بی خوابی نشانه چه بیماری است؟ بررسی علت و درمان بیخوابی

همه ما در طول زندگی بارها دچار بی خوابی یا اینسومنیا شبانه شده‌ایم؛ اما شاید هیچوقت به آن به چشم یک بیماری و عارضه نگاه نکرده باشیم. بیخوابی مزمن می‌تواند حتی نشانه یک بیماری خطرناک باشد که سلامتی ما را تهدید می‌کند. اگر شما نیز مدت زیادی است که دچار اختلال در خواب شده‌اید، باید برای درمان بی خوابی یا همان اینسومنیا اقدام کنید. اما بی خوابی چیست؟ آیا کم‌خوابی و بی‌خوابی‌ برای بدن خطرناک است؟ علت بی خوابی در شب و درمان سریع آن چیست؟ در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر به این سوالات پاسخ خواهیم داد. 

هر سوالی در خصوص بی‌خوابی یا اینسومنیا دارید، در قسمت دیدگاه‌ها درج کنید؛ پرسش شما به سرعت بررسی و توسط متخصص‌های دکتر دکتر پاسخ داده می‌شود.    

بی خوابی چیست؟

بی خوابی (Insomnia) یک اختلال شایع خواب است که باعث می‌شود خوابیدن به کاری سخت، طاقت‌فرسا و گاهی غیر ممکن تبدیل شود. علاوه‌براین، در صورت ابتلا به اختلال در خواب، ممکن است فرد زودتر از موعد مقرر بیدار شود و دیگر قادر به خوابیدن نباشد؛ یا حتی بعد از بیدار شدن از خواب هم احساس خستگی کند.

به نقل از mayoclinic:

 «بی خوابی یا اینسومنیا می‌تواند سطح انرژی شما را تخلیه کند و بر خلق و خوی شما تاثیر بگذارد. همچنین ممکن است بر سلامت، عملکرد کاری و کیفیت زندگی شما تاثیرگذار باشد. میزان خواب کافی از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما بیشتر بزرگسالان به 7 تا 9 ساعت خواب در شب نیاز دارند.»

علت بی خوابی

بسیاری از افراد بزرگسال بی خوابی کوتاه یا حاد را تجربه می‌کنند که گاه چندین هفته طول می‌کشد. این نوع از بی‌خوابی معمولاً زودگذر و نتیجه‌ استرس یا اتفاقات دردناک زندگی است؛ یعنی با رفع عامل اصلی، اختلال حل می‌شود. ولی برخی افراد بی خوابی مزمن یا بلند مدت را تجربه می‌کنند و تا ماه‌ها گرفتار آن هستند. اینسومنیا می‌تواند به دلیل وجود یک بیماری زمنیه‌ای در کنار سایر بیماری‌ها و داروهای مصرفی ایجاد شود. در هر صورت بی‌خوابی قابل درمان است و با مراجعه زودهنگام به پزشک متخصص و حتی تغییر در عادت‌های روزانه، می‌توان اختلال در خواب را درمان کرد. در ادامه علت بی خوابی در افراد مختلف را بیان می‌کنیم:

علت بی خوابی در سالمندان

با افزایش سن شما ممکن است بیخوابی را به علت‌های گوناگون تجربه کنید. این علت‌های بیخوابی شامل موارد زیر است: 

تغییر در الگوی خواب: با افزایش سن، خواب فرد سبک‌تر می‌شود. هرگونه صدا یا تغییری در محیط می‌تواند منجر به پریدن از خواب شود. ساعت درونی بدن هم با افزایش سن تغییر می‌کند و ممکن است که فرد هنگام غروب احساس خواب‌آلودگی داشته باشد و صبح خیلی زود از خواب برخیزد. در حالی که افراد مسن به نسبت جوانان به مقدار ساعت بیش‌تری برای خواب و استراحت نیاز دارند. 

تغییر فعالیت روزانه: فرد مسن از نظر فیزیکی و اجتماعی کمتر فعال است و همین باعث اختلال در خواب شبانه خواهد شد. در این وضعیت فرد تمایل زیادی دارد که در هنگام عصر چرت کوتاهی بزند و این استراحت عصرگاهی خواب شب را دچار اختلال خواهد کرد. 

تغییر در وضع سلامتی: دردهای مزمن ناشی از التهاب مفاصل یا درد کمر و همچنین مشکلاتی همچون افسردگی و اضطراب، خواب را مختل خواهد کرد. مشکلات پروستات و مثانه فرد را مجبور می‌کند که چند بار در طول شب به سرویس بهداشتی برود که همین الگوی خواب را به هم می‌زند. سندروم پای بی‌قرار و وقفه تنفسی در خواب هم با افزایش سن شایع‌تر هستند.

داروهای مصرفی زیادتر: افراد مسن به نسبت جوانان داروهای بیش‌تری مصرف می‌کنند و همین الگوی خواب آن‌ها را دچار تغییرات زیادی خواهد کرد. 

علت بی‌‌‌خوابی در کودکان و نوجوانان 

مشکلات خواب ممکن است برای کودکان و نوجوانان هم به وجود آید. با این همه بیش‌تر این مشکلات ناشی از دیر به رختخواب رفتن و مختل شدن ساعت داخلی بدن مربوط می‌شود. کودکان دیر به رختخواب می‌روند و صبح دیرتر از خواب بیدار می‌شوند. 

نوجوانان و جوانان نیز ممکن است تحت تاثیر استرس زیاد، بازی کردن شبانه یا صحبت کردن با دوستان، درس خواندن و موارد دیگر، دچار اختلال خواب شوند. در صورتی که این اختلال خواب شبانه و بی خوابی در جوانان یا کودکان باعث اختلال جدی در فعالیت‌های روزانه شود، باید به پزشک مراجعه کنید.

بدون در نظر گرفتن سن افراد، بی خوابی دلایل شایعی دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

شایع‌ترین دلایل بی خوابی مزمن 

افرادی که به مدت طولانی گرفتار مشکل بی‌خوابی می‌شوند، معمولا گرفتار یکی از مشکلات زیر هستند:

• استرس: نگرانی‌های شغلی، تحصیلی، مالی، خانوادگی و نگرانی در مورد وضعیت سلامتی ذهن را در طول شب فعال نگه می‌دارد و خوابیدن را به کاری سخت و غیرممکن تبدیل می‌کند. وقایع استرس‌زا زندگی مانند مرگ یا بیماری یکی از اعضای خانواده، جدایی و از دست دادن کار هم ممکن است به بی خوابی منجر شود. 
• مسافرت و زمان‌بندی کاری: فعالیت‌هایی که فرد در طول شبانه رور انجام می‌دهد، مانند یک ساعت داخلی برای بدن عمل کرده و چرخه خواب و بیداری، متابولیسم و دمای بدن را تنظیم می‌کند. مختل کردن ساعت درونی بدن و این ریتم منظم شبانه روزی به بی خوابی منجر خواهد شد. این مشکل به خاطر جت لگ ناشی از مسافرت‌های طولانی بین دو نقطه با ساعات متفاوت، کار کردن در شیفت‌های خیلی زود یا دیر هنگام و عوض کردن مداوم شیفت‌های کاری باعث به هم ریختن ریتم طبیعی بدن خواهد شد. 
• عادات خواب بد و نامناسب: عادات خواب نامناسب مثل داشتن خواب نامنظم، چرت عصرانه، انجام فعالیت‌های تحریک کننده قبل از خواب، محیط خواب نا آرام، غذا خوردن، تماشا تلویزیون، بازی کردن و  سرگرم شدن با گوشی تلفن همراه درست پیش از به خواب رفتن، چرخه‌ خواب را به طور کلی مختل خواهد کرد. 
• دیر شام خوردن: خوردن یک غذای سبک پیش از خواب مشکلی ایجاد نمی‌کند ولی اگر فرد پیش از خوابیدن مقدار زیادی غذا بخورد، دراز کشیدن کاری سخت و دشوار خواهد بود. بسیاری از افراد در این حالت سوزش سر دل و بازگشت اسید معده به مری را تجربه کرده و این عوامل آن‌ها را در طول شب بیدار نگه خواهد داشت. 

بی خوابی مزمن همچنین با برخی بیماری‌ها مانند پریشانی عاطفی و مصرف برخی داروها ارتباط دارد. درمان این شرایط به بهبود کیفیت خواب منجر می‌شود. ولی در این شرایط هم احتمال دارد که با وجود بهبود بیماری‌ها بی خوابی به قوت خود باقی باشد.

دیگر دلایل بی خوابی را در ادامه مورد بررسی قرار می‌دهیم:

• اختلالات روانی؛ اختلالات اضطرابی مانند اختلال استرسی پس از آسیب روانی (post-traumatic stress disorder) ممکن است خواب فرد را مختل کند. همچنین خیلی زود بیدار شدن از خواب هم می‌تواند نشانه‌ افسردگی باشد. 
• داروها؛ بی خوابی ناشی از داروی ضدافسردگی یکی از شایعترین عوارض این داروها است. همچنین داروهای کنترل‌کننده‌ فشار خون و آسم نیز روی الگوی خواب اثر می‌گذارند. بسیاری از داروهای مسکن، داروهای سرماخوردگی و آلرژی و داروهای کاهش وزن، حاوی کافئین هستند که خواب را مختل می‌کند.
• بیماری‌ها؛ بیماری‌هایی همچون دردهای مزمن، سرطان، دیابت، بیماری قلبی، آسم و بازگشت اسید معده به مری، تیروئید پرکار، پارکینسون و آلزایمر باعث اختلال در خواب خواهند شد. 
• اختلالات مرتبط با خواب؛ وقفه تنفسی در خواب (Sleep apnea) باعث می‌شود که به صورت دوره‌ای در طول شب تنفس متوقف شده و به همین دلیل روند خواب مختل شود. از طرف دیگر سندروم پای بی‌قرار باعث ایجاد حسی ناخوشایند در پاها شده و فرد به صورت غیرارادی پای خود را تکان می‌دهد، همین موضوع نیز خواب فرد را مختل می‌کند که تنها با مراجعه به پزشک قابل درمان است.

• کافئین، نیکوتین و الکل؛ قهوه، چای، نوشابه‌ی گازدار و دیگر نوشیدنی‌های کافئین‌دار تحریک کننده هستند. نوشیدن این مواد در ساعات پایانی عصر و غروب آفتاب، ممکن است شما را در طول شب بیدار نگه دارد. نیکوتین موجود در محصولات و فراورده‌های حاوی تنباکو ماده تحریک‌کننده‌ دیگری است که خواب را مختل خواهد کرد. الکل ممکن است به شما کمک کند که به خواب بروید اما از سطوح عمیق‌تر خواب جلوگیری کرده و معمولاً باعث می‌شود که فرد میانه‌ شب از خواب بیدار شود.  البته ممکن است بعد از ترک الکل، کافئین و نیکوتین نیز برای مدت کوتاهی در کنار بی خوابی سرگیجه و حالت تهوع نیز تجربه کنید که از عوارض ترک محسوب شده و بعد از مدت زمانی با بهبود سبک زندگی و داشتن یک الگوی خواب مناسب، رفع خواهد شد.

تمامی دلایل بی خوابی را بررسی کردیم. حال شما می‌توانید نگاه دقیق‌تری به خودتان داشته باشید و علت بی خوابی را پیدا کنید. در صورتی که نتوانستید به علت دقیق بی خوابی برسید، نگران نباشید؛ با مراجعه به پزشک و بررسی دقیق وضعیت خواب شما، علت اصلی پیدا خواهد شد.

اختلال در خواب را می‌توانیم در دسته‌بندی بیماری های مغز و اعصاب جای دهیم. شایع‌ترین بیماری‌های مغز و اعصاب شامل میگرن، ام اس، آسیب مغزی، تشنج، سکته مغزی و آلزایمر است. از آن جایی که اختلال در خواب، جزء علائم مشترک بین بیماری های مغز و اعصاب است، بنابراین برای بررسی علت بی خوابی باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. 

انواع بیخوابی

بی خوابی شامل طیف گسترده‌ای از اختلالات خواب، از کم شدن کیفیت تا کمیت خواب را شامل می‌شود. اینسومنیا به صورت معمول سه نوع دارد:

• بی‌‌خوابی گذرا: در این حالت علائم بیش از سه شب ادامه پیدا می‌کند. بی خوابی عصبی یکی از انواع اختلالات گذرا است.
• بی خوابی حاد: بی خوابی کوتاه‌مدت نام دیگر این نوع از اینسومنیا است و نشانه‌های آن تا هفته‌ها باقی می‌ماند.
• بی خوابی مزمن: این نوع از بی‌خوابی ماه‌ها و حتی سال‌ها ادامه دارد. بر اساس مرکز ملی بهداشت، اکثر افراد مبتلا به بی خوابی مزمن، دارای مشکلات و بیماری‌های زمینه‌ای دیگر بوده‌اند.

هرکدام از مدل‌های اینسومنیا بنا به شدت و سبک زندگی فرد قابل درمان است؛ اینسومنیا با تغییر سبک زندگی، زود خوابیدن و یک سری روش‌های درمانی رفع می‌شود. حتی بی خوابی مزمن با مراجعه به پزشک و درمان‌های تخصصی قابل درمان است.

علائم و عوارض همراه با اختلال بی‌‌خوابی

شاید تصور کنید که علائم بی خوابی تنها محدود به زمانی است که سخت به خواب می‌روید یا در رخت‌خواب غلت می‌زنید؛ اما علائم این اختلال تنها محدود به این مورد نیست. نشانه‌های این مشکل شامل موارد دیگری هم هست:

• بیدار شدن در طول شب 
• بیدار شدن در صبح خیلی زود
• احساس بی‌حالی و کسلی بعد از خواب شبانه 
• خواب‌آلودگی و خستگی در طول روز 
• زودرنجی، افسردگی و اضطراب 
• عدم تمرکز روی وظایف و ضعیف شدن توان یادآوری وقایع 
• افزایش اشتباهات فردی و تصادف‌ها 
• نگرانی مداوم در مورد خواب و موارد دیگر

با مشاهده علائم و عوارض ذکر شده، بهتر است فکری به حال درمان و رهایی از این وضعیت بکنید.

بی خوابی و ریزش مو

بی خوابی تاثیر زیادی در سلامتی بدن دارد. گاهی اختلال خواب، با ریزش مو خود را نشان می‌دهد. تحقیقات نشان داده که بی خوابی و همه انواع اختلالات خواب می‌تواند تاثیر مستقیمی روی نازک شدن مو و ریزش مو داشته باشد. در بیشتر موارد، بی خوابی از استرس بالا نشئت می‌گیرد و دریافت خواب کم در طول شبانه‌روز در کنار مشکلات عصبی و استرس زیاد، ریزش مو شما را تقویت می‌کند. بنابراین، اگر مدتی است که کم‎‌خواب شده و در عین حال ریزش مو شما افزایش پیدا کرده است، باید برای درمان قطعی اینسومنیا اقدام کنید.

بی خوابی و جوش صورت

یکی دیگر از مهمترین عوارض بی خوابی، جوش صورت است. اگر بدن شما خواب کافی دریافت نکند، سطح کورتیزول بدن شما افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه، پوست فرصت کافی برای ترمیم خود را ندارد. زمانی که بدن شما در حالت استراحت قرار می‌گیرد، سطح کورتیزول بدن کاهش پیدا کرده و پوست شروع به ترمیم و بازسازی خود می‌کند. بنابراین اگر مدتی است که جوش و آکنه زیادی در سطح پوست خود مشاهده می‌کنید، ممکن است یکی از دلایل اصلی آن کم خوابی باشد.

بی خوابی نشانه چه بیماری است؟

اگر بدانید که اثرات بی خوابی با بدن چه می‌کند، حتما یک فکر اساسی برای درمان این اختلال خواهید کرد. دلیل بی خوابی هر چه باشد روی فرد از نظر روانی و فیزیکی اثر منفی می‌گذارد. افراد مبتلا به بی خوابی نسبت به افرادی که از نظر خواب مشکل خاصی ندارند، کیفیت زندگی کم‌تری دارند.

مشکلات و بیماری‌های جانبی بی خوابی شامل موارد زیر است: 

• عملکرد شغلی و تحصیلی پایین 
• واکنش کند در زمان رانندگی یا مواجهه با تصادفات خطرناک 
• اختلالات روانی و ذهنی مانند بی خوابی افسردگی، اختلالات اضطرابی 
• افزایش خطر و ماندگانی بیماری‌های بلندمدت مانند فشار خون و بیماری‌های قلبی و غیره

 اثرات کم‌خوابی بر بدن کم نیست و خواب نقش بسیار مهمی در تضمین سلامت فردی دارد. داشتن خواب کافی به اندازه داشتن رژیم غذایی مناسب و انجام فعالیت‌های فیزیکی به صورت روزانه اهمیت دارد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر بی خوابی منجر به عملکرد بد در طول روز شد، برای شناسایی عامل ایجاد کننده‌ و درمان آن به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید. اگر پزشک تشخیص دهد که فرد به اختلال خواب مبتلا است، برای انجام آزمایش‌های بیشتر و تخصصی‌تر فرد را به مرکز اختلالات خواب یا جراح مغز و اعصاب، ارجاع خواهد داد. برای گرفتن نوبت، حتما لیست پزشکان را بررسی کنید.

نحوه تشخیص اختلال بی خوابی

تشخیص اینسومنیا توسط پزشک متخصص و ارزیابی خود فرد انجام می‌گیرد. در صورتی که خودتان اختلال خواب را تشخیص می‌دهید، باید به پزشک مراجعه کنید. در ادامه روش‌های تشخیص اختلال بی خوابی توسط پزشک متخصص را ذکر می‌کنیم.

معاینه بالینی و فیزیکی

اگر علت بی خوابی فرد ناشناخته باشد، پزشک بیمار را برای بررسی بیماری‌های احتمالی (که به نوعی با بی خوابی مرتبط هستند.) معاینه می‌کند. ممکن است برای بررسی عملکرد غده تیروئید و دیگر عوامل مرتبط با بی خوابی از فرد آزمایش خون گرفته شود. 

بررسی عادت‌های خواب

پزشک در مورد الگوی خواب از بیمار سوال می‌پرسد. بیمار موظف است که وضعیت خواب، میزان ساعت‌های خواب و تعداد دفعات بیداری خودش را به پزشک بگوید.  پزشک با پرسیدن بعضی از سوال‌ها، سعی می‌کند الگوی خواب را به صورت کامل درک کرده و در نهایت، علت اختلال در خواب را شناسایی کند و به درمان آن بپردازد.

از جمله سوال‌هایی که پزشک برای درک الگوی خواب از بیمار می‌پرسد،‌ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. به خواب رفتن‌تان چقدر طول می‌کشد؟
2. آیا در خواب کابوس می‌بینید؟
3. احتمال بیدار شدن از خواب در نیمه شب چقدر است؟
4. صبح‌ها چه موقع از خواب بیدار می‎شوید؟
5. آیا در طول روز احساس خواب آلودگی و خستگی دارید؟
6. چه داروهایی را بدون نسخه پزشک مصرف می‌کنید؟
7. آیا دندان قروچه دارید؟
8. در خواب لگد می‌زنید؟
9. آیا تا به حال بختک در خواب را تجربه کرده‌اید؟

پس از اینکه بیمار به تمامی سوال‌های پزشک پاسخ داد، پزشک درخواست تهیه دفترچه یادداشت را از بیمار می‌کند. در این دفترچه، بیمار باید نحوه خوابیدن، کارها و غذاهای قبل خواب را یادداشت کند. پزشک با این کار می‌خواهد عادت‌های مضر قبل از خواب را بداند و در امکان، آن‌ها را حذف کند.

مطالعه‌ الگوی خواب فرد

اگر علت بی خوابی مشخص نباشد، یا فرد دارای سایر اختلالات خواب مانند وقفه تنفسی در خواب یا سندروم پای بیقرار باشد، باید یک شب را در مرکز تحقیقاتی خواب بگذراند. در این مرکز امواج مغزی، تنفس، ضربان قلب، حرکات چشم و حرکات بدن در طی خواب بررسی می‌شود. از دیگر روش تشخیص بی خوابی ، کمک گرفتن از دستگاهی به نام اکتی‌گرافی است. این دستگاه به اندازه‌گیری الگوی خواب می‌پردازد.

دکتر مغز و اعصاب با بهره‌گیری از تخصص خود می‌تواند علت اختلال در خواب را تشخیص دهد و آن را درمان کند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه این تخصص پزشکی، مقاله تخصص مغز و اعصاب چیست را از دست ندهید. تخصص مغز و اعصاب، اختلال‌های مربوط به سیستم عصبی انسان را مورد بررسی و مطالعه قرار می‌دهد.

بی خوابی در بارداری 

بی خوابی از علائم اولیه بارداری است. زنان باردار به دلیل تغییرات هورمونی شدیدی که تجربه می‌کنند، عموما با بی خوابی مواجه می‌شوند. تغذیه جنین از بدن مادر، افزایش وزن، استرس و عارضه‌هایی مثل افسردگی بارداری اکثر مادرها را با بی خوابی مواجه می‌کنند.  البته اختلال خواب اغلب بعد از زایمان هم با مادران باقی مانده و بی‌خوابی نوزاد در ماه‌های اول نیز آن را تشدید می‌کند. در این صورت بهتر است برای درمان خود و تشخیص علت بی خوابی شبانه نوزاد خود با پزشک خود مشورت کنید.

بی خوابی بعد از سقط جنین

تاثیرات جسمی و روانی که بعد از سقط جنین با مادران می‌ماند، آنها را دچار بی خوابی چندروزه خواهد کرد. در بیشتر مواقع این اختلال با گذشت چند روز زمان و داشتن استراحت کافی رفع می‌شود. اما ممکن است عوارض بی خوابی پس از زایمان و سقط تا مدت‌ها باقی مانده که در این صورت باید به فکر راهکارهای درمانی موثرتر باشید.

کدام افراد بیشتر در معرض اختلال بی‌خوابی قرار دارند؟

همه افراد ممکن است اختلال کم خوابی شبانه یا بی خوابی را تجربه کنند؛ اما احتمال تجربه برخی از افراد در مقایسه با دیگران بیشتر است. در ادامه افرادی که بیشتر در معرض اختلال بی خوابی هستند را معرفی می‌کنیم:

• زنان: مهم‌ترین علت بی خوابی زنان، تغییرات هورمونی است که در طول چرخه قاعدگی و یائسگی تجربه می‌کنند. تغییرات هورمونی باعث می‎شود که آن‌ها نتوانند به خواب عمیق فرو بروند. این وضعیت در زنان، موقتی است و پس از پایان رسیدن دوره تغییرات هورمونی، بی خوابی نیز به پایان خواهد رسید. اما یکی از دلایل این بی خوابی عوارض یائسگی مانند گرگرفتگی است که ممکن است به هورمون درمانی نیاز داشته باشد.
• افراد بالای 60 سال: با افزایش سن به علت شرایط بدنی، بیماری و مصرف داروهای مختلف، احتمال تجربه بی خوابی شبانه افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه، افراد بالای 60 سال با احتمال بیشتری به بی خوابی در شب دچار می‎شوند.
• افراد دارای اختلال‌های روانی و مشکلات جسمی: افرادی که مشکلات روحی، روانی و یا جسمی دارند، خواب باکیفیت نخواهند داشت. در این افراد، بی خوابی یک مشکل جدی تلقی می‎شود که برای درمان آن حتما باید به پزشک مراجعه کنند.
• افراد با استرس بالا: افرادی که استرس بالایی دارند، به احتمال زیاد بی خواب شبانه را نیز تجربه می‌کنند. در صورتی که استرس موقتی باشد، شرایط خواب نیز بهبود پیدا می‎کند؛ اما در صورتی که استرس دائمی باشد، بی خواب مزمن سراغ این افراد خواهد آمد. شما می‌توانید در مقاله کامل درباره ” استرس” درباره علایم و درمان استرس اطلاعات کافی کسب کنید.

در صورتی که یکی موارد بالا شامل حال شما می‎شود و مدت زمان زیادی درگیر بی خوابی شبانه هستید، برای درمان حتما به پزشک مراجعه کنید. اختلال در خواب می‌تواند مشکلات جسمی نیز ایجاد کند. 

روش‌های درمان بی خوابی

تغییر عادت‌های خواب و برطرف کردن بیماری‌ها یا مشکلاتی که منجر به بی خوابی است، در نهایت برای بسیاری از مردم منجر به یک خواب راحت می‌شود. عموم افراد تصور می‌کنند که برای درمان سریع بی خوابی باید قرص خواب مصرف کنند؛ اما باید به فکر یک راه حل دائمی بود. اگر سایر راهکارهای درمانی موثر واقع نشود، پزشک درمان شناختی – رفتاری، درمان سریع دارویی یا هر دو روش را به صورت همزمان برای بالا بردن کیفیت خواب به کار خواهد برد.

درمان شناختی – رفتاری بی خوابی 

درمان شناختی – رفتاری بی خوابی (CBT-I) به کنترل و محدود کردن افکار منفی (که فرد را بیدار نگه می‌دارد.) کمک می‌کند و به صورت کلی به عنوان اولین قدم برای درمان بی‌خوابی شناخته می‌شود. باید گفت که این روش درمانی از نظر اثربخشی مساوی یا حتی بالاتر از داروها است.  بخش شناختی این درمان به فرد آموزش می‌دهد تا باورهایی که بر کیفیت خواب او اثر می‌گذارند را شناخته و در نهایت آن‌ها را تغییر دهد. از طرفی دیگر این روش درمانی چرخه‌ای که به خاطر نگرانی از نخوابیدن به وجود می‌آید را کنترل خواهد کرد. 

بخش رفتاری این روش درمانی به فرد کمک می‌کند تا عادت‌های خوب خوابیدن داشته و از عادت‌هایی که او را از یک خواب خوب دور می‌کند را محدود کند.

در درمان رفتاری بی خوابی از راهکارهای زیر استفاده می‌شود:

داروهای تجویزی برای بی‌‌خوابی 

داروهای خواب به خوابیدن بهتر و بیدار ماندن کمک می‌کنند. معمولا این قرص‌ها نباید بیش‌تر از چند هفته مصرف شوند؛ ولی گروهی از داروها هستند که می‌توان در دراز مدت هم از آنها استفاده کرد. این داروها عبارتند از:

• اسزوپیکلون (Eszopiclone)
• راملتیون (ramelteon)
• زولپیدم (Zolpidem) 
• زالپلون (Zaleplon)
• آلپرازولام (alprazolam)

این داروها عوارض جانبی همچون خواب‌آلودگی در طول روز به همراه دارند؛ بدن فرد به مصرف این داروها عادت می‌کند. بنابراین قبل از مصرف باید حتماً با پزشک مشورت کرد. همچنین داروهای خواب حاوی آنتی هیستامین باعث خواب آلودگی خواهد شد ولی نباید به صورت مکرر مصرف شود. از آنجا که مصرف این دارو عوارضی همچون خواب‌آلودگی در طول روز، سرگیجه، توهم و مشکلات دفع ادرار ایجاد می‌کند، باید تحت نظر پزشک مصرف شود.

بهترین دارو برای بی خوابی شبانه

داروی زولپیدم برای درمان سریع بی خوابی موثر است و به شما کمک زیادی می‌کند. این دارو به طور عمده برای حل مشکل به خواب رفتن به کار می‌رود. این دارو توسط پزشک، بعد از تشخیص و آزمایشات تجویز می‌شود.

درمان‌ خانگی بی خوابی با ۱۱ راهکار ساده

بی خوابی و سبک زندگی رابطه مستقیمی با هم دارند؛ در هر سنی که هستید، بی‌‌خوابی قابل درمان است. با رعایت یک‌سری نکات مهم و ضروری در طول روز و تغییرات جزئی در سبک زندگی، می‌توان خواب بهتری در طول شب تجربه کرد.

توصیه‌های اساسی برای درمان خانگی بی خوابی در شب عبارتند از:

1. داشتن یک برنامه زمانی ثابت برای خواب: در یک ساعت مشخص به تخت خواب بروید و هر روز صبح در یک ساعت خاص از تخت خواب خارج شوید. این الگوی خواب را در آخر هفته هم حفظ کنید.
2. فعال ماندن: انجام فعالیت‌های روزانه به صورت مرتب خواب شبانه را تا حد زیادی بهبود خواهد بخشید. چند ساعت قبل از خواب ورزش کنید و از انجام حرکات تحریک آمیز پیش از خواب خودداری کنید. 
3. بررسی داروهای مصرفی: برخی از داروها روند خواب را مختل می‌کنند؛ حتماً آنها را به پزشک معالج خود نشان دهید. بروشور داروها را بخوانید؛ برخی از داروها مانند سودوافدرین (Pseudoephedrine) حاوی کافئین هستند.
4. پرهیز از چرت عصرگاهی: اگر عصر چرت کوتاهی بزنید، احتمالاً روند خوابیدنتان در شب مختل می‌شود. بیش از ۳۰ دقیقه و بعد از ساعت ۳ بعد از ظهر چرت نزنید.
5. پرهیز از مصرف کافئین، نیکوتین و الکل: اثرات اعتیاد به قهوه و کافئین ، نیکوتین و الکل تا چندین ساعت در بدن باقی می‌ماند و باعث اختلال خواب می‌شود.
6. برطرف کردن دردهای احتمالی: اگر دچار دردی مزمن هستید، برای برطرف کردن آن حتما با پزشک مشورت کنید.
7. پرهیز از خوردن غذا و نوشیدنی در حجم زیاد قبل از خواب: نوشیدن مقدار زیادی مایعات پیش از خواب، فرد را مجبور می‌کند برای دفع ادرار مرتب از تخت برخیزد و به سرویس بهداشتی برود. همچنین خوردن غذای سنگین قبل از خواب هم توصیه نمی‌شود.
8. فضای راحت و آرامی را برای خواب فراهم کنید: از اتاق خواب خود تنها به منظور خوابیدن استفاده کنید. اتاق را در دمای مناسب، تاریک و آرام نگه دارید. همه‌ ساعت‌های اتاق و تلفن همراه خود را در جایی از اتاق قرار دهید که قابل دید نباشد. با این روش دیگر نگرانی خاصی در مورد زمان هم نخواهید داشت.
9. راه‌هایی برای تمدد اعصاب پیدا کنید: سعی کنید نگرانی‌ها و چیزهایی که ذهن شما را مشغول کرده کنار گذاشته و بعد به تخت بروید. حمام آب گرم و ماساژ شما را برای یک خواب راحت آماده می‌کند. پیش از خواب از یک برنامه‌ ثابت مانند حمام آب گرم، مدیتیشن، گوش دادن به موسیقی و خواندن کتاب تبعیت کنید. 
10. از تلاش زیاد برای خوابیدن دست بکشید: هرچه بیش‌تر تلاش کنید، ساعت بیش‌تری بیدار خواهید ماند. به اتاق دیگری بروید و بعد از اینکه به اندازه‌ کافی خواب آلود شدید به تخت خواب برنگردید.
11. زمانی که خواب نیستید در تخت نمانید: اگر به اندازه کافی استراحت کرده‌اید،‌ بعد از بیدار شدن تخت را ترک کنید. 

با رعایت همین توصیه‌های ساده می‌توانید کیفیت خواب‌تان را افزایش دهید و سریع‌تر به خواب بروید.

سایر روش‌های درمان اینسومنیا

بسیاری از مردم هرگز برای درمان بی خوابی به پزشک مراجعه نمی‌کنند و خود دست به مقابله با این مشکل می‌زنند. با وجود اینکه کارایی بسیاری از این روش‌ها از طرف مراجع رسمی تایید نشده است، ولی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. با هم چند مورد از آن‌ها را مرور می‌کنیم: 

1. مصرف ملاتونین: این دارو به عنوان دارویی برای غلبه بر بی خوابی در شب شناخته می‌شود. مصرف ملاتونین melatonin)) برای چند هفته کوتاه مشکلی ایجاد نمی‌کند ولی تا این لحظه هیچ دلیل علمی بر موثر بودن صد درصدی این ماده بر بی خوابی شناخته نشده است. از طرفی دیگر بی‌خطر بودن مصرف این دارو برای طولانی مدت هم ناشناخته است. 
2. مصرف والرین: این مکمل غذایی به دلیل خاصیت آرامش بخشی که دارد به عنوان دارویی موثر برای بیخوابی شناخته می‌شود؛ ولی با این همه هنوز در این مورد تحقیقات زیادی انجام نشده است. قبل از مصرف والرین valerian)) حتماً با پزشک مشورت کنید. برخی افراد که این دارو را در دوز بالا و برای طولانی مدت مصرف کرده‌اند، با آسیب کبدی رو به رو شده‌اند. هر چند هنوز به صورت دقیق مشخص نشده است که علت بیماری کبدی  در این افراد دقیقاً والرین بوده است یا خیر. 
3. طب سوزنی: برخی شواهد حاکی از اثربخشی طب سوزنی بر کیفیت خواب و درمان بی خوابی است. با این همه باید تحقیقات بیش‌تری در این زمینه انجام شود. اگر تصمیم دارید که در کنار سایر سایر روش‌های درمانی از طب سوزنی هم استفاده کنید، حتماً با مشورت پزشک یک مرکز معتبر را انتخاب کنید. 
4. یوگا و تای‌چی: بر اساس چندین پژوهش انجام حرکات یوگا و تای‌چی به داشتن یک خواب باکیفیت کمک بسیار زیادی می‌کند.
5. مدیتیشن: نتایج چندین پژوهش نشان می‌دهد که مدیتیشن به بهبود کیفیت خواب و کاهش استرس کمک خواهد کرد. 

یادتان باشد که بهترین روش درمان بی خوابی، مراجعه به پزشک است. در صورتی که می‌خواهید روش‌های ساده را برای درمان بی خوابی امتحان کنید، سراغ مصرف دارو و مکمل خودسرانه نروید؛ روش‌های ساده‌تری مثل مدیتیشن و یوگا را امتحان کنید. 

راه‌های پیشگیری از بی‌‌خوابی چیست؟

پیشگیری از بی خوابی در شب گاه با تغییرات ساده در عادت‌های زندگی فردی ممکن است. با رعایت نکات ساده می‌توانید نه تنها از بی خوابی جلوگیری کنید، بلکه می‌توانید کیفیت زندگی خود را نیز ارتقا دهید.

• در ساعت مشخصی به رختخواب رفته و در ساعت مشخصی از خواب بیدار شوید و این الگوی ثابت را حتی در روزهای تعطیل هفته هم حفظ کنید.
• فعال باقی بمانید – فعالیت‌های روزانه‌ منظم به بهبود کیفیت خواب شبانه کمک می‌کند. 
• داروهای مصرفی خود را به دقت کنترل کنید، ممکن است برخی از داروها در بروز بی خوابی در شب موثر باشند. 
• چرت عصرانه را متوقف کرده یا محدود کنید 
• مصرف کافئین و الکل را محدود کرده یا متوقف کنید و به هیچ عنوان فراورده‌های نیکوتین‌دار مصرف نکنید. 
• از خوردن غذاها و نوشیدنی‌ها در حجم زیاد پیش از خواب پرهیز کنید 
• محیط آرام و مناسبی را برای خوابیدن در اتاق خواب برای خود فراهم کنید.
• الگوی ثابتی را برای گذراندن دقایق پیش از خواب دنبال کنید، حمام آب گرم، خواندن کتاب یا گوش دادن به موزیک‌های آرام بسیار کمک کننده هستند. 

با رعایت این نکات، بی‌خوابی در شب به سراغ شما نخواهد آمد و خواب عمیق‌تری را تجربه خواهید کرد.

بی خوابی بعد از ترک اعتیاد چند روز طول می‌کشد؟

یکی از مشکلاتی که افراد بعد از ترک با آن مواجه می‌شوند، بی خوابی بعد از ترک اعتیاد است. مشکلات مربوط به اختلال خواب در دوران ترک اعتیاد وجود دارد اما پس از ترک سیگار هم ممکن است از چند ماه تا چند سال ادامه داشته باشد. مشکلات خواب پس از اعتیاد ممکن است به حالات مختلف مانند کم‌خوابی، کاهش کیفیت خواب یا خواب بریده‌بریده نمایان شود. بیخوابی در اثر ترک متادون یا ماری جوانا نیز ممکن است چند مدت شما را آزار دهد؛ البته با دریافت مشاوره از پزشک و انجام راهکارهای درمانی، پس از مدتی رفع خواهد شد.

با بی خوابی شبانه خداحافظی کنید!

بی خوابی (اینسومنیا) و هرگونه اختلال در خواب می‌تواند به سراغ هر فردی برود؛ زیرا دلایل متفاوتی انسان را با این عارضه روبه‌رو می‌کند؛ اما تشخیص به‌موقع، تغییر سبک زندگی و شروع درمان بی خوابی به خود بیمار بستگی دارد. در این مطلب سعی کردیم تا علت بی خوابی مزمن و شدید را به همراه تمام راهکارهای درمان اینسومنیا به شما معرفی کنیم. حالا نوبت شما است که با مشاهده هرگونه از علائم بی خوابی در شب به پزشک مراجعه کنید. اگر برای درمان بیخوابی شبانه نیاز به مشاوره یا ویزیت متخصص دارید، بهترین پزشک را از طریق سامانه نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر انتخاب و برای دریافت نوبت اقدام کنید.

منبع:

mayoclinic.org

سوالات متداول بی خوابی