قرص آهن برای کودکان به‌منظور رشد و تکامل، تولید سلول‌های خونی و انتقال اکسیژن در بدن بسیار ضروری است؛ آهن یکی از مهم‌ترین مواد معدنی برای رشد سالم کودکان و عملکرد صحیح سلول‌های خونی به شمار می‌رود.
در صورت کمبود آهن، کودکان به کم‌خونی مبتلا شده و مراحل رشد آنها با تاخیر و اختلال مواجه میشود. علائم کمبود آهن در کودکان شامل خستگی، رنگ‌پریدگی، کاهش تمرکز و ضعف عمومی است.
برای پیشگیری از علائم کمبود آهن و کم‌خونی، کودکان باید این ماده معدنی را به میزان کافی از طریق رژیم غذایی و مکملها (با تجویز پزشک)، دریافت کنند.
پیشگیری از کم‌خونی، همچنین از بروز مشکلاتی مانند کاهش توانایی یادگیری، رشد نامطلوب و ضعف سیستم ایمنی جلوگیری می‌کند. توجه داشته باشید که مصرف سرخود و بیش‌از‌اندازه مکملهای آهن ممکن است خطرناک باشد.
برای توضیح کامل‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی اهمیت مصرف قرص آهن در کودکان اختصاص می‌دهیم.
اگر سوالی داشتید، در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
چه کودکانی به قرص آهن نیاز دارند؟
در حالت کلی، تمام کودکان برای رشد و تکامل جسمانی و شناختی به آهن نیاز دارند. اما برخی از کودکان به‌دلیل شرایط خاص، بیشتر از سایر کودکان در معرض کمبود آهن و عوارض ناشی از آن قرار دارند. از‌این‌رو، مصرف این دارو در جلوگیری از مشکلات رشدی و سلامتی آنها موثر است.
نوزادان نارس و کم‌وزن
نوزادانی که پیش از موعد مقرر به‌دنیا می‌آیند، معمولاً کم‌وزن بوده و ذخایر آهن کمتری در بدن خود دارند. زیرا، ذخایر آهنی معمولاً در ماه‌های آخر بارداری از طریق جفت تامین میشود. از آنجایی که این روند در نوزادان نارس کامل نیست، ذخایر آهن در بدن آنها کمتر از سایر نوزادان خواهد بود. به‌همین دلیل، پزشکان برای جلوگیری از کم‌خونی، مصرف مکملهای آهن را برای این نوزادان تجویز می‌کنند.
با استناد به مقاله‌ای منتشرشده در وبسایت mayoclinic،
نوزادان نارس می‌توانند مکملهای آهن را بعد از تجویز پزشک از ۲ هفتگی یا یکسالی دریافت کنند.
اگر مادر شیر خود را به نوزاد بدهد، شرایط فرق می‌کند. در این موقعیت مصرف مکمل باید تحت نظر پزشک باشد.
کودکان با رژیم غذایی نامناسب
رژیم غذایی برخی از کودکان، بنابه‌دلایل مختلف بسیار نامناسب بوده و فاقد از منابع آهن است. این کودکان معمولاً حبوبات، گوشت قرمز و تخم‌مرغ نمی‌خورند. همچنین، کودکانی که شیر گاو را بیش‌از‌اندازه مصرف می‌کنند، ممکن است به کاهش جذب آهن دچار شوند. در چنین مواردی، اصلاح رژیم غذایی و مصرف مکملهای آهن تحت نظر پزشک در تامین روزانه آهن کودکان موثر خواهد بود.
کودکان مبتلا به بیماری‌های خاص
کودکانی که به بیماری‌های زیر مبتلا هستند، معمولاً با کم‌خونی یا کاهش جذب آهن نیز درگیر می‌شوند:
- بیماری سلیاک
- بیماری کرون
- سوء تغذیه
- زخم معده
- ابتلا به انگل‌های روده‌ای
در حالت کلی، ابتلا به هرگونه بیماری یا مشکلی که با خون‌ریزی همراه باشد، احتمالاً به کم‌خونی و کمبود آهن در کودکان منجر میشود.
سایر موارد را در جدول زیر بررسی می‌کنیم:
| سایر کودکان نیازمند به قرص آهن | توضیحات کلی |
| کودکانی که سریع رشد می‌کنند | نیاز بدن به آهن در این کودکان افزایش می‌یابد. |
| کودکانی که گیاه‌خوار هستند | به‌دلیل دریافت نکردن آهن از منابع حیوانی و رژیم گیاه‌خواری نه‌چندان اصولی، کودکان گیاه‌خوار نیز احتمالاً به مکملهای آهن نیاز دارند. |
| کودکانی که خون‌ریزی‌های مکرر دارند | خون‌دماغ‌شدن‌های سنگین، خون‌ریزی‌های داخلی ناشی از مشکلات گوارشی، قاعدگی‌های سنگین (در دوران نوجوانی) به از دست دادن آهن منجر شده و مصرف مکمل آهن ضروری خواهد بود. |
| کودکانی که مکرراً دچار عفوت می‌شوند | سیستم ایمنی ضعیف و تغذیه نادرست موجب بروز عفونت شده و نیاز بدن به مصرف آهن افزایش می‌یابد. |
نکته! اگر کودک شما در گروه‌های فوق قرار دارد، توجه به سلامت جسمانی، انجام آزمایش‌های مختلف و مصرف مکملهای آهن ضروری است.
بررسی انواع قرص آهن برای کودکان
این مکمل به اشکال زیر در داروخانه‌ها موجود است:
- قطره آهن مایع
- شربت آهن
- قرص آهن
- مکملهای پاستیلی
- قرص آهن جویدنی
برای انتخاب هرکدام از مکملهای فوق، می‌توانید به سامانه داروخانه آنلاین دکتردکتر مراجعه کرده و از بخش سفارش آنلاین دارو، محصول موردنظر خود را تهیه کنید.
قطره آهن مایع
قطره آهن مایع برای کودکان، یکی از مکملهای مهم برای جلوگیری از کم‌خونی مرتبط با فقر آهن است. سن مناسب برای مصرف قطره آهن مایع، ۴ – ۶ ماهگی تا ۲ سالگی است. البته پزشک متخصص در این مورد تصمیم می‌گیرد. انواع قطره آهن مایع برای کودکان موارد زیر را شامل می‌شوند:
- قطره لیپوزومال
- قطره فروزومال
- قطره فروگلوبین
- قطره سیدرال
- قطره آیروفیکس
- قطره فروس سولفات
به‌دلیل افزایش میزان جذب، بهترین زمان مصرف این قطره بین دو وعده شیر یا غذا است.
همچنین، والدین باید هنگام استفاده از این قطره به نکات زیر توجه داشته باشند:
- از مصرف همزمان این قطره با شیر، لبنیات و چای خودداری کنید؛
- بهتر است این قطره را همراه با آبمیوه‌های دارای ویتامین C به کودک خود بدهید. (مانند آب پرتقال یا آب سیب)
توجه به این نکات برای افزایش میزان جذب قطره بسیار مهم است.
عوارض احتمالی قطره آهن
هنگام استفاده از این قطره، ممکن است عوارض زیر در بدن کودک شما بروز کنند:
- تیره‌شدن دندان‌ها؛ برای جلوگیری از این عارضه، بعد از مصرف قطره دهان کودک خود را با آب بشوئید.
- دل‌درد یا حالت تهوع؛ در این موقعیت پزشک متخصص برند محصول و دوز مصرفی آن را تغییر می‌دهد. (همه کودکان آن را تجربه نمی‌کنند)
- یبوست و تغییر رنگ مدفوع به سیاه یا سبز؛ این مورد طبیعی است و جای نگرانی ندارد.
در صورت مواجهه با عوارض فوق، آرامش خود را حفظ کرده و به سپس به دکتر کودکان مراجعه کنید.
شربت آهن
شربت آهن یکی دیگر از انواع مکملهای آهن برای کودکان است. سن مناسب استفاده از این شربت، از ۶ ماهگی تا ۲ سالگی کودک است. زیرا کودکان در حال رشد به اکسیژن زیادی نیاز دارند. کمبود آهن در این سنین موجب کاهش انرژی، بی‌حالی، بی‌اشتهایی و ضعف سیستم ایمنی خواهد شد. انواع شربت آهن برای کودکان عبارتند از:
- شربت سیدرال گوچه؛ دارای آهن لیپوزومال بوده و رنگ دندان‌ها را تغییر نمی‌دهد.
- شربت فروگلوبین؛ میزان عوارض گوارشی آن کمتر بوده و برای کودکان بالای ۱ سال مناسب است.
- شربت فروفورت گاین؛ دارای ویتامین‌های B است و سریع‌تر جذب میشود.
- شربت آیروفیکس؛ تاثیر آن بر دندانهای کودک کمتر از شربت‌های دیگر است.
- شربت هماتینیک؛ این شربت حاوی فولیک‌اسید بوده و برای کم‌خونی هم مناسب است.
- شربت فریرون؛ این شربت برای کودکان کم‌اشتها بسیار مناسب بوده و خیلی سریع جذب میشود.
هنگام مصرف شربت آهن، والدین باید به نکات زیر توجه داشته باشند:
- دوز مصرفی شربت را دقیقا طبق دستور پزشک تنظیم کنید. زیرا مصرف بیش از حد آن می‌تواند سمی باشد.
- در صورت فراموشی یک دوز، می‌توانید به محض یادآوری آن را مصرف کنید؛ اما اگر زمان دوز بعدی نزدیک است، دوز فراموش‌شده را نادیده بگیرید.
- شربت را دور از دسترس کودکان نگه دارید.
با رعایت نکات فوق، جذب آهن در بدن کودک شما افزایش می‌یابد.
قرص آهن
انتخاب قرص آهن و دوز مصرفی آن، براساس سن و شدت کمبود آن در کودک مشخص میشود. در حالت کلی، کودکان می‌توانند از سن ۴ سالگی این قرص را مصرف کنند. اگر کودک شما به هر دلیلی نمی‌تواند قرص مصرف کند، پزشک سایر اشکال دارویی مانند قطره و شربت را جایگزین خواهد کرد. چند مورد از قرص‌های آهن را بررسی می‌کنیم:
- فروس سولفات
- قروس فومارات
- فروس گلوکونات
معمولاً پزشک متخصص، نوع قرص را براساس شرایط کودک و میزان نیاز وی به آهن تعیین می‌کند.
قرص آهن جویدنی
یکی دیگر از مکملهای آهن است که در طعم‌های مختلف مانند شیرینی، آب‌نبات یا لواشک تولید میشود. برخی از کودکان به‌دلیل ناخوشایند بودن طعم سایر اشکال دارویی (مانند شربت و قطره)، از مصرف مکمل اجتناب می‌کنند. در این حالت، می‌توانید قرص‌های آهن جویدنی را طبق دستور پزشک تهیه کنید.
روش مصرف این قرص، بدین صورت است که کودک باید آن را به آرامی بجود تا کاملاً حل شود. دستور مصرف قرص‌های جویدنی معمولاً یکبار در روز است. دوز مصرفی نیز بر اساس سن و وزن کودک تعیین میشود. چند مورد از قرص‌های آهن جویدنی برای کودکان عبارتند از:
- فروگلوبین جویدنی
- ناتیرپور
- انواع قرص‌های جویدنی با طعم میوه و شکلات
این نوع از مکملها عوارض کمتری دارند.
مکملهای پاستیلی
این نوع از مکملهای آهن، به صورت پاستیل‌های خوش طعم و بدون استفاده از رنگ‌های مصنوعی تولید می‌شوند. دوز و مقدار مصرف این مکملها نیز بر اساس وزن و سن کودک تعیین میشود. هنگام مصرف پاستیل‌های آهن حتماً به دستور پزشک توجه داشته باشید.
مقدار آهن مورد نیاز برای کودکان در سنین مختلف چقدر است؟
نیاز کودکان به آهن در سنین مختلف مطابق جدول زیر است:
| سن | مقدار مصرف توصیه‌شده روزانه |
| ۶ تا ۱۲ ماه | ۱۱ میلی‌گرم |
| ۱ تا ۳ سال | ۷ میلی‌گرم |
| ۴ تا ۸ سال | ۱۰ میلی‌گرم |
| ۹ تا ۱۳ سال | ۸ میلی‌گرم |
نکته! این جدول برای افزایش اطلاعات عمومی شما بوده و به منزله تجویز پزشکی نیست. زیرا نیاز به آهن در سنین مختلف براساس نیاز بدن کودک و شدت کم‌خونی یا فقر‌آهن او تعیین میشود. درنتیجه، مقادیری که در جدول آورده‌ایم برای تمام کودکان یکسان نیست.
بهترین زمان مصرف قرص آهن برای کودکان
جذب آهن در کودکان به عوامل مختلفی بستگی دارد. مهم‌ترین نکاتی که باید در این خصوص توجه داشته باشید عبارتند از:
مصرف مکمل همراه با منابع ویتامین C
مصرف مکمل آهن همراه با غذا، در افزایش میزان جذب آن موثر است. علی‌الخصوص زمانی که منابع غذایی حاوی ویتامین C باشند. برای مثال پرتقال، فلفل‌دلمه‌ای، گوجه‌فرنگی و تمشک از این دست هستند. به‌دلیل اینکه ویتامین C، محیط معده را اسیدی می‌کند و این موضوع در افزایش جذب آهن موثر است.
مصرف مکمل در موقعیت‌های دیگر
مصرف آهن بعد از وعده غذایی، هنگام استراحت و همچنین قبل از خواب نیز در افزایش میزان جذب آن موثر است. زیرا این موقعیت‌ها، بر مخاط معده و روده تاثیر داشته و میزان جذب آهن را بهبود می‌بخشند.
عوارض مصرف بیش از حد قرص آهن در کودکان
عوارض مصرف مکملهای آهن در دو گروه عوارض شایع و خطر مسمومیت دسته‌بندی می‌شوند.
عوارض شایع
مصرف بیش‌از‌اندازه این مکملها می‌تواند به مشکلات گوارشی زیر منجر شود:
- درد معده و دل‌پیچه؛ به‌دلیل مصرف اضافی آهن
- تهوع و استفراغ؛ تحریک معده براساس مصرف بیش از اندازه مکملها
- یبوست؛ به‌دلیل کاهش حرکات روده ناشی از مصرف آهن
- اسهال؛ به‌دلیل تحریک روده در نتیجه مصرف دوز بالای آهن
- تغییر رنگ مدفوع؛ نشانه‌ای طبیعی به‌دلیل مصرف آهن (مطمئن شوید که تغییر رنگ مدفوع ناشی از خون‌ریزی داخل نیست)
در صورت شدید بودن عوارض فوق به پزشک متخصص اطلاع دهید.
خطر مسمومیت
مصرف بیش از حد این مکمل، می‌تواند بسیار خطرناک و حتی کشنده باشد. چند مورد از نشانه‌های مسمویت شدید با آهن را بررسی می‌کنیم:
- مشاهده خون در مدفوع
- استفراغ خونی
- افت فشار خون
- سرگیجه
- افزایش ضربان قلب
- تنگی نفس
- آسیب به کبد و کلیه (در بعضی موارد)
- کما و حتی مرگ (در صورت مصرف بسیار زیاد)
برای جلوگیری از موقعیت‌های فوق، این مکمل را دقیقاً مطابق با دستور پزشک مصرف کنید. همچنین، هرگز دوز مصرفی را سرخود تغییر ندهید و مکملها را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
دوز خطرناک آهن
دوزهای خطرناک آهن در کودکان عبارتند از:
- مصرف ۲۰ تا ۶۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن؛ بروزعلائم مسمومیت شدید
- مصرف بیش از ۶۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن؛ بسیار خطرناک و کشنده
برای جلوگیری از موقعیت‌های فوق، والدین باید نسبت به میزان دریافتی آهن کودک خود حساس باشند.
اقدامات مهم در صورت مسمومیت کودک با آهن
در صورت مسمومیت کودک اقدامات زیر را انجام دهید:
- سریعاً به نزدیک‌ترین اورژانس یا بیمارستان محل زندگی خود مراجعه کنید؛
- به کودک آب یا شیر بدهید؛
- کودک را به استفراغ تشویق نکنید.
در این موقعیت، به احتمال زیاد پزشک متخصص معده کودک را شست‌و‌شو می‌دهد. همچنین ممکن است داروی ضدسم (مانند دفروکسامین) تجویز کند.
نکات مهم برای والدین قبل از دادن قرص آهن به کودک
پیش از اینکه کودک شما مصرف این مکمل را آغاز کند، انجام اقدامات زیر ضروری است:
مشورت با پزشک
پیش از هرگونه اقدام‌های درمانی (مانند مصرف داروی خاص) در مورد کودکان خود، حتماً به پزشک مراجعه کنید. پزشک متخصص ابتدا شرایط کودک شما را بررسی کرده و سپس مراحل درمانی را آغاز می‌کند. برای مثال، بررسی وزن و سن کودک به همراه تجویز چند آزمایش از این دست هستند. همچنین، در بعضی موارد ممکن است کودک نیازی به مصرف مکمل نداشته باشد و دریافت آهن از طریق غذاهای حاوی آهن کافی باشد.
بررسی سطح آهن کودک با آزمایش خون
برای تعیین کمبود آهن، پزشک متخصص مقادیر فریتین و هموگلوبین را در آزمایش خون کودک بررسی می‌کند. زیرا در صورت نرمال بودن مقادیر آهن، مصرف مکملها می‌توانند خطرناک باشند.
نکات ایمنی برای جلوگیری از مصرف بیش از اندازه
اقدامات مهم عبارتند از:
- مکملهای پاستیلی و آب‌نباتی را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید؛
- هرگز دوز بالاتر از مقدار تجویز شده را به کودک خود ندهید؛
- در صورت فراموشی یک دوز، دوز مصرفی را دوبرابر نکنید.
همچنین، علائم مسمومیت با آهن را بشناسید و در صورت مشاهده فوراً به اورژانس مراجعه کنید.
برای کسب آگاهی بیشتر به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
برای کسب اطلاعات مهم در خصوص قرص آهن برای کودکان باید به دکتر کودکان مراجعه کنید. متخصصین این حوزه، ابتدا شرایط جسمانی و مقادیر هموگلوبین را بررسی کرده و در صورت لزوم اقدامات درمانی را آغاز می‌کنند.
برای اطلاعات بیشتر در خصوص تاثیر قرص آهن در کودکان و دریافت نوبت آنلاین و حضوری از بهترین پزشکان کودکان سراسر ایران، به پلتفرم آنلاین نوبت‌دهی دکتردکتر مراجعه کنید.
منابع:
