نکات مهم برای افزایش شیر مادر

نوع تغذیه، اولین و مهم‌ترین عامل تاثیرگذار در افزایش شیر مادر است. شیوه‌های صحیح شیردهی، فرکانس شیردهی، مدت زمان شیردهی و مکمل‌های غذایی نیز گزینه‌های بعدی را شامل می‌شوند. از طرفی دیگر، ترکیبات شیر مادر نیز مستقیماً وابسته به رژیم غذایی مادر است. سایر راه‌زهای افزایش شیر مادر، شامل مصرف منابع غذایی مفید، مصرف مایعات، ماساژ سینه، استفاده از گیاهان دارویی و مکمل‌های غذایی است. برای توضیح جامع‌تر، این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر را به بررسی راه‌های زیاد شدن شیر مادر اختصاص می‌دهیم. برای مطالعه این مطلب به ۷ دقیقه زمان نیاز دارید.

در پایان اگر سوالی داشتید، می‌توانید در بخش نظرات مطرح کنید تا پزشک پاسخ دهد. 

راه‌ های افزایش شیر مادر

برای افزایش شیر مادر، ابتدا باید روش صحیح شیردهی را بدانید. سپس، در مورد مدت زمان شیردهی، رژیم غذایی مناسب برای افزایش شیر مادر و مکمل‌های غذایی اطلاعات کسب کنید. در ادامه به چند نکته مهم در خصوص شیردهی نوزاد و افزایش تولید شیر اشاره خواهیم کرد. اما پیش از آن، بهتر است بدانید که روش‌های افزایش شیر مادر برای نوزاد پسر، با روش‌های افزایش شیر مادر برای نوزاد دختر تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. 

شیردهی به صورت مرتب

یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر تولید شیر مادر، شیردهی به صورت مرتب است. زیرا هر چه نوزاد یا کودک شما بیشتر شیر بخورد، بدن نیز شیر بیشتری تولید خواهد کرد. پس، هر وقت که نوزاد شما گرسنه بود، تا زمان سیری به او شیر بدهید. همچنین، تا زمانی که سینه اول خالی نشده است، اجازه ندهید نوزاد سینه دوم را بگیرد. 

نکته! در مورد شیردهی سخت‌گیری نکنید، هر زمان که نوزاد گرسنه بود به او شیر بدهید. 

ماساژ سینه‌ها

ماساژ سینه‌ها، میزان ترشح شیر و میزان چربی موجود در شیر را افزایش می‌دهد. از‌این‌‌رو، بهتر است سینه‌های خود را به سمت پستان ماساژ دهید. این کار، به ویژه زمانی که نوزاد سینه شما را می‌مکد بسیار مفید است. زیرا، در این حالت نیز شیر بیشتری تولید می‌شود.  

استراحت کافی

خستگی و کمبود خواب، روند تولید شیر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از‌این‌رو، بایستی در طول روز استراحت کافی داشته باشید. در ماه‌های اولیه رعایت مراقبت دوران شیردهی، میزان رشد نوزاد بسیار مهم است. در نتیجه، شما هنگام شیردهی باید پرانرژی و آرام باشید، و انرژی خود را به امور دیگری صرف نکنید. 

دوری از محرک‌های استرس‌زا

در صورتی که شما با استرس به نوزاد خود شیر بدهید، هورمون کورتیزول به بدن نوزاد شما نیز منتقل خواهد شد. همچنین، در صورت ترشح هورمون استرس، نوزاد شما منابع غذایی مفید را از شیر شما دریافت نمی‌کند. پس بهتر است استرس خود را مدیریت کنید. یا اینکه هنگام استرس، به کودک خود شیر ندهید. با اینکه ترشح هورمون کورتیزول روند تولید شیر را کاهش نمی‌دهد، اما نوزاد از استرس شما تاثیر می‌گیرد که این خوب نیست.

با استناد به یک مقاله در وب‌سایت health clevelandclinic،

مدیریت اضطراب امری مهم و ضروری بوده و با افزایش و کاهش شیر مادر ارتباطی مستقیم دارد.

در نتیجه، مراقبت از سلامت روانی، یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در افزایش شیر مادر است.

نوشیدن آب کافی 

سعی کنید هر روز به میزان کافی آب بنوشید. چون اگر بدن شما کم آب باشد، میزان تولید شیر کاهش می‌یابد. به این منظور، هم آب بنوشید و هم مصرف میوه‌ها و سبزیجات را در برنامه غذایی خود بگنجانید.

دقت به تغذیه

نوع تغذیه مادر در روند تولید شیر امری تعیین کننده و مهم است. در نتیجه، برای اینکه بدن شما شیر کافی تولید کند بایستی به تغذیه خود دقت کنید. به این منظور، می‌توانید به پزشک تغذیه مراجعه کنید و یک رژیم غذایی متعادل و غنی از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل تهیه کنید.

نکته! فراموش نکنید که در چند هفته اول، بهتر است کودک از شیر مادر تغذیه کند. زیرا، مقدار مواد معدنی و ویتامین‌های شیر مادر در هفته‌های اول بسیار زیاد است. برای کسب آگاهی بیشتر در این خصوص، بایستی به دکتر زنان مراجعه کنید. همچنین، پیشنهاد می‌کنیم که مطلب تخصص زنان چیست را مطالعه کنید. 

کدام غذاها باعث افزایش شیر مادر می‌شوند؟

تغذیه مادر شیرده، یا تغذیه مادران در دوران شیردهی، یکی از حیاتی‌ترین مواردی است که مادران باید به آن توجه کنند. زیرا  نوزادی که از شیر مادر تغذیه می‌کند، تمام منابع غذایی مهم اعم از پروتئین‌ها، ویتامین‌ها، چربی‌های سالم و مواد معدنی را از شیر مادر دریافت می‌کند. در نتیجه، شیر مادر منبع اصلی تغذیه نوزاد بوده و تمام نیازهای غذایی او رو تأمین می‌کند.
به این منظور، مادران شیرده حتماً باید از غذا‌های افزایش دهنده شیر آگاهی کسب کنند. در ادامه، غذا‌های مفید برای مادران شیرده را باهم بررسی می‌کنیم:

تخم مرغ

تخم مرغ‌، یک منبع غذایی غنی پروتئین، ویتامین D و کولین است. این منابع، برای تولید شیر مادر و سلامت کلی بدن بسیار ضروری هستند. زیرا، ویتامین D به جذب کلسیم کمک می‌کند. جذب کلسیم برای سلامت استخوان‌های مادر و کودک بسیار مهم است. همچنین، کولین هم نقش مهمی در روند رشد مغز نوزاد ایفا می‌کند. بهتر است تخم مرغ را در رژیم غذایی خود و بعد‌ها در رژیم غذایی کودک خود نیز بگنجانید. 

جو دوسر

جوی دوسر، سرشار از آهن بوده و از ابتلا به کم‌خونی جلو‌گیری می‌کند. از‌این‌رو، یکی از بهترین غذاها برای افزایش شیر مادر است. زیرا، کم‌خونی یکی از عواملی است تولید شیر مادر را کاهش می‌دهد. همچنین فیبر موجود در جوی دوسر، عملکرد سیستم گوارشی را بهبود بخشیده و سیستم ایمنی را نیز تقویت می‌کند.

شیر و لبنیات

مصرف محصولات لبنی مانند شیر و ماست، منابع عالی کلسیم، پروتئین و ویتامین‌های گروه B هستند که همگی در تولید شیر مادر اهمیت دارند. برای مثال، کلسیم هم برای سلامت استخوان‌ها و هم برای رشد نوزاد منبعی بسیار مهم است. همچنین مصرف روزانه لبنیات، با تنظیم سطح هورمون‌های بدن، باعث می‌شود تا تولید شیر مادر افزایش یابد. 

حبوبات

حبوباتی مانند لوبیا و نخود احتمالاً میزان تولید شیر را افزایش می‌دهند. زیرا، سرشار از پروتئین و آهن هستند و برای سلامت مادر و نوزاد نیز مفید‌اند. حبوبات، همچنین فیبر بالایی دارند که برای پیش‌گیری از یبوست و بهبود هضم غذا نیز موثر هستند. 

برنج قهوه‌ای

برنج قهوه‌ای، حاوی مقادیر بالایی از فیبر ویتامین‌های گروه B است. به همین دلیل، یکی از غذاهای مفید برای مادران شیرده شناخته می‌شود. برنج قهوه‌ای، با تنظیم سطح قند خون انرژی پایدار و مناسبی را برای مادر فراهم می‌کند. این موضوع در جهت ترشح منظم شیر اهمیت ویژ‌ه‌ای دارد.

ماهی

ماهی به دلیل دارا بودن اسید‌های چرب امگا ۳، برای رشد مغز و سیستم عصبی نوزاد بسیار مفید است. با‌این‌حال، بهتر است ماهی‌هایی را میل کنید که میزان جیوه کم‌تری داشته باشند. برای مثال، سالمون، ساردین و قزل‌‌آلا انتخاب‌های خوبی هستند. امگا ۳ موجود در این ماهی‌ها، در کاهش افسردگی و بهبود خلق‌وخو نیز موثر است. مادران شیرده می‌توانند حداقل دو بار در هفته ماهی میل کنند. 

مغز‌ها

بادام و سایر آجیل‌ها، منابعی غنی از پروتئین، کلسیم، ویتامین E و اسیدهای چرب امگا-۳ هستند که کیفیت شیر مادر را افزایش می‌دهند. همچنین، تمامی انواع بادام‌ها، به خاطر داشتن فیبر و منیزیم، در افزایش تولید شیر مادر موثر هستند. درنتیجه، بهتر است مصرف آجیل و دانه‌ها را نیز در برنامه غذایی خود بگنجانید.

سبزیجات و صیفی‌جات

سبزیجاتی مانند اسفناج، کلم و برگ چغندر، منابع غنی از ویتامین‌های A، C، E و K و آهن هستند. مصرف این مواد مغذی، با تقویت سیستم ایمنی مادر و نوزاد، روند تولید شیر را بهبود می‌بخشند. علاوه بر این، سبزیجات برگ سبز دارای فیتواستروژن‌هایی هستند که به روند تولید شیر را افزایش می‌دهند.

سیر

سیر، علاوه‌بر افزایش روند تولید شیر، عملکرد سیستم ایمنی را نیز بهبود می‌بخشد. با اینکه سیر در طعم شیر مادر تاثیر می‌گذارد، اما تحقیقات نشان می‌دهند که برخی از نوزادان، به این طعم علاقه دارند و در این حالت بیشتر شیر می‌خورند. البته فراموش نکنید که مصرف سیر باید درست و به‌اندازه باشد.

میوه‌های افزایش دهنده شیر مادر

برای افزایش شیر مادر، پیشنهاد می‌کنیم که میوه‌های آبدار میل کنید. برای مثال میوه‌هایی مانند هندوانه و طالبی از این دست هستند. همچنین، میوه‌های غنی از فیبر مانند تمشک، گلابی، سیب و پرتقال همگی در این خصوص مفیدند. سایر میوه‌ها را باهم بررسی می‌کنیم:

• آووکادو؛ این میوه حاوی تمام ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین ای است. همچنین منیزیم دارد که کیفیت خواب شما را افزایش می‌دهد. در نهایت، دارای پتاسیم است که فشار خون را در حالت سالم نگه می‌دارد.
• زردآلو؛ این میوه به دلیل آب‌دار بودن، در هیدراته نگه داشتن بدن موثر است. در نتیجه برای افزایش سطح هورمون پرولاکتین نیز موثر است. 
• انواع توت‌ها؛ خانواده توت‌ها، به ویژه توت فرنگی غنی از ویتامین سی و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند. البته، ممکن است برخی از نوزادان به توت فرنگی حساسیت داشته باشند. در صورت مشاهده تغییراتی در رفتار یا پوست نوزاد، حتما با پزشک مشورت کنید. 
• انار؛ سرشار از آنتی‌اکسیدان است و علاوه‌بر افزایش تولید شیر، برای سلامت قلبی مادر و نوزاد نیز مهم است. 
• نارگیل؛‌ میوه نارگیل بدن را در حالت هیدراته نگه می‌دارد که برای تولید شیر مفید است.

علاوه‌بر موارد مذکور، خرما و انجیر نیز در افزایش شیر مادر تاثیر دارند.

بهترین دارو‌های افزایش‌دهنده شیر مادر 

افزایش تولید شیر مادر علاوه‌بر مصرف منابع غذایی سالم، با مصرف دارو نیز امکان پذیر است. مخصوصاً در مواردی که غدد شیری نمی‌توانند به میزان کافی شیر تولید کنند. برای آگاهی از دلایل کمبود شیر، مادر بایستی به دکتر زنان مراجعه کند. دکتر زنان، ابتدا راه‌حل‌های کمبود شیر را بررسی می‌کند، سپس متناسب با شرایط فیزیکی، احتمالاً چند قرص افزایش شیر مادر تجویز می‌کند. فراموش نکنید که این دارو‌ها حتما باید تحت نظر پزشک مصرف کنید. برای توضیح جامع‌تر، نام چند قرص را برای درمان قطعی کمبود شیر مادر بررسی خواهیم کرد. 

قرص متوکلوپرامید

این قرص، میزان ترشح هورمون پرولاکتین را افزایش می‌دهد. هورمونی که برای تولید شیر بسیار ضروری است. با اینکه قرص متوکلوپرامید معمولاً درمان گوارشی تجویز می‌شود، اما در افزایش تولید شیر مادر نیز نقش دارد. این دارو، معمولاً با دوز ۱۰ میلی‌گرم و ۳ بار در روز تجویز می‌شود. مصرف قرص متوکلوپرامید، عوارضی مانند خواب‌آلودگی، خستگی و افسردگی نیز به همراه خواهد داشت. 

قرص دومپریدون

قرص دومپریدون نیز مانند متوکلوپرامید، ترشح سطح پرولاکتین را افزایش می‌دهد. این دارو، نسبت به قرص متوکلوپرامید عوارض کمتری دارد. از‌این‌رو، مصرف آن بیشتر از متوکلوپرامید توصیه می‌شود. دوز دریافتی مناسب دومپریدون معمولاً ۱۰ تا ۲۰ میلی‌گرم بوده و مصرف ۳ الی ۴ بار در روز تجویز می‌شود. عوارض جانبی قرص دومپریدون، شامل خشکی دهان، سردرد، ناراحتی گوارشی و در موارد بسیار نادر مشکلات قلبی است. منابع مدعی‌اند که قرص دومپریدون، بهترین قرص برای درمان قطعی کمبود شیر مادر است. اسامی سایر قرص‌ها را در جدول زیر آورده‌ایم:

بیشتر این قرص‌ها را فقط با نسخه پزشک می‌توانید تهیه کنید. همچنین، فراموش نکنید که این کارها را باید طبق دستور پزشک مصرف کنید.

راه‌های افزایش شیر مادر در طب سنتی

پزشکان برای افزایش شیر مادر در طب سنتی، مصرف گیاهانی را توصیه می‌کنند که برای حفظ تعادل بدن و بهبود تغذیه موثر هستند. برای مثال، گیاهانی مانند گالاکتوگوگ، شنبلیله و رازیانه از جمله گیاهان دارویی برای افزایش شیر مادر هستند.این گیاهان به دلیل ترکیبات خاصی که دارند، سطح پرولاکتین را در بدن افزایش می‌دهند. در نتیجه، میزان تولید شیر نیز افزایش می‌یابد. همچنین می‌توانید غذا‌های زیر را میل کنید: 

• انواع سوپ‌ها و آش‌ها
• غذاهای حاوی کنجد
• شیر بادام
• زرد چوبه 

توجه داشته باشید که غذاهای طبع گرم و مغذی، انرژی لازم بدن را برای تولید شیر را تامین می‌کنند. از دیگر روش‌های طب سنتی برای افزایش شیر مادر، ماساژ ملایم سینه‌ها لا روغن زیتون یا روغن نارگیل است. ماساژ با روغن‌های طبیعی، موجب افزایش جریان شیر می‌شوند. همچنین، انجام ورزش‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن، و تکنیک‌های تنفسی نیز در این خصوص موثر هستند.

راه‌های افزایش شیر مادر در روزهای اول زایمان

در روزهای اول بعد از زایمان، تولید شیر مادر در مراحل آغازین و حساس خود قرار دارد. اولین و مهم‌ترین توصیه در این دوره، این است که نوزاد بایستی بلافاصله بعد از تولد، سینه مادرش را بگیرد. مکیدن نوزاد، باعث ترشح هورمون اکسی‌توسین، تحریک غدد شیری و در نهایت خروج شیر می‌شود. در نتیجه، تغذیه مادر در این دوره بسیار مهم و حیاتی است. 

توصیه می‌کنیم که در رژیم غذایی خود، مواد غذایی غنی از پروتئین، چربی‌های سالم، ویتامین‌ها و مواد معدنی را بگنجانید، مایعات فراوان مصرف کنید و استراحت کافی داشته باشید. همچنین، نوزاد را در کنار خود بخوابانید و او را نوازش کنید. تماس پوستی با نوزاد، ضمن کاهش استرس و خستگی، روند تولید شیر را بهبود می‌بخشد.

راه‌های افزایش شیر مادر بعد از سزارین

بعد از عمل سزارین، تولید شیر ممکن است با کمی تاخیر آغاز شود. با‌این‌حال، مادران می‌توانند با انجام یکسری راهکار‌های پرکاربرد، به روند تولید شیر سرعت ببخشند. همانطور که پیش‌تر ذکر کردیم، معجزه افزایش شیر مادر، مکیدن به موقع سینه توسط نوزاد است. این اقدام به اندازه‌ای مهم است، که در صورت کمبود شیر نیز، تولید شیر تحریک خواهد شد. استفاده از پمپ شیر در فواصل زمانی منظم نیز در میزان افزایش شیر تاثیر دارد. 

تغذیه مادر بعد از سزارین، بایستی به گونه‌ای باشد که روند تولید شیر تسریع یابد. مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین C، ویتامین D، و کلسیم در این خصوص مهم است. همچنین، بهبود سریع زخم و بخیه‌های عمل جراحی سزارین نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. چون، احساس درد، احتمالاً روند تولید شیر را کند‌تر می‌کند.

افزایش شیر مادر در ماه نهم بارداری

بسیاری از مادران، از ماه نهم بارداری خود راهکار‌هایی برای افزایش شیر خود انجام می‌دهند. این راهکار‌ها، معمولاً‌ شامل آماده‌سازی جسمی و روانی برای شیردهی است. برای مثال، مصرف منابع پروتئین، ویتامین و امگا۳، هم برای سلامت عمومی و هم برای افزایش تولید شیر مناسب هستند. همچنین، مصرف رازیانه، شنبلیله و زیره، میزان آمادگی بدن را برای شیردهی افزایش می‌دهد. برای افزایش شیر خود از ماه نهم بارداری، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• نوشیدن مقدار زیادی آب و مایعات به منظور حفظ هیدراتاسیون بدن؛
• تمرین‌های ملایم مانند پیاده‌روی و انجام ورزش یوگا به منظور بهبود گردش خون؛
• شرکت در کلاس‌های آمادگی برای زایمان و شیردهی.

ماساژ ملایم سینه‌ها در این دوره نیز در جهت آماده‌سازی شیردهی مناسب است. با‌این‌حال، بهتر است ماساژ را با احتیاط انجام دهید تا بدن برای زایمان زودرس تحریک نشود.

سریع‌ترین راه برای افزایش شیر مادر چیست؟

یکی از بهترین روش‌های افزایش شیر مادر، این است که به‌طور مرتب به نوزاد خود شیر بدهید. همچنین، تا زمانی که نوزاد شما سیر نشده است و تمایل به نوشیدن دارد، به او شیر بدهید. سعی کنید بعد از تخلیه سینه اول، سینه دوم را به نوزاد بدهید.

همچنین، می‌توانید هنگامی نوزاد سینه اول را می‌مکد، شیر سینه دوم را نیز به وسیله پمپاژ تخلیه کنید. در این حالت، شما  بدن را برای تولید شیر بیشتر تحریک می‌کنید. فراموش نکنید که بعد از هر بار شیردهی آروغ نوزاد را بگیرید تا معده او سبک‌تر شود.

چه زمانی شیر مادر کافی است؟

اولین و مهم‌ترین نشانه‌ای که کافی بودن شیر مادر را نشان می‌دهد، رشد مناسب نوزاد است. همچنین، اگر نوزاد شما در طول شبانه‌روز سیر شود و آرامش داشته باشد، یعنی اینکه شیر شما کافی است و مواد مغذی لازم را نیز دارد. دومین نشانه مهم در خصوص کافی بودن شیر مادر، تعداد دفعات دفع ادرار و مدفوع نوزاد است.

نوزادان، به طور متوسط حدود ۶ – ۷ بار در روز پوشک خود را خیس می‌کنند. تقریباً ۱ یا ۲ بار در شبانه‌روز نیز دفع مدفوع انجام می‌دهند. این موضوع نشان می‌دهد که بدن نوزاد شما سالم بوده و شیر شما هم برایش کافی است. در نهایت، اگر وزن‌گیری نوزاد شما استاندارد و مناسب با سن او باشد، بازهم کافی بودن شیر شما را نشان می‌دهد.

چرا شیر مادر کم می‌شود؟

مصرف الکل، سیگار و دخانیات، مهم‌تری دلایل کمبود شیر مادر هستند. همچنین، رژیم غذایی نادرست نیز در این خصوص تاثیر زیادی دارد. سایر دلایل کمبود شیر را باهم بررسی می‌کنیم:

• کم آبی بدن
• فعالیت بدنی بسیار زیاد
• استفاده از سوتین‌های بسیار تنگ
• مصرف برخی از قرص‌ها از جمله قرص‌های ضد بارداری
• پایین بودن تعداد دفعات شیردهی
• در دهان گرفتن نادرست نوزاد
• توجه نکردن به تغذیه
• استراحت نکردن

برای پیش‌گیری از کم شدن شیر، بهتر است دلایل کمبود شیر را بدانید و با توجه به آنها، یک برنامه مدون و صحیح رژیم غذایی از دکتر تغذیه دریافت کنید. همچنین، برای کسب گاهی از راه‌حل‌های کمبود شیر، به پزشک تغذیه مراجعه کنید.

برای افزایش شیر مادر و پیش‌گیری از کم شدن آن به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

برای افزایش شیر مادر، ابتدا بهتر است به دکتر تغذیه مراجعه کرده و در مورد راه‌ های افزایش شیر مادر اطلاعات کسب کنید. توجه داشته باشید که همراه با این موضوع، بهتر است در مورد مزایای شیر مادر نیز آگاهی داشته باشید. اگر روش‌های پزشک تغذیه کارساز نبودند، بایستی به دکتر زنان مراجعه کنید. دکتر زنان ابتدا شرایط جسمانی شما را بررسی کرده و سپس، در مورد زیاد شدن شیر مادر راهکار‌های کاربردی ارائه خواهد داد. 

اگر شما یک مادر شیرده هستید و در این خصوص به اطلاعات بیشتری نیاز دارید، می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر مراجعه کرده و زمان خود را از بهترین پزشکان زنان در سراسر ایران دریافت کنید.

منابع:

healthline.com

nhs.com

mayoclinic.com

webmd.com

سوالات متداول افزایش شیر مادر

چگونه بدانیم که شیر مادر برای نوزاد کافی است یا خیر؟

با بررسی وزن‌گیری نوزاد، تعداد پوشک‌های کثیف از ادرار و مدفوع و رضایت نوزاد بعد از شیردهی.

برای افزایش شیر چند با در روز باید به نوزاد خود شیر بدهیم؟

هر ۲ – ۳ ساعت یک‌بار. البته در صورتی که نوزاد شما احساس گرسنگی داشته باشد. 

آیا استرس بر تولید شیر تاثیر می‌گذارد؟

قطعا؛ هورمون استرس (کورتیزول) کیفیت شیر مادر را کاهش می‌دهد. 

آیا خواب کافی بر روند تولید شیر تاثیر دارد؟

بله؛ خواب کافی و استراحت مناسب به تولید شیر کمک می‌کنند.