تب کریمه کنگو چقدر خطرناک است؟ راه پیشگیری و درمان بیماری تب کنگو چیست؟

دلیل ابتلا به تب کریمه کنگو (CCHF)، ویروسی به همین نام (CCHFV) است. تب کنگو یک بیماری عفونی واگیردار است که برای اولین بار در اوایل دهه ۴۰ میلادی شناسایی شد. تب کنگو با شروع فصل گرما تشدید می‌شود و لزوم مراجعه به متخصص عفونی برای درمان را بیشتر می‌کند. روش تشخیص تب کریمه کنگو ، انواع آزمایش‌هایی است که توسط متخصص تجویز می‎شود.

راه های انتقال تب کریمه کنگو، نیش کنه، دام و تماس با پوست است. این بیماری در صورتی که به موقع تشخیص داده نشده و مراحل درمان آغاز نشود، می‌تواند مرگبار باشد.  روش‌های پیشگیری از ابتلا به تب کریمه بسیار ساده هستند و می‌توانیم با رعایت چند نکته ساده از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنیم. در این مقاله عوامل و علائم تب کریمه کنگو را معرفی می‌کنیم؛ واگیردار بودن آن را بررسی کرده و راه‌های درمان آن را مطرح می‌کنیم. با مجله سلامتی دکتردکتر همراه باشید. برای مطالعه این مطلب، به ۵ دقیقه زمان نیاز دارید.

در پایان اگر سوال داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.

صحبت های دکتر سمیه جهان آبادی متخصص بیماری های عفونی درباره تب کریمه کنگو

در این پادکست، دکتر سمیه جهان آبادی، متخصص بیماری‌های عفونی در مورد تب کریمه کنگو اطلاعاتی به کاربران ارائه می‌دهند. به نقل از ایشان، بیماری تب کنگه واگیردار یک بیماری ویروسی است که انتقال آن به صورت مشترک بین انسان و دام اتفاق می‌افتد. ناقل اصلی بیماری، کنه‌ای به نام هیالوما است. خطر انتقال این بیماری در هنگام ذبح حیوان و در صورتی که یکی از اعضای خانواده به این تب دچار شود و با دیگر اعضای خانواده در تماس باشد، بیشتر است. علائم تب کریمه کنگو معمولا به صورت ناگهانی پدیدار می‎شود.

با گوش دادن به این ویس می‌توانید از علائم این بیماری و مراحل آن آگاه شوید. به عقیده دکتر جهان آبادی، تشخیص اولیه تب کریمه کنگو اهمیت بسیار زیادی دارد و باید هنگام مشاهده علائم، سریعا به دکتر طب اورژانس مراجعه کنیم.

تب کریمه کنگو چیست؟

به نقل از webmed :

تب کریمه کنگو (Crimean Congo Fever) به واسطه گزش کنه‌های آلوده یا به دلیل تماس با آن به بدن منتقل می‌شود. فرد مبتلا، علائم عمومی بیماری‌های عفونی مانند تب، سردرد، بدن درد، حالت تهوع و درد معده را تجربه می‌کند. همچنین در موارد شدیدتر ممکن است علائمی مانند خونریزی و تشنج بروز پیدا کند. نرخ مرگ و میر تب خونریزی دهنده کریمه کنگو تا ۴۰ درصد است.

ویروس در برابر گرما مقاومت زیادی ندارد و در دمای ۵۶ درجه به مدت ۳۰ دقیقه از بین می‌رود؛ بنابراین پختن گوشت یا پاستوریزه کردن شیر می‌تواند ویروس را از بین ببرد. هنوز واکسن انسانی یا حیوانی برای CCHF وجود ندارد؛ به همین دلیل، تنها راه جلوگیری از ابتلا به این بیماری، آگاهی از عوامل خطر و آموزش است. خاستگاه اصلی ویروس کریمه کنگو ، مناطق سحرایی آفریقا، اروپای شرقی، خاورمیانه، هند و غرب چین است. همچنین مشاغل درگیر با دام مانند دامداران، دامپزشکان، قصاب‌ها و کارکنان کشتارگاه‌ها بیش از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

نشانه‌ها و علائم تب کریمه کنگو

علائم تب کریمه کنگو در چهار مرحله خودش را نشان می‌دهد. این مراحل شامل دوره کمون (پنهان)، قبل از خونریزی، مرحله خونریزی و دوره نقاهت است. افراد بعد از گذراندن مراحل تب کریمه کنگو می‌توانند به زندگی عادی خود بازگردند. در ادامه به بررسی علائم تب کریمه کنگو می‌پردازیم در صورتی که با هریک از علائم زیر مواجه شدید به دکتر عفونی مراجعه نمایید.

علائم دوره کمون (پنهان) بیماری تب کریمه کنگو

در ابتدا تب کریمه با علائم پنهان همراه است که به آن، علائم دوره کمون تب کریمه نیز گفته می‎شود. پس از عفونت ناشی از نیش کنه، دوره کمون معمولا ۱ تا ۳ روز طول می‌کشد؛ البته در بعضی از افراد می‌تواند تا ۹ روز ادامه داشته باشد.

علائم قبل از خونریزی تب کریمه

پس از دوره کمون، علائم تب کریمه کنگو (قبل از شروع خونریزی) به سرعت ایجاد می‌شوند.علائم قبل از خونریری تب کریمه عبارتند از:

• سردرد
• سرگیجه
• تب شدید
• درد کمر یا گردن
• درد مفاصل
• دردهای عضلانی
• دل درد
• استفراغ
• اسهال
• چشم های قرمز یا دردناک
• فوتوفوبیا (حساسیت به نور)
• صورت برافروخته
• التهاب و درد در گلو
• لکه های قرمز روی سقف دهان
• زردی پوست

در موارد شدید، CCHF ممکن است علائمی مانند تغییرات خلقی، تغییرات در ادراک حسی و سردرگمی را نیز در افراد ایجاد کند.

علائم دوره خونریزی تب کریمه کنگو

پس از ۲ تا ۴ روز، احساس خواب آلودگی و افسردگی و درد معده به دلیل بزرگ شدن کبد (هپاتومگالی) به وجود می‌آید.

علائم روز پنجم تا روز چهاردهم (علائم دوره خونریزی)، عبارتند از:

• مناطق بزرگ کبودی جدی
•  خونریزی شدید بینی
•  خونریزی غیر قابل کنترل ناشی از تزریق
•  ضربان قلب سریع یا تاکی کاردی
•  بزرگ شدن غدد لنفاوی (لنفادنوپاتی)
•  نارسایی کلیه
•  نارسایی ناگهانی کبد
•  نارسایی ریه ها

خونریزی ممکن است در خیلی از نقاط بدن اتفاق بیفتد. لثه، بینی، محل‌های تزریق، خونریزی مخاطی و در پوست قسمت بالایی بدن، خط زیر بغل از محل‌های خونریزی در اثر تب کریمه هستند. در زنان نیز اکثرا خونریزی در رحم اتفاق می‌افتد.

دوره نقاهت بیماری تب کریمه کنگو

تقریبا روز دهم ضایعه‌های پوستی کمرنگ می‎شوند و نتیجه آزمایش شاخص‌های خونی و نتیجه ادرار نیز بهبود می‌یابد. در این هنگام می‌توانیم بگوییم دوره بهبودی آغاز شده است. هفته سوم تا ششم بعد از شروع دوره بهبودی ممکن است ریزش مو توسط فرد تجربه شود، اما ترمیم آن زیاد طول نمی‌کشد؛ در طی چهار تا پنج ماه، موهای از دست رفته ترمیم می‏شوند.

راه‌های انتقال تب کریمه کنگو

حیواناتی مثل گاو، گوسفند، بز، خرگوش و جوندگانی مثل موش به عنوان عوامل اصلی انتقال این بیماری شناخته می‌شوند. البته این بیماری تقریبا روی تمام پرندگان به جز شترمرغ بی‌اثر است. راه‌های انتقال ویروس تب کریمه کنگو را در ادامه شرح می‌دهیم.

گزیدگی توسط حشره ناقل

ناقل اصلی این بیماری کنه‌ای به نام هیالوما (Hyalomma) است. ویروس ابتدا به واسطه گزش کنه در بدن دام ایجاد شده و بعد از آن به تدریج پخش می‌شود.

تماس با لاشه حیوان آلوده

بیماری در حیوانات اهلی با علائم مشخصی همراه نیست، اما خطر انتقال بیماری به انسان در هنگام کشتار آن یا تماس با لاشه وجود دارد. البته درست است پرندگان نسبت به بیماری مقاوم هستند، اما می‌توانند ناقل‌های خوبی برای آن باشند. پرندگان حاضر در جغرافیای آلوده می‌توانند کنه را به هر مقصدی منتقل کنند.

تماس با خون شخص مبتلا

در صورتی که با خون شخص مبتلا تماس داشته باشید، احتمال انتقال بیماری وجود دارد. از افرادی که علائم تب کریمه کنگو را دارند، دوری کنید.

انتقال از طریق له کردن کنه با دست بدون پوشش

در صورتی که کنه را مشاهده کردید و خواستید آن را با دست بدون پوشش بکشید، بدانید که احتمال انتقال تب کریمه وجود دارد؛ زیرا خون کنه به صورت مستقیم با پوست‌تان برخورد می‌کند.

مصرف گوشت آلوده و خام

مصرف گوشت پخته نمی‌تواند بیماری تب کریمه کنگو را منتقل کند، اما در صورتی که افراد گوشت آلوده را بعد از ذبح به صورت خام میل کنند، ممکن است به تب کریمه مبتلا شوند.

در صورتی که در شرایط مذکور قرار نگیرید، احتمال ابتلا به این بیماری تقریبا صفر است.

آیا ویروس تب کریمه واگیردار است؟

ویروس تب کریمه یک بیماری واگیردار است. واگیر ویروس تب کریمه کنگو با تماس با خون شخص مبتلا، له کردن کنه با دست، تماس با لاشه حیوان آلوده، خوردن گوشت آلوده و خام اتفاق می‌افتد. واگیر ویروس کنگو با تماس پوستی است و از طریق تنفس اتفاق نمی‌افتد.

روش تشخیص تب کنگو

تشخیص تب کریمه کنگو با انجام بعضی از آزمایش‌ها ممکن است. برای تشخیص، نمونه‌های خونی از بیمار دریافت شده و روی آن‌ها، آزمایش‌های مولکولی انجام می‌شود، زیرا در چند روز اول ابتلا به این بیماری، آنتی بادی ایجاد نخواهد شد.

انواع روش تشخیص تب کریمه کنگو را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

بعد از تشخیص تب کریمه کنگو، مراحل درمان برای بیمار آغاز خواهد شد.

راه درمان تب کنگو چیست؟

در صورت تشخیص به‌موقع، بیماری تب کریمه کنگو قابل کنترل و درمان است. طبق گزارش‌های آماری، میزان مرگ و میر ناشی از تب کریمه کنگو به ۴۰ درصد می‌رسد و بیشتر تلفات این بیماری در هفته دوم ابتلا رخ می‌دهند. طبق آمار به‌دست آمده از آخرین شیوع این بیماری در ایران (مربوط به سال ۱۳۹۶) از ۳۳ مبتلا، ۳ نفر جان خود را از دست دادند. با این حساب با بیماری مرگ‌باری مواجه نیستیم و در صورت رسیدگی پزشکی، بدون مشکل برطرف می‌شود.

اگر در هفته اول ابتلا و در مرحله تب، بیماری تشخیص داده شود می‌توان با نمونه‌گیری از خون، ویروس را جدا کرد. همچنین با جدا کردن ویروس از نمونه‌های بافتی مانند کبد، طحال، کلیه و غدد لنفاوی می‌توان جلوی گسترش تب کریمه را گرفت و آن را غیرفعال کرد. درمان تب کریمه کنگو شامل درمان دارویی و خانگی است که هر یک را توضیح می‌دهیم.

درمان دارویی بیماری تب کنگو

هیچ نوع واکسن معتبری برای پیشگیری (چه در انسان و چه در دام) تولید نشده است. درحال حاضر، بهترین راه بعد از ابتلا، اقدام فوری جهت جلوگیری از حاد شدن بیماری و درمان آن است. طبق نتیجه پژوهش‌ها، تزریق استروئیدها به خصوص متیل پردنیزولون در دوز بالا، میزان پلاکت خون را افزایش داده و نیاز بیمار را به فرآورده‌های خونی کاهش می‌دهد. این کار موجب کنترل تب و کاهش طبعات بیماری خواهد شد.

در حالت کلی، روش‌های درمان دارویی تب کریمه کنگو عبارتند از:

• مصرف ویتامین برای تقویت سیستم ایمنی بدن
• کمک به خروج ویروس و حفظ تعادل مایعات در بدن
•  اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها
•  تزریق خون و تجویز پلاکت در صورت نیاز
•  تزریق سرم برای پیشگیری از تغییرهای الکترولیتی بدن
•  استفاده از داروی ضد ویروسی به نام ریباویرین به مدت ده روز
•  تجویز آنتی‌بیوتیک برای کنترل بیماری‌های عفونی و رعایت بهداشت

انتخاب روش درمانی موثر برای بیماری شما بر عهده پزشک متخصص است.

درمان خانگی تب کریمه

بعضی از افراد هنگام ابتلا به هر بیماری، علاقمند به آشنایی با روش‌های درمان خانگی هستند. بهتر است در روزهای اول ابتلا به تب کریمه از هیچ روش خانگی استفاده نکنید و اولویت اول شما باید مراجعه به پزشک باشد. کی می‌توانیم از درمان‌های خانگی کمک بگیریم؟ در دوران نقاهت. دوران نقاهت معمولا پس از 10 روز آغاز می‎شود که در این دوران برای آرامش بیشتر و جبران آب از دست رفته بدن می‌توان دمنوش‌های آرامش‌بخش مصرف کرد. به یاد داشته باشید که هر قبل از شروع به استفاده از دمنوش، با پزشک خود مشورت کنید.

درمان کریمه کنگو چقدر زمان می برد؟

۱ تا ۳ روز بعد از نیش کنه، علائم بیماری بروز می‌کند. این عدد در مورد تماس با دام آلوده به ۵ الی ۶ روز می‌رسد. همچنین بر اساس بعضی از اسناد ممکن است بروز علائم بیماری یا در واقع دوره پنهانِ ابتلا تا ۱۳ روز طول بکشد. زمان درمان بیماری، قطعی نیست. هرچه تشخیص بیماری سریع‌تر باشد، طول درمان نیز کوتاه‌تر است. در موارد وخیم نیز نیاز به بستری بلندمدت در بیمارستان وجود دارد. بر اساس گزارشی از نجات‌یافتگان علائم بهبود بیماری معمولا ۹ تا ۱۰ روز پس از شروع درمان مشاهده می‌شود.

پیشگیری از ابتلا به تب کریمه کنگو

ناقل اصلی این ویروس، یعنی کنه هیالوما با گزیدن حیوانات یا انسان، ویروس را ایجاد می‌کند. حیوانات، ناقلین اصلی بیماری هستند. افراد شاغل در کشتارگاه‌ها، قصابی‌ها، فعالان واردات و صادرات گوشت باید از مواد دافع حشرات استفاده کنند و ملزومات بهداشتی این مشاغل را به دقت رعایت کنند. این افراد باید هنگام کار با گوشت و دام‌ها از لباس‌های حفاظتی استفاده کنند و از تماس با خون یا مایعات بدن حیوانات خودداری کنند.

سایر افراد جامعه باید از ذبح غیراصولی دام‌ها به شدت پرهیز کرده و در مراسم‌های مذهبی مانند ایام محرم و عید قربان به کشتارگاه‌های استاندارد و بهداشتی مراجعه کنند. همچنین پرهیز از خرید گوشت و فراورده‌های گوشتی از مراکز غیرمجاز و فاقد استاندارهای بهداشتی، ضروری است. اگر با فرد آلوده به این بیماری برخورد کردید، تمامی اقدامات بهداشتی را رعایت کنید.

نکات زیر به شما در پیشگیری از ابتلا به تب کریمه کنگو کمک می‌کند:

•  بیمار مشکوک به کریمه کنگو باید قرنطینه شود و با افراد خانواده در تماس نباشد. بعد از اتمام دوره پرستاری از بیمار نیز باید وسایل مربوط با فرد مبتلا سوزانده شود.
•  آفت‌کشی خانه و مکان‌های نگهداری از دام مانند طویله و اصطبل به کاهش کنه‌ها کمک می‌کند.
•  در توالت‌ها و محیط‌های آلوده از موارد گندزدا استفاده شود.
•  با توجه به بی‌علامت بودن این بیماری در دام، باید از مصرف گوشت تازه خودداری کرد و دام پس از ذبح تا ۲۴ ساعت در دمای صفر تا ۴ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود.
• در صورتی که به صورت ناخواسته با فرد یا سطح آلوده تماس داشتید، بلافاصه خود را با آب و صابون بشویید.
•  از خرید گوشت‌های بازرسی نشده بدون مُهر دامپزشکی و سازمان سلامت خودداری کنید.

رعایت این نکات ساده می‌تواند به پیشگیری از ابتلا به تب کریمه کنگو کمک کند.

کاهش خطر انتقال کنه به انسان

برای پیشگیری از انتقال تب کریمه از کنه به انسان بهتر است، موارد زیر را رعایت کنید:

•  پوشیدن لباس محافظ (آستین بلند، شلوار بلند)
•  پوشیدن لباس‌های رنگ روشن با هدف تشخیص راحت‌تر کنه روی لباس
•  استفاده از کنه‌کش‌‌های تایید شده (مواد شیمیایی برای کشتن کنه‌‌ها) روی لباس
•  استفاده از دافع تایید شده حشرات روی پوست و لباس
•  بررسی منظم لباس و پوست
•  تلاش برای از بین بردن یا کنترل هجوم کنه‌ها به حیوانات در اصطبل ها و انبارها

اجتناب از ورود به مناطقی که کنه‌ها فراوان هستند، مهم‎ترین راه‌های پیشگیری است؛ به‌خصوص در فصولی که کنه‌ها فعالیت بیشتری دارند.

کاهش خطر انتقال از حیوان به انسان

راه‌های پیشگیری از انتقال تب کریمه کنگو از حیوان به انسان، عبارتند از:

•  پوشیدن دستکش و سایر لباس‌های حفاظتی هنگام دست زدن به حیوانات یا بافت‌های آن‌ها در مناطق بومی به‌ ویژه در هنگام قصابی و کشتار در کشتارگاه‌ها یا در خانه
•  قرنطینه کردن حیوانات قبل از ورود به کشتارگاه‌ها یا درمان دام با آفت‌کش‌ها دو هفته قبل از ذبح
• با این اقدام‌های ساده می‌توانید از ابتلا به تب کریمه، خودتان را در امان نگه دارید.

کاهش خطر انتقال انسان به انسان در جامعه

برای این که به تب کریمه کنگو از طریق انسان‌های دیگر مبتلا نشوید، به نکات زیر توجه کنید:

•  از تماس فیزیکی نزدیک با افراد آلوده به تب کریمه کنگو خودداری کنید.
•  هنگام مراقبت از افراد بیمار از دستکش و تجهیزات حفاظتی استفاده کنید.
•  پس از مراقبت یا ملاقات با افراد بیمار، دست‌ها را به طور مرتب بشویید.

با رعایت راه‌های پیشگیری، امکان ابتلا به تب کریمه کنگو در حد صفر می‎شود.

تب کریمه کنگو تا چه حد خطرناک است؟

از آن جایی که علائم تب کریمه کنگو می‌تواند چند روز پس از نیش کنه ایجاد شود، تشخیص بیماری زمان‌بر ‎است در صورت پدیدار شدن علائم شدید به صورت ناگهانی، کنترل بیماری نیز سخت‌تر می‌شود. نرخ مرگ و میز بیماری تب کریمه کنگو، حدود 40 درصد است؛ بنابراین در صورتی که بیماری کنترل نشود، احتمال مرگ نیز وجود دارد. با انتخاب مناسب‌ترین روش تشخیص تب کریمه کنگو و شروع مراحل درمان، احتمال عوارض شدید و مرگ کاهش می‌یابد. معمولا دلیل مرگ ناشی از این بیماری، خونریزی شدید و اختلال در انعقاد خون در همه قسمت‌های بدن بیان می‎شود.

عوارض جانبی تب کریمه کنگو

در صورتی که بیماری تب کریمه کنگو پیشرفت کند، عوارض زیادی به دنبال خواهد داشت.عوارض جانبی تب کریمه کنگو عبارتند از:

• سریع شدن ضربان قلب
• خونریزی بسیار شدید از بینی
• کبودی در قسمت‌هایی از بدن به علت خونریزی
• ایجاد تغییر در خلق و خو
• وجود اختلال‌های ادراکی
• خواب آلودگی، افسردگی و سردرگمی
• بزرگ شدن شکم به علت افزایش سایز کبد
• بزرگ شدن غدد لنفاوی
• ایجاد هپاتیت
• نارسایی کلیه، کبد و ریه

این بیماری معمولا عارضه دائمی ندارد و تا 5 ماه بعد از شروع بیماری، عوارض جانبی آن برطرف می‌شود.

تاریخچه تب کریمه کنگو در ایران

در سال 1349، وجود بیماری به اسم «تب کریمه کنگو» در ایران ثابت شد. منبع ورود این بیماری به ایران، کشورهای افغانستان و پاکستان بوده است. تب کریمه کنگو اکثرا به علت گرم بودن بیش از حد هوا در بخش‌های جنوب شرقی، استان‌های شرقی و جنوبی ایران بیشتر به چشم می‌خورد. در فصل‌های گرما، نهادهای بهداشتی و درمانی کشور ایران هشدارهای لازم در مورد شیوع این بیماری را به مردم می‌دهند.

در فصل گرم سال، فعالیت کنه‌ها شدیدتر شده و همزمان با آن نیز بیماری تب کریمه پدیدار می‎شود. از آن‌جایی که در فصل تابستان، گردشگری و سفر رونق دارد، ممکن است بیماری در کل کشور رواج پیدا کند؛ بنابراین کنترل بیماری و استفاده از روش‌های پیشگیری از تب کریمه در فصل‌های گرم سال اهمیت زیادی دارد.

در صورت داشتن علائم مشکوک حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید

بیماری عفونی تب کریمه کنگو یک بیماری واگیردار و خطرناک تلقی می‎شود. در این مقاله از مجله سلامتی دکتر دکتر در مورد علائم، درمان و روش تشخیص تب کریمه کنگو با شما صحبت کردیم. همچنین با راه های انتقال و عوارض تب کنگو آشنا شدیم. در صورتی که علائم تب کریمه کنگو را دارید، هر چه سریع‌تر به پزشک متخصص این بیماری که دکتر عفونی است، مراجعه کنید.

اگر در ذهن‌تان سوال پیش آمد که تخصص عفونی چیست؟ و دکتر عفونی چه می‌کند؟ باید بگوییم که تخصص عفونی شاخه‌ای از پزشکی است که به تشخیص و درمان انواع بیماری‌های عفونی می‌پردازد. به این علت که بیماری‌های عفونی، مرگبار هستند، تخصص عفونی نیز اهمیت زیادی دارد. از سایت دکتر دکتر می‌توانید نوبت آنلاین، حضوری و تلفنی 24 ساعته از پزشک متخصص در این زمینه و بسیاری بیماری‌های دیگر دریافت کنید. خوشحال می‎شویم اگر نظرها و سوال‌های خود در رابطه با بیماری تب کریمه کنگو را در قسمت کامنت برایمان بنویسید. مشتاقانه پاسخگوی شما خواهیم بود.

منابع:

webmd.com
who.int

سوالات متداول تب کریمه کنگو