دیابت چیست و چند نوع دارد؟ + علائم دیابت در افراد مختلف

عدم توانایی بدن در تنظیم قند (گلوکز) خون، باعث دیابت می‌شود.  علائم دیابت در افراد، بر اساس نوع و جنسیت به‌طور متفاوت بروز می‌کند. عوامل ژنتیکی، محیطی و سبک زندگی مثل عدم فعالیت بدنی، باعث دیابت می‌شوند. اگر دیابت به درستی مدیریت نشود، بیماری سخت و پرعارضه‌ای را به دنبال دارد. دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲، دیابت بارداری و دیابت پیش دیابت، انواع دیابت هستند. هرکدام از این انواع، علائم خاص خودشان را دارند. اما تکرر ادرار، تشنگی زیاد، گشنگی زیاد، کاهش وزن بدون دلیل، خستگی، خشکی پوست، تاری دید، بی‌حسی، سوزن سوزن شدن دست و پا، کبودی بدن و دیر‌تر خوب شدن زخم‌ها، از علائم مشترک دیابت هستند. برای کنترل و درمان دیابت، باید به دکتر غدد مراجعه کنید. پزشک با انجام تست‌هایی مثل آزمایش A1C، آزمایش هموگلوبین و آزمایش قند خون ناشتا، با توجه به سطح و نوع بیماری، روند بهبودی را آغاز خواهد کرد.

در این مطلب از مجله سلامتی و پزشکی دکتردکتر، بررسی کرده‌ایم که دیابت چیست، چند نوع دارد و چطور درمان می‌شود. برای مطاله این مطلب، به 15 دقیقه زمان نیاز دارید.

همچنین اگر سوالی داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب و در بخش نظرات مطرح کنید تا پزشک پاسخ دهد. 

دیابت چیست؟

دیابت (diabetes)، نوعی بیماری مزمن است که در آن میزان گلوگز خون یا قند خون بسیار بالاست. دربیانی دیگر، دیابت یکی از بیماری‌های غدد به‌شمار می‌رود. گلوکز، منبع اصلی انرژی برای بدن بوده و از غذاهایی که مصرف می‌کنیم به بدنمان می‌رسد. مقدار گلوکز، باید در حد تعادل باشد و این تعادل را برخی از اعضای بدن، برقرار می‌کنند. اگر میزان گلوکز کنترل نشود، ممکن است آسیب‌های جدی به بسیاری از دستگاه‌های مهم بدن، اعصاب و عروق خونی وارد شود. بیماری دیابت، انواع مختلفی دارد که هرکدام، علائم و نشانه‌های خاص خود را دارند. برای مثال، در دیابت نوع اول، بدن با کمبود انسولین مواجه است و نمی‌تواند آن را به مقدار کافی تولید کند. برای اینکه با مفهوم دیابت بیشتر آشنا شویم، بهتر است ابتدا چند خطی در مورد انسولین و وظایف آن، بخوانیم.

نقش انسولین در بدن

انسولین (Insulin)، نام یک هورمون مهم است که از غده پانکراس ترشح می‌شود. این هورمون، بعد از ترشح وارد جریان خود شده تا میزان قند خون را تنظیم کند؛ یا به‌نوعی مقدار قند موجود در خون را کاهش دهد. در اصل، بیماری دیابت زمانی رخ می‌دهد که لوزالمعده (پانکراس)، هورمون انسولین را به‌مقدار کافی تولید نمی‌کند. در حالت دیگر، بدن به‌طور مؤثر از انسولین تولید شده، استفاده نمی‌کند. در هر دو حالت، سطح قند خون بالا می‌رود و فرد از بیماری دیابت رنج خواهد برد.

در صورت کمبود ترشح انسولین، دیابت نوع ۱ و در صورت عدم کارایی‌ انسولین روی سلول‌های بدن، دیابت نوع ۲ اتفاق می‌افتد.

فرق بین دیابت و قند خون

قند خون، به میزان گلوکز موجود در جریان خون اشاره دارد. اما دیابت، بیماری‌ست که بدن در اثر ابتلای به آن، نمی‌تواند قند خون را به درستی تنظیم کند. در اصل، دیابت یک اختلال مزمن است. اما سطح قند خون، به دلایل مختلفی در حالت نوسانی قرار می‌گیرد. قند خون، یک پارامتر بیوشیمیایی است که به‌طور مداوم در بدن تغییر می‌کند؛ اما دیابت، نیاز به مدیریت و درمان دقیق دارد.

انواع دیابت

دیابت، نوعی بیماری متابولیکی است که بر سوخت‌وساز بدن اثر می‌گذارد و باعث افزایش قند خون می‌شود. با ابتلا به دیابت، بدن انسولین کافی تولید نمی‌کند. همچنین ممکن است بدن نتواند به‌طور مؤثر از انسولین استفاده کند. در نتیجه، میزان قند خون بالا می‌رود و به‌دنبال آن سلول‌های اعصاب، چشم‌ها، کلیه‌ها و دیگر اندام‌ها آسیب می‌بینند. انواع مختلفی از دیابت نوع 1، دیابت نوع 2، دیابت بارداری و پیش دیابت وجود دارد. هر نوع از این بیماری‌ها، ویژگی‌های خاص خود را دارند. در ادامه، تمام انواع دیابت را مورد بررسی قرار خواهیم داد:

دیابت نوع ۱

این نوع از دیابت، دراصل نوعی بیماری خودایمنی است. به‌طوری که سیستم ایمنی، سلول‌های پانکراس را به‌عنوان یک عنصر خارجی تشخیص داده و آن‌ها را مورد حمله قرار می‌دهد. در نتیجه، سلول‌های تولیدکننده انسولین را از بین می‌برد. این اتفاق، باعث کاهش تولید انسولین و افزایش قند خون در بدن می‌شود. اینکه چرا سیستم ایمنی چنین اقدامی می‌کند چندان مشخص نیست. در حالت کلی، علت اصلی ایجاد دیابت نوع ۱ هم چندان مشخص نیست. برخی مطالعات، حاکی از آن هستند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی، عامل ابتلای افراد به دیابت نوع ۱ است.
به دیابت نوع ۱، همچنین دیابت وابسته به انسولین نیز گفته می‌شود. بعضی از منابع می‌گویند که حدود ۱۰ درصد از افراد مبتلا به دیابت، با این نوع‌ از دیابت، دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این افراد با تهیه انسولین و تزریق آن به بدن خود، بیماری را کنترل خواهند کرد. علائم دیابت نوع ۱ می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• گرسنگی شدید
• افزایش تشنگی
• کاهش وزن ناخواسته
• تکرر ادرار
• تاری دید
• خستگی
• تغییرات خلق‌وخوی

هرکدام از این علائم، نسبت به موقعیت و مرحله بیماری، می‌توانند شدید یا خفیف باشند.

دیابت نوع ۲

دیابت نوع ۲، زمانی رخ می‌دهد که بدن در برابر استفاده از انسولین مقاومت نشان می‌دهد یا انسولین تولیدشده از پانكراس، وظیفه خود را درست انجام نمی‌دهد. عدم ترشح انسولین به اندازه کافی در پانکراس نیز از دیگر دلایل ابتلا به این نوع از دیابت است. به‌دنبال تمام این اتفاق‌ها، قند در خون باقی می‌ماند و میزان قندخون افزایش می‌یابد. ازآنجایی‌که، بیماری دیابت نوع ۲ بیشتر در افراد بالای ۳۰سال دیده می‌شود، به دیابت بزرگسالان هم معروف است.

افرادی که اضافه وزن دارند، بیشتر از دیگر افراد به این نوع دیابت مبتلا می‌شوند. در بدن کسانی که مبتلا به چاقی هستند، انسولین بیشتر از سایر افراد مقاومت نشان می‌دهد و پانکراس، قادر به تولید انسولین کافی برای غلبه بر این مقاومت نیست. توجه داشته باشید که تمام افراد چاق، به این بیماری مبتلا نیستند. همچنین، عوامل ژنتیکی و محیطی هم در ایجاد دیابت نوع ۲ نقش دارند. از علت‌های دیگر این بیماری، می‌توانیم به موارد زیر نیز اشاره کنیم:

• انجام جراحی
• مصرف داروها (مثل كورتیكواستروئیدها)
• سوءتغذیه
• عفونت

باید توجه داشته باشید که دیابت نوع 2، بیماری نسبتا سخت و مقاوم است و اگر درست اقدام نکنید، تمام زندگی روزمره شما را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد. در این راستا، تمام توصیه‌های پزشک خود را جدی بگیرید، رژیم غذایی سالم داشته باشید، دارو‌های خود را به‌موقع مصرف کنید و با دکتر غدد، مرتب در ارتباط باشید. برای این که روند درمانی موفقی داشته باشید، خوب است که درباره وظایف متخصصین این حوزه، آگاه شوید. برای همین، پیشنهاد می‌کنیم مطلب تخصص غدد و متابولیسم چیست را در دکتردکتر، مطالعه کنید. با خواندن این مقاله، اطلاعات خوبی از روند درمانی دیابت، توسط پزشکان غدد به دست خواهید آورد.

دیابت بارداری

محققان هنوز نمی‌دانند که چرا برخی از زنان در دوره بارداری، به دیابت مبتلا می‌شوند و برخی دیگر، آن را تجربه نمی‌کنند. درحالت عادی، بدن هورمون‌هایی برای کنترل قند خون تولید می‌کند. اما از آنجایی که برنامه ترشح هورمون‌ها در دوران بارداری دستخوش تغییر می‌شود، روی ترشح قند خون هم اثر می‌گذارد. برای مثال بعضی از این هورمون‌ها، سلول‌ها را نسبت به انسولین مقاوم‌تر می‌کنند. درحالت معمول، پانکراس با تولید انسولین اضافی، سعی می‌کند که بر این مقاومت، غلبه کند. اما گاهی، موفق نمی‌شود و همین، باعث ایجاد گلوکز بیش از حد در خون و در نتیجه، دیابت بارداری می‌شود.
بیشتر زنان مبتلا به دیابت بارداری، علائم مشخصی ندارند. البته در موارد نادر، زنان مبتلا به دیابت بارداری، علائمی مانند احساس تشنگی شدید یا تکرر ادرار را تجربه می‌کنند. به‌طور کلی، خانم‌هایی که به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند، علائم زیر را دارند:

• اضافه وزن
• کم تحرکی
• سابقه ابتلا به سندروم تخمدان‌های پلی‌کیستیک
• رژیم غذایی نامناسب

کنترل و مدیریت هرکدام از شرایط فوق، به شما کمک می‌کند تا از دیابت بارداری پیشگیری کنید. درصورت ابتلا به آن نیز طی مشورت با پزشک و انجام یکسری دستور‌العمل‌ها می‌توانید این بیماری را مدیریت کنید. لازم به ذکر است که دیابت بارداری، بیشتر مواقع بعد از زایمان رفع می‌شود.

پیش دیابت

پیش دیابت (Prediabetes)، یعنی قندخون شما بالاتر از حد معمول است؛ اما نه به‌ اندازه‌ای که دکتر آن را دیابت تشخیص دهد. دراصل، به‌ این معنی است که شما در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع دوم هستید. پیش دیابت، دیابت مرزی نیز نامیده می‌شود. پیش دیابت دارای چند نوع است و برای تشخیص آن، باید به پزشک مراجعه کنید. متخصص با انجام آزمایش‌های مخصوص می‌تواند وجود این بیماری و نوع آن را تشخص دهد. انواع پیش دیابت، شامل موارد زیر است:

• اختلال قند ناشتا
• اختلال تحمل گلوکز
• اختلال در میزان تنظیم گلوکز

اختلال قند ناشتا، زمانی رخ می‌دهد که میزان قند خون شما در طول روز طبیعی است اما زمانی که ناشتا هستید، بالاتر از رنج طبیعی می‌رود. اختلال تحمل کلوگز نیز به حالتی اطلاق می‌شود که میزان قند خون بعد از غذا بالاتر از حالت طبیعی است.

دیابت خاموش

دیابت خاموش، نوعی از بیماری قندخون است که متاسفانه علائم و نشانه‌های واضحی ندارد. زمانی این بیماری خود را نشان می‌دهد که فرد به آن مبتلا شده باشد. علائم رایج دیابت خاموش شامل خستگی، گرسنگی، تشنگی بیش‌ از‌ اندازه و دفعات مکرر دفع ادرار است. دیابت خاموش، ازاین جهت خاموش نامیده می‌شود که علائم در نهایت خاموشی، به یکسری از اعضای بدن آسیب می‌زنند. اگر فرد نسبت به بدن خود حساس نباشد، ممکن است هرگز متوجه این علائم نشود. شایع‌ترین نشانه‌های خاموش این نوع از دیابت، شامل موارد زیر است:

• دیر خوب شدن زخم‌ها
• کاهش شدید وزن
• تاری دید
• مشکلات معده و دستگاه گوارشی
• ورم دست‌ها و پاها
• تغییرات پوستی

هرکدام از این علائم، بسیار آهسته بروز می‌کنند و به‌مرور برخی از اعضای مهم بدن مانند کلیه‌ها، چشم‌ها و قلب را تحت تاثیر قرار می‌دهند. برای اینکه بتوانید از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنید، بهتر است چندماه یک‌بار آزمایش خون بدهید. همچنین  درصورت وجود هرکدام از این علائم، خیلی سریع به پزشک مراجعه کنید.

دیابت بی‌مزه

دیابت بی‌مزه (Diabetes insipidus)، بیماری نادر غددی است. این بیماری، ارتباطی به افرایش قندخون ندارد؛ تنها شباهت آن با بیماری دیابت، مربوط به افزایش حجم ادرار و دفع مکرر ادرار است. دیابت بی‌مزه، بر اثر اختلال در عملکرد سیستم هورمونی بدن ایجاد می‌شود. به‌دنبال آن عملکرد کلیه‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرد و بیماری ظهور می‌کند. البته دلایل دیگری نیز در ایجاد این بیماری موثر هستند. در دیابت شیرین، کلیه‌ها نمی‌توانند آب را در خود نگه دارند؛ همین موضوع باعث تشنگی شدید، مصرف آب فراوان و تکرر ادرار در فرد می‌شود.
برای تشخیص این بیماری، پزشکان به نتیجه برخی از آزمایش‌های خاص، استناد می‌کنند. برای مثال، آزمایش‌ وزن مخصوص ادرار، تصویربرداری از نوروهیپوفیز و اندازه‌گیری میزان سدیم و پتاسیم از‌ این دسته آزمایش‌ها هستند.  انواع دیابت بی‌مزه، شامل موارد زیر می‌شوند:

• دیابت بی‌مزه نورولوژیک (مرکزی)
• دیابت بی‌مزه نفروژنیک
• دیابت بی‌مزه دوران بارداری
• دیابت بی‌مزه دیپسوژنیک

دیابت بی‌مزه نورولوژیک، شایع‌ترین نوع بیماری است که دراثر ابتلای فرد به یکسری مشکلات مغزی ایجاد می‌شود. دیابت بی‌مزه نفروژنیک، بیشتر مربوط به جهش‌های ژنتیکی است. دیابت بی‌مزه دوران بارداری، براثر تغییرات هورمونی دوران بارداری اتفاق می‌افتد و بعد از زایمان رفع می‌شود. درنهایت، دیابت دی‍سوژنیک براثر ابتلا به بعضی از بیماری‌های روانی و ایجاد اختلال در مکانسیم غده هیپوتالاموس ایجاد می‌شود.

دیابت عصبی

دیابت عصبی یا قند خون عصبی، ارتباطی به دیابت و انواع آن ندارد. این دیابت در اصل، با افزایش میزان اضطراب و استرس در فرد ایجاد می‌شود. زمانی که بدن تحت تاثیر عوامل استرس‌زا قرار می‌گیرد، بدن برای مقابله با آن وارد حالت تعقیب و گریز می‌شود. در این حالت، هورمون «کورتیزول» آزاد شده و میزان گلوکز در خون را افزایش می‌دهد. اگر بدن فرد سالم باشد، این قند به راحتی کنترل و مدیریت می‌شود. در غیر این‌ صورت، افزایش ترشح کورتیزول و آدرنالین، افزایش بیش از حد میزان قند خون را در پی دارد.

از‌این‌رو افرادی که مبتلا به بیماری دیابت هستند، باید به محیط و شرایط زندگی خود توجه کافی داشته باشند. بعضی از علائم دیابت عصبی، شامل موارد زیر می‌شوند:

• خستگی
• تشنگی شدید
• خشک شدن دهان
• مشکلات خواب

اگر مبتلا به دیابت هستید و نمی‌توانید استرس خود را مدیریت کنید، علاوه‌بر توجه به درمان دیابت می‌توانید از روانشناس و مشاور خانواده نیز کمک بگیرید. علم روانشناسی، بهترین روش‌ها و درمان‌ها را جهت کنترل و مدیریت استرس به افراد ارائه می‌دهد.

دیابت چه علائمی دارد؟

دیابت چند نشانه مشخص و آشنا دارد که افراد بعد از مشاهده آن، حتما باید با پزشک مشورت کنند. در حالت کلی، نشانه‌های دیابت بعد از افزایش میزان قند خون، بروز می‌کنند. این علائم می‌توانند بسیار ملایم، خفیف و شدید باشند. همچنین، شدید و خفیف بودن آن‌ها بستگی به این دارد که بیماری در چه مرحله‌ای است. اما در حالت کلی، مهم‌ترین علائم دیابت یا علائم اولیه دیابت، شامل موارد زیر می‌شود:

• گرسنگی شدید
• افزایش تشنگی
• کاهش وزن
• تکرر ادرار
• تاری دید
• خستگی شدید
• زخم‌های مداوم و غیرقابل درمان
• کاهش میل جنسی
• بی‌میلی جنسی

البته باید توجه داشته باشید که علائم دیابت، بسته به نوع آن و جنسیت افراد متفاوت خواهند بود. همچنین وجود این علائم حتما به‌معنی بیماری دیابت نیست؛ شاید فرد مشکلات دیگری داشته باشد.

علائم بیماری دیابت در زنان

با اینکه علائم دیابت در زنان مشابه مردان است؛ اما یک سری علائم خاص نیز در این بین وجود دارد. برای مثال، عفونت‌های قارچی واژن و برفک واژن از علائم اختصاصی دیابت در زنان هستند. زمانی که زنان دیابت را تجربه کنند، افزایش قند خون موجب می‌شود که ترشح مخمرها در ناحیه تناسلی افزایش یابد و به‌مرور، باعث ایجاد برفک در واژن شود. چنانچه فرد مبتلا نسبت به این حالت بی‌توجه باشد، ممکن است به‌مرور زمان عفونت نیز رخ دهد. بیماری برفک تناسلی در مردان نیز بروز می‌کند؛ اما در زنان شایع‌تر از مردان است. عامل بعدی خارش واژن است. در صورت ایجاد عفونت واژن، فرد مبتلا در ناحیه تناسلی، احساس خارش نیز دارد. خارش واژن، عارضه آزاردهنده‌ای در بیماری دیابت است. سایر علائم دیابت زنان شامل موارد زیر می‌شود:

• عفونت‌های دستگاه ادراری
• اختلال در عملکرد جنسی
• بی‌میلی جنسی
• ادرار دردناک
• تخمدان‌های پلی‌کیستیک
• بیماری‌های قلبی
• عفونت‌های پوستی
•  پوست خشک
•  خارش پوست

برفک دهانی، یکی از دیگر علائم دیابت در زنان است. برفک دهانی، به‌صورت تکه‌های سفید رنگ در دهان و گلو ظاهر می‌شود. به‌مرور تعداد این لکه‌ها به‌اندازه‌ای زیاد می‌شوند که فرد در خوردن و بلع به‌مشکل می‌خورد. همچنین لثه‌ها قرمز و متورم می‌شوند. احساس سوزش در دهان نیز از نشانه‌های دیگر برفک دهانی است.

علائم دیابت در مردان

به دلیل ترشح هورمون تستوسترون، مردان بیشتر از زنان در معرض ابتلا به دیابت هستند. هورمون تستوسترون، همان هورمون مردانه است که در دوران بلوغ صفات مردانه را تثبیت می‌کند. با این‌ حال، اگر ترشح این هورمون از حالت عادی خارج شود، در عملکرد بعضی از اعضای بدن مشکل ایجاد می‌کند. در حالت کلی، یکی از علائم مهم دیابت در مردان، آسیب به سیستم عصبی خودمختار است. سایر علائم بیماری دیابت در مردان شامل موارد زیر است:

• کاهش میل جنسی
• ضعف قدرت عضلانی
• مشکلات اورولوژیک
• مشکل انزال رتروگراد
• مشکلات پوستی
• برفک تناسلی
• کاهش توده‌های عضلانی

مشکل انزال رتروگراد، نوعی اختلال است که بیشتر مردان مبتلا به دیابت، آن را تجربه می‌کنند. در این اختلال، زمان ارگاسم در رابطه جنسی، قسمتی از مایع منی به داخل مثانه وارد می‌شود. یکی از دلایل این اتفاق، ترشح بیش از اندازه مایع منی بعد از ارگاسم است. همچنین، کاهش توده عضلانی به این معنی است که عضلات بدن به‌دلیل افزایش قند خون تحلیل می‌روند. در نتیجه، توده‌های عضلانی در فرد کاهش پیدا می‌کنند.

علائم دیابت در کودکان

علائم دیابت در کودکان، تفاوت زیادی با دیابت بزرگسالان ندارد. کودکان زیر سه سال، بیشتر از کودکان بالای سه سال و نوجوانان به دیابت نوع یک مبتلا می‌شوند. برخی از کودکان و نوزادان، به‌دلیل شرایط بارداری مادر یا شرایط محیطی خاص، بیشتر از نوزادان دیگر در معرض ابتلا به دیابت هستند. برای مثال، نوزادانی که نارس متولد می‌شوند، در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع دوم هستند. از علائم دیابت کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تشنگی شدید
• خشکی شدید دهان
• استفراغ
• درد شکم
• تکرر ادرار
• حالت تهوع

در صورتی که دیابت در دوران کودکی درمان نشود، سریع‌تر از دیابت بزرگسالان پیشرفت می‌کند. تا جایی که، ممکن است کودک، در معرض ابتلا به بیماری‌های چشمی، بیماری‌های کلیوی و بیماری‌های قلبی عروقی قرار گیرد. داشتن تحرک و رژیم غذایی سالم، تا حدودی می‌تواند این بیماری را در کودکان مدیریت کند. همچنین، در صورتی که وزن کودک کنترل شود و والدین خوراکی‌های شیرین را از مصرف روزانه کودک حذف کنند، خطر ابتلا به دیابت کاهش می‌یابد.

یک مقاله معتبر در سایت موسسه ملی آمریکا (NIH)، در ارتباط با دیابت کودکان اینگونه نوشته:

بین کودکان زیر ده سال، دیابت نوع ۱ بیشتر از دیابت نوع ۲ شایع است. متاسفانه این کودکان برای حفظ زندگی و سلامتی خود باید هر روز انسولین تزریق کنند.

البته دیابت نوع دوم نیز در بین کودکان شیوع بیشتری دارد. بااین‌حال، میان‌سالان وافراد مسن نیز از ابتلا به آن در امان نیستند.

علائم دیابت در نوجوانی

برخلاف کودکان، نوجوانان به دیابت نوع یک مبتلا می‌شوند. از‌ این‌ رو، دیابت نوع ۱ به عنوان دیابت نوجوانان نیز معروف است. گاهی، بیماری دیابت در دوره نوجوانی، ادامه دیابت دوران کودکی است. اما در برخی موارد چنین نیست و دیابت در همان دوره نوجوانی بروز می‌کند. در حالت کلی، دیابت کودکان با نوجوانان متفاوت است.

• علائم دیابت نوع ۱ در نوجوانان و بزرگسالان مشابه است؛ اما یکی از مهم‌ترین و متفاوت‌ترین علائم دیابت در نوجوانان، تحریک‌پذیری در رفتار و تغییر در آنان است. هنگامی که یک نوجوان با دیابت دست و پنجه نرم می‌کند، همزمان با دو مشکل مهم مواجه است. نخست، تغییرات هورمونی که در دوران نوجوانی بروز می‌کنند و دوم، تغییرات هورمونی که بر اثر ابتلا به دیابت اتفاق می‌افتند. از این جهت است که نوعی تحریک‌پذیری خاص در نوجوان و رفتار آنان دیده می‌شود.
• آشکار شدن مشکلات روانی، از علائم دیگر دیابت در نوجوانان است؛ ازآنجایی‌که، نوجوانان قادر به مدیریت مشکلات جسمی و روانی خود نیستند، به اختلال‌های اضطرابی و افسردگی مبتلا می‌شوند. در نتیجه، نوجوانان مبتلا به دیابت، مشکلاتی بیشتر از کودکان و بزرگسالان را تجربه می‌کنند.

برای تشخیص دیابت نوجوانی، افراد باید به متخصص غدد مراجعه کنند؛ پزشک با انجام یکسری آزمایش‌ها، وجود یا عدم‌ م‍وجود بیماری را تشخیص می‌دهد. اگر دیابت نوجوانی، بر اساس یک سری تغییرات محیطی یا تغذیه‌ای اتفاق بیفتد، قابل درمان و پیشگیری است. اما اگر زمینه دیابت نوجوانان وراثت و ژنتیک باشد، روند بهبود آن بسیار کند خواهد بود. همچنین در صورتی که علائم دیابت در نوجوانی مدیریت نشوند، ممکن است به دوره بزرگسالی نیز انتقال یابند.

چه افرادی بیشتر درگیر دیابت می‌شوند؟ 

با اینکه بیماری دیابت می‌تواند تمام افراد را درگیر کند، اما برخی به‌دلیل ویژگی‌های ژنتیکی یا محیطی، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به بیماری دیابت هستند. برای مثال، برخی از نژادهای خاص از جمله سیاه‌پوست‌‌ها، سرخ‌‌پوست‌ها، اسپانیایی‌ها و سرخپوستان آمریکایی – آسیایی بیشتر به دیابت مبتلا می‌شوند. همچنین برخی منابع می‌گویند که با بالا رفتن سن، میزان خطر ابتلا به دیابت نیز افزایش می‌یابد. برای توضیح دقیق‌تر، عوامل مهم را با توضیحات  کلی در جدول زیر آورده‌ایم:

همچنین افرادی که با فشارخون بالا درگیرند، در معرض ابتلا به دیابت نوع دوم قرار دارند. فشار خون بالای ۱۴۰/۹۰ میلی‌متر جیوه، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را به دنبال دارد. سطح کلسترول غیرطبیعی و تری‌گلیسرید بالا نیز ریسک ابتلا را افزایش می‌دهند. ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، دیابت بارداری، دیابت کودکی و نوجوانی و نداشتن تحرک از دیگر عوامل هستند.

علت ایجاد دیابت

علت دیابت، چندان مشخص نیست. اما با تلاش دانشمندان در طول قرن‌ها دلایلی فرعی برای این مورد یافت شده است. گستره این دلایل بسیار وسیع است؛ اما در حالت کلی، به دو دسته تقسیم می‌شوند، دلایل غیرقابل تغییر و دلایل قابل تغییر. در جدول زیر این دلایل را بررسی کرده‌ایم:

جهش‌های ژنتیکی که موجب می‌شوند ژن دیابت به افراد منتقل شده و در شرایط محیطی خاص فعال شوند، در دسته اول قرار می‌گیرند. برای مثال، افرادی که چاق متولد می‌شوند نیز ممکن است ناقل ژن دیابت باشند. این افراد ممکن است به بعضی از بیماری‌های ژنتیکی مبتلا شوند که دیابت را تشدید کنند.

چه عواملی بیشتر باعث ایجاد بیماری دیابت می‌شوند؟

استرس و اضطراب، از مهم‌ترین عواملی هستند که خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهند. این موضوع به‌ طور کامل با هورمون «کورتیزول» و ترشح بی‌رویه آن مرتبط است. کورتیزول میزان تولید گلوکز را افزایش می‌دهد؛ از طرفی، چون بدن در استفاده از گلوکز ناتوان است، میزان گلوکز تولید شده در خون باقی می‌ماند. همچنین، ممکن است به‌ دلیل کمبود انسولین، قندخون به سایر بافت‌های بدن منتقل نشود. عوامل دیگری که خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهند شامل موارد زیر هستند:

سابقه خانوادگی و ژنتیک

ژنتیک، یکی از مهم‌ترین عواملی است که خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد. برای مثال، زمانی که در یک خانواده، پدر یا مادر به دیابت مبتلا باشند، ممکن است فرزند یا فرزندان آن خانواده نیز به دیابت مبتلا شوند. البته در بعضی موارد، ژن دیابت به تمام فرزندان منتقل نمی‌شود. با این‌ حال، احتمال دارد که یک یا دو فرزند این ژن را به ارث ببرند. همچنین ممکن است ژن دیابت، در دوران بارداری از مادر به فرزند برسد.

• صفات ژنتیکی، از جمله عوامل غیرقابل تغییر در انتقال دیابت هستند. در کنار آن، جهش‌های ژنتیکی نیز بیماری دیابت را انتقال می‌دهند.

توجه داشته باشید که ژن دیابت در برخی موارد با اینکه تاثیرگذار است، ولی تعیین‌کننده نیست. یعنی حتی اگر یک فرد، ناقل ژن دیابت باشد، باز هم می‌تواند با انتخاب یک سبک زندگی درست، بدن خود را مدیریت کند.

چاقی مفرط و نداشتن تحرک

افرادی که به صورت ژنتیکی چاق هستند، علاوه‌‌بر درگیری با مشکلات متعدد جسمانی و روانی، با دیابت نیز دست و پنجه نرم می‌کنند. این افراد، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به دیابت هستند. ورزش و فعالیت‌های جسمانی منظم، نقطه مقابل دیابت است. اگر چاقی و اضافه وزن را با رعایت رژیم غذایی مناسب و ورزش کنترل کنید، ریسک ابتلا به دیابت را نیز کاهش می‌دهید. اینکه چه ورزشی را انتخاب کنید، به شرایط جسمانی شما بستگی دارد.

ابتلا به برخی از بیماری‌ها

دیابت با بسیاری از بیماری‌های دیگر مرتبط است. برای مثال، فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی، خطر ابتلا به دیابت را نیز افزایش می‌دهند. حتی، در صورت ابتلا، علایم بیماری را افزایش می‌دهند. به عنوان مثال، دیابت نوع ۲ می‌تواند باعث بالا رفتن فشار خون شود. از طرفی، بیماری دیابت به دلیل تأثیر بر عروق کوچک و بزرگ، می‌تواند باعث فشار خون شود. دیابت می‌تواند باعث آسیب به عروق خونی شود. این اتفاق، منجر به افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود.

تشخیص دیابت

تشخیص قطعی دیابت، با تجویز آزمایش توسط پزشک متخصص صورت می‌گیرد. برای گونه‌های مختلف دیابت، آزمایش‌های جداگانه‌ای وجود دارد. پایه‌ترین، آزمایش قند خون است. البته آزمایش خون صرفا پیش دیابت و دیابت را مشخص می‌کند و نوع دیابت را نشان نمی‌دهد. از‌ این‌ رو، برای تشخیص نوع دیابت باید سایر آزمایش‌های تشخیص دیابت را انجام دهید. این آزمایش‌ها شامل آزمایش گلوکز ناشتا (FBS)، تست تحمل گلوکز خوراکی، آزمایش گلوکز تصادفی، آزمایش ATC و تست هموگلوبین (HbA۱c) هستند.

زمانی که نتیجه آزمایش گلوکز ناشتا مثبت باشد، پزشک برای تایید دیابت، آزمایش تحمل گلوکز را نیز تجویز می‌کند. همچنین، ممکن است پزشک آزمایش Anti Zinc Transporter ۸ را نیز توصیه کند. این آزمایش‌ها برای تشخیص دیابت نوع ۱ کاربرد دارند.

تشخیص دیابت بدون آزمایش

تشخیص بیماری دیابت بدون انجام آزمایش، با توجه به علائم و نشانه‌های بالینی بیماری تا حدودی امکان‌پذیر است. البته در صورتی که افراد از تمام علائم و نشانه‌های بیماری آگاه باشند؛ سپس تک‌تک موارد را در بدن خود بررسی کنند. در ادامه، علائم نشان‌دهنده دیابت را برای شما آورده‌ایم:

• برخی از نشانه‌های بیماری دیابت شامل افزایش ادرار، بی‌حالی و افزایش سطح قند خون است.
• همچنین افراد با کمک دستگاه دیابت‌سنج خانگی، می‌توانند میزان قند خون خود را اندازه‌گیری کنند. بعد از انجام این کار، عددی که روی دستگاه مشاهده می‌شود یکسری اطلاعات اولیه در اختیار فرد قرار می‌دهد.

اما این روش‌ها کافی نيستند. برای تشخیص دقیق‌تر باید به پزشک مراجعه کنید.

دیابت چه عوارضی دارد؟

مشکلات ابتلا به دیابت، در صورتی جبران‌‌ناپذیر و خطرناک هستند که طولانی‌مدت بوده و زندگی فرد را تهدید کنند. چون عوارض طولانی‌مدت دیابت، به‌تدریج و به صورت نارسایی احتقان قلب، گسترش پیدا می‌کنند. یعنی هر چه مدت بیماری دیابت در شما بیشتر باشد، خطر ابتلا به عوارض دیابت هم بالاتر می‌رود. علاوه‌بر مشکلات قلبی عروقی، آسیب کلیه یا نفروپاتی نیز از عوارض دیابت است. جدا از این موارد، عوارض مهم دیگری نیز وجود دارند که شامل موارد زیر است:

ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی

یکی از بارز‌ترین عوارض دیابت، خطر ابتلا به انواع مشکلات قلبی عروقی است. برای مثال، ابتلا به بیماری عروق کرونری، احساس درد در قفسه سینه (آنژین صدری) و حمله قلبی از جمله بیماری‌هایی هستند که ممکن است در طول دیابت بروز کنند. البته، سکته و بیماری‌های قلبی ممکن است برای همه پیش آید؛ اما در بیماران دیابتی بیشتر از دیگران رخ می‌دهد.

ایجاد آسیب‌های عصبی یا نوروپاتی

زمانی که گلوکز موجود در خون پردازش نمی‌شود، قند اضافی دیواره‌های عروق خونی کوچک (مویرگ‌ها) را تحریک می‌کند. این حالت باعث می‌شود که فرد سوزش، بی‌حسی و درد را در انگشتان دست یا پا‌های خود احساس کند. با گذشت زمان و تشدید دیابت، ممکن است احساس درد‌ به سراسر بدن گسترش یابد.

• آسیب‌های عصبی در پا یا فقر جریان خون در پاها، باعث می‌شود که به‌ مرور زمان عفونت‌های جدی در پا به‌ وجود بیایند. متاسفانه در صورت تشدید علائم بیماری و با گذر زمان، احتمال قطع عضو نیز وجود خواهد داشت.
• از آنجایی که بیماری دیابت می‌تواند توانایی بدن برای مبارزه با عفونت‌ها را کاهش دهد، احتمال ورود باکتری‌ها به استخوان و ایجاد عفونت، افزایش می‌یابد. از‌ این‌ رو، افراد مبتلا به دیابت در معرض ابتلا به عفونت‌ استخوانی (استئومیلیت) هستند. درنتیجه، آسیب‌های عصبی و عفونت‌ها، منجر به کاهش حس در ناحیه آسیب‌دیده می‌شوند و تشخیص علائم اولیه عفونت استخوان را دشوار می‌کنند.

در این بیماری چشم‌ها هم در امان نیستند؛ چون دیابت، به عروق خونی شبکیه (رتینوپاتی دیابتی) آسیب می‌رساند. به‌اندازه‌ای که با گذشت زمان فرد بینایی خود را از دست می‌دهد. در حالتی مشابه، ممکن است شرایط ابتلا به بیماری‌های چشم مانند آب مروارید و گلوکوم را نیز افزایش دهد. سایر عوارض این بیماری شامل مشکلات پوستی، بیماری آلزایمر و اختلال‌های شنوایی هستند.

دیابت چگونه درمان می‌شود؟

گستره درمانی بیماری دیابت بسیار وسیع است. هر نوع از دیابت، درمان خاص خود را دارد و افراد نسبت به نوع بیماری و شرایط جسمانی خود، روش‌های درمانی را انتخاب می‌کنند. چون درمان‌ها برای همه مناسب نیستند، انتخاب درمان باید با صلاحدید پزشک متخصص صورت گیرد. پس برای انتخاب روش درمانی، پزشک باید در ابتدا نوع دیابت شما را تشخیص دهد. در حالت کلی، دو نوع درمان برای دیابت وجود دارد، درمان‌های دارویی و پزشکی و درمان‌های غیردارویی.

• برای اینکه دیابت در بهترین مرحله درمانی قرار گیرد، لازم است که افراد هر دو نوع درمان را همزمان باهم پیش ببرند. البته این موضوع پیشنهاد نیست؛ بلکه ضرورت است. زیرا هر چقدر که مراحل درمانی با سرعت پیش بروند، میزان اثربخشی نیز بیشتر خواهد بود.
• در بررسی جزئی‌تر، درمان بیماری دیابت، به کمک ترکیبی از رژیم‌های غذایی مناسب، ورزش‌، دارو و در برخی موارد حتی با انجام عمل جراحی صورت می‌گیرد. این درمان‌ها در اصل، سطح قند خون را کنترل می‌کنند و با کاهش عوارض بیماری، مانع پیشرفت آن می‌شوند.

باید توجه داشته باشید که مهم‌ترین قدم برای کنترل دیابت، تغییر سبک زندگی، انجام روتین ورزشی و انتخاب رژیم غذایی مناسب است. همچنین، مراجعه به پزشک برای ارزیابی و مشاوره مناسب نیز حائز اهمیت است. در ادامه روش‌های درمانی دیابت را بررسی می‌کنیم.

مصرف داروی متفورمین

یکی از رایج‌ترین دارو‌های خوراکی برای درمان دیابت نوع دوم، قرص متفورمین است. این دارو را هم به‌ تنهایی و هم با تزریق انسولین، می‌توانید مصرف کنید. داروی متفورمینگ، با کاهش میزان گلوکز در خون، عملکرد انسولین را در بدن بهبود می‌بخشد. البته قرص‌های خوراکی زیادی برای درمان دیابت وجود دارند؛ اما پزشک متخصص، درمان‌های دارویی را براساس نوع بیماری و شرایط جسمانی بیمار اعمال می‌کند. برای مصرف متفورمین باید با پزشک خود مشورت کنید.

ایمونوتراپی

ایمونوتراپی‌ها، در اصل روش‌های درمانی جدیدی هستند که باعث می‌شوند سیستم ایمنی دوباره برنامه‌ریزی کند. برنامه‌ریزی برای اینکه، سیستم ایمنی دیگر به سلول‌های تولید‌کننده انسولین در پانکراس حمله نکند و آن‌ها را از بین نبرد. سبک‌های ایمونوتراپی فعلا در مرحله آزمایش و خطا هستند. در صورتی که آزمایش‌های بالینی با موفقیت انجام شوند، ایمونوتراپی، درمانی موفق برای متوقف کردن دیابت نوع ۱ و بسیاری از بیماری‌های دیگر خواهد بود.

انجام ورزش به‌صورت روتین

در چارت درمانی بیماری دیابت، ورزش کردن به‌ صورت روزانه، بسیار مفید و ضروری است. برای مثال، پیاده‌روی یکی از بهترین راه‌ها برای کنترل قند خون و کاهش وزن است. بجز پیاده‌روی ورزش‌های دیگری هم هستند که می‌توانند در کنترل سطح قند خون، کمک‌کننده باشند.

• شنا یک ورزش کامل است و عضلات بدن را تقویت می‌کند. این امر، موجب می‌شود که تعداد سلول‌های حساس به انسولین، افزایش یابند.
• انجام ورزش‌های مقاومتی مانند وزنه‌برداری و بدن‌سازی نیز به تقویت عضلات و کنترل قند خون کمک می‌کند.
• برای کنترل و بهبود وضعیت روانی خود، می‌توانید ورزش یوگا را انجام دهید. زیرا انجام تمرینات یوگا می‌تواند به کاهش استرس و افزایش انعطاف‌پذیری و تعادل بدن کمک کند.

البته پیش از شروع هر نوع ورزش جدید، بهتر است با پزشک خود یا یک مربی ورزشی مشورت کنید تا برنامه مناسب وضعیت جسمانی شما تنظیم شود.

برای کنترل دیابت چه بخوریم؟ 

برای کنترل دیابت، باید یک رژیم غذایی سالم و متناسب با بیماری خود تنظیم کنید. یعنی موارد مصرفی شما باید به‌گونه‌ای باشند که در جهت درمان بیماری موثر واقع شوند. برای مثال مصرف سبزیجات و صیفی‌جاتی مانند کلم بروکلی، اسفناج، کلم، خیار و گوجه‌فرنگی که حاوی فیبر و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند.

• مصرف غذاهایی مانند ماهی که اسید چرب ایکوزاپنتانوئیک (EPA) و اسید دوکوزاهگزانوئیک (DHA) دارند بسیار مفید است. اگر به تمام انواع ماهی‌ها دسترسی ندارید، می‌توانید ماهی‌هایی مانند قزل‌آلا و تن بخورید.
• مصرف حبوباتی مانند نخود، لوبیا، عدس و لوبیای سیاه نیز گزینه‌های بعدی هستند.

برای درمان دیابت، مصرف میوه‌ها نیز بسیار موثر هستند؛ اما باید میوه‌هایی مصرف کنید که قند بسیار کمی داشته باشند. از جمله، سیب، پرتقال، آلو، هلو و زردآلو که حاوی فیبر هستند و گلوکز خون را کاهش می‌دهند. مصرف بعضی از میوه‌های خشک مانند خرما، زردآلو و آلو نیز مفید است.

برای درمان دیابت چه چیزهایی نباید بخوریم؟

برخلاف تیتر قبل، مصرف بعضی از غذاها یا خوراکی‌ها علائم و عوارض دیابت را افزایش می‌دهند. برای مثال، مصرف غذاهایی که میزان قند و چربی آن‌ها بالاست، موجب افزایش قند خون و چاقی می‌شوند. همچنین مصرف غذاهای پرچرب اشباع شده، مضر است. چون چربی‌های اشباع شده، میزان کلسترول بد را افزایش می‌دهند.

• مصرف غذاهایی با میزان سدیم بالا، خطرناک است. زیرا فشار خون را افزایش می‌دهند. افزایش فشارخون در بلند مدت، باعث ایجاد مشکلات قلبی و عروقی می‌شود.
• شکلات و محصولات شیرین، مضر‌ترین خوراکی‌هایی هستند که می‌توانیم نام ببریم. بهتر است بدون هیچ‌گونه توضیح اضافی بگوییم که هرگز این نوع خوراکی‌ها را مصرف نکنید.

همچنین، مصرف غذاهای بازتولید شده و پر از قند و چربی، احتمال افزایش قند خون را بالا می‌برند و باید از مصرف آن‌ها پرهیز کنید.

آیا می‌توان از دیابت پیشگیری کرد؟

امکان پیشگیری از دیابت نوع ۱ وجود ندارد؛ با این حال، انتخاب شیوه زندگی سالم همیشه راهی مفید برای پیشگیری از انواع بیماری است. دیابت نوع ۲ و حاملگی هم با رعایت رژیم غذایی سالم و سبک زندگی مناسب، به‌راحتی ظاهر نمی‌شوند. برای پیشگیری از دیابت در بدن و ابتلا به آن، باید رژیم غذایی مخصوص دیابت داشته باشید؛ یعنی مصرف غذاهای سالم، کم‌چرب و کم‌کالری را انتخاب کنید. فیبر غذایی بیشتری بخورید و فعالیت جسمی بیشتری داشته باشید.

برای درمان دیابت به چه دکتری مراجعه کنیم؟ 

برای تشخیص و درمان دیابت، باید به دکتر غدد مراجعه کنید. در صورتی‌ که علائم دیابت را در خود یا خانواده خود مشاهده می‌کنید، به پزشک مراجعه کنید تا هرچه زودتر برای درمان خود اقدام کنید. فراموش نکنید که هر چقدر در زمینه دیابت آگاهی و اطلاعات لازم را داشته باشید، روند درمان با سرعت و موفقیت بیشتری سپری خواهد شد.

اما پیش از رعایت این موارد، در مورد پاسخ سوال دیابت چیست ؟‌ آگاهی کسب کنید. در قدم بعدی نیز سعی کنید وزن خود را در حالت نرمال حفظ کنید. اگر با رعایت تمام این موارد، باز هم علائم دیابت را در خود دیدید، حتما همه‌ علائم را جدی بگیرید و به متخصص غدد مراجعه کنید. یکی از بهترین روش‌ها برای دریافت نوبت از پزشک، استفاده از سیستم دکتردکتر است. برای گرفتن نوبت آنلاین می‌توانید از طریق سامانه اقدام کنید.

منابع:

healthline

mayoclinic

سوالات متداول دیابت