پوست ریزی نوزاد به معنی پوسته‌پوسته‌شدن نوزاد در روز‌ها و هفته‌های نخستین بعد از تولد است. این پدیده با اینکه طبیعی و شایع است، اما اغلب در نوزادان دیررس، اتفاق میافتد.
عوامل مختلفی مانند تماس با مایع آمنیوتیک، ژنتیک، نوع پوست نوزاد، شرایط محیطی پس از تولد، ابتلا به بعضی از بیماری‌های پوستی و روش‌های مراقبتی در این خصوص دخیل‌اند. در اغلب موارد، ریزش پوست به‌خودی خودی رفع شده و نیازی به مداخلات پزشکی نیست. بااینحال اگر با علائمی مانند خارش، سوزش، التهاب و بثورات پوستی همراه باشد، والدین باید به پزشک متخصص مراجعه کنند.
برای بررسی جامع‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی پوست ریزی نوزاد و نکات مهم مربوط به آن اختصاص می‌دهیم.
اگر سوالی داشتید، در انتهای مطلب بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
چرا نوزادان دچار پوست ریزی میشوند؟
پوست ریزی فرآیندی طبیعی است که به‌دلیل تلاش نوزاد برای تطبیق با محیط خارج از رحم اتفاق میافتد. این وضعیت بنابه‌دلایل مختلف بروز میکند که در ادامه بررسی می‌کنیم:
سن حاملگی مادر هنگام تولد نوزاد
سن حاملگی مادر یکی از علل پوسته ریزی نوزادان است. در صورتی که نوزاد دیرتر از ۴۰ هفتگی و زودتر از ۳۷ هفتگی متولد شود، احتمال پوستریزی افزایش می‌یابد. نکات مهم در خصوص هرکدام از زمان‌های فوق عبارتند از :
- هفته ۴۰؛ از بین رفتن لایه محافظت از پوست در نتیجه تماس پوست نوزاد با مایع آمنیوتیک
- هفته ۳۷؛ حساسیت و نازکی پوست نوزاد درنتیجه زایمان زودرس
نکته! احتمال پوستریزی نوزاد در هفته ۳۷ بسیار کمتر از هفته چهلم بارداری است.
با استناد به مقاله‌ای منتشرشده در وبسایت pampers،
لایه‌برداری یا پوسته‌پوسته شدن نوراد در چند هفته اول بعد از زایمان، طبیعی بوده و جای نگرانی نیست.
بااینحال، اگر این مشکل با بیماری‌هایی مانند اگزما و پسوریازیس نوزادی اتفاق بیفتد، مراجعه به پزشک ضروری است.
از بین رفتن لایه محافظ پوست بعد از تولد
در داخل رحم، پوست نوزاد با ماده‌ای به نام «ورنیکس کازئوزا» پوشیده شده است. ورنیکس کازئوزا نوعی ماده چسبنده، چرب و سفید رنگ است که پوست نوزاد را در برابر تماس با مایع آمنیوتیک محافظت میکند. پس از تولد، این لایه محافظتی به تدریج از بین رفته و لایه‌های سطحی پوست به مرور پوسته‌پوسته میشوند.
ژنتیک و نوع پوست نوزاد
نوزادانی که بنابه‌دلایل ژنتیکی پوست خشک و حساسی دارند، بیشتر از سایر نوزادان دچار پوست ریزی میشوند. البته نوع پوست نوزاد نیز در این خصوص تاثیر دارد. زیرا نوزادانی که پوست چرب و ضخیمی دارند، کمتر از سایرین دچار پوست ریزی میشوند.
شرایط محیطی و مراقبتی بعد از تولد
یکی از مهم‌ترین مواردی که در ریزش پوست نوزاد تاثیر دارد، عوامل محیطی و مراقبتی بعد از تولد است. مهم‌ترین نکات تاثیر گذار در این خصوص عبارتند از:
- رشد اولیه نوزاد در هوای سرد و خشک؛ در صورتی که نوزاد در محیطی با دما و رطوبت پایین رشد کند، دچار پوستریزی میشود. برای کنترل این موقعیت، تنظیم دمای محیط رشد کودک بسیار مهم است.
- گرما؛ قرار گرفتن نوزاد در معرض گرما یا منابع گرمایشی از جمله بخاری، شومینه و سایر موارد، احتمال پوستریزی را افزایش می‌دهد. این وضعیت موجب کاهش رطوبت محیط و تحریک پوست نوزاد میشود.
- لمس پوست صورت و بدن نوزاد؛ پوست نوزاد در هفته‌های نخستین تولد بسیار حساس و لطیف است. از‌این‌رو هرگونه تماس با دست‌های کثیف، بوسیدن بدون ملاحظه و تماس بزاق دهان دیگران با پوست نوزاد، موجب تحریک و پوستریزی میشود.
- آلرژی نوزادی؛ نوزاد تازه متولد‌شده، ممکن است به بسیاری از عوامل محیطی یا منابع غذایی حساسیت نشان دهد. جنس لباس، نوع شوینده‌ها، جنس پوشک و حتی نوع شیری که نوزاد مصرف میکند، از این دست هستند. برای مثال، ابتلا به راش پوستی در کودکان نیز به‌دلیل آلرژی به پوشک اتفاق میافتد. تمام موارد مذکور ممکن است بر پوستریزی نوزاد و بروز التهاب تاثیر داشته باشند.
کسب آگاهی در مورد نکات فوق و رعایت آنها در جهت پیشگیری از ریزش پوست نوزاد بسیار مهم است.
بیماری‌های پوستی و مشکلات زمینه‌ای
برخی از نوزادان، به‌دلیل ابتلا به بیماری‌های مادرزادی پوستی مانند اگزما یا پسوریازیس، دچار پوستریزی میشوند. همچنین، کم‌آبی بدن نوزاد نیز در این خصوص تاثیر گذار است.
ابتلا به ایکتیوز
ابتلا به بعضی از بیماری‌های پوستی مانند ایکتیوز در دوران نوزادی با پوسته‌پوسته شدن بدن نوزاد، خارش و خشکی بروز میکند. همچنین ممکن است همراه با پوسته پوسته شدن، به صورت لکه‌های سفید، قهوه‌ای تیره یا خاکستری نیز قابل تشخیص باشد.
ابتلا به اگزما و پسوریازیس
اگزما و پسوریازیس دو نوع بیماری پوستی هستند که احتمال می‌رود ژنتیک و عوامل محیطی در بروز آنها تاثیر دارند. این بیماری‌ها ممکن است از همان هفته‌های آغازین پس از تولد آغاز شده و پوست نوزاد را به خود درگیر کنند. در حالت کلی، اگر ریزش پوست نوزاد با التهاب، تورم و خارش همراه باشد، امکان ابتلای او به این بیماری‌ها وجود دارد.
ابتلا به کلاهک گهواره‌ای
در صورتی که پوستریزی نوزاد از ناحیه سر اتفاق بیفتد، ابتلای نوزاد به بیماری کلاهک گهواره‌ای را نشان می‌دهد. کلاهگ گهواره‌ای نوعی بیماری پوستی بی‌خطر است و معمولاً به خودی خود برطرف میشود. بااینحال، اگر علائم آن وخیم‌تر شد حتماً به پزشک مراجعه کنید.
تکامل نیافتن غدد چربی پوست
در روزهای نخست بعد از تولد، غدد چربی پوست نوزاد به‌طور کامل فعال نمی‌شوند. درنتیجه، قادر به تولید چربی به مقدار کافی برای حفظ رطوبت پوست نیستند. این موضوع بعد از گذشت چند روز به خشکی پوست و پوسته‌پوسته‌شدن آن منجر میشود.
استحمام نادرست
اگر والدین نوزاد خود را بیش از اندازه در حمام بشویند، مخصوصاً اگر هنگام استحمام از صابون‌های قوی و معطر استفاده کنند، چربی سطح پوست نوزاد از بین رفته و خشکی پوست افزایش می‌یابد. در این وضعیت، اگر والدین بعد از حمام از لوسیون‌های مرطوب‌کننده استفاده نکنند، احتمال پوست ریزی افزایش می‌یابد.
کدام اندام‌های نوزاد دچار پوستریزی میشوند؟
این وضعیت در نقاط مختلفی از پوست نوزاد بروز میکند. بااینحال، اندامهایی که احتمال درگیری آنها بیشتر است عبارتند از:
- پوسته ریزی ابرو نوزاد
- پوسته ریزی سر نوزاد
- پوسته ریزی صورت نوزاد
- پوسته ریزی دستها و پاها
- پوسته ریزی شکم و کمر نوزاد
نکته! علائمی که احتمالاً با بروز پوسته ریزی در نوزاد بروز می‌کنند، شامل خارش، التهاب، ظهور دانه‌های چرکی، تب و احساس ناراحتی است.
پوستریزی در نوزادان چه زمانی خطرناک است؟
با اینکه این وضعیت در برخی نوزادان عادی است، اما گه‌گاه ممکن است خطرناک باشد. چند مورد از موقعیت‌های خطرناک هنگام بروز این وضعیت عبارتند از:
- وجود قرمزی و التهاب شدید
- بروز بثورات پوستی همراه با تب یا تغییرات دیگر
- زخمی‌شدن و پوسته‌پوسته‌شدن بسیار شدید و مداوم
جزئیات مهم را در ارتباط با موارد فوق در ادامه مطلب بررسی خواهیم کرد.
وجود قرمزی و التهاب شدید
اگر نواحی پوسته‌پوسته‌شده دچار التهاب و قرمزی شوند، احتمالاً نشانه وجود عفونت پوستی مانند درماتیت سبورئیک یا عفونت‌های قارچی است. همچنین، ابتلا به پسوریازیس نوزادی نیز یکی دیگر از دلایل قرمزی و التهاب در این نواحی است. در صورت مواجهه با این موارد حتماً به پزشک مراجعه کنید.
پوستریزی همراه با ترک‌های عمیق یا زخم
این اتفاق، در صورت خشکی شدید پوست نوزاد و ترک‌های عمیق بروز میکند. در اکثر موارد، علت بروز این زخم‌ها ابتلای نوزاد به بیماری‌هایی مانند اگزما یا سایر بیماری‌های پوستی مادرزادی است.
ایجاد تاول و ترشح‌های چرکی
این وضعیت، احتمالاً به‌دلیل ابتلای نوزاد به عفونت‌های باکتریایی مانند زردزخم بروز کند. این نوع از عفونت‌ها، به مداخلات پزشکی فوری و مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک نیاز دارند.
بی‌قراری نوزاد همراه با تب و گریه
زمانی که نوزاد همراه با پوسته‌پوسته‌شدن بیش از اندازه بی‌قرار باشد، یا مشکلاتی مانند تب و اسهال را همزمان تجربه کند، احتمالاً به نوعی بیماری عفونی یا سیستمیک مبتلا است.
بهبود نیافتن زخم‌ها بعد از گذشت چند هفته
پوستریزی نوزاد معمولاً بین ۱ تا ۳ هفته پس از تولد رفع میشود. در صورتی که این وضعیت بعد از یکماه و بیشتر ادامه پیدا کند، والدین حتماً باید به دکتر پوست و دکتر کودکان مراجعه کنند.
بررسی روش‌های مراقبت از پوست نوزاد برای کاهش پوستریزی
چند مورد از مهم‌ترین روش‌های مراقبتی در این خصوص موارد زیر را شامل میشوند:
استفاده از شوینده‌های ملایم مخصوص نوزادان
پوست نوزاد بسیار حساس است. از‌این‌رو استفاده از شوینده‌های قوی منجر به تحریک و خشک‌شدن پوست وی میشود. برای جلوگیری از پوستریزی، هنگام استحمام نوزاد نکات زیر را در نظر بگیرید:
- از صابون‌ها و شامپوهای بدون عطر که مقدار pH متعادلی دارند استفاده کنید؛
- نوزاد را بیش‌از حد نشویید؛
- از صابون‌های معطر و قوی استفاده نکنید.
زیرا، صابون‌های بسیار قوی چربی‌های طبیعی پوست را از بین برده و خشکی ایجاد می‌کنند.
تنظیم دمای محیط و جلوگیری از خشکی یا گرمای شدید
قرار گرفتن نوزاد در محیط‌های بسیار گرم یا خشک، شدت پوستریزی را افزایش می‌دهد. از‌این‌رو، پیشنهاد می‌کنیم دمای اتاق را در حدود ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتی‌گراد حفظ کرده و در صورت خشک بودن هوا از دستگاه بخور سرد استفاده کنید. همچنین، بهتر است لباس‌های نوزاد را از جنس نخ و پنبه انتخاب کنید تا پوست او تحریک نشود.
مرطوب کردن پوست نوزاد با روغنها و لوسیون‌های مناسب
بعد از استحمام، استفاده از مرطوبکنندههای مخصوص نوزاد بسیار مهم است. برای مثال، استفاده از روغن‌های طبیعی مانند روغن نارگیل، بادام شیرین و سایر روغن‌های گیاهی، رطوبت پوست نوزاد را حفظ می‌کنند.
نکته! توجه داشته باشید که این محصولات حتماً فاقد مواد شیمیایی حساسیت‌زا باشند.
بررسی انواع روش‌های درمانی ریزش پوست در نوزادان
در حالت کلی، درمان پوسته ریزی نوزادان به روش‌های زیر انجام می‌گیرد:
- درمان پزشکی؛ شامل استفاده از دارو و پمادهای تجویزی
- درمان طب سنتی؛ رعایت نکات مهم برای پیشگیری از بروز پوستریزی
- درمان‌های خانگی؛ انجام چند نکته ساده برای مدیریت ریزش پوست نوزاد
در ادامه، جزئیات مهم را در خصوص با موارد فوق بررسی خواهیم کرد.
درمان پزشکی
در اغلب موارد، ریزش پوست نوزاد یک فرایند طبیعی است که نیازی به درمان پزشکی ندارد. بااینحال، اگر این وضعیت با قرمزی، التهاب، ترک‌های پوستی یا عفونت همراه باشد، مراجعه به پزشک ضروری است. در بعضی موارد، پزشک متخصص استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده مخصوص، پمادهای حاوی لانولین یا حتی داروهای ضدالتهابی ملایم را تجویز میکند.
نکته! در صورتی که خشکی پوست نوزاد بسیار شدید باشد، پزشک احتمالا ایجاد چند تغییر در روش‌های مراقبتی و استفاده از شوینده‌های خاص را برای نوزاد تجویز کند.
درمان طب سنتی
برخی از پزشکان طب سنتی، بعد از بررسی شرایط پوستی و میزان حساسیت پوست نوزاد، نکات زیر را به مادران توصیه می‌کنند:
- اجتناب از مصرف غذاهایی که طبع بسیار گرم و خشک دارند؛
- اجتناب از مصرف غذاهایی که با ادویه‌های مختلف طعم‌دار شده‌اند؛
- اجتناب از مصرف گوجه‌فرنگی، بادمجان، تخم‌مرغ و سایر منابع غذایی حساسیت‌زا
- ماساژ پوست نوزاد با آب جوی دوسر پخته‌شده برای کنترل خارش و پوسته‌پوسته‌شدن نوزاد.
توصیه می‌کنیم که پیش از انجام راهکار‌های فوق با پزشک مشورت کنید.
درمان‌های خانگی
در صورتی که پوسته‌ریزی نوزاد خفیف و طبیعی باشد، با مراقبت‌ها و روش‌های خانگی زیر رفع خواهد شد. برای مثال:
استفاده از روغن‌های طبیعی مانند روغن بادام و نارگیل
روغن‌های طبیعی، بهترین گزینه‌های مرطوب کردن پوست نوزاد و کاهش پوسته‌ریزی آنها به شمار می‌روند. این روغنها خاصیت ضدالتهابی و آبرسانی داشته و بدون مسدود کردن منافذ پوستی، رطوبت را حفظ می‌کنند. درنتیجه، توصیه می‌کنیم بعد از استحمام نوزاد با مقدار کمی از این روغنها پوست نوزاد را ماساژ دهید.
پرهیز از استحمام طولانی‌مدت
استحمام بیش از حد یا طولانی‌مدت، چربی‌های طبیعی پوست نوزاد را از بین برده و میزان خشکی و پوسته‌ریزی را افزایش می‌دهند. به‌این‌منظور، بهتر است مدت‌زمان استحمام نوزاد با آب گرم بیش از ۵ تا ۱۰ دقیقه طول نکشد. همچنین هنگام استحمام، استفاده از مواد شوینده بدون عطر و مواد شیمایی بسیار مهم است.
نکته! نوزاد خود را با آب ولرم مایل به گرم حمام کنید.
پوشاندن لباس‌های نرم و نخی برای جلوگیری از تحریک پوست
برای جلوگیری از تحریک پوست نوزاد، استفاده از لباس‌های نخی و نرم که از الیاف طبیعی ساخته شده‌اند، بسیار مهم است. زیرا، استفاده از پارچه‌های مصنوعی یا لباس‌های زبر موجب خشکی پوست نوزاد و تشدید پوسته‌ریزی میشود. همچنین، بهتر است لباس‌های نوزاد را با شوینده‌های مخصوص و بدون مواد حساسیت‌زا بشویید تا پوست تحریک نشود.
سایر نکات مهم
در نهایت، رعایت نکات زیر برای مدیریت ریزش پوست نوزادان موثر است:
- نوزاد را در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار ندهید؛ زیرا ممکن است التهاب، سوزش و خارش ایجاد شود؛
- حوله یا دستمال را روی پوست نوزاد نکشید؛ اصطکاک حوله و دستمال ممکن است پوست را تحریک کند؛
- با استفاده از روغن‌های طبیعی مانند روغن آووکادو و روغن هسته انگور، پوست نوزاد خود را چرب نگه دارید.
با رعایت نکات فوق، تاحد زیادی می‌توانید از بروز پوستریزی جلوگیری کنید.
روش‌های پیشگیری از ریزش پوست نوزادان
رعایت چند نکته مهم و توجه به توصیه‌های پزشکی و خانگی زیر، برای پیشگیری از ریزش پوست نوزادان تاثیرگذار است:
| روش‌های پیشگیری | توضیحات |
| از شامپو‌ها و صابون‌های بزرگسالان برای شست‌وشوی نوزاد استفاده نکنید. | برای جلوگیری از خشک‌شدن و تحریک پوست |
| از اعمال پودر، عطر و ادکلن‌های شیمیایی به پوست بدن نوزاد اجتناب کنید؛ | برای جلوگیری از تحریک و خارش پوست |
| از پوشاندن لباس‌های پشمی به نوزاد خود اجتناب کنید؛ | برای جلوگیری از تحریک پوست هنگام ابتلای نوزاد به بیماری‌های اگزما و پسوریازیس |
| محیط اطرف نوزاد را همیشه پاکیزه و مرطوب نگه‌دارید؛ | برای جلوگیری از تماس پوست نوزاد با آلودگی‌های محیطی |
| هرگز نوزاد خود را به استخر نبرید؛ | برای جلوگیری از تماس پوست نوزاد با آب کلردار |
| آلودگی‌های روی پوست نوزاد را دو بار در روز با یک دستمال مرطوب (مرطوب‌شده با آب) تمیز کنید؛ | برای جلوگیری از تحریک پوست ناشی از تماس طولانی‌مدت با آلودگی‌ها |
| از استعمال دخانیات در محیطی که نوزاد رشد میکند خودداری کنید؛ | برای جلوگیری از بروز تحریک‌های پوستی و تنفسی |
| به ترکیبات کرم‌ها، لوسیون و سایر محصولات مراقتبی خود دقت کنید؛ | برای جلوگیری از تحریک پوست نوزاد ناشی از تماس مستقیم با پوست والد |
| دمای محیط نوزاد را تنظیم کنید. | برای جلوگیری از ایجاد هوای گرم و خشک |
برای آشنایی دقیق با روش‌های پیشگیرانه، می‌توانید از متخصصین پوست و دکتر کودکان کمک بگیرید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در اغلب موارد، پوستریزی نوزاد طبیعی بوده و با مراقبت‌های ساده برطرف میشود. اما در مقابل، گاهی اوقات برای جلوگیری از مشکلات جدی مراجعه به پزشک ضروری است. این موقعیت‌ها عبارتند از:
ریزش پوست همراه با علائم حساسیتی شدید
اگر پوست نوزاد علاوه بر پوسته‌ریزی، دچار قرمزی شدید، خارش مداوم، تورم یا کهیر شود، ممکن است نشانهای از واکنش آلرژیک باشد. این حساسیت می‌تواند به‌دلیل استفاده از مواد شوینده، لباس‌های نامناسب، محصولات مراقبتی یا حتی آلرژی بروز کند. در چنین شرایطی، مراجعه به پزشک برای تعیین و تشخیص علت و انتخاب روش درمانی مناسب بسیار مهم است.
بهبود نیافتن پوست نوزاد پس از چند هفته
پوسته‌ریزی طبیعی معمولاً درعرض چند هفته کاهش یافته و علائم آن تاحدودی رفع میشوند. اما اگر این مشکل برای مدت طولانی ادامه داشته باشد یا شدت آن افزایش پیدا کند، مراجعه والدین به پزشک ضروری است. دلایل مختلفی مانند مشکلات پوستی، کمبود رطوبت یا حتی ابتلا به بعضی از بیماری‌های زمینه‌ای احتمالاً در این خصوص دخیل‌اند.
پوستریزی همراه با ترک، خونریزی یا علائم عفونت
اگر پوست نوزاد دچار زخم، ترک، خونریزی یا علائمی مانند ترشح مایع زردرنگ، التهاب و تب همراه باشد، احتمال بروز عفونت پوستی وجود دارد. در این موارد، مراجعه سریع به پزشک برای جلوگیری گسترش عفونت و مشکلات دیگر بسیار مهم است.
برای کسب آگاهی بیشتر در این خصوص، می‌توانید با مراجعه به پلتفرم آنلاین نوبت‌دهی دکتردکتر، زمان مشاوره آنلاین دکتر اطفال در سراسر ایران را ثبت کنید.
منابع:
