تاکنون نام اوزون تراپی یا اوزون درمانی را شنیده‌اید؟ آیا می‌دانید این روش درمانی چگونه عمل می‌کند؟ در این مقاله می‌خواهیم به معرفی این روش درمانی، فواید و عوارض آن بپردازیم.
اوزون تراپی برای درمان بیماری‌ها و مشکلات متعدد سلامتی مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی آیا واقعا این روش برای سلامتی انسان مفید است؟ در این مقاله به این موضوع خواهیم پرداخت.
اوزون تراپی یا اوزون درمانی چیست؟
اوزون تراپی به کارگیری گاز اوزون برای درمان یک بیماری یا یک زخم در بدن است. اوزون گاز بی رنگی است که از سه اتم اکسیژن تشکیل می‌شود. در سال ۲۰۱۹ سازمان غذا و داروی آمریکا اعلام کرد که گاز اوزون سمی بوده و استفاده از آن در اعمال پزشکی جایز نیست.
با این همه هنوز عده‌ای از اوزون برای درمان بیماری‌هایی که توسط سیستم ایمنی بدن تحریک می‌شوند، استفاده می‌کنند. همچنین برای از بین بردن عفونت و درمان گروهی از بیماری‌ها از این روش استفاده می‌شود. در بیمارستان، گاز مورد استفاده برای اوزون تراپی از منابع اکسیژن با درجه پزشکی و درمانی استفاده می‌شود.
اوزون تراپی برای درمان چه بیماری‌هایی استفاده می‌شود؟
اوزون تراپی برای گروهی از مشکلات پزشکی استفاده می‌شود. تحقیقات در مورد اثر بخشی و ایمنی این روش درمانی ادامه دارد:
مشکلات تنفسی
افرادی با مشکلات تنفسی ممکن است کاندید‌های خوبی برای اوزون تراپی باشند. با این همه هنوز تحقیقات بیش‌تر و کامل‌تری باید در این مورد انجام شود.
به واسطه‌ی افزایش سطح اکسیژن در بدن، اوزون تراپی ممکن است به کاهش استرس و فشار روی ریه‌ها کمک کند. ریه‌ها مسئول تامین اکسیژن مورد نیاز خون هستند.
در سال ۲۰۱۴ پژوهشی در مورد اوزون تراپی درون وریدی (intravenous ozone therapy) و یا تزریق اوزون به همراه خون برای درمان بیماری انسدادی مزمن ریه انجام شد. مشخص شد که این روش درمانی باعث بهبود کیفیت زندگی و توانایی ورزش کردن در افراد مبتلا به این بیماری که پیش از این سیگار می‌کشیدند شده است.
توجه کنید که استنشاق گاز اوزون ممکن است باعث آسیب ریه‌ها خصوصا در افرادی با مشکلات تنفسی شود. با وجود اینکه اوزون کارکردهای مثبتی دارد، یک آلاینده هوا محسوب شده و نباید تنفس شود. به همین دلیل است که سازمان‌های محیط زیستی آمریکا استفاده از این گاز به عنوان یک پالاینده هوا جایز نمی‌دانند.
دیابت و درمان زخم پا دیابتی
مشکلات بیماری اغلب به علت استرس اکسیداتیو رخ می‌دهد. محققان در سال ۲۰۱۸ اعلام کردند که اوزون ممکن است با فعال کردن سیستم ایمنی بدن، سیستم آنتی اکسیدانی و کاهش التهاب به اصلاح استرس اکسیداتیو کمک کند.
بر اساس پژوهشی که در سال ۲۰۱۹ انجام شد، اوزون تراپی در افراد مبتلا به زخم پا دیابتی تا حدود زیادی به بسته شدن زخم و کاهش خطر بروز عفونت کمک می‌کند.
در سال ۲۰۱۵ گفته شد که اوزون تراپی برای درمان زخم‌ها، که یکی از مشکلات و عوارض جانبی دیابت است بسیار کمک کننده باشد.
اختلالات ایمنی
اوزون تراپی ممکن است تا حدود زیادی برای افراد مبتلا به اختلالات ایمنی موثر باشد. چرا که این روش درمانی تا حدود زیادی به تحریک سیستم ایمنی کمک می‌کند.
در پژوهشی که در سال ۲۰۱۸ انجام شد، مشخص شد که اوزون ترکیب شده با خون و تزریق آن به افراد مبتلا به اچ آی وی به صورت چشمگیری در عرض دو سال سطح ویروس را در آن‌ها کاهش خواهد داد. کم شدن مقدار ویروس در خون افراد مبتلا به اچ آی وی در دراز مدت وضعیت سلامتی آن‌ها را بهبود خواهد داد.
پژوهشگران البته تاکید می‌کنند که استفاده از اوزون تراپی برای درمان اچ آی وی نیازمند تحقیقات گسترده تری است.
آسم یک بیماری التهابی مزمن است و التهاب ناشی از این بیماری گاهی وارد خون شده و ایجاد استرس اکسیداتیو می‌کند. تحقیقاتی که در سال 2015 انجام شد نشان داد که انجام منظم اوزون تراپی باعث کاهش التهاب در خون و تنظیم استرس اکسیداتیو می‌شود و همه‌ی این عوامل در کنار هم باعث می‌شود تا دستگاه ایمنی بدن بهتر با التهاب مقابله کند. همچنین در سال 1995 پژوهشی انجام شد که نشان اوزون تراپی باعث بهبود کلی ایمنی سیستماتیک در بدن می‌شود.
اثر ضد باکتریایی، ضد قارچی و ضد ویروسی
از آن‌جایی که به دنبال استفاده بی رویه از آنتی بیوتیک‌ها، احتمال دارد که تا چندین سال دیگر این دارو اثربخشی خود را از دست بدهد، پزشکان به دنبال راهی برای مبارزه با عفونت‌های باکتریایی، قارچی و ویروسی هستند.
تا کنون تحقیقات زیادی در مورد اثر بخشی اوزون تراپی در موارد عفونی انجام شده است. یکی از این تحقیقات نشان داد که 24 تا 48 ساعت بعد از استفاده از اوزون تراپی برای درمان عفونت باکتریایی حاد، مشکل به صورت کامل برطرف شده است. همچنین نتایج بسیار خوبی در مورد درمان بیماری لایم و سایر بیماری‌هایی که به درمان آنتی بیوتیکی پاسخ نمی‌دهند با کمک اوزون تراپی به دست آمده است. همچنین امروزه از اوزون تراپی برای درمان عفونت‌های ویروسی همچون آنفولانزا استفاده می‌شود.
ترمیم بافت مغزی آسیب دیده بر اثر سکته
بعد از سکته مغزی، سلول‌هایی که دچار هیپوکسی می شوند آسیب می بینند و ،اکسیژن کافی را دریافت نمی‌کنند. بهترین راه برای ترمیم این مناطق آسیب دیده جبران اکسیژن از دست رفته است.
پژوهشی که در سال 2012 انجام شد، نشان داد که ترکیبی از اکسیژن و گاز اوزون در بافت مغزی که دچار کمبود اکسیژن شده و آسیب دیده کمک می‌کند. این درمان باید در درمانگاه‌های مخصوص بیماران دچار سکته مغزی انجام شود.
کم شدن خطر تکرار حمله قلبی
شواهدی مبنی بر اثر اوزون تراپی روی کاهش خطر تکرار حمله قلبی و ایجاد انفارکتوس قلبی یا آریتمی قلبی بعد از یک حمله قلبی وجود دارد.
نتایج پژوهشی که در سال 2017 انجام شد نشان داد که هر چه قدر که بعد از حمله قلبی، اوزون تراپی زودتر انجام شود، نتایج بهتری هم حاصل خواهد شد.
اثرات ضد التهابی
اوزون تراپی به درمان بسیاری از بیماری‌های مزمن التهابی کمک می‌کند. این بیماری‌ها منجر به آسیب اکسیداتیو روی سلول و DNA می‌شوند. اوزون یک آنتی اکسیدان قوی است که به کاهش آسیب اکسیداتیو و خطر وقوع بیماری‌های بعدی کمک می‌کند. همچنین اوزون به افزایش فعالیت آنزیم در بدن در نقش یک آنتی اکسیدان کمک می‌کند.
اتصال اکسیژن به سلول (Cell Oxygenation)
به دنبال نرسیدن اکسیژن کافی به بافت‌ها در صورت بروز سکته، امکان مرگ بافتی وجود دارد. هیپوکسی ممکن است در دیگر اندام‌ها همچون ریه‌ها بعد از یک حمله آسمی شدید و در صورت داشتن کم خونی در کل جریان خون هم رخ دهد.
در این حالت اوزون تراپی باعث می‌شود که بدن اکسیژن بیش‌تری در اختیار داشته و همچنین شواهد نشان می‌دهد که این روش درمانی به درمان برخی از تومورهای هیپوکسیک ناشی از پرتو و شیمی درمانی کمک می‌کند.
تسکین درد
درد کمر بسیار طاقت فرساست و سالانه زمان زیادی از وقت فرد صرف درمان این درد می‌شود. پژوهشگران معتقدند که اوزون تراپی نقش بسیار خوبی در درمان درد کمر دارد.
فعال سازی سلول‌های بنیادی و ترمیم
سلول‌های بنیادی برای ساخت سلول‌های جدید قلبی، مغزی، خونی، عصبی، پوستی و غیره بی وقفه در حال فعالیت هستند. بدون سلول‌های بنیادی امکان ادامه حیات وجود ندارد. هر چه قدر که سلول‌های بنیادی برای تولید سلول‌های تازه آماده‌تر باشند، شرایط کلی بدن بهتر خواهد بود. شواهد جدید نشان می‌دهد که اوزون تراپی در فعال کردن دوباره‌ی سلول‌های بنیادی و در نتیجه ترمیم سلولی بهتر بسیار موثر است.
چگونگی آماده شدن برای اوزون تراپی
در مورد چگونگی آماده شدن برای این روش درمانی با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است از فرد خون گرفته شده و بعد خون گرفته شده با اوزون ترکیب شده و بعد دوباره به فرد تزریق شود.
اگر اجرای اوزون تراپی مستلزم گرفتن خون بیمار باشد، فرد باید خود را برای این کار اماده کند. لازم است که شب قبل به اندازه کافی خوابیده و صبح روز بعد یک صبحانه سبک و مقوی بخورد. از طرفی دیگر نوشیدن مقدار کافی آب هم بسیار مهم است.
انواع روش‌های اوزون تراپی
اوزون تراپی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود، پزشک با بیمار صحبت کرده و در نهایت بهترین روش انتخاب می‌شود.
سه نوع اصلی اوزون تراپی شامل:
- مستقیم در بافت: اگر اوزون تراپی به منظور حل مشکلات و زخم‌های بزرگ انجام شده باشد، گاز اوزون به صورت مستقیم درون بافت قسمتی از بدن که دچار مشکل شده، اعمال می‌شود. در این حالت زمانی که پوشش‌های حفاظتی مناسب وجود دارد، اوزون تراپی انجام خواهد شد.
- درون وریدی: برای درمان اختلالات داخلی، مانند اچ آی وی، گاز اوزون در خونی که از بدن گرفته شده، حل می‌شود و سپس خون به همراه گاز اوزون حل شده در آن به بدن تزریق می‌شود. انجام اوزون تراپی به این روش خطر تشکیل آمبولی را افزایش خواهد داد.
- درون عضلانی: برای این منظور اوزون پیش از تزریق با اکسیژن مخلوط می‌شود
میزان موثر بودن اوزون تراپی
تحقیقات درباره اوزون تراپی نتایج مختلفی را نشان می‌دهد، با این همه برخی از نتایج هم امیدوار کننده هستند. در حال حاضر چندین آزمایش تحقیقاتی در مورد اوزون تراپی برای مشکلاتی همچون بیماری قلبی تا التهاب مفاصل در حال انجام است.
نتایج تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۸ انجام شد، نشان می‌دهد که اوزون تراپی در بیماران مبتلا به آرتروز زانو تا حدود زیادی دامنه‌ی حرکتی را بهبود می‌بخشد.
افراد مبتلا به رماتیسم مفصلی یا کمر درد ناشی از دیسک کمر هم بعد از انجام اوزون تراپی به نتایج خوبی دست پیدا می‌کنند. با این همه هنوز تحقیقات کافی در این مورد انجام نشده است.
همچنین از گاز اوزون در بسیاری از جنبه‌های کاری دندانپزشکی استفاده شده و تحقیقات در مورد کارکرد آن در دندانپزشکی ادامه دارد.
تحقیقات دانشمندان در سال ۲۰۱۹ نشان داد که آب حاوی گاز اوزون برای عفونت زدایی در حین انجام درمان ریشه یا عصب کشی بسیار موثر است. همچنین اوزون تا حدود زیادی به حساسیت زدایی از عاج دندان کمک می‌کند.
فرآورده‌های زیادی وجود دارد که ادعا می‌شود برای اوزون تراپی کاربرد دارند ولی موثر بودن هیچ کدام از آن‌ها اثبات نشده است. اوزون تراپی باید توسط پزشک متخصص در این زمینه انجام شود.
در حال حاضر سازمان غذا و داروی آمریکا شواهد معتبر و کافی برای حمایت از استفاده از اوزون تراپی در دست ندارد. باید تحقیقات زیادی در میان جمعیت‌های بزرگ‌تر انسانی انجام شود تا میزان موثر بودن و ایمنی این روش تایید شود.
عوارض جانبی و خطرات اوزون تراپی
اوزون تراپی امروزه به صورت گسترده انجام نمی‌شود و انجام آن هم با خطراتی همراه است. گاز اوزون مقدار اتم‌های غیر معمولی دارد که باعث ناپایداری آن می‌شود. زمانی که یک گاز ناپایدار باشد، رفتارهای آن هم غیر معمول و غیر قابل پیش بینی خواهد بود.
پزشکان هنگام انجام اوزون تراپی باید اقدامات احتیاطی و ایمنی را به خوبی انجام دهند. اوزون باید در مقدار مناسب استفاده شده و به هیچ عنوان نباید تنفس شود. اگر گاز اوزون وارد دهان، بینی و یا چشم‌ها شود منجر به سوزش، سرفه، حالت تهوع، استفراغ و یا حتی سر درد خواهد شد. هر چه قرار گیری در برابر گاز اوزون بیش‌تر باشد، مشکلات تنفسی جدی‌تری رخ خواهد داد.
در سال ۲۰۱۹ سازمان غذا و داروی آمریکا در مورد تنفس اوزون هشدار داد و اعلام کرد که تنفس اوزون منجر به تحریک ریه‌ها و جمع شدن مایعات در آن می‌شود و همین مسئله تنفس را با دشواری رو به رو خواهد کرد.
افرادی که تحت درمان اوزون تراپی قرار می‌گیرند برخی اوقات به واکنش یاریش-هرکس‌هایمر (Herxheimer reaction) دچار می‌شوند. این حالت باعث می‌شود که فرد علائم شبه آنفولانزا پیدا کند و در نهایت در کوتاه مدت شرایط بیمار سخت‌تر خواهد شد.
در برخی از انواع اوزون تراپی گاز اوزون به درون بدن از طریق رکتوم و یا مقعد وارد می‌شود. در این شرایط ممکن است بیمار احساس ناراحتی، پیچش شکم و احساس نیاز برای دفع گاز داشته باشد. این دسته از عوارض جانبی موقتی هستند.
زمانی که اوزون تراپی به صورت درون وریدی و با دوز بالا و در مدت زمان طولانی انجام شود هم مشکلات قابل توجهی رخ می‌دهد. پیش از انجام این روش با پزشک خود مشورت کرده و عوارض و مشکلات جانبی را با فواید احتمالی به دقت بسنجید.
برای انتخاب بهترین روش درمانی و شناخت از دیگر روش‌ها هم با پزشک مشورت کنید، پزشک به شما کمک خواهد کرد تا موثرترین راه برای درمان را پیدا کنید
سخن پایانی
اوزون تراپی یک روش درمانی بحث برانگیز است، اما با این حال مواردی از اثربخشی هم نشان داده است. در حال حاضر تحقیقات در مورد کارکرد و عملکرد این روی درمانی در دست انجام است.
سازمان غذا و داروی آمریکا استفاده از این روش برای درمان بیماری‌ها را مجاز نمی‌داند و گفته می‌شود که اوزون هیچ کارکرد درمانی ثابت شده‌ای ندارد. از طرفی دیگر تحقیقات بلند مدتی برای شناخت همه‌ی اثرات سوء این روش درمانی انجام نشده است.
اگر سوالی در مورد اوزون تراپی دارید، حتماً با پزشک خود مطرح کنید، پزشک مشخص می‌کند که این روش برای بیمار مناسب است یا خیر. اگر می‌خواهید این روش درمانی را امتحان کنید، حتماً پزشکی را انتخاب کنید که در این زمینه تجربه داشته باشد
منابع:
