سرطان سلول مرکل یا کارسینوم سلول مرکل (MCC) یک نوع سرطان بسیار خطرناک پوست محسوب میشود. این سرطان به سرعت رشد می‌کند و پتانسیل گسترش به سایر نقاط بدن را دارد. این بیماری اغلب با ظهور یک توده سفت، بدون درد و به رنگ‌های مختلفی همچون صورتی و بنفش در نواحی در معرض نور خورشید خود را نشان می‌دهد.
با وجود اینکه علت دقیق این سرطان ناشناخته است، اما قرار گرفتن طولانی‌مدت در برابر اشعه ماوراء بنفش، آلودگی به ویروس پولیوما، بالا رفتن سن و ضعف سیستم ایمنی از مهمترین دلایل احتمالی بروز آن به شمار میروند. میزان مرگبار بودن این سرطان، به مرحله پیشرفت آن بستگی دارد؛ به این معنی که هر چه بیماری پیشرفته‌تر باشد، احتمال مرگ و میر هم بیشتر خواهد بود.
در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر، به بررسی علائم، علل، راه‌های تشخیص و روشهای درمان سرطان سلول مرکل پوست پرداخته‌ایم.
در انتها اگر سوالی دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامت دکتردکتر به سوالات شما پاسخ خواهد داد.
سرطان سلول مرکل چیست؟
سرطان سلول مرکل، یک نوع نادر اما تهاجمی از سرطان پوست است که از سلول‌های مرکل منشا می‌گیرد. این سلول‌ها در لایه بیرونی پوست قرار دارند و نقش مهمی در حس لامسه ایفا می‌کنند. اصطلاح کارسینوم به سرطانی گفته میشود که از بافت‌های اپیتلیال شروع میشود. از آنجایی که سلول‌های مرکل جزو بافت پوششی پوست هستند، سرطانی که از آن‌ها شروع میشود، در دسته کارسینوم‌ها قرار می‌گیرد.
نواحی شایع بروز
این سرطان معمولا در مناطقی از بدن که به صورت مکرر و طولانی‌مدت در معرض اشعه فرابنفش (UV) خورشید قرار می‌گیرند، دیده میشود. شایع‌ترین نواحی بروز این سرطان شامل موارد زیر هستند:
- صورت
- گردن
- بازو
- پاها
با این حال، لازم به ذکر است که این سرطان می‌تواند در هر نقطه از بدن، حتی در مناطقی که کمتر در معرض نور خورشید قرار دارند هم ظاهر شود. در افراد با پوست روشن، این بیماری معمولا در سر و گردن دیده میشود، در حالی که در افراد با پوست تیره، معمولا پاها ناحیه هدف هستند.
تفاوت آن با سایر سرطانهای پوست
برای درک دقیق تفاوت‌های کارسینوم سلول مرکل با سایر انواع اصلی سرطانهای پوست، مهم است که ویژگی‌های کلیدی هر یک از این سرطان‌ها را بدانید. در جدول زیر، ویژگی‌های هر یک از این سرطان‌ها آورده شده است:
| نوع سرطان پوست | شیوع | منشا | ظاهر ضایعه | سرعت رشد | احتمال متاستاز |
| سرطان سلول بازال (BCC) | شایع‌ترین (60 الی 80 درصد کل سرطانهای پوست) | سلول‌های بازال | برجستگی کوچک براق یا لکه صاف پوسته‌پوسته | رشد کند و تدریجی | بسیار کم |
| سرطان سلول سنگفرشی (SCC) | شایع‌ترین بعد از BCC | سلول‌های سنگفرشی | برجستگی قرمز سفت، لکه زبر یا زخمی غیرقابل درمان | متوسط | بیشتر از BCC |
| ملانوما | کم‌شیوع‌ترین در مقایسه با BCC و SCC، اما کشنده‌ترین | ملانوسیت‌ها | لکه یا توده تیره رنگ و نامنظم | سریع | بالا |
| سرطان سلول مرکل (MCC) | نادر و بسیار تهاجمی | سلول‌های مرکل | توده سفت، کوچک، بدون درد و با رشد سریع | سریع | بالا |
از میان سرطانهای پوستی، سرطان سلول مرکل پوست و ملانوما جدی‌ترین انواع به شمار میروند و نیاز به تشخیص و درمان فوری دارند.
علائم سرطان سلول مرکل
نشانه‌های کارسینوم سلول مرکل، اغلب در مراحل اولیه با سایر بیماری های پوستی یا انواع دیگر سرطان پوست اشتباه گرفته میشود. به همین دلیل، پزشکان معمولا در معاینات اولیه، احتمال وجود MCC را نمی‌دهند و تشخیص قطعی بیماری اغلب پس از انجام نمونه‌برداری از تومور صورت می‌گیرد. با این حال، اولین و شایع‌ترین علامت این سرطان، ظاهر شدن یک ضایعه یا توده جدید است که ویژگی‌های زیر را دارد:
- کوچک با سرعت رشد سریع
- سفت و سخت
- بدون درد و حساسیت
- رنگ صورتی، قرمز، بنفش یا قهوه‌ای مایل به قرمز یا رنگی مشابه پوست اطراف
- ظاهری براق و برجسته
اگر هر یک از علائم ذکر شده را روی پوست خود مشاهده کردید، فورا به متخصص پوست مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام این بیماری، شانس موفقیت درمان را به طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
علت ابتلا به سرطان سلول مرکل
سرطان سلول مرکل پوست زمانی ایجاد میشود که در DNA سلول‌های پوست جهش‌هایی رخ می‌دهد. در حالت طبیعی، DNA همچون یک نقشه راه، دستورالعمل‌های دقیقی برای رشد، تقسیم و مرگ سلول‌ها صادر می‌کند. اما زمانی که این دستورالعمل‌ها به دلیل جهش DNA تغییر می‌کنند، سلول‌ها به صورت غیرقابل کنترل رشد و تکثیر پیدا کرده و برخلاف سلول‌های سالم از بین نمی‌روند. این فرآیند منجر به تجمع غیرعادی سلول‌ها و تشکیل تومور میشود.
هرچند علت دقیق این تغییرات ژنتیکی که منجر به MCC می‌شوند به طور کامل مشخص نیست، اما عوامل خطر زیر در ابتلا به این بیماری نقش دارند:
نقش ویروس Merkel Cell Polyomavirus
ویروس پولیومای سلول مرکل، یک ویروس بسیار رایج در دوران کودکی است که تقریبا در 80 درصد از مبتلایان به کارسینوم سلول مرکل یافت میشود. با این وجود، لازم است بدانید که آلودگی به این ویروس به معنای ابتلا به سرطان نیست و بیشتر افرادی که به آن مبتلا می‌شوند هرگز به این بیماری دچار نخواهند شد. نحوه دقیق اینکه این ویروس چگونه باعث این بیماری میشود هنوز به طور کامل کشف نشده است.
قرارگیری بیش از حد در معرض آفتاب
قرار گرفتن طولانی‌مدت و بیش از حد در معرض اشعه فرابنفش، چه از نور خورشید و چه از منابع مصنوعی همچون دستگاه‌های برنزه، مهمترین عامل خطر برای ابتلا به این نوع سرطان پوست محسوب میشود. این اشعه به DNA سلول‌های پوستی آسیب می‌رساند و این آسیب به مرور زمان منجر به جهش‌های ژنتیکی و تشکیل تومورهای سرطانی خواهد شد.
سن بالا
این بیماری ارتباط مستقیمی با افزایش سن دارد؛ به طوری که طبق گزارش آکادمی پوست آمریکا، 97 درصد مبتلایان، بالای 50 سال سن دارند و اغلب در دهه هفتم و هشتم زندگی خود متوجه این بیماری می‌شوند. یکی از دلایل اصلی این افزایش خطر می‌تواند تضعیف سیستم ایمنی بدن با بالا رفتن سن باشد که بدن را در برابر بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر می‌کند.
سیستم ایمنی ضعیف
بر اساس یافته‌های علمی، خطر ابتلا به این سرطان در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، به طرز چشمگیری افزایش پیدا می‌کند. ضعف سیستم ایمنی می‌تواند ناشی از بیماری‌هایی همچون لوسمی لنفوسیتی مزمن و ویروس HIV و ایدز باشد. علاوه‌بر این، مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی که برای بیماری‌های خودایمنی و برای جلوگیری از پس زدن عضو در بیماران پیوندی تجویز میشود، به دلیل تضعیف عمدی سیستم دفاعی بدن، نقش مهمی در افزایش ریسک ابتلا به این بیماری دارد.
داشتن سابقه سرطانهای دیگر
خطر ابتلا به سرطان سلول مرکل در کسانی که سابقه ابتلا به سایر انواع سرطان پوست همچون کارسینوم سلول سنگفرشی، کارسینوم سلول بازال یا ملانوم را دارند، بیشتر از سایر افراد است. به این دسته از افراد توصیه میشود که با حساسیت و دقت بیشتری، عوامل خطر قابل کنترل را مدیریت کنند تا ریسک ابتلا به این بیماری را به حداقل برسانند.
چگونه سرطان سلول مرکل تشخیص داده میشود؟
برای تشخیص سرطان سلول مرکل پوست، درماتولوژیست مراحل مختلف زیر را که ترکیبی از معاینه بالینی و آزمایش‌های تخصصی است، طی می‌کند.
معاینه پوست توسط متخصص
اولین گام، معاینه دقیق پوست توسط متخصص است. پزشک در این معاینه به دنبال هرگونه توده، ضایعه یا تغییر مشکوک پوستی که ممکن است نشان‌دهنده این سرطان باشد، می‌گردد. در صورت مشاهده توده‌ای با ویژگی‌های مشکوک به این سرطان، اقدامات تشخیصی تکمیلی برای تایید یا رد تشخیص آغاز میشود.
نمونه‌برداری و بررسی با میکروسکوپ
اگر در معاینه اولیه ضایعه مشکوک شناسایی شود، پزشک اقدام به نمونه‌برداری می‌کند. در این روش، با استفاده از ابزارهای مخصوص، بخش کوچکی از بافت مشکوک برداشته میشود. سپس این نمونه در آزمایشگاه زیر میکروسکوپ و توسط پاتولوژیست بررسی میشود. این مرحله، مهمترین بخش برای تشخیص قطعی بیماری است.
نکته: اگر پزشک به گسترش بیماری به غدد لنفاوی مشکوک باشد، بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان را برای بررسی وضعیت این غدد انجام خواهد داد.
تصویربرداری در صورت لزوم برای تشخیص گسترش
در صورتی که وجود کارسینوم سلول مرکل تایید شود، پزشک برای ارزیابی میزان گسترش احتمالی بیماری به سایر نقاط بدن، انجام تصویربرداری‌های پیشرفته را توصیه می‌کند. این روش‌ها شامل ام‌آرآی، سی‌تی اسکن و پت اسکن هستند.
مراحل پیشرفت کارسینوم سلول مرکل
پزشکان سرطان سلول مرکل پوست را بر اساس میزان پیشرفت و گستردگی بیماری در بدن به مراحل مختلفی تقسیم‌بندی می‌کنند. در جدول زیر می‌توانید این مراحل را مشاهده کنید:
| مرحله | توضیحات |
| مرحله صفر | در این مرحله، سرطان تنها به لایه بیرونی پوست محدود شده و به لایه‌های عمیق‌تر نفوذ نکرده است. |
| مرحله یک | تومور کوچک بوده و به غدد لنفاوی مجاور یا سایر اندام‌های بدن سرایت نکرده است. |
| مرحله دوم | تومور بزرگ‌تر و دارای ویژگی‌های خطرناک‌تری شده است، اما همچنان شواهدی از گسترش به غدد لنفاوی یا سایر نقاط بدن وجود ندارد. |
| مرحله سوم | تومور به غدد لنفاوی نزدیک گسترش یافته، اما به نقاط دوردست بدن سرایت نکرده است. |
| مرحله چهارم | تومور به نواحی دوردست بدن، غدد لنفاوی یا سایر اندام‌ها همچون کبد، ریه و مغز متاستاز داده است. |
این مرحله‌بندی دقیق، اساس تصمیم‌گیری پزشکان برای انتخاب بهترین رویکرد درمانی برای هر بیمار است.
اهمیت تشخیص زودهنگام سرطان سلول مرکل
در صورت پیشرفت بیماری، سلول‌های سرطانی از محل اولیه خود جدا شده و به سایر قسمت‌های بدن همچون غدد لنفاوی و اندام‌های حیاتی نظیر ریه‌ها و کبد گسترش پیدا می‌کنند. این شرایط، درمان را بسیار پیچیده و دشوار می‌سازد و شانس موفقیت درمان را کاهش می‌دهد. اما با تشخیص بیماری در مراحل اولیه، امکان درمان موثرتر و کامل‌تر افزایش یافته و به طور قابل توجهی نرخ مرگ و میر ناشی از این بیماری کاهش پیدا می‌کند.
روشهای درمان سرطان سلول مرکل
پس از تشخیص و تعیین مرحله بیماری، پزشک از روشهای زیر برای درمان این بیماری بهره می‌برد.
جراحی
جراحی یکی از اصلی‌ترین روشهای درمانی برای سرطان سلول مرکل، به خصوص در مراحل اولیه محسوب میشود. در این روش، جراح تومور را به همراه مقداری از بافت سالم اطراف آن برمی‌دارد. این کار برای اطمینان از حذف کامل سلول‌های سرطانی و کاهش احتمال عود بیماری ضروری است. در مواردی که بیماری به غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته باشد، جراح غدد لنفاوی آسیب‌دیده را هم طی عملی به نام دیسکسیون غدد لنفاوی خارج می‌کند.
پرتودرمانی
در این روش، با استفاده از پرتوهای پرانرژی همچون اشعه X از رشد سلول‌های سرطانی جلوگیری کرده و آن‌ها را از بین میبرند. پرتودرمانی می‌تواند به‌‌تنهایی به‌عنوان روش اصلی درمان مورد استفاده قرار گیرد یا در کنار سایر روش‌ها به کار رود. به‌عنوان مثال، در بسیاری از موارد، این روش به عنوان درمان مکمل پس از جراحی انجام میشود تا سلول‌های سرطانی میکروسکوپی باقی‌مانده نابود شده و خطر عود بیماری به حداقل برسد.
ایمونوتراپی
این روش، به جای حمله مستقیم به سلول‌های سرطانی، با استفاده از داروهایی همچون Avelumab سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند تا سلول‌های سرطانی را به عنوان یک تهدید شناسایی و به آن‌ها حمله کند. ایمونوتراپی معمولا در شرایطی به‌کار می‌رود که این سرطان به سایر بخش‌های بدن متاستاز داده باشد یا پس از درمان مجددا ظاهر شود.
شیمی‌درمانی
در شیمی‌درمانی با استفاده از داروهای قوی، سلول‌های سرطانی در سراسر بدن هدف قرار داده شده و نابود می‌شوند. این روش معمولا برای مراحل پیشرفته بیماری که سرطان به غدد لنفاوی یا اندام‌های دوردست گسترش یافته باشد، تجویز میشود. همچنین، گاهی پس از عود مجدد بیماری برای جلوگیری از رشد و گسترش تومور به کار می‌رود.
براساس اطلاعات منتشر شده در وب‌سایت clevelandclinic،
سرطان سلول مرکل پوست یک بیماری با نرخ عود بالا است؛ به این معنی که حتی پس از درمان موفقیت‌آمیز اولیه، احتمال بازگشت آن زیاد است.
از این رو، نظارت و پیگیری دقیق پس از درمان برای شناسایی زودهنگام هرگونه نشانه‌ای از عود احتمالی بیماری از اهمیت زیادی برخوردار است.
آیا میتوان از سرطان مرکل پیشگیری کرد؟
در حال حاضر، هیچ روش قطعی برای پیشگیری صد درصدی از این بیماری وجود ندارد. با این حال، با انجام اقدامات زیر میتوان خطر ابتلا به آن را کاهش داد:
کاهش تماس با نور آفتاب
کاهش تماس مستقیم با نور خورشید، به خصوص در ساعات اوج تابش یعنی از ساعت 10 صبح تا 4 بعدازظهر، یکی از مهمترین راهکارهای پیشگیرانه است. همچنین، استفاده منظم و صحیح از ضدآفتاب، به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین محصولات مراقبت پوست تاثیر بسزایی در کاهش احتمال بروز این سرطان دارد.
برای بهره‌مندی از فواید ضدآفتاب، توصیه میشود از ضدآفتاب‌های طیف گسترده با SPF حداقل 30 در تمام فصول و حتی در روزهای ابری استفاده شود. علاوه‌بر این، پوشیدن لباس‌های آستین بلند و شلوارهای بلند با بافت متراکم و رنگ‌های تیره، کلاه‌های لبه‌دار به همراه عینک‌های آفتابی میزان تماس پوست با اشعه فرابنفش را به حداقل می‌رساند.
تقویت سیستم ایمنی
سیستم ایمنی سالم نقش مهمی در مبارزه با سلول‌های غیرطبیعی و عوامل بیماری‌زا دارد. برای تقویت سیستم ایمنی، داشتن یک رژیم غذایی سالم و مغذی سرشار از ویتامین به خصوص ویتامین C و D و مواد معدنی ضروری همچون روی و پروتئین ضروری است.
معاینه‌های پوستی منظم
یکی از راه‌های مهم پیشگیری از این بیماری این است که افراد به طور مرتب، تمام سطح پوست خود را برای یافتن هرگونه ضایعه جدید، برآمدگی یا تغییر در اندازه، شکل یا رنگ ضایعات موجود بررسی کنند. این بررسی‌ها نباید تنها به نواحی در معرض نور خورشید همچون صورت، گردن و بازوها محدود شوند، بلکه باید شامل تمام نقاط بدن باشند.
آگاهی از نشانه‌های هشدار
شناخت دقیق و کامل نشانه‌های هشداردهنده سرطان سلول مرکل پوست اهمیت بسیار زیادی در جلوگیری از پیشروی این بیماری دارد. بسیاری از بیماران به دلیل ناآگاهی، تغییرات پوستی ناشی از این سرطان را با مشکلات پوستی ساده اشتباه گرفته و مراجعه به پزشک را به تاخیر می‌اندازند.
سرطان سلول مرکل؛ سرطان پوستی خطرناک با علائم ابتدایی ساده
سرطان سلول مرکل پوست، سرعت رشد بسیار بالایی داشته و می‌تواند در مدت کوتاهی به بخش‌های دیگر بدن سرایت کند. بنابراین، اقدام فوری برای تشخیص و درمان، نقشی حیاتی در بهبود نتایج درمانی و جلوگیری از پیشرفت بیماری ایفا می‌کند.
در صورت مشاهده هرگونه تغییر غیرعادی در پوست و ظهور توده‌های سفت، بدون درد و با رنگ‌های غیرمعمول، زمان را از دست ندهید و بلافاصله به دکتر پوست مراجعه کنید. پزشک پس از معاینه و انجام آزمایش‌های لازم، در صورت تایید وجود سرطان سلول مرکل، بهترین روش درمانی را برای شما تعیین خواهد کرد. برای پیدا کردن بهترین متخصصان پوست و گرفتن نوبت آنلاین دکتر پوست، می‌توانید از طریق سایت دکتردکتر اقدام کنید.
منابع:
