیماری با علائمی مثل درد بالای شکم، سردرد شدید و تغییرات آزمایشگاهی همراه شود، میتواند نشانه‌ای از مسمومیت بارداری باشد. در اغلب موارد، پزشک ممکن است تصمیم به زایمان زودرس بگیرد تا از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری شود.
علت ایجاد فشار خون بالا در بارداری
عوامل خطر زیر می‌توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند:
- چاقی و اضافه وزن
- دیابت
- فشار خون بالا قبل از بارداری
- بیماری‌های خودایمنی
- سن بالای 40 سال
- بارداری دوم به بعد
- بارداری چندقلویی
- کلسترول بالا
- سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری
در برخی موارد، علل دقیق این بیماری ناشناخته است.
به گزارش موسسه ملی بهداشت آمریکا،
روند رو به رشد فشار خون مزمن بارداری تاحدی به‌دلیل افزایش سن زنان برای بچه‌دار شدن است.
بالا رفتن نرخ چاقی در جوامع کنونی نیز میتواند به افزایش آمار مبتلایان به این عارضه کمک کند.
عوارض و خطرات فشار خون بارداری
این بیماری میتواند باعث بروز خطرات و عوارض زیر برای مادران باردار شود:
- سزارین
- نوزاد نیازمند مراقبت‌های ویژه
- جدا شدن جفت
- سقط جنین
- مرگ نوزاد در هفته اول پس از تولد
- سکته مغزی
- بیماری قلبی پس از زایمان
- دیابت یا کلسترول بالا در آینده
در بسیاری از موارد، زایمان میتواند باعث بهبود علائم این بیماری شود. با‌این‌حال، برخی از زنان باردار در روزهای بعد از زایمان یا حتی تا 6 هفته پس از آن ممکن است دچار عوارض این بیماری شوند.
فشار خون بالا در بارداری چه خطراتی برای جنین دارد؟
این بیماری میتواند خطرات جدی شامل موارد زیر را برای جنین ایجاد کند:
- کاهش رشد جنین؛ به‌دلیل محدود شدن جریان خون و اکسیژن و در نتیجه تامین نشدن مواد مغذی
- زایمان زودرس و نوزادان نارس؛ با مشکلاتی مانند اختلالات تنفسی، اختلالات بینایی و شنوایی
- جدا شدن جفت از دیواره رحم؛ با امکان خونریزی شدید و تهدیدکننده جان مادر و جنین
برای همین، توصیه می‌کنیم که حتما با ماما یا دکتر زنان مشورت کنید.
چه افرادی بیشتر درگیر فشار خون بالا در حاملگی می‌شوند؟
برخی زنان باردار، به دلیل داشتن سابقه بیماری‌های خاص، بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به این بیماری هستند. ازجمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سابقه خانوادگی فشار خون در دوران بارداری
- نارسایی کبدی
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
- بیماری‌های کلیوی
- بیماری‌های خودایمنی
- دیابت
- فشار خون بالا قبل از بارداری
- بارداری اول
زنان سیاه‌پوست نیز بیش از بقیه مادران در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
روش‌های تشخیص فشار خون در بارداری
فشار خون مادران باردار در این دوران باید به‌طور منظم توسط پزشک اندازه‌گیری شود. اگر فشار خون از محدوده طبیعی خارج شد، با استفاده از آزمایش‌هایی وضعیت را بررسی میکنند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر است:
- اندازه‌گیری منظم فشار خون
- آزمایش ادرار 24 ساعته
- آزمایش خون
علاوه بر اندازه‌گیری فشار خون، پزشک علائم هشدار این بیماری را نیز به مادران باردار آموزش می‌دهد.
مهم‌ترین روش‌های درمان و پایین آوردن فشار خون در بارداری
روش‌های درمان این بیماری شامل موارد زیر می‌شوند:
درمان اورژانسی فشار خون بالا در بارداری
به‌محض تشخیص این بیماری، درمان فوری آن ضروری است. درمان اورژانسی فشار خون بارداری شامل موارد زیر می‌شود:
- مصرف داروهای کاهش فشار خون طبق دستور پزشک
- بستری شدن در بیمارستان درصورت لزوم
- انجام معاینات منظم
- نظارت مدام فشار خون
- در موارد شدید، زایمان زودرس و نجات جان مادر و جنین
وضعیت مادر و جنین و به وجود آمدن شرایطی مثل جدا شدن جفت در این بیماری میتواند ضرورت درمان اورژانسی را ایجاد کند.
درمان دارویی فشار خون بارداری
داروهای موثر و غیرمجاز در درمان این بیماری در جدول زیر آمده است:
| داروهای مجاز برای درمان این بیماری | داروهای غیر مجاز برای درمان این بیماری |
| متیل دوپا | انالاپریل |
| هیدرالازین | کاپتوپریل |
| داروهای ادرارآور، مثل هیدروکلروتیازید و فوروزماید | لوزارتان |
| داروهای مسدود کننده کانال کلسیمی، مثل آملودیپین، وراپامیل و دیلتیازم | والزارتان |
پزشک متخصص بر اساس وضعیت مادر و جنین و علت این بیماری، میتواند از داروهای مجاز برای درمان آن استفاده کند.
درمان خانگی فشار خون بالا در بارداری
روش‌های خانگی در کنار داروها می‌توانند به درمان بهتر این بیماری کمک کنند. این روش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- ورزش و تحرک بدنی
- مصرف نمک کمتر
- ترک سیگار
- استفاده از جوراب واریس
- ایستادن کمتر
تغییر سبک زندگی و ترک عادت‌های غلط به درمان این بیماری کمک زیادی می‌کند.
برای کاهش فشار خون در بارداری چه بخوریم؟
درمان این بیماری نیاز به مصرف دارو و مراقبت‌های پزشکی دارد. اما با مصرف مواد غذایی زیر میتوان به کاهش فشار خون کمک کرد:
- میوه‌هایی مانند توت، گلابی، سیب، موز، توت فرنگی، هندوانه و انار
- سبزیجات
- سیر
- مواد غذایی منیزیم‌دار
- روغن ماهی و ماهی
- مکمل های C و E
علاوه‌براین، مصرف نمک و چربی‌های ناسالم برای کمک به درمان این بیماری باید محدود شود.
آیا پیشگیری از فشار خون بالا در بارداری امکان‌پذیر است؟
این بیماری با رعایت چند نکته مهم قابل پیشگیری است. از جمله مهم‌ترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کنترل وزن قبل از بارداری
- رژیم غذایی سالم
- فعالیت بدنی منظم
- کنترل بیماری‌های زمینه‌ای
- مدیریت استرس
همچنین، مراجعه منظم به پزشک برای کنترل فشار خون و بررسی‌های لازم، اهمیت زیادی در پیشگیری از ابتلا به ابن بیماری دارد.
برای پیگیری مشکل فشار خون در بارداری باید به چه دکتری باید مراجعه کرد؟
برای پیگیری فشار خون در بارداری، باید زیر نظر متخصص زنان و زایمان باشید. این پزشک در زمینه مراقبت از سلامت مادر و جنین تجربه و مهارت لازم را دارد و میتواند فشار خون را کنترل و درمان کند. همچنین، در مواردی که فشار خون بسیار بالاست یا عوارض قلبی دارد، ممکن است مشاوره با متخصص قلب نیز نیاز باشد.
دقت کنید که این بیماری میتواند عوارض و خطرات جبران‌ناپذیری برای مادر و جنین داشته باشد. بنابراین، درصورت ابتلا به آن باید روند درمان خود را تحت نظر پزشک دنبال کنید.
برای مشاوره درباره این بیماری و ثبت نوبت بهترین پزشکان این تخصص‌ها در شهر خودتان، به پلتفرم آنلاین و سلامتی دکتردکتر مراجعه کنید.
منابع:
nhs.uk
mayoclinic.org
yalemedicine.org
