آرتروز زانو چیست و چطور درمان می‌شود؟ (تایید شده توسط جراح زانو)

شاید فکر می‌کنید که آتروز زانو فقط برای افراد مسن و سالمندان رخ می‌دهد. این‌طور نیست و آتروز می‌تواند بسیاری از افراد را تحت تأثیر قرار بدهد. البته نباید این نکته را هم نادیده بگیریم که این بیماری دردناک با افزایش سن، وخیم‌تر می‌شود. روش‌های درمانی مختلفی برای این مشکل وجود دارد و برای درمان باید به بهترین پزشکان ارتوپد تهران و شهرستان مراجعه کنید.

آرتروز گفتنی‌های زیادی دارد که بد نیست به‌منظور آگاهی درباره‌شان، بیشتر درموردشان بخوانید. به‌همین منظور در این مقاله از دکتردکتر هم برایتان درباره آتروز ناحیه زانو بیشتر خواهیم گفت، با ما همراه باشید.

محتوای پزشکی این مطلب، توسط دکتر مهدی معزی، فوق تخصص جراحی زانو مورد بررسی و تایید قرار گرفته است.

آرتروز زانو چیست؟

یکی از مشکلات شایع برای زانوها، ابتلا به آرتروز است. آرتروز زانو با درد، تورم و سفت‌شدن مفاصل این ناحیه همراه است. این مشکل می‌تواند قوی‌ترین و بزرگ‌ترین مفاصل بدن را تحت تأثیر قرار بدهد. در واقع، آرتروز برای مفاصل مختلف از جمله زانو رخ می‌دهد.

درمانی قطعی برای آرتروز وجود ندارد اما روش‌هایی موجود هستند که علائم ناخوشایند آن را کنترل می‌کنند و مانع از پیشروی‌اش می‌شوند. اجازه بدهید که دقیق‌تر درباره مفاصل زانو برایتان بگوییم تا بهتر آتروز را درک کنید.

۳ استخوان در کنار هم جمع می‌شوند و مفصل زانو را می‌سازند. این استخوان‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

• استخوان ران
• استخوان ساق پا
• استخوان کشگک

ماده‌ای نرم و صاف به نام غضروف هم در انتهای هر استخوان وجود دارد. در واقع، بالشتکی میان استخوان‌ها است که مانع از ساییدگی آنها به یکدیگر می‌شود. غشای سینوویال (synovial) یا زُلاله‌ای هم نوعی بافت است که مفاصل را احاطه می‌کند و به روان حرکت‌کردن غضروف‌ها کمک می‌کند.

آرتروز شدید زانو چگونه است؟

منظور از آرتروز شدید زانو، شروع درد و التهاب در این بخش از بدن به‌طور ناگهانی و سریع است. این مشکل به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. از جمله این عوامل باید به بروز بیماری‌های آرتروز و خودایمنی اشاره کنیم.

منظور از چنین بیماری‌هایی هم مواردی است که در آنها، بدن شروع به حمله به سلول‌ها و بافت‌های سالم خود می‌کند. این واکنش موجبات شکل‌گیری التهاب در بدن را فراهم می‌سازد.

انواع آرتروز زانو

بالغ بر ۱۰۰ نوع آرتروز وجود دارد. شایع‌ترین انواعی که می‌توانند زانو را درگیر کنند، شامل موارد زیر می‌شوند:

• آرتروز زانوی معمولی
• آرتریت پس از ضربه
• روماتیسم مفصلی

آرتروز زانو یا ساییدگی

این نوع از آرتروز زانو شایع‌ترین مشکل زانو از میان این ۳ مورد است و باعث از بین‌رفتن غضروف می‌شود. یعنی حفاظ میان ۳ استخوان زانو از بین می‌رود. بدون چنین محافظی، استخوان‌ها به هم ساییده می‌شوند.

چنین چیزی درد و محدودشدن حرکات در این بخش از بدن را به همراه می‌آورد. ایجاد خارهای استخوانی و درد بیشتر به مرور زمان هم از نتایج بروز چنین مشکلی در ناحیه زانو است.

آرتریت پس از ضربه

در این شکل از آتروز زانو هم پس از ایجاد ضربه به این ناحیه، غضروف‌های آن شروع به نازک‌شدن می‌کنند. برای نمونه، تصادف‌کردن یا آسیب‌دیدگی در ورزش از دلایل بروز چنین مشکلی هستند.

علائم آرتریت بعد از ضربه هم شبیه آرتروز معمولی است که پیش‌تر گفته شد. این مشکل با درد و محدودشدن حرکات همراه است. امکان دارد که علامت‌های آرتریت تا سال‌ها پس از اِعمال ضربه هم پیدا و ظاهر نشوند.

روماتیسم مفصلی

این نوع از آرتروز هم بیماری خودایمنی است و زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی سالم بدن باعث بروز التهابی درونی یا بیرونی می‌شود. این مشکل زمانی به وجود می‌آید که سیستم ایمنی در تلاش است از بدن در مقابل یک عفونت، جراحت، مسمومیت یا عامل خارجی دیگری محافظت کند.

ارائه پاسخی التهابی از سوی بدن از جمله اقدامات دفاعی است که سیستم ایمنی تدارک می‌بیند. سیستم ایمنی مبتلایان به روماتیسم مفصلی در مواقعی که بدن با هیچ تهدیدی روبه‌رو نیست هم از خود واکنش‌های التهابی نشان می‌دهد. این التهاب باعث درد و سفتی غشای زُلاله زانو می‌شود. در ضمن، امکان تخریب غضروف این بخش از بدن هم وجود دارد.

علائم و نشانه‌های آرتروز زانو چیست؟

نشانه‌های پرشماری درباره آرتروز زانو وجود دارند. برای مثال، بسیاری از مبتلایان به این عارضه صداهایی از حرکت‌دادن زانوی خود می‌شنوند. این دسته از افراد در پیاده‌روی و راه‌رفتن با مشکل روبه‌رو می‌شوند و دردهای مفصلی را تجربه می‌کنند. شدت دردهای مذکور همیشه ثابت نیست.

سفت‌شدن مفصل هم از دیگر علامت‌های آرتروز در ناحیه زانو است. دردی که در مفاصل این بخش از بدن رخ می‌دهد، گاهی تدریجی شروع می‌شود و گاهی هم یک‌باره و ناگهانی بروز می‌کند.

آرتروز در زانو با بروز نشانه‌های ظاهری مانند قرمزشدن این بخش و التهام و تورمش هم همراه است. گاهی هم فرد مبتلا به مشکل در زمان حرکت‌دادن پا، دچار قفل‌شدگی زانو می‌شود. آرتروز زانو هم مانند آرتروز لگن و ران ناخوشایند است.

دلیل ایجاد آرتروز زانو چیست؟

پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که بعضی از ژن‌ها در ابتلا به آرتروز زانو بی‌اثر نیستند. امکان دارد که شما ژنی داشته باشید که با یک عامل محرک مانند ویروس یا ضربه و آسیب‌دیدگی، زمینه ابتلا به این مشکل را فراهم کند.

با این وجود، علت و عاملی قطعی برای ابتلا به این بیماری وجود ندارد و تحقیقات همچنان ادامه دارند. عواملی هم موجود هستند که امکان دچارشدن به آرتروز در زانو را افزایش می‌دهند:

• سن؛ این مشکل بیشتر در افراد سنین بالاتر رخ می‌دهد تا جوانان.
• ناهنجاری استخوانی؛ اگر استخوان‌ها و مفاصل به طور طبیعی و مادرزادی کج باشند، احتمال آرتروز هم بالا می‌رود.
• نقرس؛ این مشکل التهابی هم می‌تواند زمینه ابتلا به آرتروز در زانو را فراهم کند.
• صدمات؛ آسیب‌ها و صدماتی که به زانو وارد می‌شوند در ابتلا به آرتروز بی‌اثر نیستند.
• وزن زیاد؛ اضافه وزن روی زانو فشار وارد می‌کند و عاملی برای ابتلا به آرتروز است.
• فشار؛ اگر فشار زیادی در اثر ورزش‌کردن، دویدن یا تحرک زیاد زانو به آن وارد شود هم امکان شکل‌گیری آرتروز وجود خواهد داشت.

آرتروز زانو و پای پرانتزی

پرانتزی‌شدن پاها در سنین بزرگسالی می‌تواند نتیجه بروز آرتروز زانو باشد. این وضعیت غضروف و استخوان اطراف مفصل زانو را هم از بین می‌برد. ساییدگی که بیشتر در اطراف بخش داخلی مفصل زانو رخ بدهد هم منجر به بدشکلی ساق پا می‌شود.

آرتروز زانو در جوانی

آرتروز در ناحیه زانوی جوانان و افراد کم‌سن، معمولاً به خاطر حمله سیستم ایمنی بدن به سلول‌ها و بافت‌های سالم خودش صورت می‌گیرد. علت این مشکل در چنین رده سنی هم مشخص نیست اما حرکات بدنی و محیط و ژنتیک در شکل‌گیری‌اش بی‌اثر به نظر نمی‌رسند.

آرتروز زانو بعد از زایمان

بارداری می‌تواند با ایجاد فشار روی زانوها و اضافه وزن همراه باشد. در نتیجه چنین وضعیتی، بروز آرتروز زانو هم دور از انتظار و بعید نخواهد بود. کنترل وزن مطلوب در بارداری از نکات مهمی است که باید از همان ماه‌های نخست با انجام تمرینات ورزشی مناسب و رعایت رژیم غذایی سالم در برنامه زنان باردار قرار بگیرد.

تشخیص ابتلا به آرتروز زانو چگونه است؟

پزشکان متخصص ارتوپدی و دکتر آرتروز زانو برای تشخیص آرتروز از عکس‌برداری استفاده می‌کنند. اگر به ابتلا به آرتروز مشکوک باشند، سریع عکس‌برداری با اشعه ایکس را تجویز می‌کنند تا متوجه وضعیت شوند.

تصویربرداری از زانو می‌تواند در مشخص‌شدن مشکل آرتروز و نوع آن به پزشکان کمک کند. با عکس، بروز هرگونه تغییر در زانو هم مشخص می‌شود. عکس‌ها نشان می‌دهند که فاصله میان استخوان‌های زانو چقدر است و آیا لایه محافظ و مانع از ساییدگی آنها به هم از بین رفته است یا خیر.

هرچقدر این فاصله کمتر شود، درد بیشتری هم به وجود خواهد آمد. متخصصان ارتوپدی در بعضی از موارد از سی‌تی‌ اسکن و ام‌آر‌آی (MRI) هم برای تشخیص بهتر استفاده می‌کنند.

درمان آرتروز زانو چیست؟

امکان درمان آرتروز زانو وجود ندارد اما راه‌کارهایی برای کم‌کردن از علائم و عوارض آن وجود دارد. برای رهایی از آنها باید وزن خود را در محدوده و طیف مناسب نگه دارید و از روش‌های متنوعی استفاده کنید که مناسب وضعیتتان هستند. برای مثال:

دارو درمانی

از داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids) برای درمان آرتروز استفاده می‌شود. این داروها در قالب تزریقی کاربرد دارند و می‌توانند در مواردی مفید باشند. داروهای ضد روماتوئید و اصلاح‌کننده بیماری (DMARD) هم برای درمان آرتروز ناحیه زانو استفاده می‌شوند.

این داروها با مسدودکردن مواد شیمیایی که از سوی سیستم ایمنی آزاده شده‌اند در کاهش علائم آرتروز و مشکلات مفاصل و استخوان‌ها نقش دارند. داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی مانند ایبوپروفن و آسپرین هم می‌توانند در تسکین دردها مفید باشند. قرص استامینوفن هم در بعضی موارد تجویز می‌شود.

فیزیوتراپی

برای درمان آتروز زانو از روش‌های فیزیوتراپی هم استفاده می‌شود. تمرینات ورزشی که از سوی متخصصان این حوزه مطرح می‌شود یا روش‌های فیزیکی بهبود وضعیت می‌توانند به کم‌شدن علائم دردناک آرتروز کمک کنند. اصلاح فعالیت و تمرینات اصلاحی و درمانی فیزیوتراپی از سوی متخصصان این حوزه تعیین و تجویز می‌شود.

تزریق ژل

 مالیدن ژل‌ها و کرم‌هایی برای تسکین درد ناشی از آرتروز در زانو کاربرد دارد. این ژل‌ها و پمادها حالت ضدالتهابی دارند و علائم دردناک بیماری را کم می‌کنند.

تزریق پی آر پی

روش پی‌آرپی (PRP) هم با جمع‌آوری نمونه کوچکی از خون بدن و چرخاندن آن در دستگاه سانتریفیوژ برای جداسازی پلاکت‌ها از گلبول‌های قرمز همراه است. در نهایت هم پلاکت‌های جمع‌شده دوباره به زانو تزریق می‌شوند تا ترمیم و بازسازی ممکن شود.

وسایل کمکی و زانو بند طبی مخصوص

از وسایل کمکی هم برای درمان آرتروز استفاده می‌شود. برای مثال، کفش و کفی طبی می‌توانند در زمینه بهبود علائم کمک شایانی کنند. کفی‌هایی که شوک و فشار واردشده از سوی زمین در طول راه‌رفتن را کم می‌کنند از گزینه‌های جذاب و بی‌دردسر رفع مشکلات ناحیه زانو هستند.

اوزون تراپی

با تزریق اوزونی که از دستگاه مخصوصی از اکسیژن به‌دست می‌آید هم امکان درمان علائم دردناک آرتروز وجود دارد. به این روش اوزون تراپی ( ozon therapy)‌ می‌گویند و در کنترل پاسخ‌های التهابی خودایمنی بدن و بروز دردهایی مانند آرتروز زانو مؤثر است.

درمان آرتروز زانو با سلول‌های بنیادی

تزریق سلول‌های بنیادی به مفاصل در کاهش درد و التهاب بی‌اثر نیستند؛ برخی از پژوهش‌ها و مطالعات به این نتیجه‌گیری رسیده‌اند. از سوی دیگر، از برخی از این سلول‌ها برای ساخت بافت‌های مصنوعی هم استفاده می‌شود.

جراحی آرتروسکوپی

در این روش موسوم به آرتروسکوپی هم که نوعی جراحی کم‌تهاجمی است از دوربینی کوچک برای ورود به زانو و ارزیابی وضعیت استفاده می‌شود. برشی در زانو به وجود می‌آید و با دوربین کوچک، داخل آن برای تشخیص مشکل رصد می‌شود. در نهایت بافت‌های آسیب‌دیده شناسایی و درمان می‌شوند.

تعویض مفصل

در روش تعویض مفصل، بخش آسیب‌دیده مفصل با جراحی برداشته می‌شود و پروتزی فلزی، پلاستیکی یا سرامیکی به جای آن قرار می‌گیرد. تلاش‌ها بر این است که پروتزها بتوانند همان نقش مفاصل سالم را بر عهده بگیرند و حرکت‌های طبیعی را مقدور کنند.

استئوتومی

یکی دیگر از روش‌های درمانی آرتروز زانو هم استئوتومی (Osteotomy) است. این روش نوعی عمل جراحی است که در زمان آسیب‌دیدگی تنها یک بخش از زانو انجام می‌شود و با تغییر مکان استخوان ران یا ساق پا همراه است. وزن بدن با جراحی استئوتومی از قسمت آسیب‌دیده به روی قسمت سالم گذاشته می‌شود.

درمان خانگی

برای درمان خانگی مشکل آرتروز زانو باید به روش‌هایی مانند کاهش وزن بدن، دنبال‌کردن رژیم غذایی سالم و توجه به ورزش اشاره کرد. چنانچه چنین روندی در منزل به کار برده شود، احتمال بهبود بیمار بیشتر خواهد بود و روند درمان هم سریع‌تر پیش می‌رود.

ورزش کافی و ماساژ مناسب هم راهگشا هستند. رژیم غذایی درمان آرتروز زانو با روغن زیتون که حاوی ترکیبات ضدالتهاب است هم از جمله روش‌هایی است که می‌توانید به آن در درمان این مشکل فکر کنید. از این روش‌های خانگی برای آرتروز ستون فقرات و کمر هم تجویز می‌شود.

ورزش

حدود ۱۵۰ دقیقه ورزش مناسب در طول هفته هم از روش‌های درمانی برای کم‌کردن از دردها و علائم بیماری آرتروز زانو است. برای ورزش‌کردن باید به سراغ فعالیت‌هایی با شدت ملایم بروید؛ برای مثال، دوچرخه‌سواری یا شناکردن را امتحان کنید.

از انجام تمرینات ورزشی با شدت زیاد مانند تنیش یا دویدن هم بپرهیزید. در ادامه از روش‌های مختلف برای درمان آرتروز زانو هم صحبت خواهیم کرد. درمان آرتروز زانو با دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی و ورزش‌های سبک مقدور است.

ورزش‌هایی که با فشار بر زانو همراه هستند، مانند بدن‌سازی در این زمینه توصیه نمی‌شود. یادتان باشد که کوهنوردی هم گزینه مناسبی برای درمان آرتروز زانو است و به استحکام این بخش از بدن و تنظیم حرکاتش کمک می‌کند.

آب درمانی

انجام ورزش‌هایی سبک در آب هم از روش‌های مناسب برای کنترل عوارض آرتروز زانو است. آب گرم باعث می‌شود که ماهیچه‌ها حالت آرامی پیدا کنند و از درد موجود در آنها کم شود. آب از وزن پشتیبانی می‌کند و باعث تسکین دردها و افزایش امکان انجام‌دادن طیف حرکت‌های مختلف می‌شود.

گرم و سرد کردن

با گرم‌کردن زانو هم می‌توانید از التهاب موجود در آن کم و به آرام‌شدن ماهیچه‌های این بخش از بدن کمک کنید. سرما هم در کاهش التهاب و تورم زانو نقش دارد. در واقع هم با گرم‌کردن و هم با سردکردن این بخش از بدن می‌توانید دردهای آن را مدیریت کنید.

مراقب زانوهای خود باشید

سیستم حرکتی بدن مدیون پاها و زانوها است. برای اینکه بتوانید سالم و بی‌دغدغه حرکت کنید و کارهایتان را خودتان انجام بدهید، به سلامت زانوها و پاها دقت ویژه داشته باشید.

با تحرک و ورزش‌های مناسب، بدن را از نظر وزن و سلامت نقاط دیگر در وضعیت مطلوبی قرار بدهید تا اسیر آرتروز زانو نشوید. در صورت بروز هرگونه مشکل در این زمینه هم به متخصصان مراجعه کنید. یکی از بهترین روش‌ها برای درمان نوبت ملاقات با پزشکان، استفاده از سیستم نوبت دکتر سایت دکتردکتر است.

منبع:

my.clevelandclinic.org