افزایش سریع دمای بدن در سنین پایین، باعث حالتی می‌شود که به آن تشنج ناشی از تب می‌گویند. این نوع از تشنج از 6 ماهگی تا 5 سالگی پیش می‌آید و تنها یک لحظه غفلت، باعث این می‌شود تا برای چند دقیقه رخ دهد و وضعیت سلامتی کودکتان را بغرنج کند. تکان‌خوردن سریع دست و پا، پایین آمدن سطح هوشیاری و در مواقعی بالا آمدن سفیدی چشم از نشانه‌های تشنج ناشی از تب هستند؛ نسبت به آنها آگاه باشید.
تشنج در اثر تب عارضه‌ای موقتی است و معمولا تا زمانی که تحت کنترل قرار بگیرد، مشکلی جدی و دراز مدت ایجاد نخواهد کرد اما با این‌حال، نیاز به بررسی توسط دکتر اطفال و حتی متخصص مغز و اعصاب دارد.
در ادامه این مطلب از مجله پزشکی و سلامت دکتردکتر همراه باشید زیرا قرار است تا به اتفاق یکدیگر، تشنج بعد از تب، علائم، دلایل، درمان، پیشگیری و نکات مراقبتی از آن را مورد بررسی قرار دهیم. مطالعه این مطلب، تقریبا 5 دقیقه طول خواهد کشید.
چه زمانی تشنج ناشی از تب رخ می‌دهد؟
با بالا رفتن درجه حرارت بدن کودکان (معمولا از 3 ماهگ تا 5 سالگی) که ناشی از تب است و از آنجایی که جثه کوچکشان تحمل این میزان از گرمای درونی را ندارد، تشنج ناشی از تب رخ می‌دهد. علت این عارضه، تخلیه بارهای الکتریکی ایجاد شده در بدن است.
تشنج ناشی از تب بالا معمولا در پسرها بیشتر از دخترها اتفاق می‌افتد. البته کودکانی که دچار ضایعه‌ای در سیستم عصبی خود هستند یا اختلال رشد دارند، بیشتر از باقی خردسالان ممکن است این نوع از تشنج را تجربه کنند.
جدول انواع تشنج ناشی از تب
تشنج ناشی از تب کودکان دارای دو نوع ساده و پیچیده است. علائم و نشانه‌های آن را در جدل زیر آورده‌ایم:
| نوع تشنج | مدت زمان تشنج | میزان درگیری بدن | تعداد وقوع در شبانه روز | راه درمان | نیاز به مراجعه به بستری دارد؟ |
| تشنج ساده | کمتر از 10 دقیقه | دو طرف بدن درگیر می شود | 1 بار | مراجعه به مراکز درمانی و مراقبت از کودک | خیر |
| تشنج پیچیده | بیشتر از 10 دقیقه | یک طرف بدن درگیر می شود | چندین بار در 24 ساعت | مراجعه به مراکز درمانی و مصرف قرص‌ها و داروهای ضد تشنج به مدت چند ماه (به تشخیص متخصص مغز و اعصاب) | بله |
علائم تشنج ناشی از تب چیست؟
اگر علائم تشنج در کودکان بر اثر تب را دیدید، حتما هر چه سریع‌تر به نزدیکترین مرکز درمانی مراجعه کنید:
- تب بالای 38 درجه سانتی‌گراد
- از دست رفتن هوشیاری کودک
- تکان خوردن دست و پاها و دیگر اندام
در زمان تشنج ناشی از تب چه کنیم؟
اولین رویکردتان در زمان بروز تشنج در اثر تب، باید آرام‌کردن شرایط و بعد رفتن به اولین و نزدیکترین مرکز درمانی باشد. اما قبل از آن، به نکات زیر دقیق عمل کنید:
- اول از همه، فرزند خود را در محلی قرار دهید که نرم باشد و امکان افتادن ازآن وجود نداشته باشد؛
- بعد او را به پهلو قرار دهید؛
- مدت زمان تشنج را اندازه بگیرید؛
- وسایل شکستنی و تیز و برنده را از او دور کنید؛
- چیزی در دهانش نگذارید و مطمئن شوید که چیزی هم در دهانش نیست؛
- اگر لباس تنگ و چسبان به او پوشانده‌اید، از تن او خارج کنید؛
- مانع حرکات تشنجش نشوید؛
- آرامش خود را حفظ کنید و برای مراقبت، در نزدیکی او باشید.
چه عواملی ریسک خطر در زمان تشنج ناشی از تب را افزایش می‌دهند؟
وضعیت تشنج یا حتی تکرار آن تحت تاثیر عوامل زیر است:
- فاصله کم بین تب و تشنج
- سن زیر 18 ماه
- سابقه خانوادگی
- تشنج با تب پایین
دلایل تشنج ناشی از تب در کودکان
شرایط بدنی کودکان ایجاب می‌کند که گاهی بدن برای تخلیه بار الکتریکی ایجاد شده، دچار حالت تشنج شود. ویروس‌ها، واکسیناسیون و انواع عفونت (تنفسی و عفونت گوش) از جمله دلایل تشنج ناشی از تب هستند.
مهم‌ترین علت تشنج در کودکان و بزرگسالان، حساسیت مغز به تب و شرایط التهابی است.
- عفونت؛ مهم‌ترین دلیل تب، عفونت است و همین سرآغاز وقوع تشنج برای کودک است.
- واکسیناسیون؛ با تزریق واکسن، ممکن است کودک مستعد وقوع تشنج شود؛ برای همین حتی زدن واکسن هم تشنج ناشی از تب در اطفال محسوب می‌شود. در این راستا توصیه می‌کنیم که تا 48 ساعت بعد از تزریق واکسن، باید به علائم بالینی فرزندتان دقت کنید.
تشنج ناشی از تب در بزرگسالان
تشنج ناشی از تب بزرگسالان به دلیل ابتلا به بیماری‌هایی همچون صرع، تب بالا با عفونت (مننژیت)، کمبود خواب، قرار گرفتن در معرض محرک‌های دیداری مثل چراغ چشمک‌زن)، سدیم پایین خون (هیپوناترمی)، مصرف مسکن‌های خاص، داروهای ضد افسردگی، ضربه به سر، مشکل در رگ‌های خونی در مغز، اختلالات خود ایمنی، سکته، تومور مغزی، مصرف مواد مخدر و حتی ابتلا به کرونا است.
لرزش شدید دست و پاها و از دست دادن یا تغییر در سطح هوشیاری فرد نیز از جمله علائم تشنج ناشی از تب در بزرگسالان است.
عوارض و خطرات تشنج ناشی از تب
تشنج ناشی از تب کودکان معمولا منجر به عارضه‌ای خطرناک نمی‌شود. این مشکل با مراجعه به دکتر، حل می‌شود مگر این که باز تکرار شود یا تشنج قبلی بیش از 30 دقیقه طول کشیده باشد. در چنین شرایطی معمولا پزشک برای چند ماه، مصرف داروی ضد تشنج را تجویز خواهد کرد.
خطرات تشنج ناشی از تب
اگر تشنج در اثر تب بیشتر از 30 دقیقه طول بکشد یا چندین بار در طول 24 ساعت اتفاق بیفتد، کودک در معرض خطر ابتلا به اختلال در متابولیسم مغزی قرار می گیرد. البته توجه داشته باشید که اگر مدت زمان تشنج کمتر از 15 دقیقه باشد و مجددا هم تکرار نشود، هیچ خطری کودکتان را تهدید نخواهد کرد.
درمان تشنج ناشی از تب
برای درمان تشنج ناشی از تب اول از همه باید به یک پزشک کودکان مراجعه کنید و بعد از آن بسته به تشخیص پزشک اولیه و بررسی‌های صورت گرفته روی آزمایشات او (آنالیز مایع نخاعی، خون و ادرار) به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
درمان تشنج ناشی از تب در کودکان هم به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که الته بسته به‌نوع تشنجی دارد که رخ داده است. تجویز داروهای ضد تشنج مثل شیاف دیازپام و تغییر رژیم غذایی طبق نظر پزشک معالج، از جمله روش‌های درمان تشنج در اثر تب هستند.
البته اگر تشنج ساده اتفاق افتاده باشد، اکثر اوقات به تشخیص پزشک، درمان خاصی نیاز نیست و کودک با مراقبت‌های خانگی خوب می‌شود.
اگر هم که تکرار تشنج ناشی از تب رخ دهد و آزمایشات، مواردی مثل مننژیت را نشان دهند، باید بلافاصله کودک بستری شود.
رویکردهای درمانی بعد از تشنج ناشی از تب
برای جلوگیری از بازگشت تشنج ناشی از تب باید بعد از اولین تشنج و مراجعه به پزشک مغز و اعصاب، یکی از این دو رویکرد را انتخاب کنید؛ درمان مداوم و درمان دوره‌ای (گهگاهی).
اگر تشنج قبل از یک سالگی اتفاق بیفتد، کودک نشانه‌های اختلال رشد را از خود بروز دهد یا تشنج از نوع پیچیده (در یک روز چند بار پیش بیاید) باشد، از درمان مداوم برای کنترل وضعیت او استفاده می‌شود. در چنین شرایطی متخصص بسته به شرایط کودک، داروهای ضد صرع مانند فنوباربیتال را تجویز می‌کند.
نکته! درمان مداوم روش محبوبی برای کنترل شرایط کودک تشنج کرده نیست. مخصوصا که در بیشتر مواقع، حتی اگر کودک باز هم تشنج کند، وضعیت او طبیعی و خوش‌خیم است.
درمان گهگاهی بیشتر حکم پیشگیری از تشنج‌های بعدی را دارد. پر واضح است که کودک بعد از تشنج اول باید به بیمارستان برده شود تا جلوی تشنج‌های بعدی او گرفته شود و وضعیت عمومی او مورد بررسی قرار بگیرد. در چنین شرایطی، شیاف دیازپام بهترین راه درمان و کنترل وضعیت است.
جلوگیری از تشنج ناشی از تب
اول از همه باید این نکته را به وضوح بپذیرید که این مدل از تشنج اصلا علائم خاصی قبل از وقوعی ندارد و کاملا ناگهانی بروز می‌کند. برای همین همیشه مراقب درجه حرارت بدن فرزند خود مخصوصا در دوره مریضی باشید زیرا تب، مهم‌ترین عامل بروز تشنج ناشی از تب است. اگر هم دمای بدن فرزندتان بالا بود، با استفاده از روش‌های خانگی مثل پاشویه کردن یا مصرف تب برهای مخصوص کودکان (استامینوفن خورکی یا شیاف تب بر کودکان)، تب او را پایین بیاورید. در چنین شرایطی می‌توانید لباس دلبندتان را کمتر کنید.
نکته! برای انجام پاشویه می‌توانید به جای خیس کردن پاهای کودک، از یک دستمال با آب ولرم (دمای بین 34 تا 35 درجه) استفاده کنید و آن را روی پیشانی، سینه و پشت کودک قرار دهید. برای مشاوره پزشکی در این زمینه می‌توانید با استفاده از سایت نوبت دهی آنلاین دکتردکتر هر چه زودتر از یک پزشک اطفال یا مغز و اعصاب وقت مشاوره بگیرید.
سوالات متداول تشنج ناشی از تب
تشنج بیشتر از 30 دقیقه باشد یا برای چندین بار در یک شبانه‌روز تکرار شود.
از 3 ماهگی تا 60 ماهگی امکان تب و تشنج برای کودکان وجود دارد.
تشنج ناشی از تب خوش‌خیم است و در مدل ساده آن، حتی خود به خود خوب می‌شود. در شرایط پیچیده هم با بررسی پزشکی و مصرف داروها و قرص های ضدتشنج تا چند ماه درمان می‌شود.
