کم شنوایی چیست؟ علائم کاهش شنوایی در سنین مختلف

کاهش شنوایی و درست کار نکردن بخش‌های مختلف گوش را کم شنوایی می‌گویند. کاهش شنوایی، انواع و علل مختلفی دارد. مثلا، این بیماری در کودکی دلیل ژنتیکی دارد و در کهن سالی، در اثر قرار گرفتن در معرض صدا‌های بلند، اتفاق می‌افتد. برای درمان کم شنوایی، باید به تخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.
در این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، درباره مشکل در شنیدن صداهای بلند، انواع کم شنوایی و همچنین راهکارهایی برای پیشگیری از کم شنوایی و درمان‌های آن، گفته‌ایم. درباره استفاده از سمعک، کاشت حلزون شنوایی و درمان‌های دارویی هم توضیحاتی را ارائه کرده‌ایم.
برای خواندن این مطلب، به ۵ دقیقه زمان نیاز دارید.

اگر سوالی دارید، می‌توانید در انتهای صفحه و در بخش نظرات مطرح کنید تا پزشک پاسخ دهد.

کم شنوایی چیست؟

اختلال کم شنوایی، یک مشکل مهم در ارتباط با حس شنوایی است. یعنی زمانی که یک فرد، به‌اندازه افرادی که شنوایی طبیعی دارند، قادر به شنیدن نباشد.

شدت کم شنوایی، براساس میزان آسیب به بخش‌های مختلف گوش می‌تواند خفیف، متوسط، شدید و عمیق باشد.

در بعضی موارد، کم شنوایی خفیف است و با یک ویزیت و با مراقبت از گوش و یک درمان ساده، رفع می‌شود. اما در بعضی موقعیت‌های دیگر، اینگونه نیست و فرد باید به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی یا دکتر ارزیابی شنوایی مراجعه کند.

حالت‌های مختلف کم شنوایی

در بررسی کلی، کم شنوایی دو حالت دارد؛ دو طرفه و یک طرفه. با اینکه هر دو حالت کم شنوایی برای فرد، سختی‌هایی به همراه دارد اما، کم شنوایی یک‌طرفه مشکلات بیشتری ایجاد می‌کند. برای مثال، در کم شنوایی یک طرفه، فرد در جهت‌یابی و مکان‌یابی صدایی که می‌شنود، ناتوان است.
همچنین باید توجه داشته باشیم که کم شنوایی گوش راست و کم شنوایی گوش چپ، دلایل خاص خود را دارند. علت کم‌شدن شنوایی گوش راست، کم‌شدن توان گوش چپ است. در چنین شرایطی، درمان کم شنوایی گوش راست، منوط به درمان گوش دیگر خواهد بود. در ادامه به بررسی حالت‌های مختلف می‌پردازیم:

کم شنوایی دو طرفه

کم شنوایی دو طرفه به کاهش شنوایی در هر دو گوش اشاره دارد. این حالت می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله ژنتیک، سن، عفونت‌ها، آسیب‌های فیزیکی یا قرار گرفتن در معرض صداهای بلند. این نوع کم شنوایی ممکن است بر توانایی فرد در درک مکالمات و شنیدن صداهای روزمره تأثیر بگذارد. درمان‌های رایج شامل استفاده از سمعک، جراحی‌های مختلف، و توانبخشی شنوایی است. مراجعه به متخصص شنوایی‌شناسی برای تشخیص دقیق و برنامه‌ریزی درمانی مناسب ضروری است.شنوایی شناسی یکی از زیرتخصص های مربوط به گوش و حلق و بینی است که برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این تخصص اصلی می توانید به مطلب تخصص گوش و حلق و بینی چیست در مجله سلامت دکتردکتر مراجعه نمایید.

کم شنوایی یک ‌طرفه

در کم شنوایی یک‌ طرفه، فقط یکی از گوش‌ها ضعیف می‌شود. کم شنوایی یک طرفه به کاهش یا از دست دادن شنوایی در یکی از گوش‌ها اشاره دارد. این وضعیت می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله عفونت‌های گوش، آسیب‌های فیزیکی یا شکستگی گوش ، تومورها، یا مشکلات عصبی. افراد مبتلا به کم شنوایی یک طرفه ممکن است در تعیین جهت صداها و شنیدن مکالمات در محیط‌های پر سر و صدا مشکل داشته باشند.

تشخیص کم شنوایی یک طرفه توسط یک متخصص شنوایی‌شناسی انجام می‌شود و درمان‌ها می‌تواند شامل استفاده از سمعک، ایمپلنت‌های گوش میانی یا روش‌های جراحی باشد. مراجعه به متخصص برای تعیین علت دقیق و انتخاب بهترین روش درمانی ضروری است.

بررسی کم شنوایی در گروه‌های سنی مختلف

علت کم شنوایی در هر سن و سال، دلایل منحصربفرد خودش را دارد. مثلا علت کم شنوایی در جوانان، بیشتر بر اثر عوامل بیرونی است. اما برای کودکان یا سالمندان، ممکن است شرایط سلامت داخلی بدن، تاثیر بیشتری روی قدرت شنوایی بگذارند.

در جدول زیر، برخی از علائم و بازه‌های ناشنوای در سنین مختلف را بررسی کرده‌ایم:

در ادامه، هرکدام از این بازه‌های سنی را به تفکیک، بررسی خواهیم کرد.

کم شنوایی در کودکان و نوزادان

علت کم شنوایی در کودکان و نوزادان، عموما ژنتیکی و عصبی است. کم شنوایی ژنتیکی در ماه‌ها و سال‌های آغازین عمر، قابل تشخیص است.

اگر جزئی‌تر بررسی کنیم، کودکان یا نوزادانی که کم شنوا هستند، بعضی از صدا‌ها را می‌شنوند و بعضی دیگر را نمی‌شنوند.

کم شنوایی عصبی کودکان، حالتیست که از ابتدای تولد، آسیب گوش داخلی را اثبات می‌کند. برای تشخضیص کم شنوایی در کودکان، ملاک‌های زیر، به ما کمک می‌کنند:

• نسبت به صدا‌های بلند واکنش آنچنانی نشان نمی‌دهند؛
• بعد از 6 ماهگی منابع صداها را دنبال نمی‌کنند (مشکل در فهم گفتار دارند)؛
• تا 1سالگی واژه‌های «مامان» و «بابا» را بیان نمی‌کنند؛
• زمانی که نام آنها را صدا بزنند، عکس‌العملی نشان نمی‌دهند.

کودکانی که به مراتب در گروه سنی بالا‌تری قرار دارند، در یادگیری صحبت کردن، کندتر از سایر هم‌سن و سال‌های خود هستند.

همچنین، جملات آنها ناواضح و نامشخص است و تلویزیون را با صدای بلند تماشا می‌کنند. کم شنوایی ناگهانی در کودکان نیز، محتمل است.

کم شنوایی در جوانان

علت کم شنوایی جوانان، بیشتر مربوط به قرار گرفتن در معرض صدا‌های بلند است. برای مثال، گوش‌کردن به موسیقی با صدای غیر استاندارد و بسیار بلند یا کارکردن در مشاغل پرسروصدا.

این حالت‌ها، موجب می‌شوند که به مرور، ساختمان گوش دچار آسیب شود. در نتیجه، فرد بدون آگاهی از مشکل خود، کم شنوا می‌شود. در این دوره سنی، شدت کم شنوایی خفیف است.

کم شنوایی در سالخوردگان

کم شنوایی در سالخوردگان، از سنین ۷۰ سال به بالا خود را نشان می‌دهد. کم شنوایی در این سنین، با نام «پیرگوشی» نیز شناخته می‌شود. علت این امر، ضعیف شدن اعصاب شنوایی و فعالیت مداوم آن در گذر زمان است.

از نشانه‌های دیگر کم شنوایی می‌توان به دشواری در شنیدن مکالمات، نیاز به بلند کردن صدای تلویزیون، و احساس زنگ زدن در گوش‌ها اشاره کرد. برای مدیریت و کاهش اثرات کم شنوایی در سالمندان، استفاده از سمعک‌ها، مشاوره‌های پزشکی منظم، و تمرینات شنیداری توصیه می‌شود.

انواع کم شنوایی

این مشکل، در ارتباط با اینکه به کدام قسمت از گوش شما آسیب رسیده است اشاره دارد. هر یک از این انواع دارای ویژگی‌ها و علل خاص خود هستند و به 3 دسته کلی تقسیم می‌شود:

کم شنوایی انتقالی یا هدایتی

کم شنوایی انتقالی یا هدایتی (Conductive Hearing Loss) نوعی از کم شنوایی است که به مشکلاتی در گوش خارجی یا میانی مربوط می‌شود و مانع از انتقال صحیح صدا به گوش داخلی می‌شود. این نوع کم شنوایی معمولاً موقتی است و با درمان مناسب قابل بهبود است. در واقع زمانی که عملکرد بیرونی و میانی ضعیف شود، کم شنوایی انتقالی بروز می‌کند.

کم شنوایی حسی عصبی

این حالت از کم شنوایی، زمانی رخ می‌دهد که عملکرد گوش داخلی با مشکل مواجه شود. در کم شنوایی حسی عصبی، عصب دهلیزی حلزونی دچار مشکل است.

کم شنوایی حسی عصبی (Sensorineural Hearing Loss) نوعی از کاهش شنوایی است که به دلیل آسیب به گوش داخلی (حلزون گوش) یا عصب شنوایی ایجاد می‌شود. این نوع کم شنوایی معمولاً دائمی است و به دلایل مختلفی ممکن است رخ دهد.

کم شنوایی مخلوط یا ترکیبی

حالت سوم و نهایی کم‌ شنوایی، کم شنوایی مخلوط است که هردو کم شنوایی حسی عصبی و کم شنوایی انتقالی را شامل می‌شود.این حالت نوعی از کم شنوایی است که در آن هر دو نوع کم شنوایی حسی عصبی و کم شنوایی انتقالی به‌طور همزمان در یک گوش یا هر دو گوش وجود دارند. این وضعیت به این معناست که هم مشکلاتی در گوش خارجی یا میانی وجود دارد که مانع از انتقال صحیح صدا می‌شود و هم آسیب به گوش داخلی یا عصب شنوایی رخ داده است.

علائم کم شنوایی

پیش از بررسی علائم، باید بگوییم که گهگاه تشخیص کم شنوایی کار آسانی نیست. از آنجایی که کم شنوایی به مرور زمان بروز می‌کند، بیشتر افراد متوجه علائم آن نیستند.

در حالت‌ کلی، زمانی که حس شنوایی ضعیف می‌شود، با علایم زیر خود را نشان می‌دهد:

• در مکان‌ها و موقعیت‌های پرسر و صدا، افراد مبتلا در شنیدن صدای واضح و درک درست کلمات و جملات ناتوان هستند؛
• از مردم می‌خواهند که جملات خود را با صدای بلند تکرار کنند؛
• تلویزیون را با صدایی بلند‌تر از حد نرمال تماشا می‌کنند؛
• در مکالمه و صحبت کردن، به سختی با دیگران همراه می‌شوند؛
• از آنجایی که حین گوش دادن بیش از اندازه تمرکز می‌کنند، دچار خستگی و اضطراب می‌شوند.

در چنین شرایطی، بیشتر افراد دیگر کم شنوایی را به افراد مبتلا، یادآور می‌شوند و باید به دکتر شنوایی سنجی مراجعه شود.

علل کم شنوایی

برای بررسی علل کم شنوایی، لازم است در ابتدا ساختمان گوش را بررسی کنیم و با وظایف نواحی مختلف آن، آشنا شویم.
ساختمان گوش دارای سه ناحیه اصلی است که هرکدام با عبوردادن امواج صوتی، شنوایی را ممکن می‌سازند. این بخش‌ها عبارتند از:

• گوش خارجی؛ زمانی که صدایی را می‌شنویم، اولین گیرنده صدا، گوش خارجی است. به‌طوری‌که امواج صوتی، یک ارتعاش روی پرده گوش ایجاد می‌کنند.
• گوش میانی؛ گیرنده دوم امواج صوتی، گوش میانی است که با کمک سه استخوان کوچک، امواج را تقویت و به سمت گوش داخلی هدایت می‌کند.
• گوش داخلی؛ ساختار حلزونی که پر از مایع است و با کمک کرک‌های ریز خود، ارتعاشات و امواج صوتی را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کند.

اکنون که تاحدودی با ساختمان گوش آشنا شدیم، می‌توانیم علل کم شنوایی را بررسی کنیم:

قرارگرفتن در معرض صدا‌های بلند

افزایش سن و صدای بلند، باعث فرسودگی و تضعیف کرک‌های گوش میانی می‌شود. به دنبال این آسیب، ارتعاشات و سیگنال‌های الکتریکی به خوبی به مغز نمی‌رسند و در نهایت، شنوایی کاهش می‌یابد.

ژنتیک

یکی ازدلایل مهم کم شنوایی، ژنتیک است. برای مثال، بعضی از نوزادان و کودکان به دلایل ژنتیکی، از همان ابتدا کم شنوا هستند.

اگر این مشکل در همان سنین شناسایی و درمان نشود، عواقب طولانی مدتی روی رشد اجتماعی و زبانی کودکان خواهد داشت. لازم به ذکر است که عموما، کم شنوایی در کودکان درمان دارد.

تجمع جرم گوش آسیب به گوش

اگر نسبت به پاکسازی جرم گوش حساس نباشیم، با گذشت زمان، جرم‌ در مجرا‌های گوش تجمع می‌کند. این تجمع، انسداد‌ مجرا‌های گوش را به همراه خواهد داشت. در این صورت، امواج صوتی نمی‌توانند ازمجرا‌های گوش عبور کنند. برای پیشگیری و درمان، بهتر است به دکتر سمعک مراجعه کرده و از روش‌های مناسب مانند قطره‌های نرم‌کننده جرم گوش استفاده کنید.

پارگی پرده گوش

پارگی پرده گوش، یعنی اینکه یک سوراخ یا پارگی درپرده گوش وجود دارد. این پارگی، بر قدرت شنوایی و حس تعادل تاثیر می‌گذارد. پارگی پرده گوش، اغلب بدون درمان، بهبود می‌یابد. البته گهگاه ممکن است برای ترمیم آن، نیاز به جراحی داشته باشید.

ابتلا به بیماری‌های گوش

از دیگر دلایل، کم شنوایی، ابتلا به بیماری‌های گوش است. عفونت گوش و تشکیل تومورها، کاهش شنوایی را به همراه دارند. عفونت اگر درمان نشود، علاوه‌بر کم شنوایی، اثرات جبران‌ناپذیر دیگری برجای می‌گذارد. همچنین رشد بی‌رویه سلول‌ها یا تومور، یکی دیگر از علل کم شنوایی هستند.

تشخیص کم شنوایی

برای اینکه یک فرد بداند تا چه اندازه شنوایی خود را از دست داده، حتما باید به پزشک مراجعه کند.

اگر کم شنوایی سطحی باشد، پزشک عمومی با یک سری نکات، به این فرد کمک می‌کند. در غیر این‌ صورت، فرد را به یک پزشک متخصص ارجاع می‌دهد.

اقداماتی که پزشک انجام می‌دهد، شامل موارد زیر است:

معاینه فیزیکی

اولین اقدام پزشک عمومی، معاینه فیزیکی است. او در این معاینه، تجمع جرم، عفونت گوش و یا مشکلات ساختاری موجود در گوش را بررسی می‌کند.

معاینه فیزیکی یکی از مراحل مهم در تشخیص کم شنوایی است که توسط پزشک گوش، حلق و بینی (ENT) یا شنوایی‌شناس انجام می‌شود. این معاینه به پزشک کمک می‌کند تا به‌طور مستقیم ساختارهای گوش خارجی و میانی را بررسی و شناسایی کند.

آزمایش شنوایی

این مرحله، شامل انجام یک سری آزمایش‌ها و تست‌های رایج است که شنوایی و میزان کم شنوایی را می‌سنجند.

برای مثال، به درخواست پزشک، یک گوش خود را می‌گیرید تا بدانید در یک زمان مشخص، جملات و کلمات را تا چه اندازه واضح و درست می‌شنوید. این ساده‌ترین تست شنوایی سنجی است.

آزمون‌های دیاپازونی، از دیگر روش‌های آزمایش شنوایی است. به‌عنوان مثال، با کمک این آزمون، متخصص می‌تواند تشخصیص دهد که کم شنوایی فرد، حسی عصبی است یا انتقالی.

درمان کم شنوایی

سبک‌های درمان کم شنوایی، به‌طور کامل با نوع کم شنوایی مرتبط هستند. یعنی اینکه شما در ابتدا باید نوع و دلیل کم شنوایی خود را بدانید و بعد نسبت به درمانش اقدام کنید.

با این‌حال سبک‌های درمان، شامل موارد زیر هستند:

کاشت حلزون شنوایی

در بعضی مواقع، کم شنوایی شدید است و سمعک ممکن است چندان کارساز نباشد. از‌این‌رو، برخی افراد نیاز به کاشت حلزون گوش دارند.

کاشت حلزون شنوایی یکی از روش‌های پیشرفته درمان کم شنوایی شدید تا عمیق است. این روش برای افرادی استفاده می‌شود که از سمعک‌های معمولی بهره کافی نمی‌برند. کاشت حلزون شنوایی شامل یک دستگاه الکترونیکی است که به طور مستقیم اعصاب شنوایی را تحریک می‌کند و به این ترتیب امکان شنیدن صداها را برای فرد فراهم می‌آورد.

درمان‌های دارویی

اگر عفونت عامل کم شنوایی شماست، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند در درمان کم شنوایی موثر باشد.

بااین‌حال، پیش از مصرف حتما با پزشک خود مشورت کنید. حتی احتمال دارد بعضی از دارو‌هایی که مصرف می‌کنید، علت کم شنوایی باشند. در این‌حالت، با مشاوره گرفتن از پزشک خود می‌توانید علت را بیابید.

نکته! در بعضی موارد، درمان کم شنوایی با یک تزریق نیز امکان‌پذیر است. این درمان، زمانی می‌تواند موثر باشد که کم شنوایی، ناگهانی بروز کند و مشکل خاصی در اجزای گوش نباشد.

به نقل از دانشگاه بین‌المللی لندن (ucl)،

آرزمایشی روی 59 فرد با اختلال شنوایی در سنین 18 تا 80 سال انجام شده است. از میان این افراد، 45  نفر با روش دارودرمانی، در هفته‌های 6 و 12، نسبت به درمان، واکنش مثبت نشان داده‌اند.

لازم به‌ذکر است که این دارو، در دسته داروها بازدارنده، طبقه‌بندی می‌شود. این درمان، جدیدترین دستاورد سال 2024 محققین پزشکی در زمینه درمان کم شنوایی محسوب می‌شود.

استفاده از سمعک

اگر کم شنوایی دائمی و قطعی باشد، پزشک متخصص اغلب استفاده از سمعک را توصیه می‌کند. این وسیله با این‌که شنوایی را کامل نمی‌کند، ولی موجب می‌شود که فرد صدا‌ها را بلند‌تر و واضح‌تر بشنود.

سمعک‌ها می‌توانند به شکل‌های مختلفی از جمله داخل گوش، پشت گوش، یا به عنوان یک قطعه کوچک درون کانال گوش قرار گیرند.

درمان‌های خانگی کم شنوایی

اگرچه تعداد پایینی از تحقیق‌های بالینی، حامی درمان‌های خانگی کم شنوایی هستند، اما روش‌های خانگی، پرطرفدار و پرشمارند. بهتر است در خصوص استفاده از مواد مورد نیاز درمان خانگی، حتما با پزشک خود، مشورت کنید.

این روش‌ها، عموما به‌عنوان درمان‌های خانگی کم شنوایی، توصیه می‌شوند:

زنجبیل

استفاده از زنجبیل، به از بین بردن التهاب موجود در سیستم عصبی کمک می‌کند. سیستم عصبی صدا را از گوش‌ها به مغز منتقل می‌کند. بنابراین استفاده از زنجبیل، می‌تواند تاثیر مثبتی روی شنوایی داشته باشد. برای استفاده از زنجبیل به عنوان درمان خانگی، می‌توانید آن را به شکل چای مصرف کنید یا قطعات زنجبیل تازه را جویده و مصرف نمایید. همچنین، مخلوط کردن زنجبیل با عسل می‌تواند اثرات مفید آن را افزایش دهد.

روغن درخت چای

روغن درخت چای، یک داروی طبیعی برای کاهش شنوایی است. ترکیب کردن روغن درخت چای با روغن زیتون و سرکه، تاثیر مطلوبی در درمان کم شنوایی گوش چپ و راست دارد. این روغن می‌تواند به کاهش التهاب و عفونت‌های گوش کمک کند، که این عوامل ممکن است به کم شنوایی موقت منجر شوند.

ویتامین‌ها

استفاده از ویتامین‌های A، C و E، می‌تواند سلامت شنوایی را افزایش دهد. ویتامین آ در اغلب غذاها از جمله هویج، سیب‌زمینی، کدو تنبل و سبزیجات یافت می‌شود.

سبزی‌های برگدار و مرکبات نیز حاوی مقدار زیادی ویتامین C هستند. آجیل، چغندر، اسفناج و دانه انگور نیز به‌عنوان منابع غنی ویتامین E به شمار می‌روند.

زردچوبه

زردچوبه یکی دیگر از مواد غذایی است که به‌دلیل بهره‌مندی از پتاسیم، ماده‌ای مغذی برای گوش به شمار می‌رود. پتاسیم، نقش موثری در تعامل سلولی در قسمت گوش داخلی ایفا می‌کند.

با افزایش سن، مقدار پتاسیم در گوش داخلی، به‌طور طبیعی کاهش پیدا می‌کند. با استفاده مرتب از زردچوبه، می‌توانید پتاسیم مورد نیاز برای گوش را فراهم کرده و شنوایی بهتری داشته باشید.

برای نتیجه‌گیری مطلوب‌تر، می‌توانید از چای زردچوبه ترکیب شده با لیمو و زنجبیل نیز استفاده کنید.

نعنا

ترکیبات موجود در نعناع می‌توانند به بهبود جریان خون در گوش‌ها کمک کرده و التهاب را کاهش دهند. نعنا حاوی اسیدفولیک، آنتی اکسیدان و ویتامین‌های مغذی است. پایین بودن سطح ویتامین‌ها و اسید فولیک در بدن در کنار افزایش سن، می‌تواند باعث بروز اختلال در شنوایی شود.

پیشگیری از کم شنوایی

برای اینکه پیش از ابتلا به کم شنوایی بتوانید از بروز آن پیشگیری کنید، یک سری راهکار وجود دارد. از آنجایی که سر و صدای زیاد، مهم‌ترین عامل در ایجاد کم شنوایی است، پیشنهاد می‌کنیم نکات زیر را رعایت کنید:

• از حضور در موقعیت‌های پرسرو صدا، اجتناب کنید.
• از گوش‌های خود در معرض صدا‌های بسیار بلند مراقبت کنید.
• هنگام شنیدن موزیک با هدفون یا هندزفری، سطح صدا را در حالت مطلوب نگه دارید.
• اگر با موتور‌ها یا دستگاه‌های صدا دار کار می‌کنید، از محافظ گوش استفاده کنید.
• اشیا تیز و محکم را به داخل گوش خود نبرید.
• برای پیش‌گیری از بیماری‌هایی مانند دیابت یا فشار خون بالا که روی شنوایی اثر می‌گذارند، مرتب ورزش کرده و رژیم غذایی مناسب داشته باشید.
• برای پیشگیری از کاهش شنوایی و درمان کم شنوایی، هرچند وقت یکبار به دکتر گوش و متخصص گوش، حلق، بینی مراجعه کنید.

در این راستا، می‌توانید از پلتفرم آنلاین دکتردکتر برای ثبت نوبت پزشک، کمک بگیرید. دکتردکتر، لیست کاملی از پزشکان گوش هر شهر را در اختیارتان، می‌گذارد.

سوالات متداول کم شنوایی

منابع:

.nhs.uk

mayoclinic.org