یکی از پرچالش‌ترین دوران زندگی هر مادری، دوران بارداری است. در طول این مدت، زن آبستن باید یک سری بیماری و مشکلات را تحمل کند. شدت برخی از این بیماری‌ها و مشکلات کم بوده و به راحتی قابل حل هستند. اما برای درمان یا رفع برخی دیگر از این چالش‌ها، حتماً باید از دکتر زنان و زایمان کمک گرفت. در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر قصد داریم تا تعدادی از این مشکلات و بیماری‌های شایع دوران بارداری را به شما معرفی کنیم. البته در ابتدا یک اشاره کوتاه به ضرورت آگاهی نسبت به این موضوع خواهیم پرداخت.
ضرورت آگاهی نسبت به بیماری‌های شایع در دوران بارداری
گاهی اوقات سهل انگاری و بی‌توجهی نسبت به یک سری مشکلات دوران بارداری، به قیمت از دست رفتن نوزاد تمام می‌شود. البته با مراجعه منظم زن باردار به مراکز درمانی، بسیاری از این مشکلات را می‌توان در همان مراحل ابتدایی شناسایی و درمان کرد. این کار در واقع یک اقدام لازم برای حفظ سلامت مادر و جنینی است که در داخل رحم دارد.
آگاهی از بیماری‌های شایع در دوران بارداری، گامی کلیدی در حفظ سلامت مادر و جنین است. راهنمای بارداری، منبعی ارزشمند برای کسب اطلاعات دقیق و به‌روز در این زمینه به شمار می‌رود. با مطالعه این راهنما، مادران باردار می‌توانند با علائم، خطرات و روش‌های پیشگیری از بیماری‌های شایع در این دوران آشنا شوند و در صورت بروز هرگونه مشکل، به‌موقع به پزشک مراجعه کنند.
اما حتماً لازم نیست که برای درمان بیماری یا رفع تمامی مشکلات به پزشک مراجعه کرد. گاهی اوقات مشکل پیش آمده ساده و سطحی است و با مشورت گرفتن از پزشک رفع می‌شود. پس قبل از هر گونه اقدامی، لازم است تا با انواع بیماری و مشکلات رایج در دوران بارداری آشنا شویم.
مشکلات و بیماری‌های رایج در دوران بارداری
مشکلات و بیماری‌های زیادی در دوران بارداری وجود دارند که بسیار شایع‌اند. از میان آن‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:
۱. کم خونی فقر آهن
کم خونی هنگامی به وجود می‌آید که تعداد گلبول‌های قرمز خون – هموگلوبین و هماتوکریت – کم باشد. کم خونی فقر آهن یکی از شایع‌ترین انواع کم خونی است. آهن بخشی از هموگلوبین است که به خون اجازه حمل اکسیژن را می‌دهد. زنان باردار نسبت به دیگر زنان به آهن بیشتری نیاز دارند، چرا که در این دوران میزان خون بدن افزایش یافته و از طرفی برای تکامل و رشد جنین نیاز به خون وجود دارد.
علائم کم خونی فقر آهن عبارتند از:
- احساس ضعف و خستگی
- رنگ پریدگی
- بی‌حالی و از حال رفتن
- تجربه تنگی نفس
۲. دیابت بارداری
در صورتی که در طی دوران بارداری سطح قند خون فرد بالا برود، فرد به دیابت بارداری مبتلا خواهد شد. تعداد دقیق زنانی که در طی این دوران به این بیماری مبتلا می‌شوند، مشخص نیست چرا که ملاک‌های تشخیصی و عوامل خطر متفاوتی برای آن وجود دارد. در بیشتر موارد، با انجام یک روش دو مرحله‌ای این مشکل تشخیص داده می‌شود:
انجام تست گلوکز بین هفته بیست و چهارم تا بیست و هشتم بارداری با انجام آزمایش تشخیصی تست تحمل گلوکز خوراکی (oral glucose tolerance test)
دیابت بارداری خطر بزرگ شدن بیش از حد نوزاد یا ماکروزومی (macrosomia)، افزایش ناگهانی فشار خون مادر و وجود پروتئین در ادرار بعد از هفته بیستم بارداری یا پره اکلامپسی (preeclampsia) و زایمان سزارین را به دنبال دارد.
درمان این مشکل ابتدا شامل کنترل سطح قند خون با داشتن رژیم دیابت بارداری صحیح و ورزش کردن است. اگر میزان قند خون درمان دارویی و انسولین شروع می‌شود.
۳. فشار خون بالا در بارداری
زنان بارداری که در طی این دوران به فشار خون بالا مبتلا هستند، باید از نزدیک تحت بررسی قرار بگیرند، چرا که احتمال بروز پره اکلامپسی در آن‌ها وجود دارد. علاوه بر این، احتمال خطر زایمان زودرس، تولد نوزاد با وزن کم و سقط جنین در این افراد بیشتر است. حتماً قبل از اقدام برای بارداری، فشارخون را بررسی کنید.
۴. افسردگی و اضطراب
شاید تصور کنید افسردگی و اضطراب تنها مختص زمان پس از بارداری است! در حالی که گاهی اوقات خانم‌ها در دوران بارداری نیز دچار افسردگی و اضطراب می‌شوند. عواملی همچون تغییرات هورمونی، سابقه خانوادگی، استرس و تغییرات در ساختار مغز و غیره، همگی می‌توانند روی اضطراب و سایر مشکلات روانی در طول دوران بارداری مادر تاثیر بگذارند.
گاهی حتی ممکن است افسردگی به جنین هم آسیب برساند. برخی از افراد به مصرف الکل و تنباکو اقدام می‌کنند. از طرفی هم غم و ناراحتی می‌تواند باعث ایجاد شرایط جدی شود.
۵. تغییرات پستان در هنگام بارداری
یکی از طبیعی‌ترین تغییرات بدنی در دوران بارداری، مربوط به پستان است. اغلب زنان باردار متوجه تغییرات سینه خود در ماه‌های اول و آخر از بارداری هستند. چون در دوران بارداری بافت چربی پستان افزایش یافته و غدد شیری بزرگتر می‌شوند. این تغییرات باعث سفت شدن سینه و احساس درد در پستان می‌شود.
ظاهر شدن ورید‌های آبی رنگ روی پستان، از دیگر تغییرات طبیعی و ظاهری سینه در دوران بارداری است. علت این امر به خاطر افزایش خون‌رسانی در آن‌ها است. در کنار این دو مورد، باید منتظر تیره شدن نوک سینه یا خروج مایع غلیظی به نام کلستروم از آن بود.
برای رفع تغییرات مربوط به پستان در دوران بارداری، باید نکات زیر را در نظر گرفت:
- استفاده از گاز یا پارچه کتان در داخل سینه بند برای جذب مایع
- تغییر اندازه سینه بند متناسب با تغییر سایز پستان
- استفاده از سینه بند‌های ساخته شده از الیاف یا کتان
- بکارگیری سینه بند‌های سازگار با پوست بدن
- استفاده از سینه بند فقط در شب
- شستن سینه با آب گرم و کمی صابون
۶. تکرر ادرار
یکی دیگر از شایع‌ترین بیماری‌ها در سه ماهه اول بارداری، تکرار ادرار است. چون در این دوران، رحم و جنین به مثانه فشار وارد می‌کنند. البته در سه ماهه سوم بارداری و زمانی که سر کودک در لگن قرار دارد، باید منتظر چنین عارضه‌ای بود.
برای رفع چنین مشکلی باید از لباس‌های زیر مناسب استفاده کرد. پوشیدن شلوار و جوراب شلوار‌های تنگ و اندامی، باعث تشدید چنین مشکلی می‌شود. البته ادرار توام با خارش و سوزش، از نشانه‌های عفونت بوده و نیاز به مراجعه به پزشک دارد.
۷. مشکلات جنینی
مشکلات احتمالی جنینی شامل کاهش میزان حرکت بعد از هفته بیست و هشتم بارداری یا کوچک‌تر بودن نسبت به اندازه طبیعی است. در این شرایط زن باردار باید بیشتر تحت نظر باشد و مرتب تحت آزمایش‌های سونوگرافی و دیگر آزمایش‌ها قرار بگیرد. امکان زایمان پیش از موعد هم در این افراد وجود دارد.
۸. استفراغ شدید بارداری
تغییرات هورمونی بدن در دوران بارداری، باعث تهوع و استفراغ می‌شود. این مشکل طبیعی در اوایل دوران بارداری بسیار شایع است. چون جنین در حال تطابق با سطوح هورمونی بالاتر است. در اغلب موارد تهوع و استفراغ تا ۴ ماه ابتدایی از بارداری وجود داشته و سپس متوقف می‌شود. اما برخی از مادران تا اتمام بارداری با چنین مشکلی روبرو هستند.
حالت تهوع بیشتر در صبح تشدید می‌شود که دلیل اصلی آن، عدم مصرف غذای کافی یا خالی بودن معده در این ساعت از روز است. به همین دلیل است که این شرایط بدنی در بین بانوان باردار، به «بیماری صبحگاهی» معروف است.
توصیه‌های لازم:
- مصرف میان وعده‌های سرشار از پروتئین، قبل از رفتن به رختخواب
- آرام خوردن غذا و جویدن آن به اندازه کافی
- نوشیدن جرعه جرعه‌ای مایعات در طول روز
- مشورت با پزشک قبل از دریافت ویتأمین B۶
- اجتناب از خوردن مواد غذایی تند، چرب و سرخ شده
- خوردن مواد غذایی خشک مانند غلات صبحانه، کلوچه
- افزایش تعداد وعده‌های روزانه و خوردن در حجم کمتر
- نوشیدن آبمیوه‌های خنک مانند انگور و سیب
۹. سوزش سر دل
یکی دیگر از عوارض تغییرات هورمونی در دوران بارداری، کندی دستگاه گوارش و ضعف اسفنکتر معده است. از سویی دیگر رحم نیز به معده فشار آورده و باعث رانده شدن اسید به سمت بالا می‌شود. این کار باعث ایجاد سوزش سردل در زن حامله می‌شود که از معده شروع شده و به سمت بالا و حلق سرایت می‌کند. رعایت نکات زیر به شما کمک می‌کند تا دچار سوزش سر معده نشوید:
- به آرامی غذا خورده و مایعات گرم بنوشید.
- بلافاصله بعد از خوردن غذا دراز نکشید.
- وعده‌های سه‌گانه و حجیم خود را با وعده‌های غذایی متعدد و کم حجم جایگزین کنید.
- موقع غذا خوردن آب یا مایعات را مصرف نکنید.
- استفاده از ضد اسید‌ها می‌تواند برای رفع سوزش سردل کارساز باشد.
- از مصرف همزمان غذای چرب و شیرین در یک وعده دوری کنید.
۱۰. بی‌خوابی
همزمان با نزدیک شدن به روز و تاریخ زایمان، شکم زن حامله بزرگ و بزرگتر می‌شود. به همین خاطر خوابیدن برای زن باردار سخت شده و نمی‌تواند پوزیشن مناسب برای استراحت را پیدا کند. پس فرد دچار کم خوابی یا حتی بی‌خوابی می‌شود. دلیل دیگری هم که برای بی‌خوابی وجود دارد، استرس زایمان و فکر کردن به آن است.
توصیه‌های لازم:
- نوشیدن شیر گرم قبل از خواب، می‌تواند کارساز باشد.
- قبل از خواب بهتر است که دوش آب گرم بگیرید.
- در اطراف خود بالش‌های بیشتری قرار دهید.
- برای بهبود گردش خون در بدن و داشتن خوابی راحت، به پهلوی چپ بخوابید.
- از مصرف دارو‌های خواب‌آور جلوگیری کنید.
۱۱. ورید واریسی از بیماری‌های شایع بارداری
علت اصلی ورید‌های واریسی در زن حامله، اختلال در گردش خون است. چون گردش خون نامنظم باعث بزرگ و متورم شدن ورید‌های پا می‌شود. این بیماری شایع دوران بارداری، جزء بیماری‌های ارثی است. اما به هر حال انجام یک سری کار‌ها می‌تواند برای پیشگیری مناسب باشد:
- از قرار گرفتن در هر پوزیشنی مانند خم کردن پا‌ها هنگام نشستن که ممکن است باعث کاهش گردش خون شود، دوری کنید.
- هنگام نشستن یا استراحت، پا‌ها را بالا بیاورید.
- انجام منظم ورزش را فراموش نکنید.
- از‌ایستادن یا نشستنهای طولانی مدت خودداری شود.
- استفاده از جوراب‌های شلواری تقویت‌کننده‌ای که تنگ نباشد، کارساز است.
۱۲. جفت سر راهی
این شرایط زمانی رخ می‌دهد که جفت از داخل رحم، بخشی از قسمت ابتدایی گردن رحم را بپوشاند. در شرایط زن باردار خون‌ریزی‌های دردناکی را در دو ماه اول یا سه ماه اول بارداری تجربه خواهد کرد. در این شرایط پزشک برای زن باردار استراحت مطلق را تجویز خواهد کرد.
اگر خونریزی سنگین و ادامه دار باشد فرد باید در بیمارستان بستری شود. جفت سر راهی ممکن است نحوه زایمان را هم تغییر دهد. در صورتی که فیبروم دارید یا در جراحی و بارداری قبلی جای زخم روی رحم شما مانده باشد، احتمال ایجاد جفت سرراهی افزایش پیدا می‌کند. معمولاً چنین افرادی به زایمان سزارین نیاز پیدا می‌کنند.
۱۳. عفونت‌های دوران بارداری
عفونت‌ها، مانند برخی عفونت‌های قابل انتقال مقاربتی ممکن است در طی دوران بارداری یا در طی زایمان رخ داده و منجر به بروز مشکلاتی برای زن باردار، دوران بارداری و نوزاد شوند. برخی از عفونت‌ها در طی دوران بارداری بر فرایند بارداری اثر‌گذار بوده و منجر به بروز مشکلاتی می‌شوند.
۱۴. هموروئید دوران بارداری
هموروئید، یکی دیگر از بیماری‌های رایج در دوران بارداری است که به دلیل افزایش گردش خون و فشار جنین بر رکتوم و واژن زن باردار ایجاد می‌شود. هموروئید‌ها در اصل ورید‌های متورمی هستند که به شکل توده‌های دردناک در مقعد دیده می‌شوند. یکی از علل ایجاد هموروئید‌های جدید با تشدید توده‌های قبلی، یبوست است؛ پس سعی کنید تا دچار یبوست نشوید. انجام کار‌های زیر برای جلوگیری از هموروئید لازم است:
- اجتناب از پوشیدن شلوار، لباس زیر و جوراب شلواری‌های تنگ
- زور نزدن بیش از اندازه در هنگام دفع مدفوع
- عوض کردن مرتب پوزیشن بدن و دوری از نشستن یا‌ایستادن طولانی مدت
- قرار گرفتن روزانه چند بار در آب گرم
۱۵. یبوست دوران بارداری
چندین دلیل متفاوت برای یبوست در دوران بارداری وجود دارد. یبوست به شرایطی گفته می‌شود که بدن در دفع مدفوع دچار دشواری شده یا دفع مدفوع سفت به صورت ناقص و مکرر انجام می‌شود.
این شرایط بدنی در اثر هورمون‌ها، ویتأمین‌های مکمل یا آهن رخ می‌دهد. البته فشار رحم بر رکتوم هم، جزء دلایل موجود برای یبوست در این دوران است. برای دور شدن از یبوست و شکم درد‌های آن، باید کار‌های زیر را انجام داد:
- مصرف مایعات گرم در هنگام صبح
- انجام روزانه و منظم ورزش
- خوردن خوراکی‌های فیبردار مانند میوه‌های تازه، سبزیجات سرشار از فیبر و غلات سبوس دار
نوشیدن روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب و یکی دو لیوان هم آبمیوه
در طول دوران یبوست نباید به خود فشار آورده و از زور زدن هنگام دفع مدفوع دوری کنید. قبل از استفاده از مسهل یا نرم‌کننده‌های مدفوع، لازم است تا با پزشک مشورت داشته باشید. چون شرایط دوران بارداری حساس بوده و نباید هر قرص یا شربتی را مصرف کرد.
۱۶. سقط جنین
پایان حاملگی در نتیجه دلایل طبیعی تا قبل از هفته بیستم بارداری، سقط جنین نامیده می‌شود. تخمین تعداد حاملگی‌های پایان یافته به دلیل سقط جنین دشوار است چرا که در بسیاری از موارد سقط جنین پیش از آن اتفاق می‌افتد که زن متوجه بارداری خود باشد.
شایع‌ترین دلیل سقط جنین در سه ماهه نخست بارداری مشکلات کروموزومی است. سقط جنین علائمی همچون پیچش و درد شدید شکم و خونریزی دارد. لکه بینی در اوایل بارداری بسیار رایج است و نباید از آن به عنوان علامت سقط جنین یاد شود.
۱۷. خستگی در دوران بارداری
تحمل و نگهداری جنین در داخل شکم، کار خیلی سختی است. شاید سختی این کار را فقط مادرانی درک کنند که هفت یا نه ماه جنین را در داخل رحم خود داشته‌اند. به همین خاطر است که خستگی را جزء شایع‌ترین بیماری‌ها در دوران بارداری می‌دانند. حتی گاهی اوقات این خستگی را از نشانه‌های بیماری آنمی یا همان کم خونی می‌دانند.
توصیه‌های لازم:
- قدم زدن و برقراری تعادل میان فعالیت و استراحت
- گرفتن آزمایش خون برای بررسی بیماری آنمی
- داشتن یک برنامه زندگی معمولی
- داشتن استراحت فراوان در طول روز
- انجام ورزش متوسط روزانه برای بالا بردن سطح انرژی
۱۸. خونریزی و تورم لثه
تغییرات هورمونی در دوران بارداری به قدری است که روی تمامی قسمت‌های بدن، حتی لثه و دهان هم تأثیر می‌گذارد. پس شاید به خاطر گردش خون و وجود سطح بالایی از هورمون در آن، دچار درد و ورم در لثه‌ها شوید.
در مواردی بسیار نادر هم شاهد خونریزی از لثه و حتی بینی بوده‌ایم. بهترین کار برای جلوگیری از چنین عارضه رایجی در دوران بارداری، مسواک زدن و استفاده از نخ دندان است. البته ضدعفونی کردن دهان و دندان با دهان شویه‌های مخصوص هم می‌تواند کارساز باشد. برای جلوگیری از چنین شرایطی، قبل از بارداری باید به دندانپزشک مراجعه کرد.
۱۹. پره اکلامپسی
پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری افزایش ناگهانی فشار خون بعد از هفته بیستم بارداری است. این شرایط منجر به فشار خون بالا، ورم دست و پا و سردرد می‌شود. در مواردی هم زن باردار بر اثر این عارضه دچار تشنج می‌شود که به این حالت اکلامپسی (eclampsia) گفته می‌شود.
تنها درمان قطعی این دو عارضه تولد نوزاد است. در این حالت ممکن است زایمان زودرس رخ دهد. بنابراین باید تمام خطراتی که متوجه جنین و مادر است به دقت سنجیده شود. حتی گاهی نوزاد به صورت نارس به دنیا می‌آید که در این حالت هم باید اقدامات مناسب صورت گیرد.
۲۰. کندگی یا دکولمان جفت
در برخی از زنان جفت از دیواره داخلی رحم جدا می‌شود. این جدایی ممکن است خفیف، ملایم یا شدید باشد. در حالت شدید جفت قادر به دریافت اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز خود نیست. دکولمان جفت منجر به خونریزی، درد‌های شکمی و تحریک‌پذیری رحمی در مادر می‌شود.
درمان این عارضه به شدت آن و ماه بارداری بستگی دارد. اگر شدت عارضه زیاد باشد، به زایمان پیش از موعد منجر می‌شود.
۲۱. زایمان پیش از موعد
به صورت طبیعی نوزاد بعد از هفته سی و نهم تا چهلم بارداری یعنی بعد از گذراندن کامل دوران بارداری به دنیا می‌آید. بین هفته سی و هفتم تا سی و نهم بارداری مراحلی اساسی و حیاتی در روند رشد ریه، کبد و مغز نوزاد طی می‌شود.
زایمان پیش از هفته سی و هفتم عامل خطر بزرگی برای مشکلات جنینی و مشکلات بعد از زایمان مادر است. برخی اوقات به دلیل خطراتی که متوجه سلامت مادر و کودک است، زایمان قبل از هفته سی و نهم بارداری برنامه‌ریزی می‌شود. اما در شرایط طبیعی بهتر است که سی و نه هفته به صورت کامل سپری شود.
۲۲. سردرد‌های دوران بارداری
عارضه سردرد از همان روز‌های ابتدایی تا آخرین روز‌های فارغ شدن از زایمان، با زن حامله همراه است. چون دوران بارداری با مجموعه‌ای از تنش‌ها، یبوست، احتقان یا پره اکلامپسی همراه است. هر کدام از این موارد می‌توانند دلیلی برای سردرد در دوران بارداری باشند. برای درمان سردرد دوران بارداری، چندین ایده وجود دارد که شاید کارساز باشد:
- مصرف استأمینوفن‌های بدون نسخه مانند تیلنول
- استراحت در اتاق با نور کم
- قرار دادن کیسه حاوی یخ روی پیشانی یا پشت گردن
- مراجعه به پزشک برای سردرد‌های شدید توام با تهوع
یکی از عواملی که ممکن است باعث ایجاد سردرد در حاملگی شود سرماخوردگی در بارداری است که در فصول سرد بیشتر اتفاق می‌افتد.
۲۳. سرگیجه و احساس غش
گاهی اوقات هورمون پروژسترون در زنان باردار، باعث مسدود شدن عروق خونی و تجمع خون در پا‌ها می‌شود. یا در دوران بارداری خون بیشتری در اختیار رحم در حال رشد قرار گرفته و باعث کاهش فشار خون در دیگر بخش‌های بدن می‌شود. نتیجه این دو نوع از تغییرات بدنی در زن حامله، سرگیجه خواهد بود. حتی اگر قند خون زن باردار افت کند، دچار غش خواهد شد.
اقدامات لازم برای جلوگیری:
- برای بهبود گردش خون، به سمت چپ دراز بکشید.
- از حرکات ناگهانی دوری کرده و موقع بلند شدن، به آرامی این کار را انجام دهید.
- تا جایی که می‌توانید آب فراوان بنوشید.
- یک تغذیه منظم داشته باشید.
- به طور مداوم‌ایستاده نمانده و همیشه مقدار این طرف و آن طرف بروید.
یکی از بیماری‌هایی که باید در بارداری مراقب باشید تا آن را نگیرید آنفولانزا در بارداری است.
آیا مصرف مکمل بارداری از بیماری در این دوره پیشگیری می‌کند؟
با مصرف مکمل بارداری در این دوره حساس، بدن شما قوی‌تر خواهد بود؛ نمی‌توان از اثر مصرف این مکمل‌ها و قرص‌ها چشم‌پوشی کرد اما بعضی از بیماری‌ها، دلایل دیگری دارند که ممکن است بارداری همچون تلنگری برای روشن شدنشان باشد. با این‌حال برای خرید انواع مکمل مورد نیاز بدن در دوره باردی می‌توانید روی عکس زیر بزنید:
از بیماری‌های شایع دوران بارداری دور باشید!
یکی از حساس‌ترین دوره‌های زندگی زنان، دوران بارداری است که در این دوران خانم‌ها به مراقبت بیشتری نیاز دارند. در این دوران خانم‌ها ممکن است با بیماری‌ها و مشکلات زیادی رو به رو شوند که در صورت تشدید، لازم است حتماً به پزشک مراجعه کنید. برای مراجعه به پزشک می‌توانید از سایت نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر استفاده کنید.
