کاهش شنوایی مرتبط با سن یا پیرگوشی (Presbycusis) از شایع‌ترین دلایلی است که سطح شنوایی افراد را پایین می‌آورد. علت پیرگوشی افزایش سن است و با علامت‌هایی مانند مشکل در شنیدن مکالمات و نیاز به افزایش صدای تلویزیون، تلفن همراه و تبلت همراه است. راه‌کار خاصی برای درمان پیرگوشی وجود ندارد، اما استفاده از سمعک به بهبود شنوایی، کمک شایانی می‌کند. علائم پیرگوشی می‌توانند باعث انزوای اجتماعی و مشکلات ارتباطی و حتی افسردگی شوند. برای همین، رسیدگی به این وضعیت در سالمندان بسیار ضروری است و باید حتماً به دکتر گوش مراجعه کنند. روش‌هایی برای پیشگیری از پیرگوشی وجود دارند و مانع از کاهش شنوایی تدریجی می‌شوند. برای مثال، خودداری از قرارگرفتن در معرض صدای بلند یا درمان برخی بیماری‌ها مانع از ابتلا به ناشنوایی می‌شود. عوامل ژنتیکی هم در ابتلا به این وضعیت نقش دارند. در هر حال، با پیگیری تست‌های شنوایی و ادیومتری، امکان کنترل اوضاع بیشتر می‌شود. در ادامه، به طور کامل، درباره این وضعیت برایتان توضیح داده‌ایم.
پرسش‌های خود را در پایان مطرح کنید تا کارشناس سلامتی مجله دکتردکتر به شما پاسخ دهد.
پیرگوشی چیست؟
پیرگوشی (presbycusis) نوعی از کم شنوایی است که به تدریج و با بالارفتن سن ایجاد می‌شود. این مشکل شایع‌ترین علت کم‌شنوایی در سراسر جهان است و در حال حاضر، هیچ درمانی برای کم‌شنوایی مرتبط با افزایش سن وجود ندارد، اما استفاده از سمعک به بهبود شنوایی کمک می‌کند. کم‌شنوایی مرتبط با افزایش سن (پیرسبیکوزیس) کاهش آهسته شنوایی در هر دو گوش است. این یک مشکل رایج، دقیقاً مرتبط با پیری است و حدود ۱ نفر از هر ۳ بزرگسال بین ۶۵ تا ۷۴سال را درگیر می‌کند. روند کم‌شنواشدن به کُندی اتفاق می‌افتد. بنابراین، برخی از افراد در ابتدا از تغییرات وضعیت خود آگاه نیستند.
انواع پیرگوشی چیست؟
برای درک انواع پیرگوشی به شناخت مختصر ساختار گوش داخلی و نحوه عملکرد این عضو نیاز داریم. گوش داخلی حاوی بخشی به نام حلزون است و بسیاری از سلول‌های مویی (stereocilia) را شامل می‌شود. هنگامی که ارتعاشات صوتی از گوش میانی به این سلول‌ها می‌رسند، سیگنالی (تکانه الکتریکی) به عصب شنوایی می‌فرستند. این عصب گوش‌ها را به مغز متصل می‌کند. عصب شنوایی سیگنال را از سلول‌های مویی به مغز انتقال می‌دهد تا آن‌ها را دریافت و به صدا تبدیل کند. با این توضیحات، بهتر متوجه انواع پیرگوشی می‌شوید:
- پیرگوشی حسی: این کاهش شنوایی زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های موی بیرونی در پایه حلزون گوش خود را از دست بدهید.
- پیرگوشی عصبی: توانایی شما در شنیدن، تا حدی به سلول‌های عصبی در حلزون گوش و مسیر شنوایی به مغز بستگی دارد. سلول‌های عصبی را در طول زمان و به عنوان بخشی از افزایش سن از دست می‌دهید.
انواع پیرگوشی در نتیجه کهولت سن و گذر زمان ایجاد می‌شوند. برای رسیدگی به این اوضاع باید به دکتر گوش مراجعه کنید.
پیرگوشی چه علائمی دارد؟
بارزترین علامت پیرگوشی این است که نمی‌توانید مثل گذشته خوب بشنوید. علائم پیری گوش به تدریج ایجاد می‌شوند. ممکن است، دچار کم‌شنوایی مرتبط با افزایش سن شده باشید اگر:
- در مکان‌های شلوغ مانند رستوران، امکان درک صداهای مختلف را از دست می‌دهید.
- نمی توانید برخی از صداهای بلند مانند آواز پرندگان یا زنگ ساعت را بشنوید.
- همیشه باید صدای تلفن همراه، تلویزیون، رایانه یا تبلت خود را افزایش دهید.
- در گوش‌هایتان صدای وزوز احساس می‌کنید.
در پایگاه سازمان بهداشت جهانی (WHO) درباره علامت‌های پیرگوشی نوشته شده:
مبتلایان به این وضعیت، اغلب از دیگران می‌خواهند که حرفشان را تکرار کنند، صدای رادیو و تلویزیون را بلند می‌کنند و درک صحبت‌های تلفنی برایشان سخت می‌شود.
ضمناً کسانی که دچار پیرگوشی می‌شوند با صدای بلند حرف می‌زنند. امکان وقوع پیرگوشی در جوانی هم وجود دارد. با رعایت سبک زندگی سالم از این وضعیت دور می‌مانید. برای پیشگیری از پیرگوشی ویتامین و مواد مغذی مصرف و سالم زندگی کنید.
علت پیرگوشی چیست؟
پیرگوشی نوعی کم‌شنوایی حسی عصبی یا مشکلی است که به علت آسیب‌رسیدن به گوش داخلی رخ می‌دهد. برخی از عوامل خطر یا به اصطلاح انگلیسی، ریسک فاکتورها خطر دچارشدن به چنین وضعیتی را بیشتر هم می‌کنند. برای مثال، پیرگوشی می‌تواند ارثی باشد و در مقابل، برخی از افراد در زندگی خود، هرگز آن را تجربه نمی‌کنند. در ادامه از دلایل دیگر این وضعیت می‌گوییم.
مسمومیت گوش
سمی‌شدن یا مسمومیت گوش (Ototoxicity) از عوامل ابتلا به پیرگوشی است. این وضعیت در نتیجه آسیب‌های داخلی به گوش به وجود می‌آید. از جمله عواملی که می‌توانند موجبات آسیب‌دیدن داخل گوش را فراهم کنند، باید به مصرف برخی از داروها اشاره کنیم. مسمومیت گوش می‌تواند از عوارض جانبی استفاده از انواعی از داروها در جریان درمان بیماری‌های مختلف باشد.
قرار گرفتن در معرض سر و صدا
تحقیقات نشان می‌دهند که افراد مبتلا به کم‌شنوایی ناشی از سر و صدا، اغلب دچار کم‌شنوایی شدیدتر و ناشی از افزایش سن هم می‌شوند. بنابراین، بهتر است که حواستان به حفظ سلامت گوش‌ها باشد و اگر در محیط‌های پرسروصدا مانند برخی از کارگاه‌های صنعتی مشغول به فعالیت هستید، حتماً نکات ایمنی مربوط به حفظ شنوایی را رعایت کنید.
ابتلا به برخی از بیماری‌ها
بنا به تحقیقات پزشکی، بین برخی از شرایط پزشکی و بیماری‌ها و ابتلا به پیرگوشی رابطه وجود دارد. در واقع، دچاربودن به بیماری‌هایی مانند موارد زیر، امکان و احتمال ابتلا به پیرگوشی را فراهم می‌کند:
- بیماری عروق کرونر (CAD)
- فشار خون بالا
- دیابت
سکته‌کردن هم می‌تواند با عوارض جانبی ناخوشایندی مانند کم‌شدن سطح شنوایی و پیرگوشی همراه باشد.
پیرگوشی زودرس در جوانی
احتمال دچارشدن به پیرگوشی در سنین جوانی هم وجود دارد. دلایل مختلفی باعث پیرگوشی در سال‌های جوانی می‌شوند. یکی از عمده‌ترین عوامل چنین مشکلی در سنین پایین، ژنتیک است. دلایل دیگر هم به شرح زیر هستند:
| عامل | توضیحات |
|---|---|
| قرارگرفتن در معرض صدای بلند | کار در محیط‌های پر سر و صدا، استفاده مکرر از هدفون با صدای بلند، شرکت در کنسرت‌های پر سر و صدا |
| برخی بیماری‌ها | دیابت، فشار خون بالا، بیماری‌های خودایمنی |
| ضربه به سر | ضربات شدید به سر |
| مصرف برخی داروها | آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای شیمی‌درمانی |
برای تشخیص دقیق پیرگوشی زودرس، باید به دکتری مراجعه کنید که می‌داند تخصص گوش و حلق و بینی چیست و با آزمایش‌های لازم، روند تشخیص پیرگوشی زودرس را پیش می‌برد. آزمایش‌های شنوایی‌سنجی راهی برای بررسی وضعیت گوش‌ها هستند.
پیرگوشی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص پیرگوشی از معاینه فیزیکی استفاده می‌شود. پزشکان گوش‌ها را بررسی می‌کنند تا ببینند که آیا آسیبی به پرده گوش وارد شده یا خبری از التهاب، تورم و عفونت وجود دارد یا خیر. ممکن است که در این مسیر از اتوسکوپ (Otoscope) برای معاینه گوش استفاده شود. اتوسکوپ‌ها ابزارهای بزرگ‌نمایی گوش هستند که چراغی برای مشاهده پرده و مجرای گوش خارجی در آن‌ها تعبیه شده است. آزمایش‌های شنوایی هم از سوی متخصص شنوایی‌سنجی انجام می‌شوند. تست تون خالص هم نوعی آزمایش رایج برای تشخیص پیری گوش است. این تست آهسته‌ترین صدایی را پیدا می‌کند که می‌توانید در هر آهنگ بشنوید.
پیرگوشی چه عوارضی دارد؟
باید بدانید که پیرگوشی فقط با کاهش توانایی در شنیدن صداهای مختلف همراه نیست. این وضعیت عوارض ناخوشایندی به دنبال دارد. از جمله مشکلاتی که در پی ابتلا به کم‌شنوایی به وجود می‌آیند، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- انزوا و ترس از نشنیدن صحبت‌های دیگران
- ایزوله‌شدن از نظر اجتماعی و ابتلا به اضطراب
- دچارشدن به مشکلات روحی، مانند اختلالات افسردگی
برای همین است که رسیدگی به پیرگوشی اهمیت زیادی دارد و نباید آن را پشت گوش بیندازید یا کتمان کنید.
روش‌های درمان پیرگوشی چیست؟
رایج‌ترین درمان پیرگوشی استفاده از سمعک است. سمعک صداها را تقویت می‌کند و به گوش می‌رساند. با این حال، سمعک‌ها نمی‌توانند این مشکل را درمان یا شنوایی از دست‌رفته را را بازیابی کنند. در واقع، راه‌کاری اساسی برای از بین‌بردن مشکل پیرشدن گوش‌ها و کم‌شدن توانایی آن‌ها وجود ندارد. برای درمان پیرگوشی طب سنتی هم تجویزاتی دارد که پشتوانه علمی درستی ندارند.
استفاده از سمعک
سمعک به شما کمک می‌کند که بهتر بشنوید، اما شنوایی شما را برنمی‌گرداند. زندگی با کم‌شنوایی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد و حتی اگر از سمعک استفاده می‌کنید، باید حواستان به رعایت چند نکته باشد. برای مثال، به خانواده، دوستان و همکاران بگویید که دچار کم‌شنوایی هستید. در این صورت، مدیریت ارتباطاتتان با دیگران آسان‌تر می‌شود.
محافظت از وضعیت فعلی
از شنوایی خود محافظت کنید و یادتان باشد که سر و صدای بلند می‌تواند بیماری را بدتر کند. در مکان‌هایی که سروصدای زیادی وجود دارد، از محافظ گوش کمک بگیرید. از سمعکتان استفاده کنید و بدانید که استفاده از سمعک به طور روزانه، باعث کُندشدن بیماری پیری گوش می‌شود. از گذاشتن سمعک خجالت نکشید و بدانید که طیف وسیعی از افراد با شما همدرد هستند.
چگونه از پیرگوشی جلوگیری کنید؟
خوشبختانه اگر مشکل پیرگوشی ژنتیکی نباشد، امکان پیشگیری از آن وجود دارد. برای اینکه در کهنسالی دچار پیری گوش نشوید، به نکات زیر دقت کنید و این‌ها را در طول زندگی به کار بگیرید:
- در موقعیت‌ها یا مکان‌هایی که صداهای بلند وجود دارد، (مانند کنسرت یا محل ساخت‌وساز) از گوش‌گیر یا سایر محافظ‌های گوش استفاده کنید.
- صدای تلویزیون یا موسیقی خود را زیاد از حد بلند نکنید؛ به خصوص اگر از هدفون برای گوش‌دادن به موسیقی، تماشای فیلم یا کتاب‌های صوتی کمک می‌گیرید.
- سیگار را ترک کنید و بدانید که سیگار می‌تواند بر گردش خون و شنوایی شما تأثیر منفی بگذارد.
مراقب سلامت عمومی خود باشید. دانشمندان ارتباطاتی میان شرایطی مانند فشار خون بالا، سکته، دیابت و بیماری عروق کرونر با کم‌شنوایی پیدا کرده‌اند. درمان قطعی پیرگوشی وجود ندارد و از همین رو، بهتر است که مراقب سلامت گوش‌هایتان باشید.
برای درمان پیرگوشی به چه دکتری مراجعه کنید؟
اگر مشکل در شنیدن صداهای با فرکانس بالا یا پایین دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. متخصص گوش و حلق و بینی به شما در درمان پیرگوشی کمک می‌کند. متاسفانه درمان‌های دارویی یا روش‌هایی برای رفع این مشکل وجود ندارند. برای جلوگیری از عوارض پیرگوشی باید از سمعک استفاده کنید. روش‌هایی نظیر کاشت حلزون و… برای درمان پیرگوشی کاربرد ندارند. با تشخیص پیرگوشی و با وجود علائمی مانند مشکل در درک گفتگو در محیط‌های شلوغ، سمعکی مناسب تهیه کنید. یادتان باشد که علت پیرگوشی در بسیاری از موارد ژنتیکی است، اما روش‌هایی برای جلوگیری از وقوع آن هم وجود دارند. برای مثال، محافظت از گوش در برابر صداهای بلند، بررسی منظم شنوایی و تغذیه سالم در این راه به شما کمک می‌کنند. برای شناسایی بهترین متخصصان گوش و مراجعه به آن‌ها هم از سامانه دکتردکتر استفاده کنید. در آنجا، نظرات بیماران قبلی هر متخصص را بخوانید و با توجه به امتیازات او، اقدام به دریافت نوبت و وقت ملاقات از راه اینترنت کنید.
منابع:
who.int
hopkinsmedicine.org
my.clevelandclinic.org
سوالات متداول پیرگوشی
خیر، درمان برای همه انواع پیرگوشی یکسان است. اصولاً روشی به جز استفاده از سمعک هم برای بیماران مبتلا به این وضعیت وجود ندارد.
بله، امکان وقوع پیرگوشی در جوانی هم وجود دارد، هرچند این اتفاق بیشتر در سالمندان رخ می‌دهد، اما وقوع آن در جوانی محتمل است و به آن، پیرگوشی زودرس گفته می‌شود.
روند کاهش شنوایی مرتبط با افزایش سن را نمی‌توان معکوس کرد، زیرا در اثر تخریب سلول‌های حسی ایجاد می‌شود. این تخریب نتیجه افزایش سن است.
محافظت از گوش در برابر صداهای بلند یا سر و صدا، حفظ سلامت عمومی بدن و اجتناب از سیگارکشیدن در زمینه پیشگیری از پیرگوشی موثر و مفید واقع می‌شوند.
