وقتی دمای بدنتان بالاتر از 38 درجه سانتیگراد است و حالاتی همچون سردرد، گرفتگی، لرز، کم آبی بدن و ضعف عمومی هم دارید، یعنی تب کرده‌اید. تب، پاسخ بدن به حجوم میکروبی یا بروز تکانه‌ای عصبی است؛ دمای بالای بدن مانع از رشد بسیاری از باکتری‌ها می‌شود. تب بیشتر یک نشانه از ابتلا به بیماری است اما گاهی به‌قدری زیاد می‌شود که باید ابتدا آن را کنترل کرده و بعد به دنبال درمان عامل آن گشت. سرماخوردگی، عفونت‌های ویروسی، گرمازدگی، دمای بالای محیط یا حتی واکنش‌های عصبی، باعث بروز تب می‌شوند.
برای درمان تب و برگشتن دمای طبیعی بدن، می‌توان از درمان‌های فوری خانگی مثل پاشویه یا دوش آب ولرم و نوشیدن خاکشیر استفاده کرد یا داروهایی مثل ایبوپروفن، ناپروکسن، استامینوفن یا آسپرین را مصرف کرد. البته اگر در این شرایط تب درمان نشد، حتما به دکتر گوش، حلق و بینی مراجعه کنید.
در این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر قصد داریم تا درباره ماهیت تب، خطارت و حتی فواید آن و البته درمانش برایتان بگوییم.
تب چیست؟
دمای بدن هر فرد بالغ در حالت طبیعی چیزی بین 36 تا 38 درجه، متغیر است و براساس ویژگی‌های بدنی مثل جنسیت، شرایط سنی، سطح فعالیت، استرس و… از فردی به فرد دیگر متفاوت خواهد بود؛ اما اگر این دما در یک فرد بزرگسال به 39.4 درجه سانتیگراد رسیده باشد، اصطلاحا فرد تب خواهد کرد. برای اندازه‌گیری دمای بدن، می‌توان دماسنج را در نقاط مختلفی از جمله زیر بغل، دهان، گوش، مقعد و واژن قرار داد. دقت کنید که هر کدام از این قسمت‌ها ممکن است دمای متفاوتی را نشان دهند.
علائم تب
اگر دمای بدن شما به بیش از 39.4 سانتیگراد افزایش یافته باشد، احتمالا علائم زیر را همزمان با تجربه تب، مشاهده خواهید کرد:
- سردرد
- بدن‌درد
- تب و لرز
- احساس ضعف و بیحالی
- هذیان گفتن
- تعریق
- کاهش اشتها
- سرخ شدن گونه‌ها
تب با چه علائم دیگری همراه است؟
دردهای عضلانی همچون اسپاسم، کوفتگی و خستگی، لرز، افت فاحش فشار، کم‌آبی بدن، ترک لب و فعال شدن سینوزیت، از جمله علائم دیگری هستند که با تب همراه می‌شوند.
علت تب
از عفونت ویروسی همچون راینو ویروس (سرماخوردگی) و آنفولانزا و کرونا گرفته تا مواردی که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم؛ دلایل تب هستند:
- عفونت باکتریایی مثل مننژیت، عفونت کلیوی یا ذات‌الریه
- ورزش طولانی‌مدت
- قرار گرفتن بیش‌از‌حد در معرض نور خورشید یا آفتاب سوختگی
- بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید
- دندان درآوردن در نوزادان
- اختلالات هورمونی مانند پرکاری تیروئید
- کمبود آب بدن
- تومورهای بدخیم
- لخته‌شدن خون در عروق
- دمای بالای محیط
- مصرف برخی از داروهای منعقد کننده خون
- تزریق واکسن‌هایی مانند واکسن دیفتری، کزاز و سیاه سرفه یا واکسن ذات‌الریه
- سو‌ء‌مصرف داروهای غیرقانونی مانند آمفتامین و کوکائین
انواع تب
تب می‌تواند به دلایل زیادی اتفاق افتاده باشد. دقت کنید که اطلاع از علت تب اهمیت زیادی دارد و برای طی کردن مسیر درمان لازم است. در ادامه شما را با چند نوع تب معروف که هر کدام به دلیل مشخصی رخ می‌دهند، آشنا خواهیم کرد:
نوع تب | علت اصلی | علائم عمده |
| تب مالت | انتقال باکتری بروسلا از دام به انسان از طریق خوردن محصولات لبنی غیر پاستوریزه | تب، درد شکم، یبوست، سردرد، تعریق شدید، کاهش اشتها، درد مفاصل، کاهش وزن شدید و… |
| تب کریمه کنگو | گزش حشره کنه آلوده به ویروس یا تماس با لاشه، خون و ترشحات حشره آلوده | بین 1 تا 9 روز علائمی در بیمار وجود ندارد؛ اما بعد از این بازه، سردرد شدید، تب و لرز، گیجی، درد گردن و چشم و… مشاهده می‌شود و در موارد شدید، خونریزی از بافت‌های مختلف اتفاق خواهد افتاد. |
| تب یونجه | واکنشی مشابه با آلرژی به مواد موجود در هوا | تب، عطسه، گرفتگی بینی، آبریزش بینی و چشم‌ها، خارش گلو و… |
| تب مدیترانه ای | یک بیماری ژنتیکی است | تب، درد شکمی، در قفسه سینه، التهاب مفاصل |
| تب زرد (طاعون زرد) | انتقال یه ویروس از طریق نیش نوعی پشه | تب و لرز، سرگیجه، سردرد، حالت تهوع و استفراغ، قرمزی چشم، حساسیت به نور و … |
| تب روماتیسمی | در صورت تکمیل نشدن مراحل درمان گلودرد استرپتوکوکی یا تب مخملک | تب، درد مفاصل و قفسه سینه، تنگی نفس، تعریق، خستگی و بیحالی، برجستگی کوچک و بدون درد پوستی و… |
| تب در بارداری و شیردهی | تجمع شیر در پستان و ایجاد عفونت | تب، تورم و سفت شدن بافت پستا‌ن‌ها، درد |
| تشنج ناشی از تب | عفونت، واکسیناسیون، سابقه خانوادگی | تب، از دست دادن هوشیاری، لرزش دست و پا |
| تب اسکارلت | ایجاد نوعی عفونت توسط نوعی از باکتری استرپتوکوک | تب، ظاهر شدن جوش‌های ریز و قرمز، گلودرد، سردرد، تهوع و استفراغ، خستگی شدید و… |
فواید تب
تب، آشکارترین نشانه از مبارزه بدن در مقابل بیماری‌هاست و مانع از رشد یا حتی مرگ عوامل بیماری‌زا می‌شود. علاوه‌برآن، با افزایش دمای بدن، میزان تولید گلبول‌های سفید نیز بیشتر خواهد شد. در کنار این فواید، بالا رفتن بیش از حد دمای بدن سبب آسیب رسیدن به آنزیم‌های اصلی شده و بسیاری از فرآیندهای حیاتی را مختل می‌کند. به همین دلیل است که در صورت مشاهده تب بالا، باید به پزشک مراجعه کنید.
عوارض تب بالا
بالا بودن دمای بدن انسان می‌توانند سبب گرمازدگی، کم‌آبی بدن، تشنج در کودکان، نارسایی اعضای داخلی و… شود. این موضوع به علت اصلی تب نیز بستگی دارد. اگر دلیل ایجاد تب یک بیماری باشد، ممکن است عوارض جدی‌تری را نیز برای فرد به‌دنبال داشته باشد.
روش‌های اندازه گیری تب
اندازه‌گیری دمای بدن یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای اطلاع از وجود یک مشکل است و با توجه به مقدار آن می‌توان از وجود برخی بیمار‌ها مطلع شد. احتمالا شما نیز با قرار دادن دست خود بر روی پوست فرد دیگری، متوجه بالا بودن دمای بدن او شده‌اید؛ اما این کار وجود تب را تنها به‌صورت کیفی مشخص می‌کند و برای تشخیص قطعی آن لازم است از دماسنج‌های پزشکی استفاده کنید. روش‌های اندازه‌گیری دمای بدن در خانه عبارتند از:
- دماسنج دهانی؛ یکی از قدیمی‌ترین و دقیق‌ترین دماسنج‌هاست که در خانه نیز به‌راحتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- دماسنج تیمپانیک (قرارگیری در گوش)؛ این دماسنج به روش خاصی در گوش قرار گرفته و دمای بدن را نشان می‌دهد.
- دماسنج پیشانی؛ این دماسنج فقط در مراکز پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- دماسنج پستانکی؛ لازم است کودک برای 90 ثانیه این دماسنج را در دهان خود قرار دهد.
آیا می‌توان از تب پیشگیری کرد؟
برای پیشگیری از تب، اول از همه باید به وضعیت بدن خود آگاه باشید. مثلا اگر در شرایطی که هیچ توجیهی ندارد احساس خستگی کردید، باید برای پیشگیری از تب و مریضی در منزل بمانید و استراحت کنید.
همچنین باید از افرادی که بیمار هستند یا نشانه‌های سرماخوردگی و بیماری وگیردار دارند، دوری کنید. شستن دست‌ها پیش از خوردن غذا و استفاده از ماسک در مواقع پر خطر، مهم‌ترین و البته کاربردی‌ترین روش‌ها برای جلوگیری از تب هستند.
درمان تب
درمان تب را اول از همه باید با درمان علت بروز آن شروع کنید. برای درمان تب و لرز می توانید دو رویکرد خانگی و پزشکی داشته باشید.
برای درمان خانگی تب، معمولا پاشویه، حمام با آب ولرم، خوردن خاکشیر، بستنی، چای پونه کوهی و چای ریحان بسیار سریع جواب می‌دهد. برای درمان تب با دارو هم می‌توانید از استامینوفن و ایبوبرفن یا شیاف دیکلوفناک استفاده کنید.
اگر با انجام این کارها هنوز هم تب دارید و این وضعیت بیش از 3 روز طول کشیده، باید اول به دکتر عمومی مراجعه کنید و بعد به تشخیص او از بابت دلیل تب، نزد گزشک متخصص بروید. برای گرفتن وقت مشاوره می‌توانید نوبت دکتر خود را از پلتفرم دکتردکتر دریافت کنید.
تب در کودکان، نوزادان و بزرگسالان
اگر خاطرتان باشد، در ابتدای مقاله اشاره کردیم یکی از فاکتورهای تاثیرگذار برای بررسی دمای بدن، شرایط سنی است؛ بنابراین مفهوم تب، می‌تواند برای بازه‌های سنی مختلف، متفاوت باشد.
تب در بزرگسالان
دمای بدن یک فرد بزرگسال بین 36 تا 38 درجه سانتیگراد متغیر است و به‌صورت میانگین 37 درجه سانتیگراد گزارش می‌شود. تب در بزرگسالان به‌دلایلی از جمله عفونت ویروسی یا باکتریایی، بیماری‌های التهابی، عوارض دارو یا یک بیماری خاص رخ می‌دهد و برای درمان آن راه‌های مختلفی از جمله دکتر گوش، حلق و بینی وجود دارد.
روش‌های خانگی درمان تب در بزرگسالان
اگر تب شما بالا نیست، می‌توانید از روش‌هایی زیر برای کاهش دمای بدن استفاده کنید:
- مصرف مایعات زیاد
- استفاده از کمپرس آب یخ در قسمت پیشانی
- کاهش دمای محیط اطراف
- استراحت کامل
برای درمان تب می‌توان از داروهای بدون نسخه مثل استامینوفن و ایبوپروفن استفاده کرد. اما فراموش نکنید تشخیص علت تب و پیشنهاد روش‌های درمانی باید از سمت پزشک انجام شود چون همانطور که مشاهده کردید، تب می‌تواند جز علائم اولیه بیماری‌های زیادی در نظر گرفته می‌شود.
تب در کودکان
تب در کودکان داستان دیگری دارد و بسیار شایع است. عمده علت ایجاد تب در کودکان را می‌توان به موضوع عفونت حاصل از سرماخوردگی، مشکلات مربوط به گوش، گاستروانتریت(التهاب گوارشی)، التهاب مجاری تنفسی، اداری و.. نسبت داد. چنانچه علائم زیر را در کودک خود مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کنید:
- تب و داغی بدن (دمای بیش از 38 درجه سانتیگراد)
- گریه و بدخلقی
- لرز
- کاهش اشتها
- خواب بیش از حد معمول
روش‌های خانگی درمان تب کودکان
بدن کودک در مقایسه با یک فرد بزرگسال توانایی تحمل کمتری دارد و بهتر است در صورت مشاهده علائم تب بالا یعنی … درجه سانتیگراد، سریعا به پزشک مراجعه کنید. اگر تب کودک کمتر از این مقدار بود و مشکلات زمینه‌ای خاصی نداشت، از موارد زیر برای کاهش تب استفاده کنید:
- استفاده از حوله یا اسفنج آب خنک
- تقسیم وعده غذایی به دفعات بالا با حجم کم
- کاهش تعداد لباس‌ها
- خنک کردن محیط
- مصرف مایعات زیاد
تب در نوزادان
نوزادان رفتارهای مختلفی را در زمان بیماری از خود نشان می‌دهند و توجه به این رفتارها اهمیت بالایی دارد. بنابراین برای شناسایی تب در نوزادان بهتر است به این موارد دقت کنید:
- کم شدن اشتها
- بی‌قراری
- بیحالی و کم تحرکی
- تشنج
به‌صورت معمول، علت تب در نوزادان و کودکان با یکدیگر مشابه است؛ اما عمده دلیل آن می‌تواند به مواردی از جمله واکنش به واکسیناسیون، درآوردن دندان جدید و عفونت‌های باکتریایی باشد.
روش‌های خانگی درمان تب در نوزادان
اگر تب نوزاد شما بسیار بالا نیست، می‌توانید از روش‌های زیر برای کاهش تب اون استفاده کنید:
- حمام دادن کودک با آب ولرم
- کم کردن تعداد لباس‌ها
- افزایش مصرف مایعات در قالب آب یا شیر مادر
- از کمپرس خنک مثل دستمال خیس استفاده کنید
دقت کنید اگر تب نوزاد شما قطع شد اما بعد از مدت کوتاهی دوباره برگشت، بیش از 3 روز طول کشید یا با تشنج و علائمی مشابه علائم مننژیت همراه بود، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
تب و عرق سرد چیست؟
عرق سرد به شکل‌های مختلفی مثل عرق کف دست و پا یا عرق سر مشاهده می‌شود. دلایل زیادی باعث این موضوع می‌شود و یکی از علل آن می‌تواند به مشکلات مربوط به سیستم خون‌رسانی مربوط شود. وجود همزمان عرق سرد و تب شدید می‌تواند نشان از وجود عفونت در بدن باشد.
اگر سوالی در این رابطه دارید، می‌توانید از مشاور سلامتی دکتردکتر بپرسید؛ در سریع‌ترین زمان ممکن به شما پاسخ خواهیم داد.
سوالات متداول تب
اگر دمای بدن یک فرد بالغ از از بازه 36 تا 38 درجه سانتیگراد و یک کودک از 37.5 درجه سانتیگراد بیشتر باشد، می‌توان تب را در بدن فرد شناسایی کرد.
سردرد، بدن‌درد، تب و لرز، احساس ضعف و بیحالی، هذیان گفتن، تعریق و کاهش اشتها مواردی هستند که احتمالا به‌همراه تب، احساس خواهند شد.
به‌طورمعمول اگر درجه حرارت بدن نوزاد از 39 درجه بیشتر باشد، احتمال رخ دادن تشنج در او نیز افزایش می‌یابد.
برای پاسخ به این سوال لازم است موارد زیادی را در نظر بگیرید؛ اما در صورت عادی بودن سایر شرایط، اگر تب شما بیش از 3 روز به طول بینجامد، لازم است به پزشک مراجعه کنید.
اگر دمای بدن یک فرد بالغ از 39.4 درجه سانتیگراد و یک کودک از 38 درجه سانتیگراد بیشتر باشد، بهتر است برای درمان تب به پزشک مراجعه کنید.
