علت تب کودکان و راه‌های درمان و پیشگیری از آن!

دمای طبیعی بدن کودک در حالت استراحت بین ۳۶ تا ۳۷ درجه سانتیگراد است؛ دمای بالاتر از 37 درجه در کودکان خطرناک است و می‌تواند منجر به تشنج شود. بنابراین باید علائم تب در کودکان را بشناسید و جدی بگیرید. درنظر داشته باشید که سیستم ایمنی کودکان ضعیف‌تر است، از طرفی کودکان شناخت کافی از بدن خود نداشته و در مواقع بیماری نمی‌توانند مشکل را به خوبی منتقل کنند. اگر علائمی مثل قرمزی صورت، بالا بودن حرارت، خستگی و موارد دیگر را مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کنید.

اگر در اطرافیان خود کودک خردسال دارید، حدود 7 دقیقه در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر همراه ما باشید تا با نشانه‌های تب در کودکان آشنا شوید.

دلایل تب در کودکان چیست؟

دلایل تب در کودکان به موارد مختلفی بستگی دارد، بالا رفتن درجه حرارت بدن به‌تنهایی یک بیماری نیست، بلکه عاملی هشداردهنده درخصوص وجود یک بیماری دیگر است. عموما عفونت به‌عنوان شایع‌ترین دلیل تب در کودکان شناخته می‌شود، اما برای تشخیص درست باید به یک متخصص اطفال مراجعه کنید. از دیگر مشکلاتی که علائم همراه با تب در کودکان را به همراه دارد باید به موارد زیر اشاره کرد:

• عفونت‌ها: بیشتر تب‌های کودکان ناشی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی است. انواع بیماری‌های عفونی مثل آنفولانزا، سرفه و سرماخوردگی، التهاب حلق، التهاب گوش، التهاب لوزه، آنگینه، التهاب مجاری تنفسی تحتانی و موارد دیگر با بالا رفتن دمای بدن در کودکان همراه است.
• التهابات مزمن: بعضی از بیماری‌های مزمن مانند التهاب مفاصل، التهاب کلیه، ورم مفصلی و برخی از بیماری‌های روده می‌توانند موجب بالا رفتن تب در کودکان شوند.
• عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض هوای گرم به مدت طولانی و بودن در یک محیط با تغییرات دمایی شدید می‌تواند تب در کودکان را تسریع کند.
• واکسیناسیون: بعضی از واکسن‌ها ممکن است باعث افزایش دمای بدن کودکان شوند. البته تب ناشی از واکسن معمولا کوتاه مدت است و بعد از مدتی خودبه‌خود رفع می‌شود.
• عوامل دیگر: تب ممکن است ناشی از عوامل دیگری نظیر تشنج، سوء تغذیه، افت تعادل مایعات، تعارض دارویی و برخی بیماری‌های خاص مانند لوسمی ناشی از دندان‌ها (LENT) باشد.

توجه داشته باشید که از آنجایی که تب در نوزادان و کودکان می‌تواند نشانه‌ای از عفونت جدی باشد، در صورت تب شدید در کودکان باید حتما به پزشک مراجعه کنید.

روش‌های درمان تب کودکان چیست؟

درمان تب کودکان به سن، شدت تب و علائم دیگر کودک بستگی دارد. گاهی تب کودکان نیازی به درمان پزشکی ندارد و با گذشت زمان خودبه‌خود برطرف می‌شود. بااین‌حال، در برخی موارد، ممکن است لازم باشد از داروهای تب‌بر کودکان استفاده شود. در ادامه روش‌های درمان تب بچه با دارو یا به‌صورت خانگی ذکر شده است:

درمان تب کودکان با دارو

درمان تب کودکان با دو داروی اصلی انجام می‌شود. پزشک عموما برای تب کودک استامینوفن یا ایبوپروفن خوراکی به‌صورت قرص، شربت و شیاف تجویز می‌کند. استامینوفن کودکان برای کودکان بالای 6 ماه و ایبوپروفن نیز برای کودکان بالای 6 ماه موثر است.

البته ممکن است ایپوپروفن در برخی کودکان عوارض جانبی بیشتری نسبت به استامینوفن داشته باشد؛ پس از استفاده بدون نسخه این داروها برای کودکان به‌ویژه زمانی که تب دارند، خودداری کنید.

داروهای ضدتب را می‌توان به صورت خوراکی، شربت یا شیاف مصرف کرد. اگر از داروهای خوراکی استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که کودک شما قبل از مصرف دارو کاملاً غذا خورده است.

همچنین داروهای ضدتب را باید هر 4 تا 6 ساعت یکبار، طبق دستور پزشک یا برچسب دارو مصرف کنید. اگر تب کودک شما بیش از 24 ساعت طول کشید یا بدتر شد، به پزشک مراجعه کنید.

دوز داروهای ضدتب برای درمان تب بچه باید طبق دستور پزشک یا برچسب دارو مصرف شود. درصورت استفاده بیش‌ازحد از داروهای تب‌بر کودکان، احتمال عوارض جانبی مثل آسیب کبدی یا کلیه بالا می‌رود.

آسپرین یکی از داروها و خوراکی‌های ممنوعه در تب کودکان
است و استفاده از آن برای کودکان زیر 15 سال، می‌تواند خطرناک باشد.

درمان تب کودکان به‌صورت خانگی

در کنار استفاده از داروها برای پایین آوردن سریع تب کودکان، می‌توانید از روش‌های خانگی نیز استفاده کنید. در ادامه چند نکته مهم برای کنترل تب بچه‌ها ذکر شده است:

• به کودکی که تب دارد، یک لباس سبک بپوشانید و از یک ملحفه یا پتوی سبک برای روانداز استفاده کنید.
• اتاق را در دمای نه خیلی گرم و نه خیلی سرد تنظیم کنید.
• مطمئن شوید که کودک استراحت کافی دارد. ماندن در رختخواب در تمام طول روز ضروری نیست، اما یک کودک بیمار باید به مقدار کافی استراحت کند.
• تا زمانی که دمای بدن کودک به مدت 24 ساعت عادی شود، بهتر است کودک در خانه بماند و به مدرسه یا مهد نرود.
• حمام ولرم برای کاهش تب به‌طورکلی توصیه نمی‌شود، چرا که می‌تواند باعث لرز بچه‌ها شود.
• تب باعث کم‌آبی بدن می‌شود، بنابراین برای جلوگیری از این موضوع به کودک مایعات فراوان بنوشانید. آب، سوپ، آبمیوه‌های طبیعی و ژلاتین طعم‌دار انتخاب‌های خوبی هستند.
• از نوشیدنی‌های حاوی کافئین، از جمله کولا و چای، که با ایجاد دفع بیشتر ادرار کم‌آبی بدن را بدتر می‌کنند، خودداری کنید.
• از کیسه یخ یا حمام سرد اجتناب کنید زیرا می‌توانند باعث ایجاد لرز در کودکان شود. درعوض می‌توانید از یک کمپرس آب (نه خیلی سرد، نه خیلی گرم) روی پیشانی استفاده کنید.

با رعایت این نکات می‌توانید تب کودکان را تاحدودی کنترل کنید، همچنین بهتر است با درمان تب و لرز و راه‌های پیشگیری آشنا باشید تا بهترین روش درمانی را انتخاب کنید.

پایین آوردن تب کودک با گلاب

یکی از روش‌های پایین آوردن تب در کودکان استفاده از گلاب است. گلاب دارای خواص خنک‌کنندگی است که می‌تواند به کاهش تب کودک کمک کند. برای استفاده از گلاب برای پایین آوردن تب کودکان، نکات زیر را رعایت کنید:

• یک قاشق غذاخوری گلاب را با یک لیوان آب سرد مخلوط کنید.
• مخلوط را در یک بطری اسپری بریزید.
• مخلوط را روی پیشانی، گردن و سینه کودک اسپری کنید.
• همچنین می‌توانید پنبه‌ای را به محلول گلاب آغشته و روی پیشانی کودک قرار دهید.

غذاهای مفید برای تب کودکان

در دوران تب، بدن کودک شما به انرژی و مواد مغذی بیشتری نیاز دارد تا بتواند با عفونت مبارزه کند. بنابراین، مهم است که به کودک خود غذاهای سالم و مغذی بدهید. برخی از غذاهای مفید برای تب کودکان عبارتنداز:

• سوپ: سوپ یک غذای سبک و مغذی است که به هیدراته ماندن بدن کمک می‌کند. سوپ‌های خانگی معمولاً حاوی مواد مغذی زیادی مانند پروتئین، کربوهیدرات و ویتامین هستند.
• میوه و سبزیجات: میوه و سبزیجات سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان هستند که می‌توانند به سیستم ایمنی بدن کودک شما کمک کنند. میوه‌ها و سبزیجات را به صورت تازه، آب‌میوه یا اسموتی به کودک خود بدهید.
• پروتئین: پروتئین برای رشد و ترمیم بافت‌ها ضروری است. غذاهای پروتئینی مانند گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ و لبنیات برای تامین انرژی ازدست‌رفته کودک در دوره بیماری مناسب است.

راه‌های پیشگیری از تب در کودکان

کوکان بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های مختلف هستند و بیشتر نیاز به آموزش دارند. اگر آموزش‌های لازم درخصوص پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های عفونی و ویروسی را به کودکان خود بدهید، قدم بزرگی در پیشگیری از بیماری برداشته‌اید.

در اینجا چند نکته برای پیشگیری از تب در کودکان آورده شده است:

• واکسیناسیون: واکسیناسیون یکی از بهترین راه‌ها برای پیشگیری از عفونت‌هایی است که می‌تواند باعث تب شود.
• شستن دست‌ها: شستن مکرر دست‌ها با آب و صابون می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به عفونت کمک کند.
  دوری از افراد بیمار: اگر کودک شما بیمار است، بهتر است او را از تماس با افراد دیگر دور نگه دارید.
• رعایت بهداشت: رعایت بهداشت فردی و عمومی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به عفونت کمک کند.

نحوه اندازه‌گیری تب در کودکان

اندازه‌گیری دمای زیر بغل و دمای شریان تمپورال (پیشانی) از آسان‌ترین روش‌ها برای اندازه‌گیری دمای بدن و تشخیص تب در کودکان است اما دقت کمتری دارند. اگر کودک 6 ماهه دارید، اندازه‌گیری دمای گوش (تمپانیک) را امتحان کنید.

همچنین برای کودکان 3 ساله و کوچکتر اندازه‌گیری دمای مقعدی و برای کودکان 4 ساله یا بزرگتر اندازه‌گیری دمای دهانی با استفاده از تب‌سنج راحت‌تر و دقیق‌تر است.

برای اندازه‌گیری تب در کودکان، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

• تب‌سنج زیر بغل: این روش ساده‌ترین و ایمن‌ترین روش برای اندازه‌گیری تب در کودکان است. دماسنج را زیر بغل کودک قرار دهید و یک دقیقه صبر کنید.
• تب‌سنج دهانی: این روش برای کودکان بزرگتری که می‌توانند دماسنج را در دهان خود نگه دارند مناسب است. دماسنج را به مدت یک دقیقه زیر زبان کودک قرار دهید.
• تب‌سنج مقعدی: این روش دقیق‌ترین روش برای اندازه‌گیری تب است، اما ممکن است برای کودکان ناراحت‌کننده باشد. دماسنج را به آرامی در مقعد کودک قرار دهید و به مدت یک دقیقه صبر کنید.
• تب‌سنج گوش: این روش برای کودکان بزرگتری که کانال گوش آنها به اندازه کافی بزرگ شده مناسب است. دماسنج را به آرامی در کانال گوش کودک قرار دهید و دکمه اندازه گیری را فشار دهید.

توجه داشته باشید که مهمترین قدم در درمان تب کودکان، تشخیص درست است، بنابراین بهتر است در جدول زیر به دمای طبیعی بدن کودکان در سنین مختلف توجه داشته باشید:

چه زمانی تب کودکان خطرناک است؟

اگر علائم همراه با تب در کودکان بیشتر از 1 تا 2 روز ادامه پیدا کرد، باید حتما به یک پزشک مراجعه کنید تا علت تب تشخیص داده شود. همچنین، اگر تب با علائم اضافی نظیر تنفس سریع، تشنج، تغییرات طولانی‌مدت در رفتار یا هر علامت نگران‌کننده دیگر همراه باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. مراجعه به‌موقع به یکی از متخصصان کودک شهرتان، می‌تواند خیال شما را از عوارض خطرناک تب آسوده کند. نگران یافتن بهترین متخصص کودکان در شهر خود نباشید. خوشبختانه، بهترین متخصصان کودک خوب و باتجربه در تمامی شهرها حضور دارند. برای مثال، اگر در تهران هستید، می‌توانید از میان بیش از 275 دکتر کودکان تهران پزشک مورد نظر خود را یافته و مراقبت‌های پزشکی مورد نیاز کودکتان را دریافت کنید.

از دیگر موارد خطر تب در کودکان باید به موارد زیر اشاره کرد:

تب در نوزادان کمتر از 3 ماه

اگر دمای رکتوم نوزاد کمتر از 3 ماه 38 درجه سانتیگراد یا بالاتر است، فوراً با دکتر تب کودکان تماس بگیرید یا او را به اورژانس برسانید.

کودکان با بیماری زمینه‌ای

اگر کودک شما مشکل سلامتی مداوم دارد، مطمئن شوید که آیا باید برای تب به پزشک مراجعه کنید یا خیر.

تب در کودکان بالای 3 ماه

اگر سن کودک شما 3 ماه یا بیشتر باشد، احتمالاً تب جدی نیست؛ به خصوص اگر کودک:

• همچنان به بازی کردن علاقه دارد
• خوب می‌نوشد
• هوشیار و خندان است
• رنگ پوست معمولی دارد
• وقتی دمای بدن پایین می‌آید خوب و سرحال به نظر می‌رسد

در مورد کودک تب دار که نمی‌خواهد غذا بخورد زیاد نگران نباشید؛ چرا که این مورد در عفونت‌هایی که باعث تب می‌شوند رایج است. برای بچه‌هایی که به‌طور معمول آب می‌نوشند و ادرار می‌کنند، نخوردن به اندازه معمول مشکلی ایجاد نمی‌کند.

نشانه‌های تب در کودکان

مهم‌ترین نشانه‌ تب بچه، افزایش دمای بدن است. تب زمانی اتفاق می‌افتد که دمای بدن از 37 درجه سانتی‌گراد بالاتر رود. گاهی نیز تب یکی از نشانه‌های اولیه سرماخوردگی کودک است که ممکن است با علائم دیگری نیز همراه باشد. این علائم عبارتنداز:

• لرز
• بدن‌درد
• سردرد
• عرق کردن یا پوست قرمز یا برافروخته
• کاهش اشتها
• کم‌آبی بدن
• ضعف یا کمبود انرژی
• تغییر خلق‌وخو
• تند شدن نفس و ضربان قلب.

چه زمانی تب کودکان را جدی بگیریم؟

تب خفیف کودک خطرناک نیست، اما درصورتی که بالا رفتن حرارت بدن با علائم دیگری همراه شود، می‌تواند منجر به تشنج ناشی از تب در کودکان یا مشکلات دیگر شود. برای مثال وجود دانه‌های كوچک قرمز-ارغوانی روی بدن كه با فشار دادن سفيد نمی‌شوند یا وجود لكه‌های ارغوانی بزرگ یکی از علائم همراه با تب کودکان است که می‌تواند نشانه‌ای از وجود عفونت باكتريال باشد.

درصورت مشاهده علائم زير همراه با تب کودکان حتما به پزشک مراجعه کنید:

• كاهش اشتها، بی‌حالی، رنگ‌پريدگی، برافروختگی، يا وجود تغييرات ديگر در رفتار يا ظاهر كودک
• ناتوانی کودک برای بلعیدن غذا یا آب دهان که نشانه‌ای از اپی‌گلوتيت است
• ناتوانی کودک برای نفس کشیدن که ممکن است نشانه‌ای از آسم یا ذات‌الریه باشد
• هذیان گفتن و گیجی و علائم غیرمعمول دیگر.

به خاطر داشته باشيد كه تب تنها يكی از علائم بيماری است. ممکن است کودک شما در طول دوره بیماری، در کنار تب علائمی نظير سرفه کودکان، گوش درد، استفراغ و اسهال نیز تجربه کند.

نکات مهم قبل از مراجعه به پزشک

اگر كودک شما زير 3 ماه است بهتر است او را نزد پزشک ببريد. همچنين بهتر است قبل از مراجعه به پزشک از داروی تب‌بر برای تب کودکان استفاده نكنيد زيرا ممكن است مانع تشخيص درست شود. چنانچه كودک سه ماهه يا بزرگتر است و علامت مهم ديگری غير از تب ندارد می‌توان با دارو تب را کنترل کرد.

تشنج ناشی از تب در کودکان

تشنج ناشی از تب (Fever Seizure) نوعی تشنج است که در کودکان بین 6 ماه تا 5 سالگی و در اثر تب ایجاد می‌شود. علت دقیق تشنج ناشی از تب هنوز مشخص نیست؛ اما محققان معتقدند که این نوع تشنج ممکن است در اثر افزایش سریع دمای بدن و اختلال در عملکرد مغز ایجاد شود.

این نوع تشنج می‌تواند آسیب‌های جدی به همراه داشته و کودک هوشیاری خود را به‌صورت کامل از دست بدهد. گاهی نیز ممکن است علائم تشنج بعد از حدود 5 دقیقه و خودبه‌خود از بین برود. اگر کودک شما دچار تشنج ناشی از تب شد، کارهای زیر را انجام دهید:

• کودک را به پهلو بخوابانید.
• از آسیب رسیدن به سر کودک جلوگیری کنید.
• از قرار دادن انگشت در دهان کودک خودداری کنید.
• منتظر پایان تشنج باشید.
• اگر تشنج بیش از 5 دقیقه طول کشید یا تشنج‌های مکرر اتفاق افتاد، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

اگر کودک شما هم دچار تب شد، می‌توانید برای نوبت دهی آنلاین از بهترین پزشکان متخصص اطفال و کودکان از سایت دکتردکتر اقدام کنید

انواع تب در کودکان

تب در کودکان ممکن است به دلیل عوامل مختلفی اتفاق بیفتد، برای مثال علت تب کودکان در شب می‌تواند سرماخوردگی، آنفولانزا یا عفونت گوش باشد. یا مثلا تب در ناحیه شکم و سر کودک ناشی از درگیری بدن با عفونت‌های باکتریال است.

انواع تب کودکان عبارت است از:

1. تب عفونی: اغلب ناشی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی مانند سرماخوردگی، آنفلوآنزا، التهاب حلق، التهاب گوش و آنتروزیت (عفونت معده و روده) است.

2. تب واکنش به واکسن: بعد از واکسیناسیون، ممکن است کودک تب داشته باشد که به عنوان واکنش طبیعی به واکسن تلقی می‌شود. این نوع تب عمدتاً خفیف و کوتاه‌مدت است.

3. تب حاد: این نوع تب ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند خوردن مواد سمی، ترشحات غده‌های تیروئید (تیروئیتوکسیکوز) و عفونت‌های گوارشی باشد.

4. تب کودکان بری دندان: تبی که در زمان افتادن دندان‌های شیری و رشد دندان‌های دائمی رخ می‌دهد.

5. تب خفیف ناشی از عوامل غیرعفونی: این نوع تب ممکن است ناشی از عوامل غیرعفونی مانند تغذیه نامناسب، تنش، یا عوامل محیطی باشد.

نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که تب تنها علامتی از یک مشکل در بدن است و علت آن باید توسط یک پزشک تشخیص داده شود. همچنین دلیل قطع نشدن تب کودکان به موارد مختلفی بستگی دارد، پس اگر علائم کودک بعد از یک روز بهتر نشد، به پزشک مراجعه کنید.

تب ترسناک نیست، فقط یک هشدار است!

همه بچه‌ها تب می‌کنند و در بیشتر موارد ظرف چند روز به حالت عادی برمی‌گردند. عدد روی دماسنج مهم است، اما به عملکرد فرزندتان هم نگاه کنید. اگر حرکات و کارهای کودک عادی است، مایعات کافی می‌نوشد و تب او نسبتاً سریع از بین می‌رود آرام باشید و اقدامات درمان خانگی را امتحان کنید. درغیراین‌صورت، با پزشک تماس بگیرید یا برای بررسی موارد بیشتر به اورژانس بروید.

در انتها از شما می‌خواهیم که اگر در این زمینه تجربه یا نظری دارید، با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول:

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

درصورتی که تب کودک شما با اقدامات خانگی کمتر نشد، یا کودک علائم دیگری درکنار تب داشت، باید به پزشک مراجعه کنید.

تب در کودکان چه اندازه طول می‌کشد؟

تب بالای 38 درجه در کودکان بالای 3 سال، ممکن است بیشتر از 2 روز ادامه داشته باشد که در این شرایط باید به پزشک مراجعه کنید.

چه زمانی می‌گوییم کودک تب دارد؟

اگر دمای بدن کودک بیشتر از 37 درجه باشد، تب دارد. البته این عدد در سنین مختلف، متفاوت است.

تب کودکان چند درجه است؟

تب کودکان در سنین مختلف متفاوت است. برای مثال دمای بدن نرمال در کودکان 3 تا 6 سال 36.6 تا 37.8 درجه سانتیگراد است.

تب در کودکان نشانه چیست؟

تب در کودکان می‌تواند نشانه عفونت، بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی و آنفولانزا یا مشکلات دیگر باشد.

منابع:

kidshealth

mayoclinic

healthline

Medicalnewstoday

nidirect