اختلال پس از استرپتوکوک از اختلالات خودایمنی است که پس از ایجاد عفونت با باکتری استرپتوکوک پیوژنز اتفاق می افتد. این باکتری به نام استرپتوکوک گروه A و نام اختصاری GAS نیز شناخته می شود. اختلالات خودایمنی زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول های خودی حمله می کند. در اختلالات پس از استرپتوکوک، آنتی بادی هایی که سیستم ایمنی شما برای مقابله با GAS تولید کرده است، معمولاً پس از پاکسازی باکتری ها شروع به تخریب سلول های سالم شما می کنند. عفونت اولیه ممکن است تنها منجر به گلودرد، تب و راش شود اما اختلال پس از استرپتوکوک می تواند مشکلات بسیاری را ایجاد کند.
اختلال دقیق به این بستگی دارد که کدام بخش از بدن شما مورد حمله سیستم ایمنی قرار گرفته است. این اختلال می تواند کلیه ها، قلب، پوست، مغز و مفاصل را تحت تأثیر قرار دهد. نمونه های اختلالات پس از استرپتوکوک عبارتند از:
- تب روماتیسمی حاد
- کره سیدنهام (رقصاک)
- میالژی
- اختلال وسواس جبری
- اختلالات حرکتی مانند تیک و میوکلونوس
- مشکلات کلیه مانند گلومرولونفریت
این اختلالات بیشتر کودکان را درگیر می کنند و ممکن است به صورت کاملاً ناگهانی خود را نشان دهند. هیچ گونه درمانی برای اختلال پس از استرپتوکوک وجود ندارد. اما درمان هایی برای کمک به مدیریت علائم وجود دارد و به این ترتیب بیشتر افراد به طور کامل بهبود پیدا می کنند.
اختلال پس از استرپتوکوک چه علائمی دارد؟
علائم این اختلالات به این بستگی دارد که کدام بخش از بدن شما تحت حمله قرار گرفته است. اختلالات زیادی با عفونت های GAS در ارتباط هستند. برخی از آنها هنوز در حال مطالعه هستند. برخی از اختلالات شناخته شده مرتبط با GAS شامل موارد زیر است:
تب روماتیسمی حاد (ARF)
تب روماتیسمی حاد معمولاً دو تا چهار هفته بعد از عفونت استرپتوکوکی اتفاق می افتد. این تب می تواند منجر به ورم مفاصل، قلب، پوست و سیستم عصبی مرکزی شود. علائم تب روماتیسمی حاد عبارتند از:
- تب
- مفاصل دردناک
- مفاصل متورم
- سوفل قلب
- خستگی
- درد قفسه سینه
- حرکات غیر قابل کنترل
- بثورات یا ندول های پوستی
این نوع تب اکثرا در مناطق پرجمعیتی اتفاق می افتد که مردم آن از دسترسی آسان به آنتی بیوتیک برخوردار نیستند.
میالژی مرتبط با استرپتوکوک
علائم میالژی شامل درد شدید و تحلیل رفتن ماهیچه ها است.
کره سیدنهام یا بیماری رقصاک (SC)
کره سیدنهام با حرکات تکان دهنده و پیچشی اندام ها شناخته می شود. کره بیشتر در میان دختران شایع است و اغلب برای کودکان ۵ تا ۱۵ سال اتقاق می افتد.
گلومرولونفریت پس از استرپتوکوک (GN)
این وضعیت ممکن است یک یا دو هفته بعد از عفونت گلو استرپتوکوکی پیش بیاید. عفونت گلو وقتی اتفاق می افتد که آنتی بادی های تولید شده توسط بدن به صورت اشتباه به گلومرول ها حمله می کنند. گلومرول ها واحدهای کوچک تصفیه در کلیه هستند که مواد زائد بدن را از تریق ادرار تصفیه می کنند. علائم گلومرولونفریت عبارتند از:
- ادرار صورتی یا تیره به خاطر وجود خون در ادرار (هماچوری)
- ادرار کف آلود به دلیل پروتئین زیاد (پروتئینوری)
- فشار خون بالا
- ادرار سخت
- خستگی
- نارسایی کلیه
اختلالات عصبی خود ایمنی کودکان
اختلالات عصبی خود ایمنی کودکان با نام اختصاری PANDAS شناخته می شوند. این اختلالات شامل اختلال وسواسی-اجباری (OCD) و اختلالات تیک هستند که به صورت ناگهانی پس از گلودرد استرپتوکوکی یا مخملک اتفاق می افتند. علائم PANDAS عبارتند از:
- تیک های حرکتی (حرکات غیر ارادی)
- تیک های کلامی (صداها یا کلمات غیر ارادی)
- وسواس و اجبار
- کودکان ممکن است بدخلق و تحریک پذیر باشند و حملات عصبی را تجربه کنند.
اختلال پس از استرپتوکوک به چه دلایلی اتفاق می افتد؟
اختلال پس از استرپتوکوک ناشی از یک عفونت با باکتری به نام استرپتوکوک پیوژنز است و تحت عنوان استرپتوکوک گروه A (GAS) نیز شناخته می شود. عفونت اولیه ممکن است علائمی را ایجاد نکند. اما رایج ترین علائمی که ممکن است تجربه کنید، عبارتند از:
- گلو درد (گلودرد استرپتوکوکی)
- لوزه های متورم پوشیده با یک پوشش سفید
- غدد لنفاوی حساس
- تب
- سردرد
- بثورات پوستی قرمز و قرمزی زبان (مخملک)
- زرد زخم: یک نوع عفونت پوستی با زخم های باز، تب، گلودرد و غدد لنفاوی متورم
وظیفه سیستم ایمنی بدن شما، دفاع در برابر مهاجمان خارجی مانند باکتری های GAS است. سیستم ایمنی موادی را به نام آنتی بادی تولید می کند که مهاجمان خارجی را هدف قرار داده و آنها را می کشند. این آنتی بادی ها معمولاً سلول های خودی را نادیده می گیرند. بیماری های خود ایمنی وقتی اتفاق می افتند که سیستم ایمنی شما سلول های عادی بدن را با مهاجمان خارجی اشتباه گرفته و شروع به حمله با آنها نیز می کند.
باکتری استرپتوکوک منحصر به فرد است. چرا که با قرار دادن مولکول هایی روی دیواره سلولی خود، در بدن زنده می ماند که تقریباً مشابه مولکول های روی پوست، قلب، مفاصل و بافت های مغزی هستند.
با این کار، باکتری خود را از سیستم ایمنی بدن مخفی می کند. سیستم ایمنی در نهایت متوجه می شود که این سلول ها مهاجم هستند و به آنها حمله می کند. این در اصطلاح «تقلید مولکولی» نامیده می شود. چرا که باکتری و بافت عادی بدن به حدی به هم شباهت دارند که سیستم ایمنی سلول های عادی را با سلول های مهاجم اشتباه گرفته و ممکن است تخریب بافت اتفاق بیفتد.
اختلالات پس از استرپتوکوک وقتی رخ می دهند که آنتی بادی هایی که سیستم ایمنی شما ساخته اند تا بر علیه GAS بجنگند، به اشتباه شروع به حمله به سلول های خودی می کنند. اختلال دقیق به این بستگی دارد که کدام یک از اندام های شما مورد حمله قرار گرفته اند.
اختلال پس از استرپتوکوک چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص اختلال پس استرپتوکوک، یک تشخیص بالینی است. به این معنا که آزمایشگاه خاصی برای تشخیص وضعیت های این اختلال وجود ندارد. در عوض پزشک شما اغلب با توجه به تاریخچه پزشکی شما، معاینه فیزیکی انجام می دهد. پزشک از شما خواهد پرسید که آیا خودتان یا فرزندتان در چند ماه اخیر به گلودرد استرپتوکوکی، مخملک یا زردزخم مبتلا شده اید یا خیر. پزشک در مورد علائم اولیه نیز سؤال می کند و از شما می پرسد که آیا این علائم به صورت ناگهانی ظاهر شده اند یا خیر.
اگر علائم تا بیش از یک هفته وجود داشته باشند، آزمایش خون (تیترهای ضد استرپتوکوک) انجام داده می شوند تا مشخص شود که آیا اخیراً عفونت GAS در بدن وجود داشته است یا خیر. اگر پزشک شما مشکوک باشد که شما یا فرزندتان از گلومرولونفریت پس از استرپتوکوک (GN) رنج می برید، ممکن است آزمایش ادرار (تجزیه و تحلیل شیمیایی و میکروسکوپی ادرار) به همراه آزمایش های خون اضافی برای شما تجویز کند. اگر پزشک مشکوک به تب روماتیسمی حاد شود، ممکن است چندین آزمایش بر روی قلب شما انجام شود.
به خاطر سپردن این نکته مهم است که بسیاری از کودکان دارای تیک هستند و یا علائم OCD را از خود نشان می دهند و بسیاری از کودکان نیز در برخی مواقع به گلودرد استرپتوکوکی مبتلا می شوند. اختلال های پس از استرپتوکوک چندان رایج نیستند. انواع اختلال پس از استرپتوکوک مانند PANDAS، تنها وقتی در نظر گرفته می شوند که ارتباط واضحی بین شروع علائمی مانند OCD یا تیک و عفونت اخیر وجود داشته باشد.
اختلال پس از استرپتوکوک چگونه درمان می شود؟
نحوه درمان به نوع دقیق اختلال بستگی دارد. از آنجایی که معالجه قطعی برای این اختلال ها وجود ندارد، درمان با هدف کنترل علائم انجام می شود. آنتی بیوتیک ها برای اطمینان از اینکه عفونت های GAS از بین رفته اند و همچنین برای جلوگیری از تب روماتیسمی حاد تجویز می شوند. درمان تب روماتیسمی حاد شامل داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) است.
کره سیدنهام یا بیماری رقصاک (SC) اغلب درمان نمی شود. چرا که علائم آن بسیار خفیف بوده و این وضعیت در اکثر مواقع پس از چند ماه خود به خود برطرف می شود. موارد حادتر کره با داروهای زیر درمان می شوند:
- داروهای ضد تشنج
- استروئیدها
- گلوبولین ایمنی داخل وریدی (برای کمک به خلاص شدن از شر آنتی بادی هایی که علائم را بدتر می کنند)
مشاوره و روان درمانی ممکن است برای برخی مسائل عاطفی، اجبارها و سایر مشکلات رفتاری استفاده شود. داروهایی که تجویز می شوند عبارتند از:
- داروهای ضد اضطراب
- داروهای ضد افسردگی
- آرام بخش ها
چشم انداز اختلال پس از استرپتوکوک
تب روماتیسمی حاد منجر به آسیب دائمی به قلب می شود. در برخی موارد، عفونت ناشی از این تب به وضعیت های دیگری منجر می شود که عبارتند از:
- تنگی دریچه (که باعث کاهش جریان خون می شود)
- نارسایی دریچه (نشتی در دریچه که ممکن است باعث جریان خون در جهت اشتباه شود.)
- آسیب به ماهیچه های قلب و ضعیف تر کردن آن
- آسیب به دریچه میترال یا آئورت
- فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان قلب نامنظم حفره های فوقانی قلب)
- نارسایی قلب
رقصاک و میالژی به صورت خود به خود و بدون ایجاد مشکلی برطرف می شوند. یک مقاله منتشرشده در مجله خانواده پزشکان آمریکایی نشان داده است که بیش از ۹۵ درصد از افراد مبتلا به گلومرولونفریت پس از استرپتوکوک در عرض یک ماه خود به خود بهبود می یابند.
آیا اختلال پس از استرپتوکوک قابل پیشگیری است؟
شما می توانید با دریافت سریع و به موقع آنتی بیوتیک های مناسب عفونت استرپتوکوکی، از ابتلا به تب روماتیسمی حاد پیشگیری کنید. به این معنی که حتماً تمام دوزهای تجویز شده در زمان خود مصرف شوند. پیشگیری از اختلال پس از استرپتوکوک امکان پذیر نیست. اما می توانید اقداماتی را برای پیشگیری از ابتلا به عفونت استرپتوکوکی انجام دهید. این اقدامات عبارتند از:
- پرهیز از ارتباط با افراد مبتلا به عفونت استرپتوکوکی
- شستن مرتب دست ها
- عدم استفاده از مسواک یا لوازم غذاخوری مشترک
گلودرد استرپتوکوکی به شدت مسری بوده و بیشتر در میان کودکان شایع است. تمام کودکانی که با عفونت GAS درگیر شده اند، الزاماً به اختلال پس از استرپتوکوک مبتلا نمی شوند.
