پروبیوتیک‌ها باکتری‌ها و مخمرهای زندهای هستند که اثرات مفیدی بر بدن دارند. با مصرف مکمل پروبیوتیک هم می‌توانید راهی برای ورودشان به بدن باز کنید. مکمل‌ها و انواع قرص پروبیوتیک به ذخیره باکتری‌های مفید بدن کمک می‌کنند و باعث می‌شوند که بدن در مقابل انواع عفونت‌ها قوی‌تر عمل کند. باکتری‌های مفید به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند و در درمان عفونت‌های قارچی یا کاهش آلرژی هم نقش دارند. حضور این مواد برای عملکرد بهتر روده و سلامت دستگاه گوارش هم ضروری است. در این مقاله، به شما می‌گوییم که مکمل پروبیوتیک چیست و از مزایای آن‌ها و نقششان در کاهش خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها هم صحبت خواهیم کرد. از فواید پروبیوتیک و مضرات مکمل‌های آن هم خواهید خواند.
در پایان، اگر پرسشی داشتید از ما در بخش نظرات بپرسید تا کارشناس سلامتی مجله پزشکی دکتردکتر به شما پاسخ دهد.
پروبیوتیک چیست و چه نقشی در بدن دارد؟
پروبیوتیک‌ها، میکروارگانیسم‌های زندهای هستند که می‌توانند اثرات مفیدی روی بدن بگذارند. بدن هر انسان، خانه تعداد کثیری از میکروارگانیسم‌ها است. در واقع، این میکروارگانیسم‌ها با ما زندگی و به پیش‌برد عملکردهای بدن و سلامت‌مان کمک می‌کنند. تمام میکروارگانیسم‌ها برای بدن مفید نیستند، اما باکتری‌های مفیدی مانند پروبیوتیک‌ها در کنترل بسیاری از مشکلات بدن نقش دارند. محصولات پروبیوتیک حاوی انواع منتخب و مفیدی از باکتری‌ها هستند. انواع مکمل پروبیوتیک هم برای ورود باکتری‌های مفید به بدن طراحی شده و در دسترس هستند. اشکال و قالب‌های متنوعی از آن‌ها هم قابل مصرف و استفاده است.
مکمل پروبیوتیک چیست؟
مکمل پروبیوتیک محصولاتی است که در قالب قرص، کپسول یا پودر و حتی شربت در بازار عرضه می‌شوند. این مکمل‌ها به منظور افزایش تعداد باکتری‌های مفید روده و بهبود عملکرد دستگاه گوارش مصرف می‌شوند. گاهی اوقات، به‌خاطر ابتلا به برخی بیماری‌ها یا وجود استرس در زندگی و تغذیه نامناسب، باکتری‌های مفید روده از بین می‌روند و تعادلشان به هم می‌خورد. در این صورت، مصرف مکمل‌ها راهی برای جبران این وضعیت خواهد بود. با مکمل‌های پروبیوتیک، سیستم ایمنی هم تقویت می‌شود و بدن می‌تواند با عوامل بیماری‌زا مبارزه کند. پروبیوتیک‌ها نقش مهمی در حفظ سلامت بدن دارند و برای مثال، به کاهش التهابات مختلف هم کمک می‌کنند. بنابراین، مصرف مکمل و قرص پروبیوتیک می‌تواند ایده جذابی برای کمک به سلامتی جسمی باشد. برای مصرف مکمل‌های پروبیوتیک باید نظر دکتر گوارش را جویا شوید.
مکمل پروبیوتیک به چه شکل‌هایی در بازار موجود است؟
بسیاری از پروبیوتیک‌ها به شکل مکمل‌های خوراکی در بازار عرضه می‌شوند. این محصولات طوری طراحی شده‌اند که به دستگاه گوارش بدن وارد شوند. برخی دیگر از محصولات موضعی هستند و می توانید آن‌ها را روی پوست یا غشاهای مخاطی و داخل حفره‌های بدن مانند بینی یا اندام تناسلی خود بمالید. همه این مکان‌ها، بسترهایی هستند که معمولاً باکتری‌های مفید در آن‌ها زندگی می‌کنند. مکمل‌های پروبیوتیک در شکل‌های مختلف برای بهبود وضعیت گوارش کاربرد دارند. قرص پروبیوتیک برای مشکلات دفع هم مفید است و در درمان یبوست نقش دارد.
کاربرد و موارد مصرف مکمل پروبیوتیک چیست؟
پروبیوتیک‌ها می‌توانند تعادل باکتری‌های مفید در بدن را حفظ کنند و مانع از کمبود میکروب‌های مطلوب در میکروبیوم روده شوند. تمام این محصولات شبیه به هم نیستند و انواع پروبیوتیک در قرص‌ها و مواد مختلف موجود در بازار وجود دارند. در ادامه، از کاربردهای مختلف محصولات پروبیوتیک برای بدن خواهیم گفت. یادتان باشد که سرخودانه، اقدام به مصرف هیچ مکمل و دارویی نکنید. در این مسیر، از کمک دکتر تغذیه و متخصصان گوارش بهره ببرید.
حفظ سلامت روده
ترکیب پیچیده‌ای از میکروارگانیسم‌ها در روده موجودند و فلور روده، میکروبیوتای روده یا میکروبیوم روده نامیده می‌شوند. میکروبیوتای روده شامل باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و کرم‌ها است. روده اکوسیستم بسیار پیچیده‌ای است که حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ گونه مختلف از باکتری‌ها در آن زندگی می‌کنند. بیشتر فلور روده در روده بزرگ، یعنی آخرین بخش سیستم گوارش وجود دارد. بسیاری از عملکردهای مهم برای سلامتی وابسته به فلور روده است. ضمن اینکه وظیفه تولید ویتامین‌هایی مانند ویتامین K و برخی از ویتامین‌های B را هم به عهده دارد. فیبرها را هم به چربی‌هایی با زنجیره کوتاه مانند بوتیرات، پروپیونات و استات تبدیل می‌کند. در نتیجه چنین اقداماتی، دیواره روده تغذیه می‌شود و امکان پیش‌برد بسیاری از فعالیت‌های سوخت‌وساز پدید می‌آید. با مصرف مکمل پروبیوتیک، فلور روده به حالت متعادلی درمی‌آید و امکان انجام وظایف مفید و پرتعدادش فراهم می‌شود. قرص پروبیوتیک برای یبوست و مشکلات دفع هم کاربرد دارد.
تضمین سلامت دستگاه گوارش
مکمل‌های پروبیوتیک می‌توانند به درمان اسهال مرتبط با مصرف آنتی‌بیوتیک کمک کنند. هنگامی که افراد آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند، (به‌ویژه برای مدت طولانی)، اغلب دچار اسهال می‌شوند. حتی پس از از بین‌رفتن عفونت هم عوارض ناشی از آن و مصرف دارو باقی می‌ماند. علت این عارضه از بین‌رفتن باکتری‌های طبیعی روده در جریان مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها است. در واقع، داروها تعادل باکتری‌های مفید روده را از بین می‌برند. مصرف مکمل پروبیوتیک راهی برای بازگرداندن این تعادل است. پروبیوتیک‌ها می‌توانند به کاهش علائم سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، یعنی نوعی اختلال شایع گوارشی هم کمک کنند و گاز و نفخ، یبوست، اسهال و سایر علائم را کاهش دهند.
تاثیر بر کاهش وزن
برخی تحقیقات نشان می‌دهند که افراد چاق دارای باکتری‌های روده متفاوتی نسبت به افراد لاغر هستند. ارتباطی بین باکتری‌های روده و چاقی در نوزادان و بزرگسالان هم وجود دارد. تغییرات باکتری‌های مفید در روده عاملی برای ایجاد چاقی در بزرگسالی است. بنابراین، بسیاری از دانشمندان بر این باورند که باکتری‌های روده در تعیین وزن بدن هم اهمیت و نقش دارند. برخی از سویه‌های پروبیوتیک به کاهش وزن کمک می‌کنند. البته هنوز هم جای تحقیقات بیشتر در این زمینه وجود دارد.
بهبود سلامت روان
در دهه گذشته، تحقیقات نشان داده‌اند که روده و مغز در سیستمی به نام محور روده-مغز به هم متصل هستند. این محور سیستم‌های عصبی مرکزی و روده‌ای بدن را به هم متصل می‌کند، که دومی بر هضم غذا ناظر است. باکتری‌های خاصی در روده وجود دارند که می‌توانند از طریق این محور روی مغز در وضعیت سلامت و بیماری تأثیر بگذارند. از همین رو، مکمل پروبیوتیک در درمان اختلالات شناختی و عصبی مانند اوتیسم، بیماری آلزایمر و بیماری پارکینسون هم مفید خواهد بود.
در پایگاه مجله پزشکی و معتبر الزویر (Elsevier) هم درباره این موضوع اطلاعاتی موجود است:
مصرف برخی از مکمل‌های پروبیوتیک مفیدتر از مصرف داروهایی است که برای درمان مشکلاتی نظیر استرس و افسردگی استفاده می‌شوند.
تحقیقات اولیه‌ای صورت گرفته که نشان می‌دهند، برخی باکتری‌های مفید روده قادر به درمان اختلالات شناختی و عصبی مانند اوتیسم، بیماری آلزایمر و بیماری پارکینسون هستند.
کاربردهای دیگر مکمل پروبیوتیک
مزایای استفاده از مکمل‌های پروبیوتیک پرشمار است. در جدول زیر هم نگاهی به برخی دیگر از کاربردها و مزایای این مکمل‌ها خواهیم داشت. در صورتی که پزشک به شما اجازه مصرف مکمل‌ها را بدهد، از کاربردهای گوناگون آن، به شرح زیر بهره‌مند خواهید شد:
| کاربرد | توضیحات |
|---|---|
| کاهش التهاب | پروبیوتیک‌ها می‌توانند به کاهش التهابی کمک کنند که ریشه بسیاری از بیماری‌ها است. |
| بهبود سلامت روان | برخی سویه‌های پروبیوتیک مانند لاکتوباسیلوس هلوتیکوس و بیفیدوباکتریوم لانگوم می‌توانند علائم اضطراب و افسردگی را کاهش دهند. |
| کاهش کلسترول | چندین پروبیوتیک نشان داده‌اند که می‌توانند سطح کلسترول تام و LDL را کاهش دهند. |
| کاهش فشار خون | مصرف پروبیوتیک‌ها ممکن است به کاهش متوسط فشار خون کمک کند. |
| تقویت سیستم ایمنی | برخی سویه‌های پروبیوتیک می‌توانند عملکرد سیستم ایمنی را بهبود بخشیده و خطر ابتلا به عفونت‌ها را کاهش دهند. |
| بهبود سلامت پوست | پروبیوتیک‌ها می‌توانند در درمان بیماری‌های پوستی مانند آکنه، روزاسه و اگزما موثر باشند. |
| ضد پیری | برخی مطالعات نشان می‌دهند که پروبیوتیک‌ها با افزایش توانایی سلول‌ها برای تکثیر، طول عمر را افزایش می‌دهند. |
نحوه درست مصرف قرص پروبیوتیک
از آنجایی که ارگانیسم‌های پروبیوتیک متفاوتی وجود دارند، نمی‌توانیم دوز و مقدار مشخصی برای مصرف اعلام کنیم. برای اینکه بدانید چطور و چه دوزی از مکمل‌ها را استفاده کنید، باید نظر پزشکتان را بپرسید. برخی از محصولات پروبیوتیک با تعداد موجودات زنده یا همان میکروارگانیسم‌های موجود در خود، دسته‌بندی و معرفی می‌شوند. به این واحدهای تشکیل‌دهنده کلونی (CFU) می‌گویند. شاید هم کل میکروارگانیسم‌ها بر اساس وزن فهرست شوند. بسیاری از مکمل‌ها حاوی ۱ تا ۱۰میلیارد CFU در هر دوز هستند و برخی مقادیر بسیار بالاتری دارند. به طور کلی، تعداد بالاتر تضمین نمی‌کند که یک محصول مفیدتر است.
بهترین زمان مصرف داروی پروبیوتیک چه‌موقع است؟
بسیاری از مردم پروبیوتیک‌ها را به عنوان بخشی از رژیم غذایی منظم خود مصرف می‌کنند. اگر ماست پروبیوتیک یا دوغ کفیر استفاده می‌کنید، نیازتان برطرف می‌شود و احتمالاً احتیاجی به مصرف مکمل‌ها نخواهید داشت. در هر حال، اگر مکمل پروبیوتیک را ۳۰ دقیقه پیش از غذا مصرف کنید، اثرگذاری بیشتر و بهتری روی روند هاضمه و گوارش غذا خواهد داشت.
فواید مکمل یا قرص پروبیوتیک
مکمل‌های پروبیوتیک با اثرگذاری روی شمار باکتری‌های مفید روده، عملکردهای مختلفی از بدن را بهبود می‌دهند. از مزایای و فواید پرشمار آن‌ها باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- بهبود وضعیت کولیت (به ویژه کولیت اولسراتیو و یکی از عوارض جراحی کولیت اولسراتیو به نام پوچیت)
- بهبود علائم سندرم روده تحریک‌پذیر
- درمان برخی از انواع اسهال
- بهبود اگزما در کودکان
- رفع آکنه
علاوه بر این‌ها، محققان در حال مطالعه پروبیوتیک‌ها هستند تا ببینند آیا آن‌ها به موارد زیر کمک می‌کنند یا خیر:
- انواع خاصی از زخم معده (آنهایی که ناشی از هلیکوباکتر پیلوری هستند)
- عفونت‌ها (شامل مجاری ادراری، واژنی، سینوسی، گوارشی و تنفسی)
- بیماری‌های کبدی
- آلرژی‌ها
برخی از محققان معتقدند که پروبیوتیک‌ها روی سلامت روان، تیزبینی ذهنی، تحمل درد، رفع التهاب، کنترل قند خون و ذخیره‌سازی چربی هم اثرات مثبتی دارند.
عوارض پروبیوتیک
پروبیوتیک‌ها به طور کلی بی‌خطر هستند، اما می‌توانند عوارض و خطراتی داشته باشند. برخی از آن‌ها باعث ایجاد گاز روده و نفخ می‌شوند؛ به خصوص زمانی که برای اولین بار از آن‌ها استفاده می‌کنید. به احتمال زیاد، این عارضه در صورتی رخ می‌دهد که روده حساسی دارید یا دوزهای زیادی از مکمل را مصرف می‌کنید. عوارض جانبی اغلب با گذشت زمان بهبود می‌یابند. اگر فکر می‌کنید پروبیوتیک‌ها باعث ایجاد عوارض می‌شوند، سعی کنید دوز را کاهش دهید یا یک روز در میان از آن‌ها استفاده کنید تا تحمل شما نسبت به هضمشان بالاتر برود.
اگر مشکلی پزشکی دارید یا به طور مرتب دارو مصرف می‌کنید، قبل از شروع استفاده از پروبیوتیک‌ها با پزشک خود صحبت کنید. مکمل پروبیوتیک می‌تواند داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار دهد. اگر بیماری یا آسیب روده‌ای، اچ آی وی، سرطان، سیستم ایمنی ضعیف یا باکتری بیش از حد در روده خود دارید، بدون مشورت با پزشک خود از پروبیوتیک‌ها استفاده نکنید.
آیا مکمل پروبیوتیک با داروهای دیگر تداخل دارد؟
در مصرف هر مکملی باید به تداخل با داروها و قرص‌های مصرفی دیگر دقت کنید. اگر دارویی با مکمل پروبیوتیک تداخل داشته باشد، اثرگذاری آن کم می‌شود و عوارض احتمالاً ناخوشایندی به همراه می‌آورد. از جمله داروهایی که با پروبیوتیک‌ها تداخل دارند، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- آنتی‌بیوتیک‌ها
- کلوتریمازول
- کتوکونازول
- گریزئوفولوین
- نیستاتین
در زمان تجویز دکتر، فهرستی از تمام داروهای مورد استفاده خود (از جمله داروهای تجویزی/بدون نسخه و محصولات گیاهی) را در اختیار او قرار دهید تا به نتیجه‌گیری درباره تجویز مکمل برسد.
چه افرادی نمی‌توانند از قرص پروبیوتیک استفاده کنند؟
کسانی که از سلامت عمومی خوبی برخوردارند، مشکلی بابت مصرف مکمل پروبیوتیک ندارند. اما برخی از افراد باید در این زمینه جانب احتیاط را رعایت کنند. اگر در دسته افراد زیر هستید، نباید به‌سراغ مصرف این مکمل‌ها بروید:
- نوزادان نارس و یا بیمار
- افراد با سیستم ایمنی ضعیف
- افراد مبتلا به عفونت‌های شدید
- اشخاص مبتلا به بیماری‌های التهابی روده شدید
برخی از پروبیوتیک‌ها حاوی پروتئین شیر هستند و در بعضی افراد واکنش‌های آلرژیک به وجود می‌آورند. بنابراین حواستان به این موارد احتیاط باشد و اگر در زمان مصرف، علامت‌هایی مانند تب، لرز، درد عضلانی یا تورم احساس کردید، مصرف مکمل را قطع و با پزشک خود، درباره این وضعیت صحبت کنید.
بهترین مکمل‌های پروبیوتیک موجود در بازار
گزینه‌های مختلفی از مکمل‌های پروبیوتیک در بازار موجود است. باید با مشورت پزشک و متخصص تغذیه، درباره انتخاب گزینه مفید و کاربردی اقدام کنید. در جدول زیر هم اطلاعاتی درباره موارد موجود در بازار آورده‌ایم:
| برند | کشور مبدا | سویه های باکتریایی | کاربردهای اصلی | محصولات محبوب |
|---|---|---|---|---|
| مرک (استرالیا) | استرالیا | متنوع | حفظ سلامت دستگاه گوارش، تقویت سیستم ایمنی | – |
| نیچر اونلی (آمریکا) | آمریکا | تعداد بالا و تنوع گونه‌ای بالا | ارتقای کلی سلامت | – |
| بی اس کی | متنوع | تخصصی برای مصارف مختلف (سیستم ایمنی، گوارش، سلامت بانوان) | – | |
| تک ژن فارما (ایران) | ایران | لاکتوباسیل اسیدوفیلوس، کازئی، بیفیدوباکتر بیفیدوم | قرص پروبیوتیک برای نفخ شکم و مشکلات گوارشی (اسهال، یبوست) | بایوفلورا، بایوفم، بایو آی بی اس |
| زیست تخمیر (ایران) | ایران | لاکتوباسیل اسیدوفیلوس، بیفیدوباکتر | سلامت دستگاه گوارش | لاکتوگام، دیلیست، فمی لاکت |
| گسترش میلاد فارمد (ایران) | ایران | لاکتوباسیل اسیدوفیلوس، بیفیدوباکتر | ارتقای سلامت دستگاه گوارش | پروفم |
| داروسازی امین (ایران) | ایران | لاکتوباسیل اسیدوفیلوس، پاراکازئی، بیفیدوباکتر | ارتقای سلامت دستگاه گوارش، تقویت سیستم ایمنی | – |
| بنیان سلامت کسری (ایران) | ایران | لاکتوباسیل اسیدوفیلوس، رامنوسوس، بیفیدوباکتر | – | پایلوشات |
برندها و محصولات متنوع و مختلفی از مکمل پروبیوتیک خارجی و ایرانی در بازار ایران موجودند. بنا به مشورت متخصص، گزینه مطلوب را تهیه و مصرف کنید.
برای مصرف مکمل پروبیوتیک با چه دکتری مشورت کنید؟
اگر قصد استفاده از مکمل پروبیوتیک را دارید، باید زیر نظر پزشک اقدام به مصرف کنید. برای دریافت مشاوره‌های لازم هم نیاز به مراجعه به دکتر تغذیه یا متخصص گوارش دارید. دکتر تغذیه به خوبی می‌داند که تخصص تغذیه چیست و با شناخت دقیقی که نسبت به مواد لازم برای بهبود گوارش و این سیستم دارد، مکمل‌های مناسبی را در اختیارتان قرار می‌دهد. دکتر گوارش هم با بررسی وضعیت بدن شما می‌تواند قرص پروبیوتیک یا محصولات دیگر آن را تجویز کند. برای اینکه بدانید مکمل پروبیوتیک چیست و بهترین نوع آن را از پزشک دریافت کنید، به سامانه دکتردکتر بروید. در این سامانه اینترنتی، فهرست کاملی از پزشکان با تخصص‌های مختلف وجود دارد. در ضمن، نظرات بیماران پیشین آن‌ها و امتیازاتشان هم ثبت شده است. با شناسایی، هریک از این پزشکان می‌توانید بهترین متخصص را برای مراجعه و دریافت مکمل مناسب انتخاب کنید. نوبت‌دهی از دکتر هم به شکل اینترنتی و آنلاین مقدور خواهد بود. با تجویز دکتر می‌توانید از انواع پروبیوتیک برای بهبود سلامت پوست، گوارش و مشکلات دیگر بهره‌مند شوید.
منابع:
my.clevelandclinic.org
webmd.com
healthline.com
سوالات متداول مکمل پروبیوتیک
از این قرص برای بهبود هاضمه و عملکردهای روده استفاده می‌شود. کاربردهای متنوع دیگری از جمله بهبود سلامت پوست، روان و مشکلاتی نظیر اسهال و یبوست هم با آن امکان‌پذیر است.
زمانی که تعادل باکتری‌های مفید موجود در روده به هم می‌خورد، مکمل‌های پروبیوتیک به بازگشت شرایط به حالت متعادل و طبیعی کمک می‌کنند.
بله، برخی از تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که مصرف قرص پروبیوتیک و مکمل‌های دیگر آن می‌تواند روی روند کاهش وزن اثرگذاری مثبت داشته باشد.
محصولاتی حاوی لاکتوباسیلوس، بیفیدوباکتریوم، ساکارومایسس بولاردی و مکمل پروبیوتیک فمی لاکت از گزینه‌های مطلوب برای مصرف بانوان هستند.
امکان دسترسی به باکتری‌های مفید در لبنیات پروبیوتیک مانند ماست، دوغ کفیر و کلم ترش هم وجود دارد. با مصرف این خوراکی‌ها به سلامت روده و گوارش خود کمک می‌کنید.
