برای بسیاری این سوال مطرح است که تخصص زنان و زایمان چیست و متخصص زنان، کدام بیماری‌ها را درمان می‌کند. دکتر زنان به بیماری‌های مربوط به خانم‌ها رسیدگی کرده و مشکلات سیستم تناسلی بانوان را درمان می‌کند. در یک کلام، متخصصانی با تخصص زنان و زایمان، به امور مربوط به بانوان در قبل، طول و بعد از بارداری رسیدگی می‌کنند.
در این مقاله از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، درباره فعالیت متخصص زنان و زایمان، تحصیلات دکتر زنان، توانایی متخصصان این حوزه در درمان بیماری‌های زنان خواهیم گفت تا بدانید که تخصص زنان و زایمان چیست و دکتر زنان کیست. مطالعه این مقاله از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، به حدود ۵ دقیقه زمان نیاز دارد.
اگر پرسشی درباره پزشکی زنان دارید، در همین صفحه و در پایان مقاله مطرح کنید تا پزشک به شما پاسخ دهد.
تخصص زنان و زایمان چیست ؟
متخصص زنان و زایمان پزشکی است که مراقبت‌های پزشکی و جراحی را در دوران قبل از بارداری، بارداری، زایمان و دوره پس از آن ارائه می‌دهد. فعالیت متخصص زنان و زایمان شامل موارد و حیطه‌های زیر می‌شود:
- استفاده از سونوگرافی، آزمایش خون، آزمایش ادرار و سایر ابزارها برای نظارت بر بارداری
- مدیریت زایمان، از جمله القای زایمان، موارد اضطراری و تجویز داروهای مناسب
- غربالگری، معاینات و تست‌های آزمایشگاهی قبل از تولد بچه
- ارائه مراقبت‌های پس از زایمان سزارین یا طبیعی تا شش هفته پس از آن
- بررسی اندازه، رشد و موقعیت بچه در رحم
- تشخیص ناهنجاری‌های مادرزادی
اگر بخواهیم به‌طور دقیق‌تر بررسی کنیم که تخصص زنان و زایمان چیست، باید بگوییم که در این حوزه به امور مربوط به مراقبت‌های دوران بارداری رسیدگی می‌شود و عمل‌های جراحی زنان مانند سزارین، توسط دکتر زنان انجام می‌شود.
دکتر زنان کیست؟
متخصص زنان پزشکی است که در زمینه سلامت و باروری زنان تخصص دارد. افرادی با این تخصص به تشخیص و درمان مسائل مربوط به دستگاه تناسلی زنان می‌پردازند؛ این دستگاه شامل موارد زیر می‌شود:
- رحم
- لوله‌های فالوپ
- تخمدان‌ها
- سینه‌ها
- جراحی زنان
برای همین تمامی بانوان برای حل مشکلات مرتبط با اندام‌های خاص خود، باید به دکتر زنان مراجعه کنند.
تخصص زنان و زایمان چه فوق‌تخصص‌ها و فلوشیپ‌هایی دارد؟
برای آشنایی بیشتر با این رشته پزشکی باید بدانید که تحصیلات تخصص زنان و زایمان چیست. افراد پس از طی‌کردن چهار سال تحصیلی در رشته پزشکی عمومی می‌توانند وارد دوره تخصص شوند و شروع به تحصیل در زمینه زنان و زایمان کنند.
بعد از اینکه این دوره چهارساله به پایان می‌رسد، امکان ادامه تحصیل در سطح فوق تخصص و دریافت فلوشیپ مقدور می‌شود. فوق تخصص هم دوره‌ای ۲ تا ۳ساله برای متخصص زنان وزایمان است.
پزشکان این رشته می‌توانند در دوره‌هایی آموزشی و تخصصی موسوم به فلوشیپ زنان هم شرکت و تحصیلات خود را در بخشی خاص و تخصصی تکمیل کنند. تحصیلات دکتر زنان می‌تواند با سپری‌کردن دوره‌های تخصص و فلوشیپ تکمیل‌تر و تخصصی‌تر شود.
از زیرمجموعه‌های رشته‌های فوق تخصص زنان و زایمان که در مراحل تکمیلی تحصیلی تعریف می‌شوند، باید به این‌ها اشاره کنیم:
انکولوژی زنان
انکولوژیست زنان رویکردی یکپارچه برای تشخیص و مدیریت جراحی بیماری‌های سرطانی و غیرسرطانی (خوش خیم) دستگاه تناسلی زنان ارائه می‌دهند.
اختلالات کف لگن در زنان
اختلالات کف لگن شرایطی هستند که بر عملکرد مناسب اندام‌های لگنی زنان تأثیر می‌گذارند. متخصصان این حوزه بیماری‌هایی شامل افتادگی اندام‌ها، مشکلات عملکرد مثانه و روده و ضعیف‌شدن عضلات لگن و بافت‌های همبند را درمان می‌کنند.
نازایی و ناباروری
متخصص باروری پزشکی است که در تشخیص و درمان مشکلات باروری تخصص دارد و به افرادی کمک می‌کند که در تلاش برای بچه‌دارشدن ناموفق بوده‌اند. متخصصان باروری شرایط مرتبط با ناباروری مردانه و زنانه را درمان می‌کنند.
پریناتولوژی
پریناتولوژی فوق تخصص مامایی مربوط به مراقبت از جنین و بارداری‌های پیچیده و پرخطر است. پریناتولوژی به عنوان طب مادر و جنین نیز شناخته می‌شود.
هر پزشکی می‌توانید هر چند دوره‌ای که می‌خواهد را شرکت کرده و مدرک آن را دریافت کند. گذراندن این دوره‌ها، باعث صلاحیت پزشک برای تجویز تخصصی می‌شود.
فرق دکتر زنان و مامایی در چیست؟
در بررسی رشته‌های پزشکی مربوط به زنان، دکتر زنان به امور مربوط به بیماری‌های اختصاصی بانوان و پیشگیری از بیماری‌های زنان می‌پردازد. متخصصان مامایی هم در زمینه رسیدگی به امور بارداری تخصص دارند و مانند متخصصان زنان و زایمان پزشکی نخوانده‌اند. این افراد کسانی هستند که در دوران بارداری به زنان کمک می‌کنند.
در واقع، هردو می‌توانند در دوران بارداری به زنان کمک کنند، اما متخصصان زنان در زمینه‌های دیگر مربوط به سلامت زنان هم فعالیت دارند.
در مواردی که زایمان طبیعی پرخطر باشد و وضعیت مادر و جنین پیچیده ارزیابی شود هم باید به‌جای دکتر مامایی به متخصصان زنان و زایمان مراجعه شود تا اوضاع تحت کنترل تخصصی قرار بگیرد.
دکتر زنان چه بیماری‌هایی را درمان می‌کند؟
متخصص زنان مشکلات مربوط به اندام‌های تناسلی زنانه را تشخیص می‌دهد و درمان می‌کند. این فرد با تمام جنبه‌های سلامت جنسی مانند مراقبت‌های پیشگیرانه، غربالگری سرطان و معاینات فیزیکی سروکار دارد.
متخصصان زنان شرایطی را که بر سیستم تولید مثل زنان تأثیر می‌گذارد، تشخیص می‌دهند و درمان می‌کنند. برخی از این شرایط را در ادامه مطالعه می‌کنید.
اندومتریوز
اندومتریوز بیماری است که در آن بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم در خارج از آن رشد می‌کند. این وضعیت باعث درد شدید در لگن می‌شود و باردارشدن را سخت تر کند.
کیست‌های تخمدان
کیست تخمدان ضایعه‌ای کیسه‌مانند با محتویات مایع یا جامد است. در بیشتر مواقع، کیست‌ها بی‌ضرر هستند. بیشتر کیست‌ها بدون درمان در عرض چند ماه از بین می‌روند. اما گاهی اوقات، پیچ می‌خورند یا پارگی ایجاد می‌کنند و باید تحت نظر متخصص زنان درمان شوند.
فیبروئید رحم
فیبروم های رحمی رشد بافت‌هایی اضافی در رحم هستند و اغلب در طول سالهای باروری زنان ظاهر می‌شوند. این توده‌ها سرطانی نیستند و برای درمانشان باید به متخصص زنان مراجعه شود.
عفونت‌های واژن
عفونت واژن به‌دلایل مختلف از جمله تماس جنسی و بیماری‌های مقاربتی ایجاد می‌شود. این مشکل با بروز علائمی نظیر خارش و سوزش واژن همراه است. برای درمان و شناسایی عامل عفونت‌ها به حضور پزشک زنان نیاز است.
درد لگن
بسیاری از دردهای ناحیه لگنی زنان ناشی از مشکلاتی است که در رحم و تخمدان‌ها به‌وجود می‌آید. برای درمان این دردها و شناسایی عوامل آن‌ها مانند انواع عفونت به حضور پزشک زنان نیاز است.
خونریزی نامنظم
بسیاری از زنان دچار قاعدگی‌های نامنظم و مشکلات خونریزی شدید در دوران پریود هستند. این دسته از افراد باید تحت نظارت متخصص زنان و زایمان به علت مشکلشان پی ببرند و در صورت نیاز درمان را پیگیری کنند.
یائسگی
یائسگی بیماری نیست و به دوره قطع قطعی پریود زنان گفته می‌شود. بااین‌حال، مشکلات و عوارضی برای بیشتر افراد در این دوران ایجاد می‌شود. مراجعه به متخصص زنان راهی برای کنترل عوارض مذکور است.
خدماتی که دکتر زنان ارائه می‌دهد، چیست؟
از خدمات و حیطه فعالیت دکتر زنان باید به این‌ها اشاره کنیم:
- معاینه لگن و اندام تناسلی خارجی
- تست پاپ و غربالگری سرطان
- آزمایش عفونت‌های مقاربتی (STIs)
- تشخیص بیماری‌ها و اختلالات اندام‌های جنسی
- کنترل تولد و تنظیم خانواده
- مشکلات مربوط به قاعدگی یا یائسگی
نقطه مشترک تمامی مواردی که در این بخش برایتان لیست کردیم این است که تمامی این موارد، بیماری‌های مختص زنان هستند و اکثرشان هیچگاه در مردان رخ نمی‌دهند.
روش‌های تشخیص در تخصص زنان و زایمان چیست؟
عمده‌ترین روش‌های تشخیص بیماری های شایع زنان شامل معاینات اسپکولوم یا همان استفاده از ابزاری خاص برای بازکردن دهانه واژن و معاینه داخل رحم است. از سونوگرافی و بیوپسی دهانه رحم هم برای رسیدن به نتیجه درباره وضعیت هر بیمار استفاده می‌شود. متخصص زنان وزایمان از روش‌های تشخیصی مختلفی بهره می‌برند.
کولپوسکوپی
این ابزار برای بزرگ‌نمایی دهانه رحم و بررسی و معاینه مشکلات آن قسمت استفاده می‌شود.
هیستروسکوپی
به‌کمک دستگاه‌هایی، امکان مشاهده داخل رحم مقدور می‌شود. پزشک زنان باید بتواند از این ابزارها برای معاینه رحم استفاده کند.
لاپاراسکوپی
با دوربینی کوچک و برش‌های محدود، برخی از مشکلات زنان مانند جراحی نواحی لگن و شکم انجام می‌شود. این روش که لاپاراسکوپی نام دارد، در دسته روش‌های کم‌تهاجمی تشخیص و درمان قرار می‌گیرد.
نمونه‌گیری از آندومتر
دیواره یا لایه درونی پوشش داخل رحم آندومتر نام دارد. برای تشخیص برخی از مشکلات باید از این ناحیه نمونه‌برداری شود. بررسی نمونه‌ها در آزمایشگاه می‌تواند مشکلات مختلف این بخش از بدن زنان را شناسایی کند.
روش‌ها و روندهای درمان در تخصص زنان چیست؟
بنا به اینکه مشکل و بیماری مراجعان متخصص زنان چیست، روش‌ها و روندهای درمانی مختلفی از جمله اسکن سونوگرافی، پاپ‌اسمیر یا نمونه‌برداری از دهانه رحم، کولپوسکوپی (معاینه میکروسکوپی دهانه رحم)، بیوپسی آندومتر (گرفتن نمونه از آستر رحم) و هیدروسکوپی (استفاده از آندوسکوپ برای دیدن رحم) استفاده می‌شوند.
توجه به این نکته مهم است که انتخاب هر کدام از این روش‌ها از طرف پزشک، بسته به بیماری و وضعیت فیزیکی فرد دارد.
از روش‌های درمانی متخصص زنان باید به مواردی اشاره کنیم که در ادامه می‌خوانید.
هیسترکتومی
این مورد روشی برای برداشتن رحم است. به‌دلایل مختلف، نیاز به برداشتن رحم جهت درمان وضعیت‌های مختلف زنان وجود دارد. با هیسترکتومی رحم زنان برداشته می‌شود تا از بروز عوارض وخیم‌تر جلوگیری شود.
برداشتن فیبروم رحم
روش‌هایی مانند میومکتومی برای برداشتن توده غیرسرطانی در زنان کاربرد دارند. متخصص زنان با برداشتن این موارد می‌توانند از بروز مشکلات دیگر در بدن زنان جلوگیری کنند.
برداشتن کیست تخمدان
جراحی کیسه پر از مایع از روی تخمدان هم در حیطه تخصص زنان است. کیست‌های تخمدان معمولا مشکل‌زا نیستند و خطر زیادی ندارند.
سیستکتومی تخمدان لاپاراسکوپی
جراحی برای برداشتن کیست از یک یا هر دو تخمدان با برش‌های کوچک و ابزارهای تخصصی سیستکتومی نامیده می‌شود.
درمان چسبندگی
چسبیدن پوشش داخلی رحم به هم باعث بروز مشکلات متنوع از جمله سقط جنین می‌شود. برای درمان زخم‌های ایجادشده پس از جراحی رحم باید به متخصص زنان مراجعه شود.
از بین بردن پولیپ رحم
رفع سلول‌های غیرسرطانی در دیواره داخلی رحم یا پولیپ‌ها هم از حیطه تخصص پزشکان زنان است.
پولیپکتومی هیستروسکوپی
عمل جراحی برای برداشتن پولیپ رحم پولیپکتومی هیستروسکوپی نام دارد و در دایره تخصص پزشک زنان قرار می‌گیرد.
ابلیشن آندومتر هیستروسکوپی
این مورد هم استفاده از ابزاری برای دیدن داخل رحم و درمان خونریزی غیرعادی آن است.
عقیم‌سازی هیستروسکوپی
نوعی روش عقیم‌سازی لوله‌های فالوپ با قراردادن ایمپلنت است که از سوی متخصص زنان انجام می‌شود.
جراحی به کمک رباتیک
استفاده از دستگاه‌هایی تحت کنترل رایانه برای عمل‌های زنان هم در دایره تخصص جراح زنان قرار می‌گیرد.
چه زمانی باید به متخصص زنان مراجعه کنیم؟
متخصص زنان در تمام جنبه‌های سلامت باروری یک زن از جمله مراقبت‌های پیشگیرانه و غربالگری سرطان یا بیماری‌های مقاربتی تخصص دارد.
در صورت داشتن علائم زیر باید به متخصص زنان مراجعه کنید:
- درد لگن
- قاعدگی دردناک
- مشکل باردارشدن
- افسردگی پس از زایمان
- خونریزی یا ترشح نامنظم واژن
- رشد، زخم یا توده در ناحیه واژن
- خارش واژن یا بوی نامطبوع آن
- درد هنگام رابطه جنسی یا اختلال در عملکرد جنسی
بنا به توصیه کالج آمریکایی تخصص زنان و زایمان اگر از نظر جنسی فعال هستید یا بین ۱۳ تا ۱۵ سال دارید، مراجعه به متخصص زنان باید بخشی از روتین و برنامه سلامتی‌تان باشد تا با پیشگیری از بیماری ها زنان سلامتتان را حفظ کنید.
توجه کنید که اکثر بیماری‌های جنسی زنان، با مراجعه به پزشک زنان تشخیص و درمان می‌شوند. برای همین با دیدن هر نشانه‌ای، هر چه سریع‌تر به متخصص مربوطه مراجعه کنید.
در انتخاب بهترین دکتر زنان چه مواردی را باید در نظر بگیریم؟
مشکلات مربوط به زنان بسیار حساس است و برای همین باید در انتخاب پزشکی مناسب برای درمان بیماری های زنان دقت زیادی به‌خرج داده شود. در انتخاب متخصص زنان و زایمان به موارد زیر دقت کنید:
- اگر برایتان مهم است، به مرد یا زن‌بودن پزشک دقت کنید.
- سابقه و شهرت متخصص با در نظرگرفتن تجربه بیماران پیشین او.
- توجه به حسن خلق و ارتباط مؤثری که پزشک با بیمار ایجاد می‌کند.
- تحت پوشش بیمه قرارداشتن خدمات پزشکی که به آن مراجعه می‌کنید.
- میزان دسترسی ساده و راحت به مطب، کلینیک یا بیمارستان محل فعالیت پزشک هم مهم است.
- مرور نظرات کاربرانی که از راه اینترنتی نوبت گرفته‌اند و نظراتشان را در سامانه‌های معتبر آنلاین ثبت کرده‌اند.
توجه به این نکات، پروسه تشخیص و درمان را برای شما و البته پزشک، راحت‌تر می‌کند.
در مراجعه به دکتر زنان انتظار چه معاینه‌ها و کارهایی را باید داشته باشیم؟
متخصص زنان برای تشخیص بیماری‌های زنان همچون کیست تخمدان یا فیبروم رحم اندام‌های تناسلی را معاینه می‌کند؛ این معاینه هم داخلی است و هم خارجی. برای بررسی توده‌های پستانی هم این متخصصان اقدام به انجام معاینات فیزیکی و استفاده از روش‌های مختلف می‌کنند.
شما می‌توانید درباره فعالیت جنسی، دوره قاعدگی و هرگونه علائم دردناکی که دارید هم با متخصص زنان صحبت کنید تا معاینات و آزمایش‌های لازم را برای درمان بیماری های زنان پیش ببرند. از جمله آزمایش‌ها و روش‌هایی که برای تشخیص و درمان موارد مذکور کاربرد دارند، این‌ها هستند:
- سونوگرافی
- آزمایش ادرار
- آزمایش خون
برای بررسی بسیاری از وضعیت‌های مربوط به اندام‌های داخلی و تناسلی زنانه، متخصص زنان معاینه لگنی انجام می‌دهد. این پزشک اسپکولومی را در واژن قرار می‌دهد تا کل واژن و دهانه رحم را بهتر ببیند.
در طول معاینه لگن، افراد دارای تخصص زنان و زایمان ممکن است سلول‌هایی را از دهانه رحم جمع‌آوری کنند تا به بررسی عفونت یا بیماری‌ها هم بپردازند. این تست هم پاپ اسمیر (یا تست پاپ) نامیده می‌شود و یکی از مواردی است که در راستای فعالیت متخصص زنان و زایمان صورت می‌گیرد. زمانی که بدانید تخصص زنان و زایمان چیست و دکتر زنان کیست، راحت‌تر می‌توانید برای مراجعه به مشکلات خود به پزشک برنامه‌ریزی کنید.
در این راستا، اگر نیاز به مشاوره با پزشک دارید، می‌توانید از خدمات سامانه آنلاین دکتردکتر استفاده کنید. در این پلتفرم، می‌توانید به‌صورت یکجا، بهترین پزشکان زنان و زایمان ایران را داشته باشید و وقت بگیرید.
منابع:
bmc.org
my.clevelandclinic.org
سوالات متداول تخصص زنان و زایمان
پزشک زنان در زمینه درمان بیماری‌هایی فعالیت می‌کند که مخصوص به زنان هستند و ناحیه تناسلی، دستگاه تولید مثل و پستان‌هایشان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
متخصص زنان و زایمان فقط در حوزه مربوط به بارداری فعالیت دارد، اما دکتر زنان در زمینه‌های دیگر مشکلات تناسلی، جنسی و دستگاه تولید مثل زنان هم تخصص دارد و فعالیت می‌کند.
پزشکان متخصص در این حوزه از آزمایش‌های خون و ادرار، سونوگرافی، نمونه‌برداری، بررسی فیزیکی دهانه رحم و مشاهده درون آن برای بررسی و تشخیص وضعیت‌ها و بیماری‌ها استفاده می‌کنند.
در انتخاب متخصصان باید به موضوعاتی مانند نظرات بیماران پیشین پزشک در سامانه‌های آنلاین، اعتبار و تحصیلات پزشک، جنسیت او در صورت مهم‌بودن این موضوع برای شما، بیمه و دسترسی به مرکز درمانی پزشک دقت کرد.
