گرده گیاهان، اصلی‌ترین علت حساسیت بهاری در افراد است. بروز علائم حساسیت بهاری همچون عطسه‌های مکرر، خارش بینی و چشم، خس‌خس سینه، تنگی نفس و حساسیت پوستی فصل بهار می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد.
حساسیت در فصل بهار از بزرگترین چالش‌هایی است که افراد در این فصل تجربه میکنند. مراجعه به پزشک برای تشخیص حساسیت بهاری، به‌ویژه حساسیت بهاری نوزاد و حساسیت بهاری کودکان بسیار ضروری است. او با تجویز انواع روش‌های درمان حساسیت بهاری، همچون کاهش تماس با آلرژن‌ها، مصرف دارو و درمان‌های خانگی به کاهش علائم حساسیت گرده کمک می‌کند.
در این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، درباره آلرژی بهاری، علل و علائم آن، روش‌های تشخیص، درمان‌های دارویی و پیشگیری از حساسیت بهاری صحبت کرده‌ایم. مطالعه این مقاله، حدودا به 6 دقیقه زمان نیاز دارد.
سوالات خود را در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید تا پزشک به آن پاسخ دهد.
حساسیت بهاری یا حساسیت در فصل بهار چیست؟
حساسیت بهاری، یک واکنش آلرژیک است که در برخی افراد، با آغاز فصل بهار رخ می‌دهد. در این فصل، گرده‌های ناشی از گل‌دهی و گرده‌افشانی درخت‌ها، گیاهان و چمن‌ها، در هوا به صورت شناور وجود دارند.
زمانی که این گرده‌های معلق در هوا، وارد مجرای تنفسی برخی افراد می‌شوند، سیستم ایمنی بدن آن‌ها، گرده‌ها را به‌عنوان تهدید در نظر می‌گیرد. وجود این آلرژن‌ها در بدن افراد، باعث تولید هیستامین و درنتیجه، بروز علائم حساسیت به گرده همچون سرفه، عطسه و آبریزش بینی می‌شود.
چه گل‌ها و گیاهانی باعث حساسیت بهاری می‌شوند؟
در فصل بهار ،گرده گیاهان همچون انواع گل‌ها، چمن‌ها و درخت‌ها، توسط باد در هوا پراکنده می‌شوند. این گرده‌ها می‌توانند باعث بروز آلرژی بهاری در انسان شوند. برخی از این گیاهان و گل‌ها شامل موارد زیر هستند:
- انواع درختان در اوایل بهار؛ همچون درخت بید، بلوط، افرا، کاج، زبان گنجشک، راش، سرو، زیتون، چنار و صنوبر
- انواع چمن در اواخر بهار تا میانه تابستان؛ همچون چمن تیموتی، برمودا و چاودار
- انواع گل‌ها و گیاهان در طول فصل بهار؛ گیاهان با گل‌های رنگارنگ و کوچک همچون بابونه، تاج‌خروس و داوودی
انواع گل‌ها، درخت‌ها و چمن‌هایی که می‌توانند موجب حساسیت بهاری شوند، بسته به شرایط آب‌وهوایی و پوشش گیاهی هر منطقه متفاوت هستند. همچنین طبق تحقیقات انجام شده، تنها حدود 12 درصد گیاهان، گرده‌های خود را به کمک باد در محیط زندگی ما پخش میکنند. اما همین مقدار برای بروز علائم آلرژی، کافی است.
آیا بین حساسیت بهاری و پاییزی تفاوتی وجود دارد؟
مهم‌ترین تفاوت بین آلرژی‌های بهاری و پاییزی، نوع آلرژنی است که در هوا شناور هستند و وارد مجاری تنفسی انسان می‌شوند. در فصل بهار، گرده درختان و چمن‌ها، آلرژن‌های اصلی تحریک‌کننده هستند؛ درحالی‌که جزء اصلی آلرژن‌های پاییزی، گرده علف‌های هرز همچون ابروسیا است. این علف‌ها در پاییز فعالیت بیشتری دارند. هر گیاه ابروسیا، به‌تنهایی می‌تواند یک میلیارد دانه حساسیت‌زا در فضا آزاد کند.
بنابر آخرین تحقیقات ارائه شده در سال 2024 توسط مرکز پزشکی دانشگاه روچستر (urmc)، گرم شدن هوا، تاثیر زیادی روی بیشتر شدن آلرژی دارد.
برای همین می‌توان گفت که علاوه‌بر گیاهان و گرده‌افشانیشان، گرمی و سردی هوا هم روی شدت حساسیت بهاری تاثیر می‌گذارد.
انواع حساسیت بهاری
آلرژن‌های شایع فصل بهار، می‌توانند باعث بروز انواع حساسیت بهاری در انسان همچون رینیت آلرژیک، حساسیت‌های پوستی و کهیر شوند. به معرفی رایج‌ترین انواع آلرژی بهاری و علائم آن‌ها در جدول زیر پرداختیم:
| انواع حساسیت‌های بهاری | علائم |
| رینیت آلرژیک (تب یونجه) | عطسه، خارش و آبریزش بینی، خارش چشم، خستگی |
| کنژونکتیویت آلرژیک (حساسیت چشم‌ها) | قرمزی، خارش و سوزش چشم‌ها، اشک‌ریزی و تورم پلک‌ها |
| آسم آلرژیک | سرفه، خس‌خس سینه، تنگی نفس و احساس فشار در قفسه سینه |
| درماتیت آتوپیک (اگزما) | خارش، پوسته‌پوسته شدن و قرمزی پوست |
| کهیر | برآمدگی‌های قرمز و خارش‌دار در نقاط مختلف بدن |
بیشتر انواع حساسیت‌های بهاری، در فصل بهار و مواجهه با آلرژن‌های این فصل، شدت پیدا میکنند.
علائم حساسیت بهاری
زمانی که سیستم ایمنی بدن انسان، به گرده گل‌ها، درختان و چمن‌ها، هاگ‌های کپک و سایر آلرژن‌های معلق در هوا، واکنش بیش از حد نشان می‌دهد، می‌توان گفت او به آلرژی بهاری مبتلا شده است. برای آنکه بدانیم علائم حساسیت فصلی بهار چیست، در ادامه به رایج‌ترین این نشانه‌ها اشاره کرده‌ایم:
- علائم تنفسی؛ شامل عطسه‌های مکرر، آبریزش و گرفتگی بینی، خارش بینی، دهان، گلو و گوش، سرفه‌های شدید و خشک و خس‌خس سینه
- نشانه‌های حساسیت بهاری چشم؛ خارش، سوزش و قرمزی چشم‌ها، تولید و ترشح بیش از حد اشک، تورم پلک‌ها به‌ویژه هنگام صبح
- علائم حساسیت بهاری پوست؛ پوسته‌پوسته شدن، خارش و برآمدگی‌های قرمز روی پوست و کهیر
- علائم عمومی؛ احساس خستگی و کسالت، سردردهای ناشی از گرفتگی سینوس‌ها و کاهش کیفیت خواب
شدت علائم آلرژی فصلی بهار، از خفیف تا شدید، متغیر هستند. در صورت بروز این علائم، مراجعه به پزشک برای کنترل آن‌ها ضروری است.
علل ایجاد آلرژی بهار
در فصل بهار، سیستم ایمنی بدن انسان، به‌اشتباه، ذرات موجود در هوای استنشاقی را به‌عنوان تهدید تلقی می‌کند و با تولید آنتی‌بادی‌ها به این ذرات بیگانه واکنش نشان می‌دهد. تولید آنتی‌بادی‌ها، ترشح موادشیمیایی به‌نام هیستامین و بروز علائم حساسیت به فصل بهار را در پی دارد. در ادامه علل ایجاد حساسیت فصلی در بهار را بررسی کرده‌ایم:
- افزایش دما؛ با گرم‌تر شدن هوا در فصل بهار، گیاهان شروع به رشد و گرده‌افشانی میکنند.
- بارندگی‌های بهاری؛ باران‌های بهاری، باعث رشد سریع‌تر گیاهان و افزایش گرده‌های تولیدی می‌شود.
- بادهای بهاری؛ به دلیل سبک بودن دانه‌های گرده، بادهای بهاری به‌راحتی می‌تواند تا فواصل زیادی آن‌ها را جابه‌جا کند.
- افزایش گرده‌ها؛ درختان، چمن‌ها و انواع گیاهان در فصل بهار، گرده‌های بسیار زیادی را برای تولیدمثل آزاد میکنند که به‌راحتی وارد سیستم تنفسی انسان می‌شوند.
- هاگ‌های کپک؛ فصل بهار، شرایط بسیار مطلوبی همچون گرما و رطوبت هوا برای رشد کپک‌ها دارد.
- کنه‌های گردوغبار؛ کنه‌های موجود در گردوغبار، در تمام طول سال می‌توانند باعث آلرژی در انسان شوند. اما آلودگی هوا با کنه‌های گردوغبارها، در فصل بهار بسیار بیشتر از فصل‌های دیگر است.
شناخت علل ایجاد آلرژی بهاری، می‌تواند به پزشک، برای توصیه مناسب‌ترین روش درمان حساسیت بهاری کمک کند.
پیشگیری از حساسیت بهاری
انجام اقدامات پیشگیرانه از حساسیت بهاری، می‌تواند به مدیریت بهتر علائم آلرژی و عدم‌نیاز شما به درمان کمک کند. به برخی از کارآمدترین این اقدامات در ادامه اشاره کردیم:
- اجتناب از تماس با آلرژن‌ها؛ با انجام اقداماتی همچون ماندن در خانه در روزهای پرگردوغبار، بستن پنجره‌های خانه و خودرو و استفاده از تصفیه‌کننده هوا برای حذف گرده‌ها از هوای تنفسی شما
- استحمام و تعویض لباس؛ دوش گرفتن پس از بازگشت به خانه و زدودن گرده‌ها از لباس‌ها
- شستشوی منظم مجرای تنفسی؛ پاک‌سازی مجرای بینی با استفاده از آب‌نمک
- استفاده از کلاه، ماسک و عینک؛ حفاظت چشم‌ها، صورت و بینی در برابر گرده‌های شناور در فضا
- جاروکردن منظم خانه؛ با استفاده از جاروبرقی برای کاهش گرده در خانه و روی مبلمان
- نگهداری لباس‌ها و رخت‌خواب‌ها در محیط بسته؛ جلوگیری از تماس آن‌ها با هوای حامل آلرژن‌ها
- پیگیری سطح کیفیت هوا؛ آگاهی از شرایط آلودگی هوا در منطقه خود به آلرژن‌ها، با استفاده اپلیکیشن‌ها و سایت‌های مرتبط
- مشورت با متخصص آلرژی؛ مراجعه به یک متخصص برای ارزیابی حساسیت‌ها، پیشگیری و درمان آلرژی بهار
با رعایت این توصیه‌ها و پیشگیری‌ها، افراد می‌توانند تا حد زیادی واکنش‌های سیستم ایمنی بدن خود به آلرژن‌ها را کاهش دهند.
راه‌های تشخیص حساسیت به فصل بهار
مراجعه به پزشک و انجام ترکیبی از معاینات و انواع تست حساسیت، می‌تواند به تشخیص حساسیت بهاری کمک کند. در ادامه مهم‌ترین اقدامات برای تشخیص حساسیت به فصل بهار را معرفی کردیم:
- معاینه اولیه پزشک؛ در این مرحله، پزشک درباره علائم حساسیت بهاری و زمان بروز آن‌ها و همچنین سابقه خانوادگی بیمار اطلاعاتی به‌دست می‌آورد.
- معاینه فیزیکی؛ پزشک، بینی، چشم و پوست بیمار را برای یافتن شواهد آلرژیک معاینه می‌کند.
- آزمایش‌های پوستی؛ در این آزمایش، آلرژن‌های مختلف را روی خراش ایجادشده بر پوست قرار می‌دهند. قرمز و ملتهب شدن این ناحیه، نشانه حساسیت به فصل بهار است.
- آزمایش خون؛ این آزمایش را با هدف اندازه‌گیری میزان آنتی‌بادی‌های بدن بیمار انجام می‌دهند.
- ثبت روزانه علائم؛ این کار منجر به شناسایی الگوهای خاص، توسط پزشک می‌شود.
پزشک براساس این ارزیابی‌ها و تست‌ها، با اطمینان از تشخیص حساسیت بهاری، برنامه درمانی مناسب را به شما ارائه می‌کند.
درمان حساسیت به گرده
کاهش علائم و جلوگیری از واکنش‌های شدید آلرژیک، از اثربخش‌ترین روش‌های درمان حساسیت به گرده گیاهان در فصل بهار است. در ادامه به چندین روش درمانی برای کمک به افراد مبتلا به حساسیت گرده اشاره کردیم:
درمان دارویی حساسیت به گرده
مصرف داروهای زیر می‌تواند علائم ناشی از وجود گرده‌های استنشاقی را کاهش دهد:
- آنتی‌هیستامین‌ها: این داروها، از عملکرد هیستامین‌های رهاشده توسط سیستم ایمنی بدن، جلوگیری می‌کند. درنتیجه، علائمی مانند عطسه، خارش و آبریزش بینی و چشم کاهش می‌یابد.
- داروهای ضداحتقان: این داروها به کوچک کردن مجاری بینی متورم و کاهش احتقان و گرفتگی بینی کمک می‌کند. ترکیب این داروها با آنتی‌هیستامین‌ها، بسیار موثرتر است؛ اما عوارضی همچون بی‌خوابی و افزایش فشار خون را در پی دارد.
- کورتیکواستروئیدها: این داروها داخل بینی اسپری می‌شوند و به کنترل التهاب، گرفتگی، آبریزش و عطسه‌های مکرر کمک می‌کند. البته اثرگذاری این داروها، ممکن است چند روز طول بکشد.
- قطره‌های چشمی آنتی‌هیستامین: استفاده از این قطره‌ها منجر به کاهش التهاب و خارش چشم می‌شود.
برای استفاده از موثرترین داروهای حساسیت، باید به پزشک مراجعه کنید. او می‌تواند نوع دارو و میزان موردنیاز را با توجه به شدت بیماری و سابقه پزشکی شما تجویز کند.
ایمونوتراپی
روش ایمونوتراپی یک روش بلندمدت است که طی آن تحمل بدن نسبت به آلرژن‌ها، افزایش یافته و حساسیت بدن کاهش پیدا می‌کند. در این روش، مقدار کمی آلرژن به زیر پوست تزریق می‌شود. با گذشت زمان، سیستم ایمنی بدن به آلرژن‌ها عادت می‌کند و نسبت به آن‌ها واکنش کمتری نشان می‌دهد.
درمان خانگی حساسیت بهاری
با تغییرات سبک زندگی و انجام اقدامات پیشگیرانه، می‌توان ابتلا به آلرژی بهاری را کنترل کرد. به مهم‌ترین این اقدامات، در ادامه اشاره کردیم:
- کاهش تماس با آلرژن‌ها: با بستن پنجره‌ها و استفاده از دستگاه تصفیه هوا، تماس خود را با گرده‌ها کاهش دهید.
- استحمام شبانه: پیش از رفتن به رخت‌خواب، یک دوش شبانه، می‌تواند بدن و سر شما را از انواع گرده‌ها پاک کند.
- استفاده از ماسک: هنگام حضور در فضاهای باز، برای جلوگیری از ورود گرده‌ها به مجاری تنفسی خود، از ماسک استفاده کنید.
- استفاده از عینک آفتابی: زمانی که بیرون از خانه هستید، برای محافظت از چشم‌ها در برابر ذرات معلق در هوا، از عینک آفتابی بزرگ استفاده کنید.
همچنین مدیریت استرس، می‌تواند واکنش سیستم ایمنی بدن شما به عوامل حساسیت‌زا را کاهش دهد. با انجام تمرینات یوگا و مدیتیشن در خانه، استرس خود را مدیریت کنید.
چه زمانی برای درمان حساسیت بهاری باید به پزشک مراجعه کنیم؟
شایع‌ترین علت حساسیت بهاری، گرده گیاهان است. درصورتی‌که علائم حساسیت بهاری ناشی از حساسیت گرده، مدیریت و کنترل نشوند، می‌توانند بسیار آسیب‌زا باشند. بنابراین در صورت بروز نشانه‌های حساسیت فصلی بهار، همچون خس‌خس سینه، تنگی نفس، خارش و آبریزش بینی و چشم و انواع حساسیت پوستی فصل بهار، حتما باید به پزشک مراجعه کنید.
پزشک شما، با تشخیص حساسیت بهاری، مناسب‌ترین روش‌های درمان حساسیت بهاری را می‌تواند به شما توصیه کند. راهکارهایی همچون کاهش تماس با آلرژن‌ها، مصرف دارو و درمان‌های خانگی می‌تواند علائم حساسیت به فصل بهار و کیفیت زندگی شما در فصل بهار را بهبود ببخشد. برای مشورت با پزشک، می‌توانید از پلتفرم دکتردکتر استفاده کنید تا بهترین پزشکان شهر را به‌صورت یکجا و آنلاین، داشته باشید.
منابع:
uscvhh.org
lung.org
سوالات متداول حساسیت بهاری
بله. اگر این حلقه‌ها همراه با دیگر نشانه‌های حساسیت بهاری چشم، ظاهر شوند، می‌تواند نشانه آلرژی بهاری باشد.
بله. عوامل ژنتیکی هم می‌تواند علت حساسیت بهاری باشد.
از آنجایی‌که این داروها، عوارضی همچون اختلالات خواب و افزایش فشارخون دارد، بهتر است نوع و دز مصرفی آن توسط پزشک تعیین شود.
مهم‌ترین علت حساسیت بهاری، گرده گیاهان است. گیاهان خانگی برای تولیدمثل، نیازی به انتشار گرده ندارند.
