آزمایش کبد برای تشخیص بیماری ؛ انواع تست کبد و زمان انجام آنها

هنگامی ‌که فردی با مشکلات کبدی به پزشک مراجعه می‌کند نیاز به انجام آزمایش کبد دارد. آزمایش آلانین ترانس آمیناز، تست ترانس آمیناز آسپارتات، آزمایش آلکالین فسفاتاز، تست آلبومین، تست بیلی‌روبین و آزمایش گاما گلوتامیل ترانسفراز از جمله آزمایش‌های کبدی هستند که پزشک برای بیمار‌ها تجویز می‌کند و با توجه به تفسیر آزمایش‌ها، درمان را شروع خواهد کرد. اما مهم است که با انواع آزمایش‌های کبدی آشنا بود و درباره تست کبد اطلاعات کاملی داشت. برای اینکه اطلاعاتی درباره تفسیر آزمایش کبد داشته باشید تا انتهای متن همراه ما باشید. خواندن این مطلب 4 دقیقه زمان می‌برد.

سوالات خود درباره آزمایش کبد را در انتهای مطلب در بخش نظرات بپرسید و از مشاور سلامتی دکتردکتر پاسخ دریافت کنید.

آزمایش کبد چیست؟

آزمایش کبد مجموعه‌ای از تست‌های خونی است که برای ارزیابی عملکرد و سلامت کبد انجام می‌شود. این آزمایش‌ها شامل بررسی میزان آنزیم‌ها، پروتئین‌ها و سایر مواد موجود در خون هستند که عملکرد طبیعی کبد را نشان می‌دهند یا از وجود مشکلات احتمالی خبر می‌دهند.

کبد نقش‌های حیاتی متعددی از جمله تصفیه خون، متابولیسم مواد مغذی، تولید پروتئین‌ها و ذخیره انرژی ایفا می‌کند. به همین دلیل، مشکلات کبدی می‌توانند تأثیرات جدی بر سلامت عمومی بدن داشته باشند. تست‌های عملکرد کبد شامل اندازه‌گیری آنزیم‌هایی مانند ALT (آلانین آمینوترانسفراز) و AST (آسپارتات آمینوترانسفراز) و بررسی سطح پروتئین آلبومین و بیلی‌روبین در خون هستند.

به نقل از سایت mayoclinic ؛

تست‌های عملکرد کبد به پزشکان کمک می‌کنند تا سلامت کبد را ارزیابی کرده و مشکلات بالقوه‌ای نظیر هپاتیت، کبد چرب و سایر اختلالات کبدی را به‌سرعت شناسایی کنند. این آزمایش‌ها با اندازه‌گیری آنزیم‌ها و پروتئین‌های کلیدی در خون، امکان تشخیص دقیق و به‌موقع را فراهم می‌کنند که می‌تواند تأثیر مستقیمی بر موفقیت درمان داشته باشد

آزمایش کبد به تشخیص و پیگیری بیماری‌های مختلف کبدی از جمله هپاتیت، سیروز، و کبد چرب کمک می‌کند و همچنین برای بررسی تأثیر مصرف طولانی‌مدت داروها یا عوارض بیماری‌های مزمن بر کبد نیز به کار می‌رود. متخصص گوارش و کبد با تجویز این آزمایش‌ها می‌تواند برنامه درمانی مناسبی را برای بیمار پیشنهاد دهد و به بهبود یا کنترل وضعیت کبد کمک کند.

چرا به تست‌های عملکرد کبد نیاز داریم؟

نیاز به تست‌های عملکرد کبد زمانی اهمیت پیدا می‌کند که علائمی مانند زردی پوست و چشم‌ها (یرقان)، خستگی مزمن، تهوع، کاهش اشتها و تورم در ناحیه شکم بروز کنند. همچنین این آزمایش‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا تأثیر داروها یا بیماری‌های خاص بر کبد را بررسی کنند و به طور منظم وضعیت بیماران مبتلا به بیماری‌های کبدی را کنترل نمایند. در برخی موارد، حتی بدون وجود علائم مشخص، افراد با عوامل خطر خاص مانند مصرف طولانی‌مدت الکل، سابقه خانوادگی بیماری‌های کبدی یا قرار گرفتن در معرض مواد سمی نیاز به انجام این تست‌ها دارند تا از سلامت کبد خود اطمینان حاصل کنند.

انجام آزمایش کبد چه زمانی و به چه کسانی توصیه می‌شود؟

کبد به عنوان یکی از بزرگترین عضو‌های بدن در سمت راست و بالای شکم قرار دارد که وظیفه دفع مواد مضر بدن را بر عهده خواهد داشت. کبد سم زدایی بدن را انجام می‌دهد و صفرا را تولید می‌کند. فردی که مشکلات کبدی مانند کبد چرب داشته باشد علائمی ‌مانند، ادرار تیره رنگ، مدفوع رنگ روشن، خارش، حالت تهوع، خستگی، اسهال و کاهش وزن یا افزایش وزن را تجربه می‌کند. در این شرایط نیاز است که تست کبد را انجام داد تا به حفظ عملکرد کبد کمک کرد. آزمایش کبد برای تمام افراد توصیه نمی‌شود. اما در موارد زیر توصیه می‌شود:

• برای بررسی آسیب‌های عفونت‌های کبدی مانند هپاتیت B و هپاتیت C
• برای نظارت بر عوارض جانبی برخی از داروهای کبدی
• در صورت بیماری صفراوی
• برای نظارت بر بیماری و بررسی روند درمان بیماری
• بروز علائم اختلال کبدی
• هنگام بروز تری گلیسیرید بالا، دیابت، فشار خون بالا یا کم خونی
• در صورت مصرف الکل

اگر هریک از موارد گفته شده را دارید باید آزمایش‌های کبدی را به موقع انجام دهید تا پزشک نتیجه را بررسی کند.

علائم اختلال کبدی چیست؟

نشانه‌های اختلال کبدی مختلفی وجود دارند که افراد ممکن است همه علائم یا تنها برخی از نشانه‌ها را داشته باشند. مهم‌ترین علائم اختلال کبدی عبارت‌اند از:

• ضعف
• خستگی یا از دست دادن انرژی
• کاهش وزن
• زردی (پوست زرد و چشم)
• جمع شدن مایع در شکم
• ادرار تیره یا مدفوع روشن
• حالت تهوع
• استفراغ
• اسهال
• درد شکم
• کبودی یا خونریزی غیر طبیعی

اگر علائم اختلال کبدی را تجربه می‌کنید، ممکن است پزشک برای بررسی بیشتر، تست کبد را انجام دهد. تست‌های مختلف عملکرد کبد همچنین می‌توانند پیشرفت یا درمان یک بیماری را کنترل و عوارض جانبی برخی از داروها را آزمایش کنند.

انواع آزمایش‌ کبد

تست‌های عملکرد كبد، آنزیم‌ها، پروتئین‌ها و موادی را كه به وسيله كبد توليد يا ترشح می‌شوند و در اثر آسيب كبدی تغيير می‌کنند، اندازه گيري خواهند کرد. اين آزمایش‌ها اغلب شامل چندين تست است كه همزمان روي نمونه خوني انجام می‌گیرند و عبارت‌اند از:

• ALT
• AST
• آلکالن فسفاتاز
• LFTs
• PT
• INR
• آلبومین
• بیلی روبین

این تست‌های خاص، می‌توانند جنبه‌های مختلف عملکرد کبدی را بازتاب دهند. تست‌های کبد، سطح آنزیم‌های خاص و پروتئین‌های موجود در خون را بررسی می‌کند و سطوح بالاتر یا پایین‌تر از حد طبیعی، می‌تواند مشکلات کبدی را نشان دهند. برخی از آزمایش‌های معمول کبد به شرح زیر هستند.

آزمایش آلانین ترانس آمیناز (ALT)

آلانین ترانس آمیناز یک آنزیم موجود در کبد است که به بدن شما کمک می‌کند پروتئین را متابولیزه کند. هنگامی ‌که کبد آسیب دیده باشد، ALT به جریان خون آزاد می‌شود و سطح آن افزایش می‌یابد.

تست ترانس آمیناز آسپارتات (AST)

ترانس آمیناز آسپارتات آنزیمی ‌است که به متابولیزه کردن اسید آمینه آلانین کمک می‌کند. افزایش سطح AST ممکن است آسیب کبدی یا بیماری یا آسیب عضلانی را نشان دهد.

آزمایش آلکالین فسفاتاز (ALP)

ALP یک آنزیم در کبد، مجرای صفراوی و استخوان است. سطوح بالاتر از حد نرمال ALP ممکن است علت آسیب یا بیماری کبد را مشخص کند، مانند مجاری صفراوی مسدود شده یا برخی بیماری‌های ارتوپدی و استخوانی را ایجاد کند.

تست آلبومین (ALb)

آلبومین یکی از پروتئین‌هایی است که در کبد ساخته می‌شود. بدن شما نیاز به این پروتئین‌ها برای مبارزه با عفونت‌ها و انجام وظایف دیگر دارد. سطح آلبومین و کل پروتئین کمتر از حد معمول ممکن است نشان دهنده آسیب یا بیماری کبدی باشد.

تست بیلی‌روبین (Bilirubin)

بیلی‌روبین ماده‌ای است که در طول تجزیه عادی گلبول‌های قرمز ایجاد می‌شود. بیلی‌روبین از طریق کبد و مدفوع دفع می‌شود. سطح بالایی از بیلی روبین (زردی) ممکن است آسیب یا بیماری های کبدی یا برخی از انواع آنمی ‌را نشان دهد.

آزمایش گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT)

GGT یک آنزیم خونی است. سطوح بالاتر از حد طبیعی این آنزیم، آسیب کبدی یا مجرای صفرا را نشان دهد.

تست لاکتات دهیدروژناز (LD)

LD آنزیمی ‌است که در کبد یافت می‌شود. سطح بالایی ممکن است آسیب کبدی را نشان دهد، اما می‌تواند در بسیاری از اختلالات دیگر افزایش یابد.

تست زمان پروترومبین (PT)

PT زماني است که خون لخته می‌شود. افزایش PT ممکن است آسیب کبدی را نشان دهد.

به طور کلی نتایج غیر طبیعی در هر یک از این آزمایشات کبدی به طور معمول نیاز به پیگیری برای تعیین علت ناهنجاری دارد. در مورد نتایج آزمایش عملکرد کبد و اینکه چه چیزی ممکن است برای شما مهم باشد، با پزشک خود صحبت کنید.

آزمایش عملکرد کبد چگونه انجام می‌شود؟

آزمایش عملکرد کبد به سادگی و از طریق یک نمونه‌گیری خون انجام می‌شود. این نمونه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا میزان آنزیم‌ها و پروتئین‌های خاصی که نشان‌دهنده سلامت کبد هستند، اندازه‌گیری شود. برخی از تست‌های اصلی عملکرد کبد شامل بررسی آنزیم‌هایی مانند ALT (آلانین آمینوترانسفراز)، AST (آسپارتات آمینوترانسفراز)، ALP (آلکالین فسفاتاز) و سطح پروتئین آلبومین و بیلی‌روبین هستند.

هر یک از این تست‌ها اطلاعاتی مهم درباره عملکرد و سلامت کبد ارائه می‌دهند. به عنوان مثال، سطوح بالای ALT و AST می‌توانند نشان‌دهنده آسیب یا التهاب کبد باشند، در حالی که افزایش سطح بیلی‌روبین معمولاً به مشکلات جدی‌تری مانند انسداد مجاری صفراوی یا بیماری‌های مزمن کبدی اشاره دارد. آزمایش عملکرد کبد معمولاً نیازی به آماده‌سازی خاصی ندارد، اما ممکن است پزشک به شما توصیه کند که چند ساعت قبل از انجام آزمایش از خوردن و نوشیدن خودداری کنید تا نتایج دقیق‌تری به دست آید.

انجام این آزمایش‌ها معمولاً توسط پزشک متخصص گوارش یا کبد تجویز می‌شود و می‌تواند اطلاعات جامعی را برای تشخیص و تصمیم‌گیری‌های درمانی ارائه دهد.

آزمایش‌های کبدی چه مواردی را نشان می‌دهند؟

از طریق آزمایش های کبدی می توان میزان شدت بیماری یا عوارضی که داروها بر بدن ایجاد کرده‌اند را بررسی کرد. اما به طور کلی آزمایش‌های کبدی می‌تواند در موارد زیر مورد استفاده قرار گیرند:

• نمایش عفونت‌های کبدی مانند هپاتیت
• نظارت بر پیشرفت بیماری مانند: هپاتیت ویروسی یا سیروز کبدی و تعیین درمان مناسب آن
• اندازه گیری شدت بیماری، به ویژه سیروز کبدی
• نظارت بر عوارض جانبی داروها

عدم تعادل و طبیعی بودن هریک از آنزیم ها در آزمایش های کبدی باید بررسی شوند تا مشکلات جدی را بر طرف کرد.

آمادگی قبل از آزمایش کبد

پزشک متخصص، دستورالعمل‌های کامل در مورد نحوه آماده شدن، برای دادن نمونه خون تست کبد را می‌دهد. برخی از داروها و مواد غذایی ممکن است سطح آنزیم و پروتئین در خون شما را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین پزشک، ممکن است از شما بخواهد مصرف بعضی از داروها را قطع کنید یا قبل از انجام تست، از خوردن بعضی مواد غذایی اجتناب کنید.

باید قبل از آزمایش کبد ناشتا باشیم؟

برای انجام آزمایش کبد نیازی به ناشتا بودن نیست. پزشک دستورالعمل‌های آماده شدن برای آزمایش‌های کبدی را عنوان خواهد کرد و مصرف برخی از پروتئین‌ها و مواد غذایی را برای تغییرات سطح آنزیم‌ها منع می‌کنند.

آیا آزمایش کبد عوارض دارد؟

انجام نمونه خون برای آزمایش، به ندرت باعث عوارض جانبی جدی می‌شود. با این حال، خطر تهیه نمونه خون می‌تواند شامل: خونریزی زیر پوست، خون ریزی بیش از حد و عفونت باشد.

تفسیر آزمایش کبد

برای تفسیر آزمایش کبد بهتر است که برگه آزمایش را به پزشک تحویل داد تا تفسیر دقیقی انجام شود. اما برای اینکه خودتان هم بتوانید تفسیر کلی از آزمایش‌های کبد داشته باشید، کافی است که به اعداد و ارقام گفته شده در جدول زیر واقف باشید.

اگر نتایج تست کبد شما نشان دهنده یک مشکل باشد، پزشک داروهای مصرفی و تاریخچه پزشکی قبلی شما را برای کمک به تعیین علت، بررسی خواهد کرد. همچنین پزشکان متخصص ممکن است بیوپسی کبدی را برای ارزیابی بیماری کبد چرب یا سایر شرایط کبد توصیه کنند.

هزینه آزمایش کبد چقدر است؟

هزینه آزمایش کبد با توجه به فاکتورهای مختلف تفاوت‌هایی دارد. اما بهتر است بدانید که آزمایش‌های کبدی جزو تست‌های ارزان قیمت نیستند و در برخی از مواقع نیاز است که چندین آزمایش کبدی را بررسی کرد. خب مشخص است که اگر تحت پوشش بیمه درمانی تامین اجتماعی نباشید باید هزینه بیشتری هم پرداخت کنید. قیمت آزمایش کبد در سال ۱۴۰3 برای بسیاری از مراکز درمانی و آزمایشگاهی مبلغی بین ۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان متغیر اعلام شده است.

برای آزمایش کبد به کجا مراجعه کنیم؟

برای آزمایش کبد نیاز است که ابتدا به دکتر گوارش و کبد مراجعه کرده تا تجویز آزمایش را در نسخه انجام دهند، سپس با توجه به تجویز و نوع آزمایشی که پزشک تعیین کرده است به آزمایشگاه‌های معتبر مراجعه کرد. در سامانه نوبت دهی دکتردکتر می‌توانید از بهترین متخصص‌های گوارش و کبد نوبت دریافت کنید تا بدون اتلاف وقت و انرژی، نتیجه آزمایش‌های کبدی را بررسی کنید.

آزمایش خون برای تست کبد در منزل

برای اینکه مشکلات کبدی را بررسی کرد می‌توان آزمایش خون انجام داد. در صورتی که در آزمایش خون سطح آنزیم‌های کبدی آلانین آمینوترانسفراز و آسپارتات آمینوترانسفراز از حالت طبیعی افزایش پیدا کرده باشند، ممکن است که مشکوک به کبد چرب بود. در این شرایط باید بلافاصله به پزشک متخصص مراجعه کرد تا آزمایش‌های تکمیلی انجام شوند.

اگر نمیدانید دکتر گوارش و کبد کیست بهتر است قبل از انتخاب پزشک متخصص در این زمینه اطلاعاتی کسب کنید. همچنین می‌توان از خدمات آزمایشگاهی دکتردکتر استفاده کنید تا در کوتاه‌ترین زمان و بدون اتلاف وقت در بهترین آزمایشگاه‌ها، تست‌های کبدی را انجام داد.

آزمایش کبد برای اطمینان از سلامتی

اگر علائم زردی پوست، ادرار تیره رنگ، خارش، حالت تهوع، خستگی زیاد بدون دلیل، اسهال و کاهش یا افزایش وزن بدون توجیه را تجربه کرده‌اید، بهتر است که آزمایش کبد انجام دهید. برای انجام تست کبد نیاز است که به پزشک‌های متخصص مراجعه کرد. دکتردکتر به عنوان یکی از سامانه‌های نوبت دهی پزشکان، در کنار شما است تا از بهترین متخصص‌ گوارش و کبد نوبت آنلاین دریافت کنید.

همچنین در صورتی که درباره خواندن آزمایش کبد سوالی دارید که در این متن به آن اشاره‌ای نشده است می‌توانید در قالب کامنت و در انتهای همین متن سوالات خود را با ما در میان بگذارید.

منابع:

www.healthline.com
www.mayoclinic.org

سوالات متداول آزمایش کبد