حساسیت به گرده و گل چطور ایجاد می‌شود؟

معمولا در فصل بهار، افراد بسیاری علائم حساسیت به گرده را از خود نشان می‌دهند. این اتفاق به‌دلیل تولید گرده گیاهان است و باعث آبریزش بینی، خارش چشم، تنگی نفس، عطسه و گرفتگی بینی می‌شوند. گرده گیاهان پودر زردرنگی است که با باد یا از سوی پرندگان، حشرات یا حیوانات دیگر از گیاهی به گیاه دیگر منتقل می‌شود. انتشار گرده برای کسانی که دچار حساسیت هستند، عوارض ناخوشایند و آزاردهنده‌ای به‌همراه می‌آورد. حساسیت به گرده، به‌شکل فصلی در طول سال تجربه می‌شوند.

برای درمان حساسیت به گل و گرده، باید از داروهای ضدآلرژی مانند دیفن‌هیدرامین، آنتی‌هیستامین یا داروهای ضداحتقان مختلف استفاده کنید. در صورت کافی‌نبودن درمان‌های اولیه، نیاز به تزریق آمپول هم پیش می‌آید. نظافت منزل و محیط، استفاده از تصفیه‌کننده‌های هوا و شست‌وشوی لباس‌های بیرون هم از راه‌های درمان خانگی این وضعیت است.

در این مقاله از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، درباره علائم، علل، انواع حساسیت به گرده‌ها، درمان‌ها و روش‌های پیشگیری از آلرژی به گرده و گل می‌خوانید. مطالعه این مطلب به حدود ۴ دقیقه زمان نیاز دارد.

اگر درباره حساسیت به گرده گیاهان و اثرات آن روی سیستم ایمنی بدن و موضوعات دیگر مربوط به آلرژی به گل و گرده سوالی دارید، در انتهای مقاله بپرسید. 

حساسیت به گرده چیست؟

گرده، پودر بسیار ریزی است که از سوی درختان، گل‌ها و علف‌های هرز برای بارور‌کردن سایر گیاهان از همان گونه تولید می‌شود. یکی از شایع ترین علل بروز آلرژی یا همان حساسیت هم گرده‌ها هستند. بسیاری از افراد با تنفس گرده‌ها دچار مشکل می‌شوند و سیستم ایمنی بدنشان به دردسر می‌افتد.به طور معمول، این سیستم با دفاع از بدن در برابر مزاحمان مضر مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها از بروز انواع بیماری جلوگیری می‌کند.

در افراد مبتلا به حساسیت به گرده، سیستم ایمنی به اشتباه گرده‌های بی‌ضرر را به‌عنوان مزاحمی خطرناک شناسایی می‌کند. در نتیجه، این سیستم شروع به تولید مواد شیمیایی از جمله هیستامین برای مبارزه با گرده ‌ها می‌کند. به چنین روندی واکنش آلرژیک گفته می‌شود. به نوع گرده‌ای که باعث بروز حساسیت می‌شود هم آلرژن می‌گویند. واکنش آلرژیک با علائمی مانند آبریزش چشم و بینی همراه است.

این حساسیت در بهار می‌تواند منجر به بروز علائم حساسیت فصلی شود.

چه گیاهانی باعث حساسیت به گرده می‌شوند؟

صدها گونه گیاهی وجود دارند که گرده‌ها را در هوا آزاد می‌کنند و باعث واکنش‌های آلرژیک می شوند. برخی از گیاهان حساسیت‌زا، عبارتند از:

• درخت توس
• درخت بلوط
• چمن
• گیاه ابروسیا

گرده غان،  یکی از شایع‌ترین آلرژن‌های موجود در هوا در فصل بهار است. با شکوفه‌دادن درختان توس، دانه‌های ریز گرده آزاد به هوا راه پیدا می‌کنند. این گرده‌ها با باد پراکنده و در محیط پخش می‌شوند. یک درخت توس می‌تواند ۵.۵ میلیون دانه گرده تولید کند.

البته گرده بلوط در مقایسه با گرده درختان دیگر، حساسیت بیشتری ایجاد می‌کند و ماندگاری‌ آن در هوا هم زیاد است. چمن‌ها هم در ماه‌های بهار و تابستان باعث بروز حساسیت به گرده می‌شوند.

انواع مختلفی از چمن وجود دارد و فقط تعداد اندکی از آن‌ها، مانند چاودار چندساله و علف برمودا می‌توانند باعث بروز حساسیت شوند. گیاهان ابروسیا هم علف‌های هرزی هستند که بیشترین احتمال ایجاد آلرژی را به‌همراه می‌آورند.

حساسیت به گل نرگس، داوودی و گل محمدی هم در برخی از افراد دیده می‌شود. علائم حساسیت به گل نرگس و موارد دیگر هم می‌تواند آرامش فرد مبتلا را به‌شدت به‌هم بزند.

آلرژی به گرده گل و گیاه چند نوع دارد؟

انواع آلرژی‌ به گل و گیاه، بسته به نوع گیاه، شدت و مدت زمان آن‌ها، گونه‌های متفاوتی دارد. در مجموع، سه نوع آلرژی گیاهی وجود دارد:

• آلرژی به گرده درختان؛ این نوع آلرژی معمولاً در اوایل بهار شروع می‌شود، هنگامی که درختان شروع به گرده‌افشانی می‌کنند.
• آلرژی به گرده چمن‌ها؛ این نوع آلرژی در اواخر بهار و اوایل تابستان شایع است.
• آلرژی به گرده علف‌های هرز؛ این نوع آلرژی بیشتر در اواخر تابستان و پاییز رخ می‌دهد.

ورود گرده به گلو در بعضی از افراد منجر به بروز آلرژی گلو می‌شود بنابراین بهتر است برای تشخیص نوع آلرژن و بررسی حساسیت به پزشک مراجعه نمایید.

علائم حساسیت به گرده

اگر دچار حساسیت به گرده شده باشید، احتمالاً علائم حساسیت به گیاهان مانند موارد زیر در شما دیده شوند:

• عطسه‌کردن
• گرفتگی بینی
• آبریزش بینی
• چشمان اشک آلود
• خارش گلو و چشم
• خس‌خس سینه

گرده گل، علائمی مانند آسم از جمله افزایش سرفه و خس‌خس سینه را تشدید می‌کند. علائم حساسیت به گل محمدی و موارد مشابه آزاردهنده‌اند و گاهی‌اوقات، قابل تحمل نیستند.

علت حساسیت به گرده‌ها چیست؟

آلرژی به گرده، زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه گرده را به عنوان ماده‌ای خطرناک شناسایی کند. مشخص نیست که چه چیزی باعث هر نوع آلرژی، از جمله آلرژی به گرده می‌شود. کارشناسان معتقدند که ژنتیک در این زمینه نقش دارد. گیاهان زیر از جمله عوامل شایع حساسیت به گرده و گل هستند:

• گل داوودی
• گل محمدی
• گل آفتابگردان
• گل همیشه‌بهار
• گیاه کاسنی
• علف‌های هرزی مانند ابروسیا

گیاهانی که در برخی از داروهای گیاهی مورد استفاده قرار می‌گیرند، مانند اکیناسه، قاصدک، بابونه، تب، خار مریم و افسنطین هم از دلایل ایجاد حساسیت هستند.

حساسیت به گرده گیاهان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشکان عمومی می‌توانند حساسیت به گرده را تشخیص دهند. با‌این‌حال، ممکن است برای تایید تشخیص، نیاز به آزمایش‌های بیشتری باشد و از پزشک متخصص حساسیت و بیماری‌های مشابه کمک گرفته شود. آزمایش آلرژی معمولاً شامل این مراحل است:

• از بیمار در مورد سابقه پزشکی و علائمش سوال می‌شود؛ مثلاً وضعیت از چه زمانی شروع شده، چه مدت طول کشیده و اینکه آیا همیشه وجود دارد یا در زمان‌های خاصی از سال بهتر یا بدتر می‌شود.
• تست پوستی برای تعیین آلرژن خاصی که باعث علائم می شود هم گام بعدی تشخیص است. در طول این روش، نواحی مختلف پوست را سوراخ و مقدار کمی از انواع مختلف آلرژن را وارد آن می‌کنند.
• اگر بیمار به مواد حساسیت داشته باشد، در عرض ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در محل ورود آلرژن به بدن او قرمزی، تورم و خارش ایجاد می‌شد. ممکن است، برآمدگی و کهیر هم به‌وجود بیاید.

امکان انجام تست حساسیت با آزمایش خون هم وجود دارد.

درمان حساسیت به گرده

اگر با وجود انجام اقدامات پیشگیرانه همچنان علائمی را تجربه می‌کنید، انواع درمان خانگی حساسیت به گل و گیاه یا روش‌های پزشکی می‌توانند به بهبود وضعیتتان کمک کنند. روش‌های مختلفی برای درمان حساسیت به گرده گیاهان وجود دارد؛ پزشکی و دارویی، خانگی و طب سنتی. البته در ابتدا، بهترین کار، مراجعه به دکتر آلرژی برای درمان حساسیت به گرده است. این که چرا باید به این تخصص مراجعه کنید را در مطلب تخصص آلرژی چیست دکتردکتر، خواهید خواند.

در ادامه از روش‌های درمان حساسیت به گرده گل و گیاهان می‌خوانید.

درمان دارویی حساسیت به گرده

چند داروی درمان حساسیت به گل و گیاه بدون نسخه (OTC) برای درمان حساسیت به گل و گرده در دسترس هستند، از جمله:

داروهایی که ترکیبی از نوعی آنتی‌هیستامین و ضداحتقان هستند، مانند فکسوفنادین و لوراتادین هم برای درمان آلرژی کاربرد دارند. اسپری‌های بینی و قطره‌های چشمی هم در برخی موارد استفاده می‌شوند.

درمان پزشکی حساسیت به گرده

اگر داروها برای کاهش علائم حساسیت کافی نباشند، احتمال دارد که تزریق واکسن آلرژی توصیه شود. واکسن‌های آلرژی نوعی ایمونوتراپی به‌شمار می‌روند. منظور چیست؟‌ یعنی مجموعه‌ای از آلرژن‌ها به بدن تزریق می‌شوند و مقدار آن هربار، به‌تدریج بیشتر می‌شود. این واکسن‌ها پاسخ سیستم ایمنی بدن به آلرژن را اصلاح می‌کنند و به کاهش شدت واکنش‌های حساسیت کمک می‌کنند.

بنا به توصیه آکادمی آلرژی، آسم و ایمونولوژی آمریکا (aaaai)،

ممکن است یک سال پس از شروع تزریق واکسن‌های آلرژی، تسکین کامل حاصل شود. شاید درمان در مجموع، ۳ تا ۵ سال ادامه داشته باشد.

واکسن آلرژی برای کودکان کمتر از ۵ سال توصیه نمی‌شود.

درمان خانگی حساسیت به گرده

بعضی از انواع درمان خانگی حساسیت به گل و گیاه هم می‌توانند به تسکین علائم حساسیت به گرده کمک کنند:

• شستن هر لباسی که در بیرون پوشیده شده است.
• استفاده از تهویه مطبوع در خودرو و منزل
• خشک‌کردن لباس در خشک‌کن
• استفاده از دستگاه تهویه هوا
• جاروبرقی مرتب محیط
• شست‌وشوی بینی

این روش‌ها، به کنترل علائم آلرژی تاحد زیادی کمک می‌کنند.

روش‌های پیشگیری از حساسیت به گرده

بهترین راه برای جلوگیری از بروز علائم آلرژی به گرده، اجتناب از محرک‌ها است. اگرچه دوری از گرده‌ها دشوار است، اما باید امکان قرارگرفتن در معرض آن‌ها را با رعایت موارد زیر به کمترین میزان رساند:

• ماندن در خانه در روزهایی با وزش باد شدید
• پرهیز از انجام کارهای باغبانی در فصل‌های بهار و تابستان
• بستن درها و پنجره‌ها
• استفاده از ماسک
• مصرف داروهای ضد حساسیت
• استفاده از ماسک نانو و جلوگیری از ورود ذرات به دستگاه تنفس

همچنین استفاده از تصفیه‌کننده‌های هوا داخلی، می‌تواند غبار گرده‌ها را از هوا حذف کند و کیفیت هوای درون منزل را بهبود بخشد.

آیا مقابله با حساسیت به گرده آسان است؟

حساسیت به گرده در فصل‌هایی خاص بیشتر رخ می‌دهد. معمولاً در بهار که گیاهان تازه و متنوعی می‌رویند، حساسیت به گل و گرده گیاهان شایع‌تر است. علت حساسیت به گرده‌ گیاهان هنوز آنچنان مشخص نیست، اما به‌دلیل واکنش سیستم ایمنی بدن به آلرژن‌هایی مانند گرده‌ها مشکلاتی مانند آبریزش بینی، خارش چشم، تنگی نفس، عطسه و مشکلاتی مانند آسم آلرژیک، رینیت آلرژیک و… رخ می‌دهند.

برای پیشگیری از حساسیت به گرده‌ها باید کاهش تماس با گرده‌ها را در نظر بگیرید. در صورتی که حساسیت به گل و گیاهان بسیار شدید باشد هم نیاز به مراجعه به متخصص آلرژی پیدا می‌کنید. متخصصان با تشخیص انواع حساسیت به گرده‌ها و مرور علائم حساسیت به گرده‌ها داروهای ضدآلرژی یا روش‌های ایمونوتراپی را به‌کار می‌گیرند. با درمان حساسیت به گرده، از شدت علامت‌های آن کم می‌شود.

برای پیداکردن بهترین متخصصان می‌توانید از سامانه دکتردکتر هم کمک بگیرید. دکتردکتر بستری آنلاین برای پیداکردن بهترین متخصصان در حوزه‌های درمانی مختلف است. برای یافتن بهترین پزشکان جهت درمان آلرژی به گرده و گل روی دکتردکتر حساب کنید.

منابع:

betterhealth.vic.gov.au

acaai.org

سوالات متداول حساسیت به گرده