لک ملاسما به صورت لکه‌های قهوه‌ای یا خاکستری مایل به آبی تیره در نواحی مختلف صورت ظاهر میشود. علت ایجاد آن پیچیده است و معمولا به دلیل ترکیبی از عوامل هورمونی مثل بارداری، مصرف قرص‌های ضدبارداری، یائسگی و همچنین قرارگیری در معرض نور آفتاب و حتی عوامل ژنتیکی رخ می‌دهد.
برای درمان ملاسما معمولا پزشک از کرمهای ضد لک قوی و روشهای پیشرفته مانند لیزر، پیلینگ شیمیایی و درمانهای مکمل استفاده می‌کند. واقعیت این است که ملاسما را نمی‌توان به‌طور کامل و همیشگی از بین برد، اما با رعایت مراقبتهای پوستی اصولی، استفاده صحیح از محصولات مراقبت پوست و انتخاب سبک زندگی سالم میتوان شدت آن را کاهش داد و از بازگشت مجدد آن تا حدی جلوگیری کرد.
در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر با دلایل ایجاد لک ملاسما و همچنین روشهای پیشگیری و درمان این نوع لک پوستی آشنا خواهید شد.
در انتها اگر سوالی دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به سوالات شما پاسخ خواهد داد.
ملاسما یا لک صورت چیست؟
ملاسما یا لک صورت نوعی اختلال مربوط به رنگدانه‌های پوست است که در اثر تجمع بیش‌ازحد ملانین در لایه‌های پوست اتفاق می‌افتد و به صورت لکه‌هایی با رنگ قهوه‌ای، خاکستری یا آبی ظاهر میشود. از نظر علمی ملاسما نوعی هیپرپیگمانتاسیون یا افزایش رنگدانه است که معمولا در نواحی صورت و تحت تاثیر هورمون‌ها و نور خورشید رخ می‌دهد.
به طور کلی این وضعیت بسیار شایع است و در زنان ۲۰ تا ۴۰ ساله نیز شیوع بیشتری دارد. این لکها معمولا در پیشانی، گونه‌ها، بینی و لب فوقانی ایجاد می‌شوند. از آنجایی که هورمون‌ها نقش مهمی در تحریک سلول‌های تولیدکننده رنگدانه دارند، این مشکل در خانم‌های باردار بسیار شایع است. به‌علاوه کسانی که از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌کنند یا در دوره یائسگی هستند هم ممکن است به این مشکل دچار شوند.
لکه ملاسما با لک‌های ناشی از التهاب مثل لک‌های پس از جوش یا آفتاب‌سوختگی تفاوت دارد؛ ملاسما لبه‌های نامتقارن و اندازه بزرگ‌تری دارد و به‌طور معمول قسمت میانی صورت را تحت تاثیر قرار می‌دهد، در حالی که لک‌های دیگر ممکن است کوچک‌تر و پراکنده‌تر باشند.
علت ایجاد لک ملاسما چیست؟
ملاسما نتیجه یک واکنش پیچیده در پوست است که در آن سلول‌های تولیدکننده رنگدانه، موسوم به ملانوسیت‌ها بیش‌فعال می‌شوند و رنگدانه ملانین را بیش از حد طبیعی تولید می‌کنند. این تحریک می‌تواند در اثر عوامل مختلفی مانند ژنتیک، تغییرات هورمونی، نور خورشید، برخی داروها و حتی استرس ایجاد شود.
هر فرد که یک یا چند عامل از این موارد را تجربه کند، بیشتر در معرض بروز لک صورت قرار دارد. شناخت دقیق علت بروز این نوع لکها، کلید انتخاب روش درمانی مناسب و جلوگیری از تشدید یا بازگشت آن است. در ادامه این بخش به مهم‌ترین دلایل بروز این نوع لک پرداخته‌ایم:
عوامل ژنتیکی
ژنتیک می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به لک ملاسما و علت لک های سیاه روی پوست باشد. برخی افراد به‌طور ارثی در معرض واکنش ملانوسیت‌ها به محرک‌هایی مثل نور خورشید یا تغییرات هورمونی هستند. بنابراین سابقه خانوادگی می‌تواند خطر بروز این مشکل را افزایش دهد.
تغییرات هورمونی
تغییرات هورمونی یکی از عوامل کلیدی در بروز این نوع لک پوستی است. افزایش سطح استروژن و پروژسترون در دوران بارداری، فعالیت ملانوسیت‌ها را تحریک می‌کند و باعث ظاهر شدن لک ملاسما میشود؛ در واقع لک صورت، یکی از مشکلات پوستی دوران بارداری است. مصرف قرص‌های ضدبارداری نیز ممکن است این روند را تشدید کند. عدم تعادل هورمونی در دوران یائسگی نیز می‌تواند موجب ایجاد لک‌های تیره روی پوست شود.
طبق مطالعات انجام‌شده در بنیاد ملی پوست آمریکا (AAD)،
لک ملاسما در ۵۰ تا ۷۰ درصد زنان باردار رخ می‌دهد. در دوران بارداری، تغییرات هورمونی شدید، به ویژه افزایش سطح استروژن و پروژسترون، باعث تحریک بیش‌ازحد سلول‌های تولیدکننده رنگدانه (ملانوسیت‌ها) در پوست میشود. این تحریک منجر به افزایش تولید ملانین و در نتیجه ظهور لک‌های تیره و پراکنده‌ای به نام ملاسما یا لک حاملگی میشود.
در این دوران حساسیت پوست به نور خورشید افزایش پیدا می‌کند و این موضوع باعث تشدید و گسترش لکها میشود. پیشگیری و محافظت کامل از پوست در برابر آفتاب برای خانم‌های باردار اهمیت زیادی دارد.
نور آفتاب و اشعه ماورای بنفش
اشعه فرابنفش خورشید (UV) یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد ملاسما است. قرار گرفتن در معرض این اشعه باعث افزایش تولید ملانین میشود و لکه‌های پوستی را برجسته‌تر می‌کند. محافظت مداوم از پوست در برابر آفتاب یکی از مهم‌ترین اصول پیشگیری و کنترل لک ملاسما است.
داروها یا لوازم آرایشی تحریک‌کننده
مصرف برخی داروها مثل برخی آنتی‌هیستامین‌ها یا داروهای ضدصرع و همچنین استفاده از برخی از محصولات آرایشی تحریک‌کننده ممکن است موجب حساس شدن لایه‌های پوستی و بدتر شدن لکه‌ها شوند. اگر پوست حساسی دارید، به هیچ عنوان از لوازم آرایشی عطری و تحریک‌کننده برای پوست صورت استفاده نکنید.
استرس و سبک زندگی
استرس مزمن و سبک زندگی ناپایدار مثل خواب ناکافی، تغذیه نادرست و نوشیدن کم آب می‌تواند سیستم ایمنی را تضعیف و تعادل هورمون‌ها را به هم بزند. این موضوع به صورت غیرمستقیم موجب ایجاد لکه‌های پوستی و همچنین تشدید علائم ملاسما میشود.
علائم ملاسما چگونه ظاهر میشود؟
ملاسما معمولا به صورت لکه‌های تیره با لبه‌های نامنظم روی پوست صورت ظاهر میشود که رنگ آن از قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تیره و حتی خاکستری متغیر است. این لکها اغلب بدون درد و خارش هستند، اما به دلیل محل قرارگیری‌شان، تاثیر قابل‌توجهی بر ظاهر و اعتمادبه‌نفس فرد می‌گذارند. شدت و رنگ این لکها می‌تواند بر اساس نوع ملاسما، عمق رنگدانه‌ها و عوامل محرک تغییر کند. تشخیص به‌موقع این علائم و تمایز آن از سایر بیماری های پوستی برای انتخاب درمان مناسب اهمیت زیادی دارد.
شکل ظاهری و رنگ لکها
لکه‌های ملاسما معمولا به رنگ قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تیره و در برخی موارد خاکستری مایل به آبی دیده می‌شوند. این تفاوت رنگ، به عمق تجمع رنگدانه ملانین در پوست بستگی دارد. حاشیه این لکها اغلب نامنظم ولی مشخص است و در بیشتر موارد، به صورت تکه‌های بزرگ یا لکه‌های به هم پیوسته دیده می‌شوند.
قرار گرفتن در معرض عوامل محرک مانند نور مستقیم خورشید یا تغییرات هورمونی معمولا موجب میشود تا این لکها پررنگ‌تر و واضح‌تر شوند. برخی بیماران گزارش می‌کنند که رنگ لکها در فصل تابستان یا پس از سفر به مناطق آفتابی تیره‌تر و در فصل زمستان کمی کمرنگ‌تر می‌شوند، که این موضوع به نقش مستقیم اشعه ماورای بنفش در تشدید ملاسما اشاره دارد.
نواحی شایع در صورت: گونه‌ها، پیشانی، لب بالا، بینی
ملاسما معمولا در نواحی خاصی از صورت که بیشترین تماس را با نور خورشید دارند، ظاهر میشود. شیوع این لکها معمولا در بخش فوقانی و برجستگی گونه، پیشانی و لب بالا، به خصوص قوس کوپیدو که ناحیه‌ی مرکزی لب بالاست و گاهی روی پل و کناره‌های بینی بیشتر است.
در برخی افراد این لکها ممکن است روی چانه یا حتی فک هم مشاهده شوند. توزیع قرینه یکی از ویژگی‌های شاخص ملاسما است؛ به این معنا که لکها تقریبا در هر دو سمت صورت مشابه هستند. این الگو کمک زیادی به تمایز ملاسما از سایر بیماری‌های پوستی می‌کند.
انواع ملاسما
ملاسما بر اساس محل تجمع رنگدانه ملانین در لایه‌های پوست به چند نوع اصلی تقسیم میشود که هر کدام ویژگی‌های ظاهری و پاسخ متفاوتی به درمان دارند. در ادامه، می‌توانید با سه نوع اصلی ملاسما و ویژگی‌های هر یک آشنا شوید.
ملاسما اپیدرمال
در ملاسما اپیدرمال تجمع رنگدانه ملانین عمدتا در لایه اپیدرم یا همان لایه سطحی پوست اتفاق می‌افتد. این نوع ملاسما معمولا به شکل لکه‌های قهوه‌ای روشن یا متوسط دیده میشود و مرز لکه‌ها نسبتا مشخص و واضح است.
به دلیل سطحی بودن رنگدانه‌ها، این نوع ملاسما بهتر به درمان پاسخ می‌دهد. برای درمان این نوع ملاسما معمولا از کرم‌ها و لایه بردارهای شیمیایی ملایم استفاده میشود. استفاده روزانه از ضدآفتاب با SPF بالا و سایر محصولات مراقبت پوست نقش مهمی در پیشگیری از تشدید و بازگشت این لکه‌ها دارد.
ملاسما درمال
در این نوع لک ملاسما، رنگدانه‌ها به عمق لایه درم، یعنی در ناحیه‌ای که گردش خون و سیستم ایمنی پوست فعالیت بیشتری دارد، نفوذ کرده‌اند. رنگ این لکه‌ها معمولا خاکستری مایل به آبی یا قهوه‌ای بسیار تیره است و مرزهای واضحی ندارند. ملاسمای درمال به دلیل عمقی بودن ملانین، مقاومت بیشتری به درمان نشان می‌دهد و بهبود آن زمان‌برتر است.
برای درمان این نوع ملاسما معمولا از ترکیب چند روش قوی‌تر از جمله پیلینگ شیمیایی متوسط یا عمیق، لیزر درمانی تخصصی و گاهی میکرونیدلینگ برای تحریک بازسازی پوست استفاده میشود. این نوع ملاسما به مراقبتهای طولانی‌تری نسبت به ملاسما اپیدرمال نیاز دارد.
ملاسما ترکیبی
ملاسما ترکیبی شایع‌ترین نوع این نوع لکه در بین بیماران است و همان‌طور که از نامش پیداست، ملانین هم در لایه اپیدرم و هم در لایه درم تجمع یافته است. ویژگی ظاهری این نوع ملاسما ترکیبی از دو حالت قبلی است؛ بخش‌هایی از لکها، رنگ قهوه‌ای روشن و لبه مشخص دارند و بخش‌هایی دیگر، رنگ خاکستری یا تیره‌تر و مرزها نامشخص هستند.
درمان این نوع لک‌های صورت پیچیده‌تر است و باید هم‌زمان از درمانهای موضعی، پیلینگ شیمیایی و در برخی موارد لیزرهای تخصصی استفاده شود. روند بهبود این نوع ملاسما معمولا آهسته‌تر است، اما با پیگیری منظم و رعایت مراقبتهای پیشگیرانه، نتایج رضایت‌بخشی حاصل میشود.
روش تشخیص ملاسما چگونه انجام میشود؟
از آن‌جایی‌که لک ملاسما ممکن است با سایر بیماری های پوستی اشتباه گرفته شود، تشخیص صحیح این نوع لکه برای انتخاب درمان مناسب اهمیت زیادی دارد. متخصص پوست با بررسی علائم ظاهری، سابقه پزشکی و استفاده از ابزارهای تخصصی، نوع و عمق ملاسما را مشخص می‌کند. در ادامه، به روشهای تشخیص ملاسما اشاره کرده‌ایم:
- معاینه پوست توسط متخصص: پزشک متخصص ابتدا رنگ، الگو و محل لکه‌ها را بررسی و آن را با سایر اختلالات رنگدانه‌ای مقایسه می‌کند.
- استفاده از لامپ وود (Wood’s lamp): این ابزار با نور فرابنفش خاص، عمق تجمع رنگدانه را مشخص می‌کند.
- استفاده از درموسکوپی یا عکس‌برداری: در موارد خاص ممکن است از درموسکوپی یا عکس‌برداری تخصصی برای بررسی دقیق‌تر الگوی رنگدانه‌ها استفاده شود.
چه کسانی بیشتر به ملاسما مبتلا می‌شوند؟
برخی افراد به دلایل خاص بیش از دیگران مستعد ابتلا به ملاسما هستند. به‌طورکلی عوامل متعددی در ایجاد ملاسما دخیل هستند که در ادامه به آن‌ها اشاره کرده‌ایم:
- خانم‌های بارداری که به ویژه در سه ماهه دوم و سوم هستند.
- افرادی که از قرص‌های ضدبارداری یا درمانهای هورمونی استفاده می‌کنند.
- افرادی که در خانواده آن‌ها سابقه بیماری‌های پوستی وجود دارد.
- کسانی که پوست تیره‌تر دارند.
- افرادی که زیاد در معرض نور خورشید یا اشعه ماورای بنفش هستند.
- کسانی که از داروها یا محصولات تحریک‌کننده پوست استفاده می‌کنند.
روشهای درمان لک ملاسما
برای درمان لک ملاسما معمولا از چند روش در کنار هم استفاده میشود. برای رفع این مشکل روشهای درمانی متعددی وجود دارد که دکتر پوست با توجه به نوع و شدت لکه‌ها از روش مناسبی استفاده می‌کند. در ادامه این بخش به بهترین روشهای درمان لک ملاسما اشاره شده است:
کرمهای موضعی
استفاده از این کرمهای موضعی زیر نظر پزشک متخصص می‌توانند در تسکین لک صورت نقش اساسی داشته باشند. کرمهای حاوی ترکیبات زیر از موثرترین محصولات هستند:
- هیدروکینون؛ کمک به مهار ملانین و بهبود علائم
- رتینوئیدها؛ افزایش ترشح سلولی و بهبود بازسازی اپیدرم
- آزلائیک اسید؛ کاهش رنگدانه پوست از طریق مهار آنزیم تیروزیناز
لیزر درمانی
لیزر درمانی یکی از روشهای موثر برای کاهش لک‌های ملاسما به ویژه در نوع درمال و ترکیبی است که با هدف تخریب رنگدانه‌های ملانین عمیق در پوست انجام میشود. این روش معمولا با استفاده از لیزرهای خاص مانند Q-switched یا Picosure انجام میشود و نیازمند جلسات متعدد است. لیزر درمانی باید زیر نظر متخصص پوست انجام شود تا عوارض احتمالی مانند تحریک پوست و تشدید لک به حداقل برسند.
پیلینگ شیمیایی
استفاده از اسیدهایی مانند گلیکولیک یا سالیسیلیک برای پیلینگ صورت، لایه سطحی پوست را حذف می‌کند و تولید ملانین را کاهش می‌دهد. این روش برای از بین بردن لک‌های نوع اپیدرمال موثرتر است و باید با احتیاط انجام شود.
میکرونیدلینگ
در این روش با ایجاد میکروکانال‌هایی در پوست، جذب کرمهای درمانی مانند هیدروکینون افزایش پیدا می‌کند و پوست تحریک به بازسازی میشود. این درمان برای رفع ملاسمای ترکیبی گزینه مناسبی است.
درمانهای مکمل خوراکی ملاسما صورت و بدن
برای درمان موثرتر لکه‌های پوستی، ممکن است پزشک در کنار روشهای دیگر از مکمل‌هایی مثل ویتامین C، ویتامین E و انواع آنتی‌اکسیدان‌ها استفاده کند. استفاده از رژیم غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان و مواد ضدالتهاب نیز موجب بهبود سریع‌تر این لکه‌ها میشود.
درمان خانگی ملاسما؛ مؤثر یا بی‌فایده؟
درمان خانگی لک ملاسما با استفاده از ماسک‌ها و ترکیبات طبیعی مانند زردچوبه، آلوئه‌ورا، عسل و روغن‌های گیاهی به بهبود ظاهر پوست کمک زیادی می‌کند. به‌طورکلی این روش‌ها معمولا برای درمان قطعی و کامل ملاسما کافی نیستند و تنها به کاهش تحریک پوست و بهبود نسبی ظاهر لکها کمک می‌کنند.
به خاطر داشته باشید که استفاده از درمانهای خانگی باید با احتیاط و زیر نظر متخصص انجام شود، زیرا برخی مواد طبیعی ممکن است باعث حساسیت یا تحریک پوست شوند و وضعیت لک صورت را تشدید کنند.
زردچوبه از بهترین ماسکهای طبیعی برای روشن شدن لکه‌های پوستی است که به دلیل وجود ماده‌ای به نام کورکومین، خواص ضدالتهابی دارد. استفاده از ماسک آلوئه‌ورا نیز به کاهش التهاب و رطوبت پوست کمک می‌کند. عسل نیز خاصیت مرطوب کننده و ضدباکتری دارد و ممکن است به افزایش لطافت و روشن شدن پوست تا حدی موثر باشد.
برای خرید انواع دارو، سرم، مکمل مخصوص پوست، …، می‌توانید از داروخانه آنلاین دکتردکتر کمک بگیرید.
آیا ملاسما درمان قطعی دارد؟
ملاسما یک وضعیت مزمن و قابل بازگشت است که معمولا درمان قطعی و دائمی ندارد. این لکها در اثر افزایش فعالیت سلول‌های تولیدکننده رنگدانه در پوست ایجاد و تحت تاثیر عوامل محیطی و هورمونی به‌طور مکرر فعال می‌شوند. با درمان مناسب و پایدار، لکه‌ها معمولا به طور محسوسی کاهش پیدا می‌کنند، اما اگر عوامل تحریک‌کننده همچنان ادامه داشته باشند و فرد در معرض نور شدید خورشید یا تغییرات هورمونی قرار بگیرد، احتمال بازگشت لک صورت وجود دارد.
به همین دلیل، حتی پس از بهبود ظاهری لکها، امکان بازگشت مجدد این لکها وجود دارد. بنابراین هدف اصلی درمان، کاهش شدت لکها و کنترل علائم است نه از بین بردن کامل و دائمی ملاسما.
تفاوت درمان ملاسما با درمان لک‌های دیگر
درمان لک ملاسما به دلیل ماهیت پیچیده‌ای که دارد، نسبت به سایر انواع لک‌های صورت چالش‌برانگیزتر است. این نوع لک معمولا تحت تاثیر عوامل هورمونی، ژنتیکی و محیطی ایجاد میشود. فعالیت بیش از حد ملانوسیت‌ها و تجمع رنگدانه‌ها در لایه‌های مختلف پوست این لکه‌ها را ایجاد می‌کند.
سایر لک‌های صورت مانند لک‌های ناشی از آفتاب‌سوختگی، جای جوش یا لک‌های پیری، معمولا منشا مشخص‌تری دارند و درمان آن‌ها نسبتا ساده‌تر و سریع‌تر است. برای درمان ملاسما لازم است از ترکیبی از روشهای موضعی، فیزیکی و گاهی دارویی در کنار هم استفاده شود که نیازمند صبر و پیگیری طولانی‌مدت است.
لک‌های پوستی معمولا در لایه سطحی‌تر پوست قرار دارند و به همین دلیل معمولا با استفاده از کرمهای روشن‌کننده، پیلینگ‌های شیمیایی سطحی و مراقبتهای معمولی بهبود پیدا می‌کنند. ملاسما در لایه‌های عمیق‌تر پوست ایجاد میشود و از همین رو به درمانهای تخصصی‌تری نیاز دارد. در جدول زیر می‌توانید تفاوت درمان ملاسما با درمان لک‌های دیگر را مشاهده کنید:
| ویژگی‌ها | درمان ملاسما | درمان لک‌های دیگر |
| علت ایجاد لک | عوامل هورمونی، ژنتیکی، نور خورشید و محیطی | آفتاب‌سوختگی، جای جوش، پیری و آسیب‌های موضعی |
| عمق رنگدانه‌ها | سطحی، عمقی یا ترکیبی | معمولا سطحی |
| روشهای درمان | ترکیبی از کرمهای موضعی، لیزر، پیلینگ، میکرونیدلینگ | کرمهای روشن‌کننده و پیلینگ‌های سطحی |
| مدت زمان درمان | طولانی و نیازمند صبر | کوتاه‌تر و سریع‌تر |
| احتمال بازگشت | بالا، نیاز به مراقبتهای مداوم | کمتر و معمولا پس از درمان دائمی |
| نیاز به تخصص بالا | بله، تحت نظر دکتر پوست | معمولا با مراقبتهای عمومی پوست |
مراقبتهای پوستی برای پیشگیری از این نوع لک صورت چیست؟
رعایت مداوم و منظم مراقبتهای پوستی نقش مهمی در پیشگیری از لک ملاسما دارد. در ادامه، به روشهای پیشگیری از بروز این لکه‌ها اشاره کرده‌ایم:
- استفاده مداوم از ضدآفتاب مناسب: ضدآفتاب بالاتر از SPF 30، با محافظت در برابر UVA/UVB باید هر روز، حتی در روزهای ابری استفاده شود.
- پرهیز از لوازم آرایشی تحریک‌کننده: از محصولات حاوی عطر، الکل زیاد یا مواد سفیدکننده قوی پرهیز کنید تا پوست تحریک نشود.
- رژیم غذایی و نوشیدن آب کافی: مصرف میوه، سبزیجات، آنتی‌اکسیدان‌ها و آب کافی به سلامت پوست کمک کرده و به‌طور غیرمستقیم از ایجاد لک صورت جلوگیری می‌کند.
- مدیریت استرس: استرس مزمن بر تعادل هورمونی تاثیر دارد. برای کاهش استرس می‌توانید از تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن، خواب منظم و ورزش استفاده کنید.
- سایر موارد: محافظت از پوست در مقابل منابع نور مصنوعی مانند صفحه‌نمایش‌ها و استفاده از کلاه لبه‌دار و عینک نیز در جلوگیری از بروز این لکه‌ها موثر هستند.
مراقبت هدفمند، کلید درمان لک ملاسما
لک ملاسما یکی از چالش‌برانگیزترین انواع لک صورت است که به دلیل تغییرات هورمونی، عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد میشود. درمان این لکه‌ها به صبر، دقت و پیگیری طولانی‌مدت نیاز دارد. شناخت دقیق دلایل ایجاد این لکها و تشخیص صحیح نوع ملاسما، به انتخاب روش درمانی موثر کمک می‌کند.
با رعایت اصول مراقبت از پوست، مراجعه به موقع به دکتر پوست آنلاین و استفاده از محصولات مراقبت پوست مناسب، میتوان تا حد زیادی به بهبود ظاهر لکها و کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کرد. فراموش نکنید که ملاسما قابل‌کنترل است، ولی درمان قطعی ندارد و برای بهبود علائم لازم است تغییراتی جدی در سبک زندگی خود ایجاد کنید. چنانچه برای مدیریت این لکها به مشاوره با متخصص پوست نیاز دارید، وارد سایت دکتردکتر شده و نوبت خود را به صورت اینترنتی ثبت کنید.
منابع:
