عفونت کلیه از علل تا راه‌های درمان آن

عفونت کلیه چیست و چرا به وجود می‌آید؟ این بیماری چه نشانه‌هایی داشته و چه عوارضی در پی خواهد داشت؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد.

دردی در کمر خود احساس می‌کنید و دائم نیاز به دفع ادرار دارید، می‌ترسید که مبتلا به سنگ کلیه شده باشید یا مشکل دیگری وجود داشته باشید، ولی به این فکر کرده‌اید که شاید مشکل از چیز دیگری باشد؟ یکی از دلایل درد کمر و کلیه عفونت کلیه است که در این مقاله به علائم و نشانه‌های عفونت کلیه می‌پردازیم، توجه داشته باشید که برای تشخیص و درمان این بیماری باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.

عفونت کلیه یا پیلونفریت چیست؟

عفونت کلیه یا پیلونفریت (pyelonephritis) نوعی عفونت مجاری ادراری است که معمولاً در میزراه یا مثانه آغاز شده و به سمت یک یا هر دو کلیه کشیده می‌شود. 

عفونت کلیه، نیازمند توجه پزشکی فوری است. اگر این مشکل به خوبی و به سرعت درمان نشود، عفونت کلیه منجر به آسیب دائمی کلیه‌ها شده و یا اینکه باکتری‌ها می‌توانند وارد جریان خون شده و عفونتی را ایجاد کنند که در نهایت مرگبار خواهد بود.

درمان عفونت کلیه، که معمولاً شامل مصرف آنتی بیوتیک است، ممکن است به بستری شدن در بیمارستان احتیاج داشته باشد.

علائم عفونت کلیه

علائم و نشانه‌های عفونت کلیه شامل:

• تب
• لرز
• درد در کمر، پهلو و کشاله ران
• درد شکمی
• تکرر ادرار
• احساس قوی، شدید و پیوسته برای دفع ادرار
• احساس سوزش و یا درد در هنگام دفع ادرار
• حالت تهوع و استفراغ
• چرک و یا خون در ادرار (hematuria) 
• ادرار کدر و بد بو

چه زمانی برای عفونت کلیه باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت داشتن علائم و نشانه‌های هشدار دهنده حتماً با دکتر عفونت کلیه دیدار کنید. اگر فرد برای عفونت مجاری ادراری تحت درمان قرار گیرد اما هنوز علائم و نشانه‌ها پا بر جا باشد، باید دوباره به پزشک مراجعه کند.

عفونت کلیوی شدید می‌تواند منجر به مشکلات مرگباری شود. در صورتی که فرد به همراه علائم و نشانه‌های عفونت کلیوی، خون در ادرار خود مشاهده کند و یا اینکه حالت تهوع و یا استفراغ داشته باشد باید هر چه سریع‌تر اقدامات درمانی لازم را انجام دهد.

علت عفونت کلیه

باکتری‌ها از طریق میزراه که ادرار را از بدن خارج می‌کند می‌توانند وارد مجاری ادراری شده و سپس تکثیر پیدا کرده و از آن‌جا به سمت کلیه‌ها حرکت کنند. از این عامل به عنوان رایج‌ترین عامل بروز عفونت کلیوی یاد می‌شود.

باکتری‌های ناشی از عفونتی در جای دیگری از بدن هم از طریق جریان خون می‌توانند به کلیه‌ها راه پیدا کنند. با وجود اینکه در این شرایط امکان بروز عفونت کلیوی غیر معمول است ولی این اتفاق رخ می‌دهد. برای مثال اگر مفصل و یا دریچه قلب جایگزین شده عفونی شود، احتمال سرایت این عفونت به کلیه‌ها وجود دارد. در مواقع نادر بعد از جراحی کلیه هم فرد می‌تواند به عفونت کلیه دچار شود.

عواملی که احتمال ابتلا به عفونت کلیه را افزایش می‌دهند

عواملی که شخص را مستعد ابتلا به عفونت کلیه می‌کند، عبارتند از:

• زن بودن: میزراه زنان کوتاه‌تر از مردان است و همین امر هم راه را برای باکتری‌ها برای رسیدن از خارج بدن به سمت مثانه آسان‌تر می‌کند. نزدیکی میزراه به واژن و مقعد هم همچنین امکان و فرصت دیگری را برای باکتری‌ها فراهم می‌کند تا وارد مثانه شوند.

باکتری در مثانه ایجاد عفونت کرده و این عفونت می‌تواند به سمت کلیه‌ها هم حرکت کند. زنان باردار در معرض خطر بیش‌تر ابتلا به عفونت کلیوی قرار دارند.

• مسدود بودن مجاری ادراری: این انسداد هر آن چیزی را که جریان ادرار را کند کرده و یا توان خالی کردن مثانه در زمان دفع ادرار را کاهش می‌دهد را شامل می‌شود. سنگ کلیه، وجود اختلال و ناهنجاری‌ در ساختار مجرای ادرار و در مردان پروستات بزرگ شده از عوامل مسدود کننده‌ی مجرای اداری هستند. درصورت ابتلا به سنگ کلیه باید به درمان فوری سنگ کلیه اهمیت داد، تا مانع از مشکلات حادتری شد.

• سیستم ایمنی ضعیف: بیماری‌هایی همچون دیابت و اچ آی وی/ ایدز باعث نقص سیستم ایمنی بدن می‌شوند. گروهی از داروها همچون داروهایی که برای جلوگیری از پس زدن عضو پیوندی تزریق می‌شوند هم دارای اثری مشابه هستند.

• آسیب دیدگی عصب اطراف مثانه: آسیب عصبی و یا نخاعی ممکن است مانع از این شود که فرد متوجه عفونت مثانه خود باشد، به همین دلیل امکان بروز عفونت کلیوی متعاقب آن هم وجود خواهد داشت.

• استفاده از کاتتر ادراری برای مدتی: کاتترهای ادراری برای تخلیه ادرار از مثانه استفاده می‌شوند. در طول و بعد از برخی از عمل‌های جراحی و یا برای انجام برخی اقدامات تشخیصی کاتتر گذاری انجام می‌شود‌. زمانی که فرد قادر به ترک تخت هم نباشد کاتتر گذاری برای تخلیه ادرار انجام می‌شود

• داشتن مشکلاتی که باعث می‌شود ادرار به سمت اشتباه جریان پیدا کند: در ریفلاکس ادراری (vesicoureteral reflux) مقدار کمی ادرار از مثانه به سمت میزنای و سپس کلیه برمی‌گردد. افراد مبتلا به ریفلاکس ادراری در طی دوران کودکی و بزرگسالی در معرض ابتلا به عفونت کلیه قرار دارند.

مشکلات و عوارض عفونت کلیه

اگر عفونت کلیوی درمان نشده باقی بماند، منجر به بروز مشکلات جدی، مانند:

• اسکار کلیه: که خود منجر به بیماری مزمن کلیوی، فشار خون بالا و نارسایی کلیوی خواهد شد.
• مسمومیت خونی: کلیه‌ها مواد زاید را از خون تصفیه کرده و خون تصفیه شده را به سایر نقاط بدن می‌رسانند. داشتن عفونت کلیوی باعث می‌شود که باکتری‌ها وارد جریان خون شوند.
• مشکلات بارداری: زنانی که در طی دوران بارداری به عفونت کلیوی مبتلا می‌شوند، بیش‌تر از دیگران در معرض خطر به دنیا آوردن نوزادی با وزنی کم‌تر از حد طبیعی هستند.

پیشگیری از عفونت کلیوی

با انجام اقداماتی برای جلوگیری از ابتلا به عفونت مجاری ادراری، می‌توان خطر ابتلا به عفونت کلیوی را کاهش داد. زنان به صورت خاص می‌توانند با انجام کارهای زیر خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری را در خود کاهش دهند.

• نوشیدن مایعات به طور خاص آب: مایعات به خارج کردن باکتری‌ها از بدن در زمان دفع ادرار کمک می‌کند.
• دفع ادرار بلافاصله بعد از احساس نیاز: دفع ادرار خود را به تاخیر نیندازید.
• خالی کردن مثانه بعد از رابطه جنسی منجر به دخول: خالی کردن مثانه بلافاصله بعد از رابطه جنسی منجر به دخول میزراه را از باکتری‌ها خالی کرده و خطر بروز عفونت را کاهش خواهد داد.

• پاک کردن ناحیه تناسلی به شیوه درست: بعد از دفع ادرار و مدفوع، ناحیه‌ی تناسلی را از جلو به عقب تمیز کنید و دستمال بکشید. این کار از گسترش باکتری‌ها به سمت میزراه جلوگیری می‌کند.
• پرهیز از استفاده از مواد خوشبو کننده در ناحیه تناسلی: استفاده از محصولاتی مانند اسپری‌های خوشبو کننده در ناحیه تناسلی ممکن است بسیار تحریک کننده باشد.

تشخیص عفونت کلیه

برای اینکه پزشک تشخیص دهد که فرد به عفونت کلیوی یا سنگ کلیه مبتلا است، از بیمار نمونه ادرار گرفته می‌شود‌‌. نمونه ادرار جهت وجود باکتری، خون و چرک بررسی می‌شود‌. همچنین از بیمار خون گرفته می‌شود تا در آزمایشگاه کشت شود. کشت خون به تشخیص باکتری‌ها و دیگر اورگانیسم‌ها در خون کمک می‌کند.

دیگر تست‌های تشخیصی عبارتند از سونوگرافی، سی‌تی اسکن و یا دیگر انواع عکس رادیولوژی اشعه ایکس که به آن سیستوگرافی با ماده حاجب (voiding cystourethrogram) گفته می‌شود. در این روش به فرد ماده حاجب رنگی تزریق می‌شود و زمانی که مثانه پر است و در حین تخلیه عکس رادیولوژی از آن گرفته می‌شود.

درمان عفونت کلیه

پزشک معالج برای درمان عفونت کلیه بسته به شدت آن راهکارهای متفاوتی را تجویز خواهد کرد شامل:

آنتی بیوتیک‌ 

آنتی بیوتیک‌ها اولین راه درمان عفونت کلیوی هستند. اینکه فرد چه دارویی را به چه مدت مصرف کند، بسته به وضعیت سلامتی و باکتری پیدا شده در تست ادرار دارد.

معمولاً علائم و نشانه‌های عفونت کلیوی بعد از چند روز از شروع فرایند درمان برطرف می‌شوند. اما فرد برای یک هفته و یا حتی بیشتر باید به مصرف آنتی بیوتیک ادامه دهد. حتی اگر فرد احساس بهبودی داشته باشد، باید آنتی بیوتیک‌های تجویزی را به صورت کامل مصرف کند‌.

پزشک گاهی برای اینکه مطمئن شود که عفونت به صورت کامل از بین رفته است، آزمایش کشت ادرار را تکرار خواهد کرد‌. اگر عفونت همچنان وجود داشته باشد، فرد باید به مدت طولانی‌تری آنتی بیوتیک مصرف کند‌. 

بستری شدن در بیمارستان در موارد عفونت کلیوی شدید

اگر عفونت کلیوی شدید باشد، پزشک بیمار را در بیمارستان بستری خواهد کرد‌. در این مقطع درمان شامل آنتی بیوتیک و سرم‌هایی این که از فرد به صورت درون وریدی از طریق بازو دریافت می‌کند. اینکه فرد تا چه مدت باید در بیمارستان بستری باشد به شدت عارضه بستگی دارد.

درمان برای عفونت کلیوی تکرار شونده 

مشکلات زمینه‌ای مانند مجرای ادراری تغییر شکل یافته باعث می‌شود که فرد مرتب به عفونت کلیوی مبتلا شود. در این شرایط بیمار به جراح دستگاه ادراری و یا متخصص بیماری‌های کلیه ارجاع داده می‌شود. در این شرایط برای اصلاح ناهنجاری‌های ساختاری ممکن است فرد به جراحی نیاز داشته باشد.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی برای درمان عفونت کلیه

برای کم کردن شدت ناراحتی بیمار تا زمان بهبود کامل عفونت کلیوی، اقدامات زیر کمک کننده خواهند بود:

• استفاده از کمپرس گرم: برای کم کردن درد از پدهای حرارتی گرم استفاده کنید. قرار دادن این پدها روی شکم، کمر و پهلو بسیار کمک کننده خواهد بود.
• استفاده از داروهای مسکن: برای کم کردن شدت تب و ناراحتی ناشی از عفونت کلیوی می‌توان از داروهای مسکن غیر آسپرینی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کرد.
• هیدراته ماندن: نوشیدن مایعات به اندازه کافی به بدن کمک می‌کند تا باکتری‌ها را از مجاری ادراری خارج کند. از مصرف قهوه و الکل تا زمانی که عفونت به صورت کامل برطرف نشده است، خودداری کنید. این مواد ممکن است باعث بیش‌تر شدن احساس نیاز به دفع ادرار شوند.

آماده شدن برای ملاقات با پزشک

بیمار ابتدا ممکن است به پزشک عمومی مراجعه کند. اگر پزشک احساس کند که این عفونت به سمت کلیه‌ها گسترش پیدا کرده است، فرد را به متخصص اورولوژی ارجاع خواهد داد.

کاری که بیمار باید انجام دهد:

زمانی که برای گرفتن وقت ملاقات با مطب پزشک تماس می‌گیرید از او بپرسید که آیا باید اقدام خاصی را پیش از مراجعه انجام دهید یا خیر. گاهی لازم است که برای انجام آزمایش‌های خاصی ناشتا باشید و بعد به مطب مراجعه کنید

لیستی از موارد زیر تهیه کنید:

• علائم و نشانه‌ها، حتی مواردی که به نظر به مشکل شما ارتباطی ندارد و زمانی که برای اولین بار این علائم آغاز شده‌اند.
• اطلاعات شخصی مهم شامل تغییرات مهم زندگی، شریک جنسی جدید و هر تغییری که به نظر شما با عفونت مجاری ادراری و عفونت کلیوی مرتبط باشد.
• تمام داروها، ویتامین‌ها و دیگر مکمل‌های مصرفی به همراه دوز مصرفی آن‌ها
• سوالاتی که قصد پرسیدن آن‌ها را دارید

در هنگام ملاقات با پزشک یکی از اعضای خانواده و دوستان خود را همراه داشته باشید. این کار به شما کمک خواهد کرد که اطلاعات رد و بدل شده را بهتر به خاطر بیاورید.

در مورد عفونت کلیوی سوالاتی که می‌توانید بپرسید، شامل:

• عامل احتمالی بروز عفونت کلیوی چیست؟
• چه آزمایش‌هایی باید انجام داد؟
• چه روش‌های درمانی را پیشنهاد می‌کنید؟
• عوارض جانبی این درمان‌ها کدام اند؟
• آیا نیازی به بستری شدن در بیمارستان وجود دارد؟
• چگونه می‌توان از بروز عفونت کلیوی در آینده جلوگیری کرد؟
• من به بیماری‌های دیگری هم مبتلا هستم، چگونه می‌توانم این دو را در کنار هم کنترل و مدیریت کنم؟
• از طریق چه وبسایت و یا منابع چاپی می‌توان اطلاعات بیشتری در مورد بیماری به دست آورد؟

اگر به جز این‌ها، سوالات دیگری در ذهن دارید حتماً بدون معطلی آن‌ها را با پزشک خود در میان بگذارید.

از پزشک چه انتظاری باید داشت؟

پزشک سوالات زیر را مطرح می‌کند:

• آیا علائم شما ادامه دار هستند و یا اینکه گهگاه رخ می‌دهند؟
• علائم و نشانه‌های بیماری تا چه حد جدی هستند؟
• چه عواملی موجب بدتر شدن و یا بهتر شدن علائم بیماری می‌شوند؟

منبع:

mayoclinic