داروهای ضد افسردگی داروهایی هستند که برای درمان طیف‌های مختلف اختلال افسردگی، اضطراب و سایر اختلال‌های روانی تجویز می‌شوند.
محققان و متخصصین روانپزشکی، این داروها را بر اساس مکانیسم اثر در چندین گروه جای داده‌اند. برای مثال، قرص ضد افسردگی فلوکستین در گروه مهارکنندههای بازجذب سروتونین قرار دارد؛ در حالی که قرص ونلافاکسین در گروه مهارکنندههای بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین جای گرفته است. مابقی داروهای ضد افسردگی نیز در سایر گروه‌ها طبقه‌بندی شده‌اند.
برای توضیح کامل‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی انواع قرص افسردگی و نکات مهم مربوط به آن اختصاص می‌دهیم.
اگر سوالی داشتید، می‌توانید درانتهای مطلب و در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
آشنایی با انواع داروهای ضد افسردگی
داروهای ضد افسردگی همانطور که از نامش مشخص است، برای کنترل و درمان علائم اختلال افسردگی تجویز می‌شوند. این داروها در چند دسته‌بندی کلی قرار می‌‌گیرند که عبارتند از:
- مهارکنندههای بازجذب سروتونین (SSRI)
- مهارکنندههای بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRI)
- مهارکننده بازجذب نوراپی‌نفرین و دوپامین (NDRI)
- داروهای ضد افسردگی ۳ حلقه‌ای (TCAS)
- داروهای ضد افسردگی چهار حلقه‌ای (TeCA)
- مهارکنندههای مونواکسیداز (MAOI)
لازم به ذکر است که گروه SSRIها، محبوب‌ترین و پرتجویزترین قرصهای ضد افسردگی در سراسر جهان هستند.
با استناد به مقاله‌ای منتشر شده در وبسایت healthline،
هرکدام از قرصهای ضدافسردگی با ایجاد تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز، علائم افسردگی، اضطراب و سایر علائم مرتبط را کاهش میدهند.
دوز مصرف تمام داروها توسط پزشک متخصص تعیین می‌شود و هرگونه اقدام سرخود عوارض جدی به دنبال دارد. در ادامه، چند قرص ضد افسردگی مهم را به همراه موارد مصرف، مزایا و معایب بررسی خواهیم کرد.
سرترالین
سرترالین یا قرص آسنترا، یکی از معروفترین داروهای ضد افسردگی و شادی آور از گروه مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI) است. این دارو با نام اصلی زولوفت، در سال ۱۹۹۱ توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تایید شد. امروزه با نام‌های تجاری متعدد در داروخانه‌های سراسر جهان موجود است.
سرترالین برای درمان چه بیماری‌هایی تجویز می‌شود؟
سرترالین با اینکه نوعی داروی ضد افسردگی است، اما برای درمان طیف وسیعی از اختلال‌های روانی تجویز می‌شود. این اختلال‌ها عبارتند از:
- اختلال افسردگی اساسی (MDD)
- اختلال وسواس اجباری (OCD)
- اختلال هراس (PD)
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- اختلال اضطراب اجتماعی (SAD)
سرترالین با افزایش سطح سروتونین (نوعی انتقال‌دهنده عصبی) در مغز، علائم افسردگی و اضطراب را کاهش می‌دهد.
دوزهای مصرفی سرترالین
دوز مصرفی سرترالین متناسب با نوع بیماری و علائم آن توسط روانپزشک تعیین می‌شود. در حالت کلی، این دارو با دوزهای زیر در داروخانه‌ها موجود است:
- ۲۵ میلی‌گرم
- ۵۰ میلی‌گرم
- ۱۰۰ میلی‌گرم
- ۱۵۰ میلی‌گرم
- ۲۰۰ میلی‌گرم
نکته! سرترالین به شکل محلول خوراکی ۲۰ میلی‌گرمی نیز تولید می‌شود.
مزایای مصرف داروی سرترالین
مهم‌ترین مزایای مصرف این دارو عبارتند از:
- کاهش احساس غم و ناراحتی
- افزایش انرژی
- افزایش انگیزه
- بهبود تمرکز
- کاهش نوسان‌های خلقی
- کاهش تحریک‌پذیری
همچنین، میزان ایجاد وابستگی به این دارو نسبت به دیگر قرصهای ضد افسردگی پایین‌تر است.
عوارض مصرف داروی سرترالین
عوارض این دارو در دو دسته عوارض رایج و عوارض بسیار جدی طبقه‌بندی می‌شوند. ابتدا عوارض رایج را بررسی می‌کنیم:
- حالت تهوع
- اسهال
- سوء هاضمه
- کاهش اشتها
- افزایش تعریق
- لرز
- کاهش اشتها
- کاهش میل جنسی
براساس مطالب درج‌شده در وبسایت Drugs، این عوارض جانبی فقط در بین ۵ درصد از مصرف‌کنندگان رخ داده است. همچنین، عوارض نادر این دارو موارد زیر را شامل می‌شوند:
- بثورات پوستی یا کهیر (احتمالاً همراه با تب و درد مفاصل)
- مشکل در تنفس
- تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
- خونریزی یا کبودی غیر معمول
- تشنج
- تغییرات بینایی ( همراه با درد، قرمزی یا تورم در چشم‌ها)
- سردرد
در صورت مشاهده عوارض فوق حتما به پزشک مراجعه کنید.
تداخل‌های دارویی سرترالین
مصرف همزمان سرترالین با بعضی داروها تداخل ایجاد میکند و ممکن است خطرناک باشد؛ چند مورد از داروها عبارتند از:
- مهارکنندههای مونواکسیداز (MAOI)؛ مانند سلژیلین (خطر سندرم سروتونین)
- داروهای ضداضطراب (بنرودیازپین‌ها)؛ مانند دیازپام یا لورازپام
- داروهای ضد انعقاد خون؛ مانند وارفارین و آسپرین (خطر خونریزی)
- داروهای ضد افسردگی دیگر؛ گروه سه‌حلقه‌ای‌ها
- قرص لیتیوم
نکته! برای پیشگیری و جلوگیری از هرگونه تداخل دارویی، لیست داروهای مصرفی خود را در اختیار پزشک قرار دهید.
فلوکستین
فلوکستین نخستین داروی مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI) است که در سال ۱۹۸۷، با نام تجاری پروزاک به بازار عرضه شد. قرص فلوکستین به دلیل عوارض جانبی کمتر نسبت به داروهای قدیمی، تاریخ جدیدی در درمان افسردگی رقم زد.
مکانیسم اثر داروی فلوکستین
فلوکستین با افزایش میزان سروتونین در پایانه‌های عصبی مغز، خلق‌وخوی فرد را بهبود بخشیده و علائم اضطراب را کاهش می‌دهد. اثرات این دارو به تدریج و با گذشت چند هفته مشخص می‌شود.
فلوکستین برای درمان چه بیماری‌هایی تجویز می‌شود؟
این دارو برای درمان اختلال‌های روانی زیر تجویز می‌شود:
- اختلال افسردگی اساسی
- اختلال وسواس جبری
- اختلال هراس
- اختلال پرخوری عصبی
- درمان علائم روانی ناشی از سندرم پیش از قاعدگی
دوز مصرفی دارو در هرکدام از بیماری‌های فوق متفاوت است.
فلوکسیتن در چه دوزهایی تولید می‌شود؟
این دارو به شکل قرص، در دوزهای ۱۰، ۲۰ و ۴۰ میلی‌گرم موجود است. روانپزشکان، درمان را معمولاً از ۲۰ میلی‌گرم در روز آغاز می‌کنند، سپس بسته به بیماری و واکنش بدن بیمار، مصرف روزانه را حداقل تا ۸۰ میلی‌گرم افزایش میدهند.
مزایای داروی فلوکستین
این دارو برای طیف گسترده‌ای از اختلال‌های روانی کاربرد داشته و نسبت به داروهای قدیمی‌تر (TCA)، عوارض جانبی کمتری دارد.
عوارض داروی فلوکستین
چند مورد از عوارض این دارو عبارتند از:
- تأخیر در اثرگذاری (2-6 هفته)
- احتمال تشدید اضطراب در رو‌ز‌های نخست
- احتمال بروز حالت تهوع، سردرد و بی‌خوابی
در موارد نادر، این دارو ممکن است افکار خودکشی را در بیماران افزایش دهد.
تداخل‌های دارویی فلوکستین
مصرف همزمان فلوکستین احتمالاً با بعضی داروها تداخل ایجاد میکند. بهتر است پیش از مصرف آن همراه داروهای دیگر با پزشک مشورت کنید. چند مورد از داروهایی که با فلوکستین تداخل دارند عبارتند از:
- مهارکنندههای مونواکسیداز (MAOI)؛ مانند فنلزین، ترانیل سیپرومین
- داروهای ضداضطراب (بنرودیازپین‌ها)؛ مانند دیازپام و لورازپام
- داروهای ضد انعقاد خون؛ مانند وارفارین و آسپرین
- داروهای ضد افسردگی دیگر؛ گروه سه‌حلقه‌ای‌ها
- داروهای ضد قارچ؛ مانند کتوکونازول، ایتراکونازول
- داروهای ضد فشارخون
- قرص پاروکستین
- قرص لیتیوم
اثرات این داروها با فلوکستین تقویت می‌شوند. درنتیجه ممکن است مصرف همزمان این داروها با فلوکستین خطرناک باشد.
سیتالوپرام
داروی سیتالوپرام نیز نوعی مهارکننده بازجذب سروتونین است که در دهه ۱۹۸۰ تولید شد. سپس در سال ۱۹۹۸ با تایید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، به یکی از داروهای ضد افسردگی قوی و رایج در سراسر جهان تبدیل شد. قرص سیتالوپرام با افزایش سطح سروتونین، علائم افسردگی و اضطراب را بهبود می‌بخشد. اثرات درمانی سیتالوپرام طی 4-6 هفته ظاهر می‌شوند.
سیتالوپرام برای درمان چه بیماری‌هایی تجویز می‌شود؟
داروی سیتالوپرام به عنوان یک قرص ضد استرس و افسردگی، برای درمان اختلال افسردگی، اختلال‌های اضطرابی و اختلال‌های وسواس تجویز می‌شود.
دوز مصرفی دارو سیتالوپرام
این دارو در دوزهای ۱۰، ۲۰ و ۴۰ میلی‌گرمی تولید می‌شود. پزشک متخصص، روند درمانی را معمولاً با دوز ۲۰ میلی‌گرم آغاز میکند؛ ولی حداقل دوز روزانه این دارو برای افراد مسن کمتر از ۲۰ میلی‌گرم و برای جوانان ۴۰ میلی‌گرم در روز است.
مزایای مصرف سیتالوپرام
با اینکه عملکرد این دارو مشابه سایر داروهای گروه SSRI است، ولی عوارض کمتری نسبت به داروهای دیگر دارد.
عوارض جانبی سیتالوپرام
مهم‌ترین مشکل این دارو اثر طولانی‌مدت آن است. البته این مورد را نمی‌توانیم به عنوان عارضه در نظر بگیریم؛ ولی بسیاری از بیماران از این موضوغ شکایت دارند. در حالت کلی، عوارض جانبی سیتالوپرام عبارتند از:
- احتمال بروز تهوع
- خشکی دهان
- تعریق
- خطر طولانی شدن QT در الکتروکاردیوگرام (در صورت مصرف دوزهای بالاتر)
نکته! مزایای این دارو نسبت به عوارض آن بیشتر بوده و میتوان گفت که بهترین قرص ضد افسردگی گروه مهارکننده بازجذب سروتونین است.
بوپروپیون
داروی بوپروپیون که با نام قرص ولبان نیز شناخته می‌شود، در سال 1969 توسعه یافت. این دارو بعد از داروهای سرترالین، سیتالوپرام و فلوکستین، چهارمین داروی ضدافسردگی است که در ایالات متحده تجویز می‌شود. بوپروپیون با اینکه نوعی داروی ضد افسردگی است، اما به عنوان آرام‌بخش و داروی کمکی برای ترک سیگار نیز تجویز می‌شود.
مکانیسم اثر بوپروپیون
بوپروپیون، از گروه مهارکننده بازجذب نوراپی‌نفرین و دوپامین (NDRI) بوده و برخلاف SSRIها، تاثیر زیادی روی سروتونین ندارد. زیرا با ایجاد تعادل و تنظیم نوراپی‌نفرین و دوپامین، انرژی فرد را افزایش می‌دهد.
بوپروپیون برای درمان چه بیماری‌هایی تجویز می‌شود؟
این دارو برای درمان و کنترل علائم بیماری‌ها و مشکلات زیر تجویز می‌شود:
- افسردگی اساسی
- اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی
- کاهش تمایل به سیگار کشیدن
دوز مصرفی دارو برای هرکدام از بیماری‌ها توسط روانپزشک تعیین می‌شود.
دوز مصرفی بوپروپیون
این دارو با دوزهای ۷۵، ۱۰۰ و ۱۵۰ میلی‌گرم تولید شده و دوز استاندارد آن برای درمان، بین ۱۵۰ – ۳۰۰ میلی‌گرم در روز است. (بسته به واکنش بدنی بیمار تعیین می‌شود.)
مزایای بوپروپیون
یکی از مهم‌ترین مزایای داروی بوپروپیون، این است که برخلاف SSRIها تاثیری بر میل جنسی بیمار ندارد. همچنین تمرکز بیمار را افزایش می‌دهد.
عوارض بوپروپیون
این دارو برای افراد دارای سابقه تشنج یا بی‌اشتهایی عصبی مناسب نیست. زیرا در صورت تجویز در دوزهای بالاتر، احتمال بروز تشنج وجود دارد. سایر عوارض دارو شامل خشکی دهان و بی‌خوابی است.
در حالت کلی، هیچ کدام از داروهای ضد افسردگی و اضطراب بدون عارضه نیستند؛ اما درصورتی‌که روانپزشک این داروها را برای شما تجویز میکند، یعنی اینکه مزایای دارو نسبت به عوارض آن بیشتر است.
دلوکستین
داروی دلوکستین با نام تجاری Cymbalta، یکی از مهم‌ترین داروهای گروه مهارکننده بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین است. این دارو، برای اولین بار در سال ۲۰۰۴ توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، برای درمان افسردگی اساسی تایید شد. سپس با گذشت زمان، اثرات آن در کنترل همزمان علائم اختلال‌های روانی و دردهای جسمانی نیز به اثبات رسید.
مکانیسم اثر دارو دلوکستین
دلوکستین با افزایش میزان سروتونین و نوراپی‌نفرین در مغز، علائم افسردگی و اضطراب را کاهش می‌دهد. در تسکین دردهای مزمن عصبی نیز موثر است.
نکته! این دارو احتمالاً برای زنان بارده و شیرده خطرناک است. پیشنهاد می‌کنیم که پیش از مصرف آن با پزشک خود مشورت کنید.
دلوکستین برای درمان چه بیماری‌هایی تجویز می‌شود؟
این دارو برای بیماری‌های زیر تجویز می‌شود:
- اختلال افسردگی اساسی
- اختلال اضطراب فراگیر
- دردهای نوروپاتی ناشی از دیابت
- درمان فیبرومیالژیا
- دردهای عضلانی – اسکلتی مزمن
گستره درمانی دلوکستین بسیار وسیع است.
دلوکستین در چه دوزهایی تولید می‌شود؟
داروی دولوکستین در دوزهای ۲۰، ۳۰ و ۶۰ میلی‌گرم تولید می‌شود. حداکثر دوز درمانی آن از ۶۰ میلی‌گرم در روز آغاز می‌شود. (نسبت به نوع بیماری ممکن است این دوز تغییر کند)
مزایای دارو دلوکستین
دلوکستین اولین دارویی است که همراه با درمان افسردگی، دردهای عضلانی و نوروپاتی ناشی از بیماری‌های جسمانی را نیز کاهش می‌دهد.
عوارض دارو دلوکستین
عوارض شایع دلوکستین عبارتند از:
- حالت تهوع
- خشکی دهان
- خواب‌آلودگی
- سرگیجه
- کاهش اشتها
- خستگی
همچنین، عوارض جدی‌تر این دارو که به ندرت بروز می‌کنند، موارد زیر را شامل می‌شوند:
- سندروم سروتونین (در صورت تداخل دارویی)
- خطر افزایش فشارخون
برای جلوگیری از این عوارض، بهتر است تداخل‌های دارویی دلوکستین را از پزشک متخصص خود سوال کنید.
ونلافاکسین
ونلافاکسین یکی دیگر از داروهای ضد افسردگی است که در دسته مهارکنندههای بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRIs) قرار می‌گیرد. این دارو با تنظیم میزان سروتونین و نوراپی نفرین، به بهبود علائم افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات مرتبط کمک میکند. ونلافاکسین به‌صورت قرص و کپسول در دسترس است.
ونلافاکسین برای درمان چه بیماری‌هایی تجویز می‌شود؟
داروی ونلافاکسین برای موارد زیر تجویز می‌شود:
- درمان افسردگی
- درمان اختلال اضطراب فراگیر (کاهش اضطراب و نگرانی‌های شدید)
- درمان اختلال اضطراب اجتماعی (کاهش اضطراب در جاهای شلوغ)
- درمان اختلال پانیک (کاهش حملات پانیک)
- درمان اختلال وسواس جبری
با اینکه ونلافاکسین برای اختلال‌های وسواس تجویز می‌شود، اما میزان اثرگذاری آن در بیماری‌های افسردگی و اضطراب بیشتر است.
دوز و نحوه مصرف ونلافاکسین
دوز مصرفی ونلافاکسین نیز مانند سایر داروها، بر اساس نوع بیماری و شدت علائم آن تجویز می‌شود.
دوز شروع معمول برای بزرگسالان حدود ۷۵ میلی‌گرم در روز است که در سه نوبت مصرف می‌شود. حداکثر دوز روزانه این دارو هم معمولاً ۳۷۵ میلی‌گرم است.
نکته! این دارو در دوزهای پایین‌تر، بر سروتونین و در دوزهای بالاتر بر نوراپی نفرین تاثیر دارد.
مزایا دارو ونلافاکسین
ونلافاکسین نوعی داروی ضد افسردگی فوری است. زیرا بیماران تاثیر‌های مثبت آن را سریع‌تر از سایر داروها احساس می‌کنند. همچنین، برای بیمارانی که به داروهای SSRI پاسخ نمی‌دهند بسیار مناسب است.
عوارض آن نسبت به داروهای سه‌حلقه‌ای نیز کمتر است.
عوارض دارو ونلافاکسین
بعضی از عوارض جانبی ونلافاکسین را بررسی می‌کنیم:
- تهوع و مشکلات گوارشی
- خواب‌آلودگی یا بی‌خوابی
- کاهش اشتها و کاهش وزن
- افزایش فشار خون ( در دوزهای بالا بیشتر دیده می‌شود)
- سردرد
- کاهش میل جنسی
- تعریق شبانه
- سرگیجه
نکته! اگر فشار خون دارید، پیش از مصرف این دارو با پزشک مشورت کنید.
تداخل‌های دارویی ونلافاکسین
ونلافاکسین ممکن است با داروهای زیر تداخل داشته باشد:
- MAOIs (مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز)؛ مصرف همزمان این داروها با ونلافاکسین می‌تواند خطر ابتلا به سندرم سروتونین را افزایش دهد.
- داروهای ضد اضطراب، آرام‌بخش‌ها و خواب‌آورها؛ می‌توانند تأثیرات خواب‌آوری را تقویت کنند.
هنگام مراجعه به پزشک یا روانپزشک، لیست داروهای ضد افسردگی خود را در اختیار او قرار دهید تا از بروز هرگونه تداخل‌های دارویی جلوگیری شود.
سایر داروهای ضدافسردگی
چند اسم قرص ضد افسردگی دیگر را در جدول زیر آورده‌ایم. این قرصها به دلیل عوارض زیاد، کمتر از داروهای دیگر تجویز می‌شوند:
| نام دارو | گروه دارویی | دلایل تجویز کمتر |
|---|---|---|
| آمی‌تریپتیلین | ضد افسردگی‌های سه‌حلقه‌ای | عوارض جانبی زیاد |
| تری‌میپرامین | ضد افسردگی‌های سه‌حلقه‌ای | عوارض جانبی زیاد |
| موکلوبماید | مهارکنندههای مونواکسیداز | افزایش شدید فشار خون – تداخل‌های دارویی خطرناک |
| نورتریپتیلین | ضد افسردگی‌های سه‌حلقه‌ای | عوارض جانبی زیاد |
| داپوکستین | مهارکننده بازجذب سروتونین | اثرات کوتاه‌مدت |
| پاروکستین | مهارکننده بازجذب سروتونین | احتمال بروز مشکلات گوارشی شدید |
نکته! چندین سال است که بسیاری از قرصهای ضد افسردگی (مانند ضد افسردگی‌های سه‌حلقه‌ای) در ایالات متحده تجویز نمی‌شوند. زیرا سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، مانند سابق این داروها را تایید نمی‌کند.
داروهای ضد افسردگی بدون نسخه
تمام قرصها و داروهایی که تاکنون بررسی کردیم با نسخه پزشک تهیه می‌شوند. با‌این‌حال، در مورد داروهای بدون نسخه می‌توانیم به استفاده از مکمل‌های اسید چرب امگا 3 اشاره کنیم. این نوع از داروها، با عنوان داروهای ضد افسردگی گیاهی یا درمان گیاهی افسردگی معروف‌اند. البته بهتر است پیش از مصرف این داروها نیز با پزشک متخصص خود مشورت کنید.
آیا قرص ضد افسردگی بدون عوارض هم وجود دارد؟
خیر، تمامی داروهای ضد افسردگی، عوارض دارند. البته برخی از آنها عوارض کمتری دارند. هایپرسیوم (Hypericum)، والریان پلاس (Valerian Plus) و سیلکسان (Silexan) از جمله این داروها هستند.
برای تجویز داروهای ضد افسردگی باید به پزشکان چه تخصصی مراجعه کرد؟
برای تهیه داروهای ضد افسردگی بایستی به پزشک متخصص یا روانپزشک مراجعه کنید. البته علت اصلی مراجعه بیماران به دکتر روانپزشک، صرفا دریافت قرص ضد افسردگی یا داروهای افسردگی نیست.
بدیهی است که افراد معمولاً به دلیل مشکلات و بیماری‌هایی که با آنها درگیر هستند به روانپزشک مراجعه می‌کنند. بعد اگر نیاز باشد، قرص افسردگی برایشان تجویز خواهد شد. شما هم می‌توانید با مراجعه به سامانه نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر، از بهترین روانپزشکان سراسر ایران نوبت ویزیت و مشاوره دریافت کنید.
منابع:
drugs.com
mayoclinic.com
