واکسن آنفولانزا ؛ چه کسانی باید واکسن آنفولانزا تزریق کنند؟

 همانطور که از اسمش برمی‌آید، واکسن آنفولانزا فرآورده‌ زیستی برای مقاوم‌کردن بدن در برابر ویروسی به‌همین نام است. این ویروس باعث می‎شود تا بدن در برابر ویروس آنفولانزا به‌صورت فعال، ایمن شود. واکسن آنفولانزا به صورت سالانه تزریق می‌شود و با توجه به توصیه‌های مرکز پیشگیری از بیماری‌های آمریکا افراد از ۶ ماهگی به بعد می توانند آن را تزریق کنند. دردهای ماهیچه‌ای، واکنش در محل تزریق، سندروم گیلن باره، کهیر، سردرد و تب برخی از عوارض تزریق واکسن آنفولانزا هستند.  در ادامه این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر با ما همراه باشید تا به اتفاق یکدیگر، هر آنچه که لازم است درباره این واکسن بدانید را با شما به اشتراک بگذاریم. 

اگر سوالی درباره واکسن آنفولانزا دارید، می‌توانید در همین صفحه و در قسمت نظرات از مشاور سلامتی دکتردکتر بپرسید.

واکسن آنفولانزا چیست؟

واکسن آنفولانزا  دارای مقدار بسیار کمی از ویروس‌های مرده یا غیر فعال است و با تولید آنتی‌بادی بدن را در برابر نفوذ این عفونت مقاوم می‌کنند. تزریق واکسن آنفولانزا، ریسک آسیب‌های جدی و مرگ در اثر این بیماری را تا حدی زیادی خنثی می‌کند. واکسن آنفولانزا تنها برای این بیماری کاربرد دارد، علت این امر، تفاوت کرونا، سرماخوردگی، آنفولانزا و حساسیت فصلی است.

نحوه تزریق واکسن آنفولانزا همانند دیگر داروهای همپای خود تزریقی است و از طریق بازو وارد بدن می‌شود، هر چند که این واکسن به صورت اسپری بینی هم در دسترس است. بیشتر این واکسن‌ها در کشور آمریکا تولید می‌شوند و در برابر 4 ویروس مختلف بدن را مقاوم می‌کنند؛ اصطلاحا به این واکسن‌ها چهار ظرفیتی یا چهارگانه (quadrivalent) هم گفته می‌شود.

جدول شرایط تزریق واکسن

انواع واکسن آنفولانزا 

از واکسن آنفولانزا هلندی و واکسن‌های ساخته شده توسط دیگر کشورها که بگذریم، واکسن آنفولانزا در انواع مختلفی تولید می‌شود، این واکسن‌ها نسبت به یکدیگر برتری خاصی نداشته و فاقد اولویت‌بندی هستند. بهترین واکسن آنفولانزا را پزشک بر اساس تشخیصش از وضعیت شما مشخص می‌کند و البته قیمت واکسن آنفولانزا نیز بر همین اساس مشخص می‌شود. انواع واکسن آنفولانزا عبارتند از: 

• واکسن آنفولانزای خنثی کننده (IIV) 
• واکسن آنفولانزای نوترکیب (RIV)
• واکسن آنفولانزای تضعیف کننده (LAIV) 

واکسن آنفولانزای سه ظرفیتی با سوزن به همراه ماده یاور یا ادجوانت (adjuvant) برای افراد 65 سال و بالاتر مناسب است. 

واکسن چهار ظرفیتی نیز با استفاده از ویروس های رشد یافته درون تخم مرغ مانند آفلوریا چهار ظرفیتی، فلوریکس چهار ظرفیتی، فلولاول چهارظرفیتی و فلوزون چهار ظرفیتی تولید می‌شود. این نوع واکسن برای گروه های سنی مختلف، واکسن های متفاوتی دارد. برخی از این واکسن‌ها، برای کودکان ۶ ماهه تولید شده و با استفاده از سوزن، به بازو تزریق می‌شوند. واکسن‌های دیگر نیز از طریق سوزن (برای افراد بالای ۵ سال) یا جت انژکتور (برای افراد ۱۸ تا ۶۴ سال) وارد بدن می‌شوند. در ادامه هر 4 نوع واکسن چهار ظرفیتی آنفولانزا را بیشتر معرفی خواهیم کرد:

واکسن آنفولانزا هلندی

واکسن آنفولانزای هلندی دارای فوایدی به مراتب بیشتر از نوع آمریکایی مخصوصا برای کودکان است. واکسن هلندی اینفلوواک تترا (INFLUVAC TETRA) دارای 4 نوع ویروس غیرفعال است و در عین حال هم برای تزریق بزرگسالان و هم کودکان مناسب است.

واکسن آنفولانزا فرانسوی Vaxigrip tetra

واکسن آنفولانزا فرانسوی Vaxigrip tetra غیرفعال است و برای افراد بالای 6 ماه مناسب است. این واکسن از طریق عضله تزریق می‌شود و برای کسانی که به فرآورده‌های پروتئینی مرغ آلرژی دارند، نامناسب است.

واکسن انفولانزا ایرانی فلوگارد

واکسن انفولانزا ایرانی فلوگارد، دارای ذرات پروتئینی ویروسی است که در برابر بیماری‌های ویروس‌های زیرگروه A و B آنفلوآنزا به صورت فعال، ایمنی‌زایی می‌کند. تزریق فلوگارد برای افراد بالای 18 سال مورد تایید است.

واکسن آنفولانزا برای کودکان

پزشکان اطفال توصیه می‌کنند که به نوزادانی که حداقل 6 ماه دارند، حتما واکسن آنفولانزا تزریق شود. با این حساب، واکسن انفولانزا زیر دو سال تا 6 ماهگی و پاییز و زمستان، می‌توانند واکسن بزنند.

حتما به این نکته توجه داشته باشید که کودکان کوچک‌تر از شش ماه،‌ شرایط لازم برای دریافت واکسن را ندارند.

ضمن این که کودکان 6 ماهه تا 6 ساله‌ای که برای اولین بار واکسن می‌زنند یا تنها یک دز از واکسن را دریافت کرده‌اند،‌ به 2 دز از واکسن که به فاصله حداقل ۲۸ روز ‌نیاز دارند.

عوارض واکسن آنفولانزا برای کودکان

عوارض واکسن آنفولانزا برای کودکان شبیه به علائم بزرگسالان است اما علائم اضافه‌تری هم دارد که در ادامه به صورت موردی به آنها اشاره می‌کنیم:

• تب پایین
• خارش
• خستگی
• واکنش آلرژیک شدید (در برخی موارد نادر)
• تورم و خارش
• آبریزش بینی
• سردرد
• گلورد
• سرفه
• بدن درد

در صورت بروز این عوارض حتما به سریع‌ترین مراکز درمانی و دکتر آنفولانزا مراجعه نمایید.

چه زمانی باید واکسن آنفولانزا را تزریق کرد؟

بهترین زمان تزریق واکسن پیش از شیوع ویروس آن است چرا که بعد از تزریق واکسن، بدن به ۲ هفته زمان نیاز دارد تا آنتی بادی تولید کرده و از شخص در برابر بیماری محافظت کند. پس در آغاز فصل پاییز و پیش از شروع فصل آنفولانزا بهترین زمان تزریق واکسن آنفولانزا است. 

چه افرادی می‌توانند واکسن آنفولانزا بزنند؟

افرادی که واجد صلاحیت برای دریافت واکسن آنفولانزا هستند به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

1. واکسن‌های آنفولانزای خنثی کننده برای افراد 6 ماهه به بالا مناسب است. 
2. برخی از واکسن‌ها تنها برای بزرگسالان مناسب است. برای مثال واکسن نوترکیب برای افراد 18 ساله به بالا و واکسن‌ها خنثی کننده با دوز بالا و به همراه مواد یاور برای افراد 65 سال به بالا توصیه می‌شود. 
3. زنان باردار 
4. افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن می‌توانند واکسن را دریافت کنند. 

پیشنهاد می‌شود اگر در سه گروه گفته شده نیستید از واکسن آنفولانزا استفاده نکنید. برای درمان سرماخوردگی در بیماران قلبی بهتر است با تجویز پزشک متخصص از واکسن استفاده نمایید.

آموزش تزریق واکسن انفولانزا

برای آموزش تزریق واکسن آنفولانزا زیر جلدی در منزل، لازم است طبق دستور زیر پیش بروید:

• محل تزریق را مشخص کنید. برای بزرگسالان و نوجوانان، عضله دلتوئید و در بچه‌های کوچک، قسمتی از ران محل مناسب تزریق هستند؛
• قبل از تزریق آن را به دمای محیط برسانید؛
• سرنگ را طوری عمود بگیرید که نوک سوزن به سمت بالا باشد؛
• محل تزریق را تمیز کنید؛
• کمی پوست بازو را به بالا بکشید و با زاویه عمود واکسن را تزریق کنید.

البته بهتر است برای تزریق واکسن حتما به مراکز درمانی مراجعه نمایید تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری کنید.

مراقبت بعد از تزریق واکسن آنفولانزا

برای مراقبت بعد از تزریق واکسن به نکات زیر توجه کنید:

• هنگام تزریق، فرد دست خود رابه روی سینه قرار دهد و بعد از تزریق دست خود را به ارامی شل کرده و در کنار خود بگذارد.
• محل تزریق را ماساژ ندهید
• خوب استراحت کنید
• به‌اندازه کافی مایعات بنوشید

این مراقبت‌ها کمک می‌کند تا پس از تزریق درد کمتری را احساس کنید.

عوارض واکسن آنفولانزا

پزشک متخصص بیماری‌های عفونی دکتر جان اسمیت عوارض واکسن آنفولانزا می‌گوید:

اکثر عوارض جانبی واکسن آنفولانزا خفیف و موقتی هستند. رایج‌ترین عوارض شامل سوزش یا خارش در محل تزریق، تب خفیف و خستگی است. البته واکنش‌های شدید مانند آنفولانزا در افرادی که به ترکیبات خاصی از واکسن حساسیت دارند، نادر هستند. مهم است که افراد در هنگام دریافت واکسن، تمام سابقه پزشکی‌ خود را به پزشک اطلاع دهند تا ریسک عوارض به حداقل برسد. علیرغم نگرانی‌ها، مزایای واکسن از جمله کاهش خطر ابتلا به آنفولانزا و عوارض ناشی از آن به‌طور چشم‌گیری بیشتر از عوارض جانبی است. بنابراین هر ساله دریافت واکسن آنفولانزا به‌ویژه برای گروه‌های پرخطر، توصیه می‌شود.

تزریق واکسن آنفولانزا همراه با فواید فراوانی است اما تزریق این دارو، مضراتی هم دارد که از آن‌ها با عنوان عوارض واکسن آنفولانزا یاد می‌شود. عوارض آنفولانزا معمولا خفیف هستند اما تحت شرایطی ممکن است که به صورت گسترده‌ای در فرد موجب واکنش شوند. همچنین، عوارض واکسن آنفولانزا در کودکان با بزرگسالن یکسان است.

در ادامه به بررسی عوارض واکسن آنفولانزا می‌پردازیم:

واکنش در محل تزریق

شایع‌ترین عوارض واکسن آنفولانزا برای بزرگسالان و کودکان به صورت مشترک، بروز حساسیت در بازو و نقطه‌ای است که واکسن آنفولانزا در آن تزریق شده است. احساس گرما، درد و تورم را اکثر افراد تا حداکثر دو روز بعد از تزریق حس می‌کنند. 

سرگیجه و غش

سرگیجه و در نتیجه آن غش کردن، از جمله عوارض واکسن آنفولانزا هستند که ضمن درمان پزشکی، می‌توان از آن پیشگیری کرد. مثلا می‌توانید بعد از تزریق واکسن بنشینید یا غذایی قوی مثل اسنک میل کنید. این عارضه ممکن است تا دو روز به طول بیانجامد.

واکسن آنفولانزا حاوی تیمروزال

تیمروزال ماده‌ای نگهدارنده است که از جیوه در ساخت آن استفاده شده است. تیمروزال در فرمول ساخت واکسن آنفولانزا به کار گرفته شده تا از رشد باکتری و میکروب جلوگیری کند. این ماده دارای عوارض محدودی است که به گفته پزشکان خطرناک نیستند. اگر در این رابطه شک و شبهه دارید، با آگاهی از اینکه تخصص عفونی چیست، می‌توانید به پزشکی در این حوزه مراجعه کنید.

احساس سردرد

احساس سردرد یکی از دیگر عوارض واکسن آنفولانزا است که معمولا در همان روز اول خودش را نشان می‌دهد. اگر درد زیادی را تحمل می‌کنید، می‌توانید از مسکن استفاده کنید.

دردهای ماهیچه ای

به جز سردرد، دردهای ماهیچه‌ای از دیگر عوارض تزریق واکسن آنفولانزا هستند که البته مدت زمان کوتاهی به طول خواهند کشید. برای تسکین درد ماهچیه‌ای هم می‌توانید از قرص‌های مسکن و ضد درد استفاده کنید ولی به کودک خود بدون مشورت پزشک، دارو ندهید.

تب

اگر تب دارید و دمای بدنتان بالای 38 درجه سانتی‌گراد است، شما دچار یکی از معمول‌ترین عوارض واکسن آنفولانزا یعنی تب شده‌اید. تب واکسن معمولا خود به خود درمان می‌شود اما با درمانی مشابه روش های درمان سرماخوردگی خفیف نیز می‌توان این مشکل را حل کرد.

عوارض خطرناک واکسن آنفولانزا

عوارضی که در بخش بالا درباره آن‌ها صحبت کردیم، عارضه‌های معمول تزریق این واکسن هستند اما گاهی عوارض واکسن آنفولانزا جدی و خطرناک می‌شود:

سندرم گیلن باره

سندرم گیلن باره (GBS) یک بیماری عصبی است که در بدن ضعفی فلج‌کننده به وجود می‌آورد. با این که محققان هنوز به قطعیت درباره این سندورم نرسیده‌اند اما در دفعات مکرری مشاهده شده که کسانی که این واکسن را تزریق می‌کنند به GBS مبتلا می‌شوند. 

تب بالا

اگر درجه دمای بدن شما بیشتر از درجه دمای تب یعنی بالاتر از 38 درجه سانتی‌گراد شد، سریعا برای دریافت درمان و مراقبت های پزشکی به دکتر عفونی مراجعه کنید.

واکنش‌های شدید آلرژیک

بیشتر کسانی که دچار عوارض جانبی جدی واکسن آنفولانزا شده‌اند، واکنش‌های شدید آلرژیکی همچون کهیر، تورم، مشکلات تنفسی، ضربان قلب بالا، ضعف و سرگیجه را تجربه کرده‌اند.

تداخلات دارویی واکسن آنفولانزا

آنتی بیوتیک، کورتون، داروهای سرکوبگر ایمنی، واکسن کرونا، قرص‌ اورژانسی ضدبارداری، تریاک، مکمل‌های غذایی و رقیق‌کننده‌های خون با واکسن آنفولانزا، تداخل دارویی دارند. همچنین تداخل واکسن آنفولانزا با الکل باعث واکنش بدن می‌شود و باید از مصرف آن بعد از تزریق واکسن خودداری کرد.

عوارض اسپری واکسن آنفولانزا

در زیر جدولی شامل عوارض ممکن اسپری واکسن آنفولانزا ارائه شده است:

اسپری واکسن آنفولانزا به طور کلی ایمن است و عوارض جانبی آن معمولاً خفیف و موقتی هستند. با این حال در صورت بروز هر یک از عوارض نادری که در فوق اشاره شد، مشاوره با پزشک حائز اهمیت است. جهت دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره به متخصصین و پزشکان معتبر مراجعه کنید.

گروهی از افراد باید قبل از تزریق واکسن آنفولانزا با پزشک خود مشورت کنند:

• افرادی که به تخم مرغ و یا هر کدام از اجزای واکسن حساسیت دارند
• افرادی که پیش‌تر به سندروم گیلن – باره (Guillain-Barré Syndrome) یا یک بیماری فلج کننده با نام اختصاری GBS مبتلا بوده‌اند. 
• افرادی که احساس بیماری می‌کنند باید پیش از دریافت واکسن با پزشک خود مشورت کنند. 
• افرادی که با تزریق واکسن آنفولانزا حساسیت نشان داده‌اند.

این افراد حتما باید قبل از تزریق واکسن به متخصص مراجعه کرده و با پزشک خود مشورت کنند.

افرادی که پیش از دریافت واکسن تضعیف کننده باید با پزشک خود مشورت کنند، شامل: 

• افراد 5 ساله به بالای مبتلا به آسم 
• افرادی با بیماری‌های زمینه‌ای که آن‌ها را مستعد عوارض ناشی از واکسن آنفولانزا می‌کند. این بیماری‌ها شامل بیماری مزمن ریوی، بیماری قلبی، بیماری کلیوی، اختلالات کبدی، اختلالات عصبی و عصبی – ماهیچه‌ای، اختلالات خونی و یا اختلالات متابولیکی مانند دیابت هستند. 
• افراد مبتلا به بیماری‌های حاد 
• افراد مبتلا به سندروم گلین باره که پیش‌تر یک دوز از واکسن را دریافت کرده‌اند.

رعایت موارد ذکر شده برای به حداقل رساندن عوارض واکسن ضروری می‌باشد.

عوارض واکسن آنفولانزا هلندی

سردرد، خستگی و درد عضلانی از جمله عوارض واکسن آنفولانزا هلندی هستند البته افراد بسیاری درد در محل تزریق را بدترین عارضه تزریق این واکسن معرفی کرده‌اند. اسهال، استفراغ و از دست دادن اشتها نیز از جمله عوارض شایع تزریق این واکسن به کودکان است. در صورتی که به تخم مرغ (اووآلبومین یا پروتیئن تخم مرغ)، فرمالدهید، پلی سوربات 80، استیل تری متیل آمونیوم برومید و جنتامایسین حساسیت دارید، نباید این واکسن را تزریق کنید.

عوارض واکسن آنفولانزا در بارداری

با این که تزریق واکسن آنفولانزا در بارداری خطرناک نیست اما عوارض خفیفی هم دارد. سردرد، بالا رفتن درجه دمای بدن و احساس سرگیجه از جمله این موارد است. همچنین تزریق واکسن آنفولانزا در شیردهی بی‌خطر است. همچنین نتیجه تحقیقات نشان می‌دهد که تاثیر واکسن آنفولانزا بر جنین صفر است.

چه افرادی نباید واکسن آنفولانزا دریافت کنند؟

واکسن‌های مختلف آنفولانزا برای استفاده گروه‌های مختلف سنی وجود دارد. علاوه‌براین، برخی از واکسن‌ها برای گروهی از افراد توصیه نمی‌شود. عواملی که مشخص می‌کند یک واکسن برای فرد مناسب است یا خیر شامل سن فرد، وضعیت سلامت کنونی و گذشته فرد و یا هرگونه حساسیت به واکسن آنفولانزا و اجزای سازنده‌ آن است. 

• کودکان کم‌تر از 6 ماه 
• افرادی که حساسیت شدیدی به واکسن آنفولانزا دارند و مواد تشکیل دهنده این واکسن حتی عاملی تهدید کننده برای زندگی آن‌هاست. این افراد ممکن است به ژلاتین، آنتی بیوتیک‌ها و یا دیگر اجزای تشکیل دهنده واکسن حساسیت داشته باشند.
• کودکان کم‌تر از 2 سال 
• بزرگسالان 50 ساله و بیش‌تر 
• زنان باردار 
• افرادی یا حساسیت زیاد و شدید به واکسن آنفولانزا و مواد تشکیل دهنده‌ی آن 
• کودکان 2 سال تا 17 ساله که داروهای حاوی آسپیرین یا سالیسیلات را مصرف می‌کنند. 
• افرادی با سیستم ایمنی ضعیف 
• افرادی که از افرادی با سیستم ایمنی ضعیف محافظت می‌کنند. ( این افراد در صورت دریافت این واکسن تا 7 روز نباید با افراد بیمار برخورد داشته باشند ) 
• کودکان 2 تا 4 ساله مبتلا به آسم و یا افرادی که در 12 ماه گذشته دچار خس خس سینه شده اند. 
• افرادی که در 48 ساعت گذشته داروهای ضد ویروسی برای درمان آنفولانزا دریافت کرده‌اند. 

اگر در گروه افراد ذکر شده هستید حتما با تشخیص و تجویز پزشک متخصص از واکسن آنفولانزا استفاده نمایید.

تزریق واکسن آنفولانزا را با تشخیص پزشک انجام دهید

تزریق واکسن آنفولانزا یک اقدام پیشگیرانه مهم برای حفظ سلامتی در دوران‌های شیوع این بیماری است. این واکسن به ویژه برای افرادی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند از جمله سالمندان، افراد با بیماری‌های مزمن و کودکان مهم است. با این حال، برای اطمینان از اینکه شما در شرایط مناسب برای دریافت واکسن قرار دارید و واکسن مناسب برای شما انتخاب شده است، باید این عمل تحت نظر یک پزشک متخصص انجام شود. اگر به دنبال پیدا کردن بهترین متخصص و پزشک برای دریافت واکسن آنفولانزا یا مشاوره‌های مرتبط هستید، بهتر است به سایت دکتر دکتر مراجعه کنید.

منابع:

cdc.gov

سوالات متداول واکسن آنفولانزا