اختلالات بویایی؛ وقتی حس بویایی شما دچار اشتباه می‌شود!

آیا تا به حال حس بویایی خود را برای مدتی از دست داده‌اید؟ دلیل حس بوی بد در بینی چیست؟ در ادامه این مطلب به بررسی کامل سیستم بویایی و اختلالات حس بویایی می‌پردازیم؛ با ما همراه باشید.

ما در طول روز به وسیله حواس بینایی، شنوایی و لامسه با جهان اطراف خود ارتباط برقرار می‌کنیم. اما افرادی که به دلایلی مانند عفونت یا آلرژی شدید دچار انسداد بینی شده‌اند، کاملا این را درک می‌کنند که دنیای اطرافمان بدون داشتن یکی از اولیه‌ترین احساس‌هایمان چگونه خواهد بود. اختلال‌ بویایی یکی از مشکلات بزرگ برای افراد مختلف است.

نگاهی کلی بر حس بویایی

حس بویایی برای حیوانات کاربردهای بسیاری دارد که از میانشان می‌توان به اهمیت‌ برای زنده ماندن، تولید مثل و تربیت فرزندان اشاره کرد. با این‌که انسان‌ها قادرند بدون حس بویایی به حیات خود ادامه دهند؛ اما تحقیقات نشان داده که از دست دادن این حس و ایجاد اختلال بویایی، اثری منفی بر کیفیت زندگی دارد و حتی برخی را به کلینیک‌های درمان افسردگی می‌کشاند.

در یک روز عادی حس بویایی بسیاری از تجربیات ما را شکل می‌دهد و بخشی جدایی‌ناپذیر از رویدادها و خاطرات سال‌های گذشته عمر ما را در ذهنمان ثبت می‌کند. خاطرات به جا مانده از عطر استفاده شده توسط همسرتان و یا بوی نان خانگی پخته شده توسط مادربزرگ هنگامی که کودک بودید، برای دهه‌ها در حافظه‌تان باقی می‌مانند و معمولا احساسات دیگر را هم برمی‌انگیزند.

طعم یک غذا تا حد زیادی به توانایی بویایی وابسته است و بدون این حس خوردن غذا تنها به وسیله‌ای برای رفع گرسنگی تبدیل می‌شود. با نگاهی گذرا به فعالیت‌های اجتماعی خود که اکثرا در رستوران‌ها و کافه‌ها انجام می‌شوند، می‌توان تا حدودی به این موضوع پی برد که چرا از دست دادن حس بویایی منجر به افسردگی می‌شود.

علت تغییر حس بویایی

اختلال بویایی اغلب به دلیل تورم یا انسداد بینی ایجاد می‌شود که از رسیدن بو به بالای بینی جلوگیری می‌کند. آنوسمیا یا همان اختلال بویایی گاهی به دلیل وجود مشکل در سیستم سیگنال‌های ارسالی از بینی به مغز ایجاد می‌شود.

در ادامه دلایل اصلی اختلال بویایی ذکر شده است:

تحریک غشاهای مخاطی پوشاننده بینی که می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• عفونت‌های سینوسی
• سرماخوردگی
• سیگار کشیدن
• آنفولانزا
• آلرژی (رینیت آلرژیک)
• احتقان مزمن نامرتبط با آلرژی (رینیت غیر آلرژیک)

سرماخوردگی شایع‌ترین علت از بین رفتن بویایی جزئی و موقتی است. در این موارد، اختلال بویایی به خودی خود برطرف می‌شود.

انسداد مجاری بینی: اگر چیزی از نظر جسمی مانع عبور هوا به داخل بینی شود، از دست دادن حس بویایی می‌تواند رخ دهد. که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تومورها
• پولیپ بینی
• تغییر شکل استخوان در داخل بینی یا تیغه بینی

بیشتر بخوانید: انحراف بینی چیست و چه راه‌هایی برای درمان آن وجود دارد

آسیب مغزی یا عصبی: گیرنده‌هایی در داخل بینی وجود دارند که اطلاعات را از طریق اعصاب به مغز می‌رسانند. اگر قسمتی از این مسیر آسیب ببیند، می‌تواند اختلال بویایی رخ دهد. شرایط بسیاری وجود دارد که می‌تواند باعث این آسیب شود، از جمله:

• کهنسالی
• بیماری آلزایمر
• تومورهای مغزی
• بیماری هانتینگتون
• مشکلات هورمونی
• تیروئید کم کار
• داروها، از جمله برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای فشار خون بالا
• ام اس
• بیماری پارکینسون
• روان‌گسیختگی
• صرع
• دیابت
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی که داخل بینی را می‌سوزاند
• آسیب به مغز یا سر
• جراحی مغز
• سوء تغذیه و کمبود ویتامین
• پرتو درمانی
• اعتیاد به الکل در درازمدت
• سکته

در موارد نادر‌، افراد به دلیل بیماری ژنتیکی بدون حس بویایی متولد می‌شوند. به این حالت آنوسمی مادرزادی می‌گویند.

تشخیص اختلالات بویایی

هرگاه که تغییر ماندگاری در حس بویایی خود احساس کردید، به منظور ارزیابی آن به پزشک خود مراجعه کنید. برخی از اختلال‌های نادر در بویایی به دلیل وجود تومورهای مغزی، بیماری‌های عصبی و یا عفونت ایجاد می‌شوند.

این موارد باید به طور دقیق تشخیص داده شوند تا روند مراقبت و درمان آن‌ها به شکل صحیح انجام شود. به علاوه پزشک شما باید درباره خطراتی مانند افسردگی و نگرانی‌های تغذیه‌ای که ممکن است به دلیل از دست دادن حس بویایی ایجاد شوند، با شما صحبت کند.

درمان اختلالات بویایی

در مواردی که اختلالات سینوسی منجر به از دست دادن حس بویایی و ایجاد اختلال بویایی می‌شود؛ تا حدودی در درمان آن راهکارهای متعدد و موفقی پیش روی ما است. معمولا استروئیدهای موضعی و دهانی تا حدودی به رفع مشکل کمک می‌کنند.

گاهی برای از میان برداشتن موانع منتهی به سلول‌های عصبی بویایی، نیاز به عمل جراحی است. بیماری سینوسی معمولا به توجه طولانی‌مدت احتیاج دارد و بروز اختلال‌های کوتاه‌مدت در حس بویایی افراد مبتلا به این بیماری اجتناب‌ناپذیر است.

بر خلاف التهاب مزمن سینوسی، شانس درمان موفقیت‌آمیز افرادی که به دلیل آسیب سر، عفونت تنفسی داخلی و یا کهولت سن به اختلال بویایی دچار شده‌اند کم است. توانایی طبیعی سیستم بویایی در ترمیم خودش، این امکان را فراهم می‌کند تا برخی از بیماران پس از کاهش عفونت و یا بهبود آسیب وارد شده به سر، حس بویایی خود را بازیابند.

این دوره بهبود ممکن است بیش از یک سال به طول انجامد و گاهی روند بازیابی به قدری تدریجی رخ می‌دهد که فرد بیمار متوجه تغییرات و درمان خود نمی‌شود. نمی‌توان به طور قطع تشخیص داد که آیا در این موارد بهبودی حاصل خواهد شد یا خیر؛ اما اگر در بازه زمانی کمتر از یک سال شاهد پیشرفت درمان باشیم، شانس بهبود کامل فرد افزایش می‌یابد.

عوارض اختلال بویایی چیست؟

افراد مبتلا به اختلال بویایی ممکن است علاقه خود به غذا و غذا خوردن را از دست بدهند و منجر به سوء تغذیه و کاهش وزن آنها شود.

افراد مبتلا به اختلال بویایی باید همیشه در خانه خود هشداردهنده دود داشته باشند. آنها همچنین باید در نگهداری مواد غذایی و استفاده از گاز طبیعی محتاط باشند، زیرا ممکن است در تشخیص غذاهای خراب و نشت گاز دچار مشکل شوند.

اقدامات احتیاطی توصیه شده عبارتند از:

• به درستی بر روی مواد غذایی دارای تاریخ انقضا برچسب‌گذاری کنید
• خواندن برچسب روی مواد شیمیایی مانند پاک‌کننده‌های آشپزخانه و حشره‌کش‌ها فراموش نشود
• در استفاده از وسایل برقی احتیاط شود

علت احساس بوی بد در بینی چیست

در اکثر مواردی که حس بویایی از دست می‌رود، بوهای باقی مانده نیز دچار اختلال می‌شوند. این تغییرات روی داده در بوهای گوناگون، با آنچه به عنوان بیماری پاروزمیا یا فانتوزمیا که حس کردن بوهای غیر واقعی است، تفاوت چشم‌گیری دارد.

شاید اگر بوهای حس شده دلپذیر بودند، آنقدرها هم این اختلال‌ها بد به نظر نمی‌رسیدند. اما در اکثر موارد بیماران تجربه بوهای نامطبوعی مانند بوی دود، باتلاق، زباله، کپک و یا مواد شیمیایی را احساس می‌کنند. از آنجایی که بوی حس شده شبیه هیچ‌کدام از بوهای تجربه شده در گذشته نیست، معمولا افراد به سختی قادر به توصیف آن‌ها هستند.

میزان شیوع اختلالات بویایی

آمارها نشان می‌دهد که 19% از جمعیت بالای 20 سال و 25% از جمعیت بالای 53 سال در معرض اختلالات بویایی قرار دارند. اگر ما تنها از دست دادن قدرت بویایی به دلیل افزایش سن را در نظر بگیریم، یک نفر از هشت نفر بین 53 تا 91 سال در دوره‌ای بیش از پنج ساله با این مشکل درگیر هستند.

اثر مخربی که از دست دادن بویایی بر طعم غذا می‌گذارد می‌تواند جمعیت سالخورده را که به رژیم غذایی و تغذیه سالم و حساب‌شده نیازمندند، متضرر کند.

آیا از دست دادن حس بویایی می‌تواند از علائم کرونا باشد؟

COVID-19، بیماری تنفسی ناشی از ویروس کرونا، می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد. اغلب، انواع علائم و شدت آنها در افراد مختلف متفاوت است. علاوه بر علائم تنفسی مانند سرفه و تنگی نفس، COVID-19 می‌تواند انواع دیگری از علائم را نیز داشته باشد. یکی از این موارد از دست دادن حس بویایی یا چشایی است.

در ادامه از دست دادن حس بویایی در اثر کرونا، میزان شایع بودن آن و مدت زمان ادامه این علائم را  بررسی می‌کنیم.

آیا از دست دادن حس بویایی از علائم اولیه کرونا است؟

غیرمعمول نیست که عفونت‌های تنفسی فوقانی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا بر روی حس بویایی و چشایی ما تأثیر بگذارند. در حقیقت، تخمین زده شده است که از دست دادن حس بویایی موقتی در بیش از 60 درصد سرماخوردگی‌ها و عفونت‌های سینوسی اتفاق می‌افتد.

حس چشایی و بویایی شما ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. در حقیقت، از دست دادن حس بویایی می‌تواند حس چشایی شما را بسیار تحت تأثیر قرار دهد. تخمین زده می‌شود که در 95 درصد مواقع با از بین رفتن حس چشایی، حس بویایی نیز کاهش پیدا می‌کند.

از دست دادن حس بویایی می‌تواند به طور ناگهانی در افراد مبتلا به کرونا اتفاق بیفتد و اغلب با از بین رفتن حس چشایی همراه است. همچنین در افراد مبتلا به COVID-19، این علائم ممکن است بدون آبریزش بینی یا گرفتگی بینی رخ دهد.

بیشتر بخوانید: علت نداشتن حس چشایی و اختلالات چشایی + درمان

این احتمال وجود دارد که از دست دادن حس بویایی یا چشایی یکی از علائم اولیه COVID-19 باشد. یک بررسی اخیرا هشت مطالعه را بر روی 11505 بیمار مبتلا به COVID-19 انجام داده است. طبق این بررسی، از دست دادن حس بویایی و چشایی اغلب قبل از سایر علائم COVID-19 اتفاق می‌افتد.

به طور خاص، از دست دادن حس بویایی ممکن است شاخص بالقوه‌ای از موارد خفیف کرونا باشد. در یک مطالعه از اوایل ابتلا به بیماری همه‌گیر کرونا دریافته شد که از دست دادن حس بویایی در مقایسه با دیگر موارد پذیرش‌شده در بیمارستان بیشتر با مراقبت‌های سرپایی ارتباط دارد.

چگونه COVID-19 باعث از بین رفتن حس بویایی شما می‌شود؟

هنوز دقیقاً مشخص نیست که چگونه از دست دادن حس بویایی یا چشایی در افراد مبتلا به COVID-19 اتفاق می‌افتد، اما نظریه‌هایی در این زمینه وجود دارد.

SARS-CoV-2 ، ویروس کرونایی که عامل COVID-19 است، به پروتئینی به نام ACE2 متصل می‌شود که در سطح سلول‌های میزبان بالقوه یافت می‌شود. ACE2 به وفور در سلول‌های موجود در بینی و دهان شما وجود دارد.

ممکن است ویروس مستقیماً نیز به سلول‌های عصبی مرتبط با حس بویایی و چشایی شما حمله کند. با این حال، مطالعه اخیر در مجله Science Advances در این ایده تردید ایجاد کرده است.

محققان موفق به یافتن ACE2 بر روی سلول‌های عصبی که رایحه‌ها را تشخیص می‌دهند، نبودند. در عوض، آنها ACE2 را روی سلول‌هایی یافتند که این سلول‌های عصبی را احاطه کرده و از آنها پشتیبانی می‌کنند. این احتمال وجود دارد که عفونت این سلول‌های اطراف منجر به التهاب یا صدمه‌ای شود که توانایی بویایی شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

این علائم چقدر شایع است؟

شیوع گزارش شده در مورد از دست دادن حس بویایی و چشایی در افراد مبتلا به COVID-19 در مطالعات مختلف بسیار متفاوت است.

مطالعه اخیر منتشر شده در Mayo Clinic Proceedings عمیقاً به بررسی چگونگی از دست رفتن حس بویایی یا چشایی در بیماری COVID-19 پرداخت. محققان نتایج ۲۴ مطالعه را که نشان‌دهنده اطلاعات بیش از 8000 نفر مبتلا به کرونا ویروس است، بررسی کردند. آنها موارد زیر را پیدا کردند:

• شیوع گزارش‌شده برای کاهش بویایی از 3.2 درصد تا 98.3 درصد متغیر است. میانگین شیوع از دست دادن حس بویایی در حدود 41 درصد محاسبه شده است.
• شیوع گزارش شده برای از دست دادن حس چشایی بین 6.6 تا 62.7 درصد گزارش شده است. میانگین شیوع از دست دادن حس چشایی حدود 38.2 درصد محاسبه شده است.
• سن بالاتر با شیوع کمتری در کاهش حس بویایی یا چشایی ارتباط دارد.
• هیچ تفاوتی در شیوع هر یک از علائم در مردان در مقابل زنان دیده نشده است. با این حال، مطالعات دیگر نشان داده است که از دست دادن حس بویایی یا چشایی در زنان نسبت به مردان بیشتر اتفاق می‌افتد.

چگونه حس بویایی و چشایی خود را بسنجیم؟

آیا نگران این هستید که ممکن است حس بویایی یا چشایی خود را از دست بدهید؟ در این صورت، می‌توانید از وسایل معمول خانه برای آزمایش این حس استفاده کنید.

تست بویایی و چشایی

• بویایی. چیزی را پیدا کنید که بوی قوی و مشخصی داشته باشد. مواد غذایی ممکن است در اینجا گزینه خوبی باشند؛ مانند دانه‌های قهوه، دارچین یا سیر تازه. همچنین می‌توانید از موارد غیر غذایی مانند پودر بچه یا شمع معطر استفاده کنید.
• چشایی. غذاهایی را با طعم‌های متفاوت بچشید. برخی از مثال‌های خوب برای آن شامل مواردی مانند شکلات (شیرین)، مرکبات (ترش)، قهوه (تلخ) و چوب شور (شور) هستند.

اگر متوجه شدید که در فهم رایحه یا طعم و مزه‌های موارد انتخابی خود مشکل دارید، ممکن است دچار از دست رفتن حس بویایی یا چشایی شده باشید.

اگر این علائم به طور ناگهانی ایجاد شود، می‌تواند شاخص اولیه COVID-19 باشد. اگر نگران هستید که ممکن است به ویروس کرونای جدید مبتلا شده باشید، می‌توانید برای تأیید اینکه آیا COVID-19 دارید یا خیر به مرکز کرونای نزدیک محل زندگی خود مراجعه کنید.

تأثیر کرونا چه مدت بر حس بویایی شما وجود دارد؟

به نظر می‌رسد از دست دادن حس بویایی یا چشایی به دلیل COVID-19 در مقایسه با سایر عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی کمی بیشتر ادامه دارد. به عنوان مثال، از دست دادن این حواس به دلیل سرماخوردگی به طور معمول 3 تا 7 روز طول می‌کشد.

گزارشی از سوی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) مدت زمان علائم را در 274 بزرگسال که دارای علائم خفیف COVID-19 بودند ارزیابی کرد. متوسط ​​مدت زمان از دست دادن حس بویایی و چشایی 8 روز گزارش شده است.

در این ارزیابی، از دست دادن حس بویایی و چشایی به شدت با یکدیگر ارتباط داشتند که به طور متوسط ​​8 الی 9 روز ادامه داشت. برای 98 درصد افراد، این علائم طی 28 روز برطرف می‌شود.

سخن آخر

حس بویایی به میلیون‌ها سلول عصبی خاص که در نقاط عمیق و حفاظت‌شده حفره‌های تنفسی بینی قرار دارند، وابسته است. این سلول‌ها به طور کلی در طول عمرمان می‌میرند و دوباره جایگزین می‌شوند. از این‌رو سیستم بدن امکان جبران آسیب وارد به خود را دارد‌؛ اما این روند همیشه امکان‌پذیر و کامل نیست.

از بین رفتن حس بویایی و چشایی می‌تواند همراه با COVID-19 اتفاق بیفتد. این علائم اغلب با هم اتفاق می‌افتند، گرچه ممکن است به طور جداگانه نیز بروز کنند. علاوه بر ویروس کرونا، عوامل بسیار دیگری نیز وجود دارد که باعث از بین رفتن حس بویایی یا چشایی شما می‌شود. این عوامل می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• سیگار کشیدن
• سایر عفونت‌های دستگاه تنفس فوقانی، مانند سرماخوردگی، آنفولانزا یا عفونت‌های سینوسی
• آلرژی
• پولیپ بینی
• آسیب به سر
• بیماری عصبی، از جمله بیماری پارکینسون، مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) و بیماری آلزایمر
• داروها، مانند برخی از انواع داروهای فشار خون، آنتی‌بیوتیک‌ها یا آنتی‌هیستامین‌ها
• تغییرات هورمونی به دلیل شرایطی مانند کم کاری تیروئید یا سندروم کوشینگ
• جراحی‌هایی که روی دهان، بینی یا گلو تأثیر می‌گذارند، مانند جراحی سینوس یا برداشتن دندان عقل
• پرتودرمانی برای سرطان‌های سر یا گردن
• تومورهای داخل یا اطراف سر و گردن
• در معرض برخی از انواع مواد شیمیایی یا حلال‌ها قرار گرفتن

با وجود اینکه در حال حاضر روش‌های درمانی کمی برای اختلال بویایی وجود دارد، اما این امید وجود دارد که در آینده شاهد پیشرفت‌هایی باشیم. پژوهش‌های علمی بسیاری برای بررسی چگونگی جایگزین شدن سلول‌های عصبی بویایی جدید به جای سلول‌های عصبی رو به نابودی در بینی، در حال انجام است. در آینده قادر خواهیم بود با انجام عملیاتی این سلول‌ها را به ساخت نورون‌های بیشتر ترغیب کنیم و یا سلول‌های اصلی از بین رفته را جایگزین کنیم تا به ترمیم نورون‌ها بپردازند.

روش‌هایی نیز در حال بررسی هستند تا با استفاده از یک ابزار مصنوعی قرار داده شده در بدن و به کمک الکتریسیته، حس بویایی را به وجود آوریم. با ادامه پیشرفت در این حوزه‌ها، ما در آینده قادر خواهیم بود این حس حیاتی را در بیماران بدشانسی که به اختلال بویایی دچار شده‌اند؛ بازگردانیم و توانایی بوییدن محیط و تجربه دوباره جهان اطرافشان را بار دیگر برایشان امکان‌پذیر سازیم.

منابع:

healthline

healthline

Harvard Health Publishing