به تداخل غذا و آهن دقت دارید؟ مواد ممنوع برای مصرف هم‌زمان با آهن شیر، سبزیجات خام و غذاهای حاوی فیبر بالا مانند غلات کامل است. همچنین در زمان مصرف آهن و مکمل‌هایش نباید به سراغ مصرف مواد کافئین‌دار مانند قهوه و شکلات هم بروید. مصرف این مواد با غذاها و مکمل‌های حاوی آهن منجر به کاهش اثرگذاری در بدن می‌شود و نمی‌گذارند که آهن در بدن جذب شود. اما موادی هم هستند که تداخل غذا و آهن به وجود نمی‌آورند و مصرفشان با آهن و مکمل‌هایش منعی ندارد. از جمله مواد مناسب برای مصرف با آهن باید به مواد حاوی ویتامین c مانند مرکبات، گوجه و فلفل دلمه‌ای‌های رنگی اشاره کنیم.
در این مقاله از مجله پزشکی و سلامت دکتردکتر، شما را با غذاهای مفید و مضر برای مصرف هم‌زمان با آهن آشنا می‌کنیم. با صرف ۱۰ دقیقه می‌توانید اطلاعات خود را درباره مواد مناسب برای جذب آهن، زمان درست مصرف آنها و دلایل جذب‌نشدن آهن در بدن زنان و مردان بالا ببرید.
تداخل غذا و آهن
مصرف برخی از مواد غذایی به‌طور هم‌زمان با خوراکی‌های حاوی آهن و مکمل‌های آن باعث عدم جذب این ماده در بدن می‌شود. دلایل جذب نشدن آهن در بدن با مصرف برخی خوراکی‌ها چیست؟ وجود مواد زیر در برخی از خوراکی‌ها باعث جذب‌نشدن آهن در بدن می‌شود:
- فیتات
- پلی‌فنول
- اگزالات
- کلسیم
اگر می‌خواهید بدانید که آهن با چه غذاهایی تداخل دارد، به موارد زیر دقت کنید. توجه به تداخلات دارویی و غذایی در کنار رعایت زمان درست مصرف آهن مهم است.
فیتات
برخی از مواد مهارکننده‌های جذب آهن دارند. ماده فیتات (phytate) یکی از این مهارکننده‌ها است که در رژیم‌های غذایی گیاهی یافت می‌شود و روی جذب آهن در بدن اثر منفی می‌گذارد. مواد حاوی فیتات شامل موارد زیر هستند:
- غلات کامل
- سویا
- آجیل
- حبوبات
پلی‌فنول
پلی فنول‌ها (Polyphenols) از موادی هستند که مانع از جذب آهن در بدن می‌شوند. بنابراین، باید حواستان را به تداخل غذا و آهن جمع کنید و برای اینکه ماده مذکور به اندازه کافی در بدن باشد، رژیم غذایی درستی را انتخاب و مصرف کنید. پلی‌فنول در مواد زیر یافت می‌شود:
- چای
- قهوه
- شکلات
اگزالات
اگزالات (Oxalate) از ترکیباتی است که از اسید اگزالیک به‌دست می‌آید و نمی‌گذارد که آهن در بدن به‌خوبی جذب شود. اگر کمبود آهن دارید و به‌طور کلی، برای جذب بهتر آهن در بدنتان باید از مصرف هم‌زمان مواد حاوی اگزالات و آهن خودداری کنید. از مواد دارای این ترکیب باید به این‌ها اشاره کنیم:
- شکلات
- چغندر
- چای
- سبوس گندم
- ریحان، پونه، جعفری
- ریواس
- آجیل
کلسیم
شواهد نشان می‌دهند که مصرف مواد حاوی کلسیم و مکمل‌های آن مانع از جذب درست و کامل آهن در بدن می‌شود. بنابراین در زمینه تداخل غذا و آهن باید به مصرف حاوی کلسیم هم دقت کنید. هرچند که این ادعا به مطالعات علمی بیشتری نیاز دارد اما بهتر است که جانب احتیاط را رعایت کنید. مواد حاوی کلسیم شامل موارد زیر هستند:
- شیر
- پنیر
فاصله زمانی بین غذاهای ممنوعه و قرص آهن
همان‌طور که گفته شد، تداخل غذا و آهن در زمان مصرف برخی مواد خوراکی وجود دارد. یعنی اگر بعضی از مواد غذایی را همراه با آهن مصرف کنید، جذب آن در بدنتان کم می‌شود یا اصلا اتفاق نمی‌افتد. بنابراین باید یک ساعت قبل و بعد از مصرف مکمل آهن از مصرف آنها خودداری کنید.
پس در پاسخ به این پرسش که چند ساعت بعد از لبنیات قرص آهن بخوریم هم باید بگوییم که باید دست‌کم یک ساعت میان مصرف دو ماده فاصله باشد.
آهن را با چه غذاهایی بخوریم؟
در این قسمت می‌خواهیم با خوراکی‌های مفید برای جذب آهن برای داشتن بدن سالم و رفع کم خونی ناشی از آهن آشنا شویم. غذاهایی که جذب آهن را افزایش می‌دهند هم باید در رژیم تغذیه موجود باشند. وجود مواد زیر در یک خوراکی به جذب آهن کمک می‌کند:
- غذاهای حاوی ویتامین A
- منابع سرشار از ویتامین C
دقت کنید که خوراکی‌ها دو نوع آهن دارند؛ آهن هم و غیرهم (Hème). آهن هم در فرآورده‌های حیوانی مانند گوشت ماهی موجود است و آهن غیرهم در منابع گیاهی یافت می‌شود. یادتان باشد که آهن غیرهم یا همان نوع گیاهی بهتر در بدن جذب می‌شود.
غذاهای حاوی ویتامین C
این ویتامین در چه موادی موجود است:
- مرکبات
- سبزیجات با برگ تیره
- گوجه‌فرنگی
- توت‌فرنگی
- مرکبات
- فلفل دلمه‌ای رنگی
منابع سرشار از ویتامین A
برای جذب بهتر آهن و اثرگذاری نقش آهن در بدن باید سراغ مواد سرشار از ویتامین A بروید. این ویتامین در مواد زیر یافت می‌شود:
- هویج
- اسفناج
- سیب‌زمینی شیرین
- کدو حلوایی
- کلم پیچ
- فلفل قرمز
- زردآلو
- طالبی
مروری بر جدول خوراکی‌های ممنوع و مجاز در مصرف آهن
به این جدول نگاه کنید و مروری بر مواد مجاز برای مصرف هم‌زمان با آهن و خوراکی‌های ممنوعه داشته باشید:
| مواد ممنوع برای مصرف با آهن | مواد مجاز برای مصرف با آهن |
| سویا | مرکبات |
| غلات کامل | گوجه‌فرنگی |
| آجیل | توت‌فرنگی |
| حبوبات | کلم پیچ |
| شکلات | طالبی |
| چای | زردآلو |
| چغندر | کدوحلوایی |
| سبوس گندم | سیب‌زمینی شیرین |
| ریواس | هویج |
| ریحان، جعفری، پونه | فلفل دلمه رنگی |
| قهوه | سبزیجات با برگ تیره |
تداخل دارو و آهن؛ با آهن چه داروهایی بخورید و نخورید؟
فقط تداخل غذا و آهن نیست که مانع از جذب درست و اصولی این ماده مهم در بدن می‌شود. مصرف برخی داروها و مکمل‌ها هم نمی‌گذارند که آهن کافی به بدنتان برسد. در ادامه از داروهایی می‌گوییم که نباید با آهن مصرف شوند و مواردی که منع مصرف ندارند. اما قرص آهن با چه داروهایی تداخل دارد؟
از خوردن داروهای زیر با قرص آهن خودداری کنید تا جذب این ماده در بدنتان با مشکل روبه‌رو نشود:
آنتی بیوتیک‌ها (آنتی‌بیوتیک‌های کینولون)
آهن می‌تواند میزان جذب آنتی‌بیوتیک کینولون بدن از معده را کاهش بدهد. مصرف آهن همراه با این آنتی‌بیوتیک‌ها اثرات هردو رو کم می‌کند. برای جلوگیری از این تداخل، آهن را ۲ ساعت قبل یا ۲ ساعت بعد از مصرف آنتی‌بیوتیک مصرف کنید.
آنتی‌بیوتیک‌ها (آنتی‌بیوتیک‌های تتراسایکلین)
آهن میزان آنتی‌بیوتیک‌های تتراسایکلین را کاهش می‌دهد؛ آنتی‌بیوتیک‌هایی که بدن می‌تواند از معده جذب کند. برای جلوگیری از این تداخل، آهن را ۲ ساعت قبل یا ۴ ساعت بعد از مصرف تتراسایکلین مصرف کنید.
بیس‌فسفونات‌ها
آهن میزان بیس‌فسفونات جذب‌شده توسط بدن از معده را کاهش می‌دهد. برای جلوگیری از این تداخل، بیس‌فسفونات را حداقل دو ساعت قبل از آهن یا دیرتر در روز مصرف کنید.
لوودوپا
ممکن است که آهن میزان جذب لوودوپا را کاهش بدهد. آهن و لوودوپا را هم‌زمان مصرف نکنید.
لووتیروکسین
لووتیروکسین برای کم‌کاری تیروئید استفاده می‌شود. آهن می‌تواند میزان جذب لووتیروکسین را در بدن کاهش دهد.
متیل دوپا
آهن می‌تواند میزان جذب متیل دوپا را کاهش دهد. برای جلوگیری از این تداخل، آهن را حداقل دو ساعت قبل یا بعد از مصرف متیل دوپا مصرف کنید.
فاصله زمانی بین داروهایی ممنوعه و قرص آهن
همان‌طور که گفته شد، بهتر است که فاصله زمانی بین داروهای ممنوع برای مصرف با قرص آهن دو ساعت باشد. دست‌کم دو ساعت قبل از آهن یا دیرتر از مصرف آن، قرص‌های دیگر را استفاده کنید. این موضوع برای داروهای مختلف متفاوت است و در طول مصرف باید حواستان را جمع کنید.
قرص آهن با چه داروهایی تداخل ندارد؟
مصرف قرص آهن با بسیاری از داروها و مکمل‌ها بلامانع است. از جمله موارد مشهور در این زمینه باید به گزینه‌های زیر اشاره کنیم:
- تداخل میان منیزیم و آهن وجود ندارد.
- مصرف مولتی‌ویتامین‌ها با دوز کمی از قرص آهن روزانه مشکلی ایجاد نمی‌کند.
مصرف آهن در مردان و زنان
زنان بیشتر از مردان در معرض کمبود آهن هستند زیرا در دوران قاعدگی خون از دست می دهند. بارداری و زایمان نیز می‌توانند باعث کمبود آهن شوند. مصرف مکمل‌ها و غذاهای حاوی آهن، روش‌های موثری برای کمک به زنان برای دریافت آهن کافی هستند.
علت جذب نشدن آهن در بدن مردان هم گاهی نیاز به پیگیری دارد. علت چیست؟
- دچاربودن به بیماری سلیاک
- گاستریت خود ایمنی
- ابتلا به بیماری التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون
- عفونت هلیکوباکتر پیلوری در معده
چطور می‌توان بهترین نتیجه را از مصرف قرص آهن دریافت کرد؟
برای گرفتن بهترین نتایج از مصرف قرص آهن باید مصرف آن را جزئی از برنامه روزانه خود قرار دهید. قرص آهن را در ساعت مشخصی از هر روز مصرف کنید؛ مثلا زمانی که از خواب بیدار می شوید، قبل از رفتن به رختخواب یا قبل از زمانی که وعده‌های غذایی را مصرف می‌کنید.
شاید بخواهید بدانید که تداخل غذا و آهن موجب مسمومیت می‌شود؟ مصرف نادرست مکمل آهن می‌تواند موجبات مسمومیت را فراهم کند اما در بسیاری از موارد، اگر آن را با غذاهای نامناسبی استفاده کنید که تداخل دارند، فقط جذب آهن به مخاطره می‌افتد.
سوالات متداول تداخل غذا و آهن
برای دریافت نسخه این قرص به پزشک عمومی یا متخصص داخلی مراجعه کنید.
فاصله باید حدود یک تا دو ساعت باشد.
مواد حاوی ویتامین c مانند آب پرتقال مناسب است.
بهترین زمان مصرف با معده خالی است. پس یا صبح یا به‌فاصله ۲ ساعت پس از غذاخوردن این قرص را میل کنید.
منابع:
بسیار مفید بود ممنون و‌متشکرم