معاینه داخل روده بزرگ (کولون) کولونوسکوپی نام دارد. برای تشخیص بیماریهای گوارشی، مانند مشکلات التهابی روده و سرطان روده بزرگ از این روش استفاده میشود. عمل کولونوسکوپی میتواند به درمان و پیشگیری از سرطان روده بزرگ هم کمک کند. دکتر گوارش کولونوسکوپی روده را برای مراجعان مختلف و به ویژه، افراد میانسال و مسن، جهت غربالگری سرطان توصیه میکند. در این روش، لولهای مجهز به دوربین از راه مقعد وارد روده بزرگ میشود. در نتیجه، تصویری از داخل این بخش بدن به نمایش میگذارد.
اگر پولیپ، توده یا هر مشکل دیگری باشد، با این عملیات قابل بررسی است. در این مقاله از عوارض کولونوسکوپی، رژیم غذایی قبل و بعد از انجام آن میگوییم و شما را با این فرایند، به طور کامل آشنا میکنیم.
در پایان، سوالاتتان را از کارشناس سلامتی مجله پزشکی دکتردکتر در بخش نظرات بپرسید.
کولونوسکوپی چیست؟
کلونوسکوپی معاینه داخل روده بزرگ است و امکان بررسی وضعیت اعضای این بخش از روده، یعنی کولون، رکتوم و مقعد را فراهم میکند. در واقع، این عملیات نوعی آندوسکوپی است، چون از یک آندوسکوپ استفاده میکند. آندوسکوپ هم یک لوله انعطافپذیر با دوربین روشنی در انتهای آن است که وارد بدن میشود و انواع مختلفی از آن، برای نقاط گوناگون بدن وجود دارد.
در کولونوسکوپی، کولونوسکوپ از طریق مقعد و رکتوم شما، از کولون عبور میکند. در طول مسیر، تصاویری از داخل روده بزرگ را به صفحه نمایش می فرستد. پزشکی که میداند تخصص گوارش و کبد چیست، وضعیت درون اندامها را مشاهده و بررسی میکند.
چرا به کولونوسکوپی نیاز داریم؟
کولونوسکوپی نوعی روش پزشکی ارزشمند است و میتواند به عنوان یک ابزار پیشگیرانه، تشخیصی یا درمانی عمل کند. از آن برای غربالگری منظم سرطان زیاد استفاده میشود. کاربردهای کولونوسکوپی بسیار مفید و پرشمار است. به جدول زیر دقت کنید:
کولونوسکوپی | علت انجام | مزایا |
غربالگری | تشخیص زودهنگام سرطان کولورکتال، پیشگیری از سرطان با برداشتن پولیپهای کوچک | افزایش شانس بهبودی در صورت تشخیص سرطان در مراحل اولیه، کاهش خطر مرگ ناشی از سرطان کولورکتال |
تشخیص | بررسی علل خونریزی مقعدی، تغییر عادات رودهای، درد شکم و کاهش وزن ،تشخیص بیماریهای التهابی روده، دیورتیکولیت و سایر مشکلات رودهای | تشخیص دقیق بیماری و انتخاب درمان مناسب، ایجاد آرامش خاطر با تشخیص و درمان به موقع مشکلات |
درمان | برداشتن پولیپها، توقف خونریزی، برداشتن انسدادها | پیشگیری از تبدیل پولیپ به سرطان، تسکین علائم و بهبود کیفیت زندگی، اجتناب از جراحیهای بزرگتر |
این روش بسیار رایج و بیخطر است. اگر دکتر گوارش انجام آن را برایتان تجویز کرده، واهمه و ترس نداشته باشید. حتماً خود را برای انجام آن آماده کنید و نگران نباشید.
کولونوسکوپی زنان چیست؟
کولپوسکوپی هم نوعی کولونوسکوپی زنان یا دستکم روشی مشابه آن است. این عملیات برای بررسی سلامت رحم، فرج و واژن زنان انجام میشود. در واقع، میتوانیم بگوییم که نوعی کولونوسکوپی رحم زنان است. این روش هم برای تشخیص و درمان وضعیتهای مختلفی مفید است که در ناحیه اندام تناسلی و تولید مثل زنان پیش میآیند.
مراحل انجام کولونوسکوپی چیست؟
کولونوسکوپ یک دوربین کوچک و نورانی است که به انتهای یک لوله بلند، نازک و انعطافپذیر به نام کاتتر متصل شده است. روند کار با آن و پیشبرد عملیات کولونوسکوپی به شرح زیر است:
- پزشک کولونوسکوپ را از طریق مقعد وارد میکند و به آرامی آن را از راه روده بزرگ تا انتها (جایی که به روده کوچک میرسد) پیش میبرد.
- در حین پیشروی، کاتتر هوا را به داخل روده بزرگ پمپ میکند تا آن ناحیه باد شود.
- دوربین ویدئویی از داخل روده بزرگ را به نمایشگر ارسال میکند.
متخصص با مشاهده نمایشگر، وضعیت داخل روده را بررسی میکند. وقتی به انتهای کولون رسید، کولونوسکوپ را به همان روش بیرون میآورد و برای بار دوم، در مسیر خروج به بخشهای مختلف روده نگاه میکند.
کولونوسکوپی چقدر طول میکشد؟
حدود ۱۵ دقیقه طول میکشد تا کولونوسکوپ تا انتهای روده بزرگ پیش برود و ۱۵ دقیقه دیگر طول میکشد تا از مسیر ورودی خارج شود. به این ترتیب، پزشک کل روده بزرگ را دو بار معاینه میکند. اگر در این فرآیند چیزی پیدا کند که نیاز به حذف یا درمان داشته باشد، عملیات کمی بیشتر طول میکشد. معمولاً در طول کولونوسکوپی، پولیپهای روده هم دیده میشوند. این برجستگیهای روده در بسیاری از عملیات کولونوسکوپی کشف میشوند و معمولاً خوشخیماند. برداشتن آنها در طول فرایند مذکور به حدود ۱۵ دقیقه زمان نیاز دارد.
مشاهده موارد غیرعادی در کولونوسکوپی نیازمند چه اقداماتی در ادامه است؟
یک ساعت پس از عمل، باید تحت نظر پزشک قرار داشته باشید. در واقع، زمانی برای هوشیارشدن و بیرونآمدن از حالت بیهوشی نیاز است. تیم پزشکی هم علائم حیاتی و هرگونه عارضه را بررسی میکنند. زمانی که بههوش میآیید هم متخصص گوارش اقدام به معاینه میکند و گزارشی درباره مشاهدات خود در اختیارتان میگذارد. اگر نمونه بافتی را برای بیوپسی یا همان نمونهبرداری گرفته باشند، کمی بعد نتایج آن را هم دریافت خواهید کرد. سپس بنا به نتیجه مشاهدات، درباره اقدامات بعدی تصمیمگیری میشود.
موارد غیرعادی بعد از انجام کولونوسکوپی شامل اینهاست:
- خونریزی گوارشی کنترلنشده
- انسداد یا باریکشدن روده (تنگی)
- آسیب بافتی مزمن، مانند جای زخم
- پولیپهای خوشخیم، پیشسرطانی یا سرطانی
- کیسههای غیر طبیعی در پوشش روده (دیورتیکولوز)
- التهاب (کولیت) ناشی از عفونت، ایسکمی روده یا بیماری خودایمنی
پزشک نتایج و تفسیر آنها را با شما در میان خواهد گذاشت. اگر مشکلی به میان باشد، بعدتر در جلسات معاینه و با روندهای درمانی دیگر، پیگیریهای لازم صورت میگیرد.
عوارض کونولوسکوپی چیست؟
احتمال بروز عوارض و خطراتی، در جریان انجام کولونوسکوپی هم وجود دارد. هرچند که معمولاً چنین روندی بسیار ساده و بدون مشکل پیش میرود. در هر حال، آشنایی با عوارض خالی از لطف نیست:
- خونریزی
- درد شدید در شکم
- سوراخشدن روده بزرگ
- واکنش به آرامبخش، از جمله مشکلات تنفسی یا قلبی
خونریزی و سوراخشدن شایعترین عوارض کولونوسکوپی هستند. پزشک میتواند خونریزی را در طول کولونوسکوپی، سریعاً درمان کند. شاید تا دو هفته بعد از عمل خونریزی تاخیری داشته باشید.
چطور برای کولونوسکوپی آماده شوید؟
آمادهسازی برای کولونوسکوپی بسیار مهم است و روی ضریب موفقیت آن اثر میگذارد. پزشک معالج به شما دستورات لازم برای کسب آمادگی را ارائه میکند. هدف از آمادهسازی هم ایجاد محیطی شفاف و پاک در روده بزرگ است، تا امکان مشاهده درون آن مقدور شود. اگر روده بزرگ تمیز نباشد، ممکن است که آندوسکوپیست نتواند وضعیت داخل آن را دقیقاً مشاهده کند. در نتیجه، نیاز به تعویض عملیات خواهد بود، تا آمادهسازیها دوباره تکرار شوند. روند آمادهسازی روده برای کولونوسکوپی به شرح زیر است:
- ابتدا چند روز قبل از کولونوسکوپی، باید رژیم غذایی تغییر کند.
- معمولاً برای دو یا سه روز رژیم غذایی کمفیبر خواهید داشت.
- سپس در آخرین روز، رژیم غذایی مایعات رقیق خواهید داشت.
- بعد از ظهر یا عصر قبل از کولونوسکوپی، داروی ملین مصرف خواهید کرد تا رودههای خود را تخلیه کنید.
- چند ساعت آینده را در دستشویی خواهید گذراند.
پس رودهها را پاک کنید و سپس با آرامش بخوابید تا برای عمل صبح روز بعد آماده باشید.
قبل کونولوسکوپی چه بخوریم؟
متخصصان گوارش به شما دستورات لازم برای آمادهشدن قبل از عمل را ارائه میکنند. باید رژیم غذایی خود را هم تغییر دهید تا مدفوعی در روده نماند، یا دستکم مقدار اندکی از آن، کماکان در روده باشد.شاید لازم باشد از غذاهایی که دارای فیبر زیادی هستند، اجتناب کنید. در هفتهها و رزوهای قبل عمل، غذاهای نرم و قابل هضم مانند برنج سفید، نان سفید، ماکارونی، مرغ آبپز و ماهی آبپز مصرف کنید.
قبل از عمل، (یک روز یا بیشتر) باید از رژیم غذایی مایعات رقیق پیروی کنید. مایعات رقیق حاوی خامه، پالپ یا هر چیز جامد دیگری نیستند. نباید موادی مصرف کنید که کدر هستند و درون آنها ذرات و بافتی از مواد غذایی وجود دارد. آبمیوه بدون تفاله، مانند سیب یا انگور سفید مطلوباند. یادتان باشد که از نوشیدن آب پرتقال، آب آناناس و سایر آبمیوههای کدر خودداری کنید.
یک هفته قبل از کولونوسکوپی
آمادهسازی روده برای انجام کولونوسکوپی واجب است. بنابراین، در روزهای پیش از عملیات باید حواستان به رژیم غذاییتان باشد و از مواد پر از فیبر بپرهیزید. این موارد را هم در رژیم غذایی خود قرار ندهید:
- گوشت قرمز
- غذاهای چرب
- سرخکردنیها
مصرف برخی داروها مانند آسپرین، ایبوپروفن و مکملهای آهن را با مشورت پزشک قطع کنید؛ شاید این داروها باعث خونریزی شوند.
روز قبل از عملیات
فقط مایعات شفاف مانند آب، آبمیوه بدون پالپ، چای بدون شیر و شربت مصرف کنید. از مصرف غذاهای جامد، لبنیات، نوشیدنیهای گازدار و الکل هم خودداری کنید. باید حواستان به مصرف ملینهایی باشد که پزشک تجویز کرده است. خوب بخوابید و بدن را در حالت آرامش و استراحت قرار دهید.
شب قبل از عملیات
فعالیتهای بدنی سنگین نداشته باشید و به اندازه کافی استراحت کنید. به بدنتان آرامش دهید و بدانید که با مراجعه به پزشکی خبره، جای نگرانی بابت پیشبرد ایمن این عملیات وجود ندارد. بسیاری از افراد در طول روز در سراسر دنیا، کولونوسکوپی انجام میدهند و مشکلی هم پیش نمیآید.
دو ساعت قبل
در روز عمل باید با کسی به بیمارستان یا کلینیک مراجعه کنید. در واقع، وجود همراه برای کمک به شما در بازگشت به منزل ضروری است. از آنجایی که از بین رفتن کامل بیهوشی یک روز کامل طول میکشد، نیاز به همراه وجود دارد. بعد از حضور در مرکز، به اتاقی هدایت میشوید و لباسی مخصوص میپوشید. یک پرستار هم خط IV را در بازوی شما نصب میکند تا شروع به تزریق آرامبخشها و داروهای مسکن به جریان خون کند.
قبل از کونولوسکوپی چه چیزی نخورید؟
پیش از عمل باید رودهها از مدفوع پاک شوند. بنابراین، مواد غذایی فیبرداری که تحرکات روده را به همراه دارند، ممنوع هستند. از جمله خوراکیهایی که نباید پیش از کولونوسکوپی مصرف کنید، به موارد زیر دقت داشته باشید:
- غلات کامل
- سبزیجات خام
- لوبیاهای مختلف
- آجیل و دانههای گوناگون
درباره رژیم غذایی خود، از متخصص سوال کنید تا بدانید که چطور باید در روزهای پیش از عمل، برنامهریزی غذایی داشته باشید.
قبل کونولوسکوپی باید چه داروهایی استفاده کنید؟
باید دستورالعمل آمادگی برای کولونوسکوپی را از پزشک و مرکز درمانیتان دریافت کنید. با این حال، یادتان باشد که معمولاً از قرص بیزاکودیل و پودر پیدرولاکس استفاده میشود. اینها به تخلیه روده و آمادهسازی آن، برای ایجاد بستری قابل مشاهده کاربرد دارند. یادتان باشد که اگر دچار شرایط خاصی مانند دیابت هستید، باید دستورات لازم برای آمادهشدن را با پزشک چک کنید. برای مثال، شاید لازم باشد که شب قبل از عمل و صبح انجام آن، قرص قند نخورید یا انسولین خود را تزریق نکنید.
حتماً برای آمادهشدن در چنین شرایطی از دکتر، دستورات لازم را دریافت کنید. کسانی که دچار فشار خون بالا هستند هم باید درباره مصرف قرصهای خود با پزشک، هماهنگیهای لازم را انجام دهند.
مراقبتهای پس از عمل کونولوسکوپی شامل چه مواردی است؟
پس از عمل، یک ساعت اول را در بیمارستان یا کلینیک خواهید بود. بعد از خارجشدن از بیهوشی، علائم حیاتی بررسی میشوند. تقریباً ۲۴ ساعت طول میکشد تا بیهوشی کاملاً از بین برود. به همین دلیل، پزشکان توصیه میکنند که تا روز بعد:
- رانندگی نکنید.
- تصمیمات مهم نگیرید.
- از تجهیزات نیازمند به دقت در محل کارتان استفاده نکنید.
ممکن است، در یک یا دو ساعت اول مقداری درد گاز، نفخ یا حالت تهوع احساس کنید، اما این موارد باید به سرعت برطرف شوند. به محض اینکه احساس آمادگی کردید، به رژیم غذایی عادی خود بازگردید. اگر بافتی برای نمونهبرداری از روده خارج شده باشد، ممکن است چند روز بعد، خونریزی مختصری از مقعد داشته باشید.
نتایج کونولوسکوپی چه چیزی را نشان میدهند؟
نتایج کولونوسکوپی اطلاعات بسیار مهمی درباره سلامت روده بزرگ در اختیارتان قرار میدهند. بعد از عمل، پزشک میتواند به شما بگوید که چه چیزی پیدا کرده است، چه اقداماتی انجام داده و آیا موفق بوده است یا خیر. اگر بافتی را برای بیوپسی برداشته باشد، بررسی آن به چند روز تا چند هفته نیاز خواهد داشت. به عبارت دیگر، نمونه باید به آزمایشگاه ارسال شود و بررسیهای لازم روی آن صورت بگیرد.
برداشتن بافت و فرستادن آن به آزمایشگاه همیشه به این معنی نیست که متخصص گوارش به سرطان مشکوک است. ممکن است، فقط اقدامی احتیاطی باشد، یا شاید پزشک فقط به دنبال چیز دیگری مانند کولیت میکروسکوپی است. بعد از انجام عملیات، امکان مشاهده موارد زیر در نتایج وجود دارد. نتایج احتمالی کولونوسکوپی به شرح زیر هستند:
یافته احتمالی | توضیح |
پولیپ | رشد غیرطبیعی روی دیواره روده بزرگ |
سرطان روده بزرگ | رشد غیرطبیعی سلولها و نفوذ به بافتهای اطراف |
التهاب | قرمزی، تورم و تحریک روده بزرگ، در اثر بیماریهای مانند کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون |
زخم | بریدگی یا پارگی در پوشش روده بزرگ |
انسداد | مسدود شدن روده بزرگ به دلیل تومور، پولیپ یا سایر دلایل |
بواسیر | رگهای متورم شده در اطراف مقعد |
شقاق مقعدی | پارگی کوچک در پوست اطراف مقعد |
در پایگاه اطلاعرسانی سلامت انگلستان (NHS) درباره نتایج کولونوسکوپی آمده است:
کولونوسکوپی فقط برای بررسی سرطان نیست و میتواند تودهها، بیماری کرون، کولیت زخمی و موارد دیگر را هم تشخیص دهد. بنابراین، اگر پزشکی آن را برایتان تجویز کرد، نگران نشوید.
اگر در طول کولونوسکوپی پولیپی یافت شود، پزشک آن را برمیدارد و برای بررسی به آزمایشگاه میفرستد. نتیجه این آزمایش به پزشک کمک میکند تا نوع پولیپ و احتمال سرطانیبودن یا شدن آن را تعیین کند. پس از انجام کولونوسکوپی، پزشک نتایج را با شما در میان خواهد گذاشت و در صورت لزوم، درمان مناسب را تجویز خواهد کرد.
هزینه عمل کونولوسکوپی روده چقدر است؟
عوامل مختلفی روی هزینه خدمات درمانی اثر میگذارند. مرکزی که عملیات انجام میشود یا پزشکی که آن را پیش میبرد، در تعیین قیمتها و تعرفهها اثرگذارند. با این حال، در سال ۱۴۰۳، هزینه عمل کولونوسکوپی در حدود ۲ میلیون تومان و بیشتر است. بنا به اینکه خدمات بیمه هزینههایتان را پوشش میدهد یا نه، این رقم متغیر خواهد بود. برخی از بیمهها مبلغ لازم را کاملاً پرداخت میکنند. برخی هم درصدی از آن را پوشش میدهند.
جایگزینهای کونولوسکوپی چه مواردی هستند؟
چند آزمایش غربالگری دیگر برای سرطان کولورکتال وجود دارد. کولونوسکوپی حساسترین و دقیقترین آزمایش است، به این معنی که بیشترین احتمال را برای تشخیص سرطان اولیه یا شرایط پیش سرطانی دارد. تشخیص سرطان احتمالی در سریعترین زمان ممکن، برای پیشگیری و درمان موثر آن مهم است. کولونوسکوپی تنها آزمایش غربالگری سرطان روده بزرگ است که هم کاربرد تشخیصی و هم درمانی دارد. هنگامی که پزشکان در طول کولونوسکوپی بافت مشکوکی را پیدا میکنند، می توانند آن را طی همان روش بردارند.
روشهای جایگزین کولونوسکوپی را در جدول زیر مشاهده کنید:
ویژگی | آزمایش خون مخفی مدفوع | کولونوسکوپی | کولونوسکوپی مجازی |
هدف | تشخیص خون در مدفوع که میتواند نشانه سرطان روده بزرگ باشد. | بررسی مستقیم روده بزرگ برای تشخیص پولیپها و سرطان. | ایجاد تصاویر دقیق و سه بعدی از روده بزرگ برای تشخیص پولیپها و سرطان. |
روش انجام | جمعآوری نمونه مدفوع و ارسال به آزمایشگاه. | وارد کردن یک لوله باریک و انعطافپذیر به داخل روده بزرگ. | انجام سیتیاسکن ویژه از روده بزرگ. |
آمادگی | جمعآوری نمونه مدفوع طبق دستورالعمل. | رژیم غذایی خاص و مصرف ملین برای تمیز کردن روده. | رژیم غذایی خاص و مصرف ملین برای تمیز کردن روده. |
بیهوشی | نیازی به بیهوشی نیست. | اغلب از بیهوشی سبک استفاده میشود. | نیازی به بیهوشی نیست. |
تکرار | هر ۱ تا ۳ سال یکبار. | هر ۱۰سال یکبار (برای افراد بدون سابقه خانوادگی و پولیپ). | هر ۵ سال یکبار. |
مزایا | غیرتهاجمی، آسان برای انجام. | تشخیص دقیق پولیپها و امکان برداشتن آنها. | تصاویر دقیق و سه بعدی، بدون نیاز به بیهوشی. |
معایب | ممکن است خونریزیهای کوچک را تشخیص ندهد، نیاز به تکرار مکرر. | تهاجمیتر، نیاز به آمادهسازی طولانیتر. | ممکن است برخی پولیپهای کوچک را تشخیص ندهد، هزینه بیشتر. |
اقدام بعدی در صورت مثبت بودن | کولونوسکوپی برای تشخیص دقیقتر. | درمان مستقیم پولیپها. | کولونوسکوپی برای تأیید تشخیص و درمان. |
پزشک و متخصص گوارش مناسبترین روش را از میان گزینههای موجود انتخاب میکند و روند تشخیص و درمان را پیش میبرد. سیگموئیدوسکوپی و کپسول اندوسکوپی هم روشهایی برای بررسی رودهها هستند. در مورد نخست، امکان بررسی تمام بخشها و کولونوسکوپی روده کوچک و بزرگ به وجود میآید. مورد دوم هم دوربینی است که امکان کولونوسکوپی معده و روده را فراهم میکند.
کونولوسکوپی مجازی چیست؟
کولونوسکوپی مجازی نوعی سیتی-اسکن است که تصاویر سه بعدی و با جزییات بالایی از روده بزرگ تولید میکند. این کولونوسکوپی مجازی است، چون به صورت مجازی به داخل روده بزرگ شما نگاه میکند و تصاویر آن از خارج از بدن گرفته میشوند. باید برای کولونوسکوپی مجازی به همان روشی آماده شوید که برای کولونوسکوپی سنتی انجام میدهید. در واقع، در این روش هم نیاز به پاکسازی روده، پیش از انجام عملیات وجود دارد. ضمناً این عمل کولونوسکوپی بدون بیهوشی است.
برای کولونوسکوپی به چه پزشکی مراجعه کنید؟
فارغ از علت انجام کولونوسکوپی باید برای انجام آن به دکتر گوارش مراجعه کنید. عمل کولونوسکوپی دلایل متنوعی دارد. گاهی اوقات، برای غربالگری سرطان روده بزرگ یا تشخیص مشکلات ناشی از تغییر عادات روده مانند یبوست و اسهال از این عملیات استفاده میشود. کاربردهای کولونوسکوپی روده پرشمارند. واردکردن کولونوسکوپی به روده بزرگ درد ندارد و معمولاً عوارضی هم ایجاد نمیکند. برای پشت سرگذاشتن مراحل انجام کولونوسکوپی باید به پزشکی ماهر مراجعه کنید.
یکی از بهترین روشها برای شناسایی پزشکان خبره، مراجعه به سامانه آنلاین دکتردکتر است. در آنجا، نظرات بیماران دیگر پزشکان را بخوانید و ببینید که کدام مورد از همه مناسبتر و خبرهتر است. سپس با انتخاب پزشک معالجتان، در دکتردکتر از او، به شکل اینترنتی وقت بگیرید.
منابع:
my.clevelandclinic.org
nhs.uk
niddk.nih.gov
دلیل انجام عمل کونولوسکوپی چیه؟
سلام عزیز
با کولونوسکوپی میتوان ساختار و پوشش داخلی روده بزرگ، روده کوچک رو مشاهده مستقیم کرد و در صورت نیاز نمونه برداری انجام داد