نقش آهن در بدن چیست؟ بررسی خواص آهن برای بدن

آنچه در این مقاله خواهید خواند:

آهن برای ساخت هموگلوبین، انتقال اکسیژن، تولید انرژی، تقویت سیستم ایمنی، بهبود عملکرد مغز و رشد ضروری است. کمبود آن موجب کم‌خونی، خستگی و ضعف می‌شود. تأمین آهن کافی از رژیم غذایی یا مکمل، سلامت عمومی را حفظ می‌کند.

نقش آهن در بدن
اشتراک گذاری ثبت دیدگاه

نقش آهن در بدن بسیار حیاتی و کلیدی است زیرا این عنصر به‌طور مستقیم در تولید هموگلوبین، پروتئین حامل اکسیژن در گلبول‌های قرمز، شرکت دارد. آهن امکان انتقال اکسیژن از ریه‌ها به بافت‌ها و اندام‌ها را فراهم می‌کند و به این ترتیب، انرژی لازم برای فعالیت‌های سلولی را تأمین می‌نماید.

علاوه بر این، نقش آهن در بدن در عملکرد صحیح سیستم ایمنی، تولید انرژی در میتوکندری‌ها و سنتز برخی آنزیم‌ها بسیار مهم است. کمبود آهن می‌تواند باعث کاهش توانایی حمل اکسیژن، خستگی، ضعف و کاهش عملکرد شناختی شود. بنابراین، تأمین میزان کافی آهن از طریق رژیم غذایی و در صورت نیاز مکمل‌ها، برای حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری‌های ناشی از فقر آهن ضروری است.

در ادامه این مطلب از مجله دکتردکتر، درباره نقش این ماده معنی مهم در بدن گفته‌ایم؛ با ما همراه باشید.

اگر سوالی دارید، در انتها بپرسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد. 

خواص آهن برای بدن

مصرف آهن برای حفظ سلامت کلی بدن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا آهن نقش اصلی در انتقال اکسیژن به سلول‌ها و بافت‌ها دارد و بدون آن، عملکرد طبیعی بسیاری از سیستم‌های بدن مختل می‌شود. علاوه بر تامین انرژی لازم برای فعالیت‌های روزمره، آهن در تقویت سیستم ایمنی، بهبود عملکرد مغز و پیشگیری از انواع کم‌خونی‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند. فقدان یا کمبود این عنصر حیاتی می‌تواند منجر به خستگی، ضعف، کاهش تمرکز و مشکلات جدی‌تر پزشکی شود.برای سفارش آنلاین دارو و مکمل‌های آهن، می‌توانید از داروخانه آنلاین دکتردکتر کمک بگیرید.

در ادامه، به بررسی فواید آهن برای بدن می‌پردازیم:

انتقال اکسیژن به سلول‌ها از طریق هموگلوبین

آهن اصلی‌ترین جزء هموگلوبین، پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز خون است که مسئول حمل اکسیژن از ریه‌ها به سراسر بدن است. بدون وجود آهن کافی، هموگلوبین نمی‌تواند به خوبی اکسیژن را حمل کند و این امر منجر به کاهش سطح اکسیژن در بافت‌ها و ضعف عمومی بدن می‌شود.

کمک به تولید انرژی و سوخت‌وساز سلولی

آهن در واکنش‌های بیوشیمیایی بدن که تولید انرژی را در سلول‌ها ممکن می‌سازد، نقش حیاتی دارد. این عنصر به عنوان کاتالیزور در میتوکندری، کارخانه انرژی سلول، عمل می‌کند و به تبدیل مواد مغذی به انرژی کمک می‌کند تا بدن بتواند به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهد.

تقویت عملکرد سیستم ایمنی

وجود آهن کافی برای عملکرد صحیح سیستم ایمنی ضروری است. این عنصر به تولید سلول‌های سفید خون که در مبارزه با عفونت‌ها نقش دارند، کمک می‌کند و کمبود آن می‌تواند مقاومت بدن را در برابر بیماری‌ها کاهش دهد و خطر ابتلا به عفونت‌ها را افزایش دهد.

مشاوره آنلاین و تلفنی دکتر تغذیه

حفظ سلامت مغز و بهبود عملکرد شناختی

آهن در رشد و عملکرد مغز نقش مهمی دارد، به ویژه در کودکان و نوجوانان. این عنصر به انتقال‌دهنده‌های عصبی کمک می‌کند تا پیام‌ها را به سرعت منتقل کنند و کمبود آن می‌تواند باعث کاهش تمرکز، ضعف حافظه و اختلال در یادگیری شود.

حفظ سلامت بارداری و رشد جنین

در دوران بارداری، نیاز بدن به آهن به دلیل افزایش حجم خون و نیاز جنین به اکسیژن بیشتر می‌شود. مصرف کافی آهن در این دوره برای جلوگیری از کم‌خونی مادر و تأمین رشد سالم جنین ضروری است و به کاهش خطر زایمان زودرس و وزن پایین نوزاد کمک می‌کند.

نقش آهن در بدن زن باردار

شرکت در ساخت آنزیم‌های مهم بدن

آهن به عنوان جزء کلیدی در ساخت و عملکرد آنزیم‌های مختلفی که در متابولیسم بدن دخیل هستند، عمل می‌کند. این آنزیم‌ها در فرآیندهای تنفسی، ساخت DNA و سایر واکنش‌های شیمیایی حیاتی بدن نقش دارند.

پیشگیری از کم‌خونی فقر آهن

کم‌خونی فقر آهن یکی از شایع‌ترین مشکلات ناشی از کمبود آهن است که باعث کاهش تعداد گلبول‌های قرمز یا کیفیت هموگلوبین می‌شود. مصرف کافی آهن از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها به پیشگیری و درمان این بیماری کمک می‌کند و از بروز علائمی مانند خستگی و ضعف جلوگیری می‌کند.

کمک به رشد کودکان و نوجوانان

آهن برای رشد جسمی و ذهنی کودکان و نوجوانان ضروری است. کمبود آهن در این دوره‌های حساس می‌تواند باعث تأخیر در رشد، ضعف سیستم ایمنی و مشکلات یادگیری شود، بنابراین تامین این عنصر حیاتی به شکل مناسب برای سلامت و پیشرفت آن‌ها حیاتی است.

حمایت از سلامت پوست، مو و ناخن‌ها

آهن نقش مهمی در حفظ سلامت پوست، مو و ناخن‌ها دارد. این عنصر با کمک به انتقال اکسیژن و مواد مغذی به سلول‌های این بافت‌ها، به بازسازی و تقویت آن‌ها کمک می‌کند و کمبود آن می‌تواند باعث خشکی پوست، ریزش مو و شکنندگی ناخن‌ها شود.

تسهیل روند بهبود زخم‌ها

آهن در فرآیند ترمیم و بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده نقش دارد. این عنصر با تأمین انرژی و مواد لازم به سلول‌های مسئول بهبود زخم‌ها کمک می‌کند تا روند ترمیم سریع‌تر و مؤثرتر انجام شود.

دوز مناسب مصرف آهن در سنین مختلف برای زنان و مردان چقدر است؟

مصرف مقدار مناسبی از آهن در هر دوره سنی و برای هر جنسیت اهمیت بالایی دارد تا نیازهای فیزیولوژیکی بدن تأمین شده و از بروز کمبود آهن جلوگیری شود. نیاز به آهن در افراد مختلف با توجه به سن، جنسیت، شرایط فیزیولوژیک مانند بارداری و وضعیت سلامت متفاوت است.  در ادامه و در جدول زیر، میزان توصیه شده روزانه آهن بر اساس سن و جنسیت را آورده‌ایم:

گروه سنیمردان (میلی‌گرم در روز)زنان (میلی‌گرم در روز)توضیحات
کودکان (1-13 سال)7-107-10نیاز متوسط برای رشد سالم
نوجوانان (14-18 سال)1115نیاز بالاتر به دلیل رشد و بلوغ
جوانان (19-50 سال)818افزایش نیاز زنان در سن باروری
سالمندان (50+ سال)88کاهش نیاز زنان پس از یائسگی
دوران بارداری27نیاز بسیار بالا برای حمایت از جنین

نکته! با این که با مصرف غذاهای حاوی آهن مقداری از این ماده به بدت می‌رسد اما باز هم نیاز به مصرف مکمل‌های کمکی برای تامین این ماده در بدن وجود دارد.

نقش آهن در بدن و ذهن

برند قرص‌های آهن در ایران

در بازار دارویی ایران، برندهای مختلفی از قرص‌های آهن با کیفیت‌های متفاوت عرضه می‌شوند. در ادامه، فهرستی از برخی از این برندها به همراه ویژگی‌های کلیدی آن‌ها ارائه شده است:

  • آیزن پلاس یوروویتال؛ ترکیب آهن، اسیدفولیک و ویتامین B12 با جذب خوب و کمترین عوارض گوارشی
  • کپسول آیرون فورت فارمد سلامت سینا؛ آهن روده‌ای با جذب بالا و عوارض گوارشی کم
  • کپسول فروفورت دئودنال عبیدی؛ فرم آهن روده‌ای با جذب بالا و عوارض گوارشی کم
  • کپسول ففول اینترافارم؛ ترکیب آهن با ویتامین‌های گروه B و ویتامین C
  • کپسول سیدرال فارمانوترا؛ آهن پلیمری با جذب بالا و عوارض گوارشی کم
  • کپسول آیرون پلاس الحاوی؛ ترکیب آهن با ویتامین C برای افزایش جذب
  • کپسول فرامکس 100 بیوساینت؛ ترکیب آهن با ویتامین‌های گروه B و ویتامین C
  • کپسول فروفورت گاین عبیدی؛ ترکیب آهن با ویتامین‌های گروه B و ویتامین C
  • قرص فرورال گلدن لایف؛ ترکیب آهن با ویتامین‌های گروه B و ویتامین C
  • شربت هموفر فارما دولوپمنت؛ شربت آهن مناسب برای کودکان و بزرگسالان
  • قطره سیدرال گوچه جونیا فارما؛ قطره آهن مناسب برای کودکان
  • شربت هماتوگل گل دارو؛ شربت آهن مناسب برای کودکان و بزرگسالان

توجه داشته باشید که انتخاب مکمل آهن باید با توجه به نیازهای فردی و تحت نظر پزشک صورت گیرد. همچنین، مصرف همزمان مکمل آهن با برخی داروها ممکن است باعث تداخل دارویی شود، بنابراین قبل از شروع مصرف، با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

خرید مکمل آهن از داروخانه آنلاین دکتردکتر

اثرات جانبی مصرف آهن چیست؟

مصرف آهن، به‌خصوص در قالب مکمل‌های دارویی، ممکن است با برخی عوارض جانبی همراه باشد که اغلب خفیف و موقتی هستند. مهم است که این عوارض را بشناسید تا در صورت بروز، به‌درستی مدیریت شوند.

  • ناراحتی‌های گوارشی؛ تهوع، درد معده، یبوست یا اسهال از رایج‌ترین مشکلات هستند که ممکن است پس از مصرف آهن رخ دهند.
  • تغییر رنگ مدفوع؛ معمولاً مدفوع به رنگ تیره‌تر درمی‌آید که طبیعی است و جای نگرانی ندارد.
  • واکنش‌های آلرژیک؛ در موارد نادر، حساسیت‌هایی مانند خارش، تورم یا کهیر ممکن است ایجاد شود.
  • مسمومیت آهن؛ مصرف بیش از حد یا خودسرانه مکمل‌های آهن می‌تواند باعث تجمع زیاد آهن در بدن شود که به اندام‌های حیاتی مثل کبد و قلب آسیب می‌رساند و بسیار خطرناک است.

بنابراین، مصرف آهن باید همیشه تحت نظر پزشک و با دوز مناسب انجام شود تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود و سلامت حفظ گردد.

چطور می‌توان فوری اثرات جانبی آهن را کنترل کرد؟

برای کنترل فوری اثرات جانبی ناشی از مصرف آهن، می‌توان چند راهکار ساده اما مؤثر را به کار برد. در صورت بروز ناراحتی‌های گوارشی مانند تهوع یا درد معده، بهتر است مکمل آهن را همراه با غذا مصرف کنید تا فشار روی معده کاهش یابد. همچنین نوشیدن مقدار کافی آب و افزایش مصرف فیبر می‌تواند به رفع یبوست کمک کند.

اگر تغییر رنگ مدفوع رخ داد، جای نگرانی نیست و این موضوع طبیعی است. در صورت بروز واکنش‌های آلرژیک مانند خارش یا تورم، فوراً مصرف آهن را قطع کرده و با پزشک تماس بگیرید. در موارد شدیدتر یا مسمومیت، باید فوراً به مراکز درمانی مراجعه کنید. در کل، رعایت دوز تجویزی پزشک و توجه به نکات مصرف، بهترین راه پیشگیری و کنترل عوارض جانبی است.

در چه شرایطی باید به میزان مصرف آهن بیشتر دقت شود؟

مصرف قرص آهن، ملاحظاتی دارد که در ادامه، به آنها اشاره خواهیم کرد:

  • بارداری و شیردهی؛ مصرف آهن در دوران بارداری و شیردهی در دوزهای کمتر از UL 45 میلی گرم در روز احتمالاً بی خطر است. اگر کمبود آهن ندارید، بیش از 45 میلی گرم در روز مصرف نکنید. دوزهای بالاتر می تواند عوارض جانبی معده مانند تهوع و استفراغ ایجاد کند و حتی ممکن است خطر زایمان زودرس را افزایش دهد.
  • کودکان؛ مصرف آهن در دوزهای کمتر از UL 40 میلی گرم در روز برای کودکان بی خطر است. اما دوزهای بالای آهن احتمالاً برای کودکان ناامن است. آهن شایع ترین علت مرگ و میر ناشی از مسمومیت در کودکان است.
  • دیابت؛ مصرف زیاد آهن در رژیم غذایی ممکن است خطر بیماری های قلبی را در زنان مبتلا به دیابت نوع 2 افزایش دهد. اگر دیابت دارید، برای مصرف آهن و نعیین میزان مناسب آن با پزشک مشورت کنید.
  • همودیالیز؛ آهن در افرادی که همودیالیز می شوند ممکن است به خوبی جذب نشود.
  • بیماری‌های هموگلوبین؛ مصرف آهن ممکن است باعث اضافه بار آهن در افراد مبتلا به این شرایط شود. اگر به بیماری هموگلوبین مبتلا هستید، آهن مصرف نکنید مگر اینکه توسط پزشکتان تجویز شود.
  • تلانژکتازی هموراژیک ارثی یا HHT؛ مصرف آهن ممکن است خطر خونریزی بینی را در بیماران مبتلا به HHT افزایش دهد. اگر چنین شرایطی دارید با احتیاط و زیر نظر پزشک آهن مصرف کنید.
  • نوزادان نارس؛ دادن آهن به نوزادان نارس با سطوح پایین ویتامین E در خون می تواند مشکلات جدی ایجاد کند. سطوح پایین ویتامین E باید قبل از دادن آهن درمان شود. قبل از دادن آهن به نوزاد نارس با پزشک خود صحبت کنید.
  • تمرین بدنی؛ آهن ممکن است در دختران جوانی که در تمرینات بدنی شرکت می کنند به خوبی جذب نشود.

مصرف آهن با کدام داروها تداخل ایجاد می‌کند؟

مصرف همزمان قرص آهن با برخی داروها می‌تواند باعث بروز تداخل دارویی شود که بر جذب یا اثربخشی هر دو دارو تأثیر می‌گذارد. این تداخل‌ها ممکن است باعث کاهش اثربخشی آهن یا داروی مصرفی، افزایش عوارض جانبی، یا مشکلات سلامت دیگر شود. بنابراین آگاهی از داروهایی که با آهن تداخل دارند و مدیریت مناسب این تداخل‌ها اهمیت زیادی دارد. در ادامه جدول مهم‌ترین داروهایی که با قرص آهن تداخل دارند، نوع عارضه ناشی از تداخل، زمان بروز آن و نیاز به مشاوره پزشکی آمده است:

نام دارونوع تداخلمدت زمان ایجاد تداخلنیاز به مراجعه به پزشک
آنتی‌اسیدها (آلماگیت، منیزیم هیدروکسید، آلومینیوم هیدروکسید)کاهش جذب آهنبلافاصله پس از مصرفبله، برای تنظیم زمان مصرف
تتراسایکلین و داکسی‌سایکلینکاهش جذب هر دو داروهمزمان با مصرفبله، ممکن است نیاز به تغییر دوز باشد
لوودوپا (Levodopa)کاهش جذب لوودوپاهمزمان با مصرفبله، جهت جلوگیری از کاهش اثربخشی
لووتیروکسین (Levothyroxine)کاهش جذب آهنبلافاصله پس از مصرفبله، برای تنظیم زمان مصرف
وارفارین (Warfarin)افزایش خطر خونریزیپس از شروع درمانبله، نیاز به نظارت دقیق دارد
سیپروفلوکساسین (Ciprofloxacin) و لووفلوکساسین (Levofloxacin)کاهش جذب آهنهمزمان با مصرفبله، جهت تنظیم دوز دارو

نکته! آهن نه تنها با داروها بلکه با برخی از مواد غذای نیز تداخل ایجاد می‌کند. در مطلب تداخل غذا و آهن در مجله دکتردکتر، به آن پرداخته‌ایم.

مراقبت هوشمندانه از سلامت با مصرف درست آهن

مصرف آهن به مقدار کافی و به موقع نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت عمومی بدن دارد و از بروز مشکلاتی مانند کم‌خونی جلوگیری می‌کند. انتخاب مکمل مناسب و رعایت نکات مصرف، به‌ویژه تحت نظر دکتر تغذیه، می‌تواند اثربخشی درمان را افزایش داده و عوارض جانبی را کاهش دهد. همیشه پیش از شروع مصرف هرگونه مکمل آهن، مشورت با متخصصان سلامت توسط سامانه دکتردکتر را در اولویت قرار دهید تا بهترین نتیجه را برای سلامت خود به دست آورید.

اگر نیاز به ویزیت فوری در این رابطه دارید، می‌توانید مشاوره آنلاین با دکتر تغذیه داشته باشید.

منبع: 

ncbi.nlm.nih.gov

سوالات متداول

 

برچسب‌ها:
محتوای این مقاله صرفا برای افزایش اطلاعات عمومی شماست و به منزله تجویز پزشکی نیست.
اشتراک گذاری
نویسنده: نیلوفر شهدوست
نیلوفر شهدوست هستم و حدود 10 سال در زمینه تولید محتوا فعالیت می‌کنم. 3 سال است که برای مجله دکتردکتر می‌نویسم. تجربه‌ام شامل خلق ارتباطات و یادگیری در بخش‌های مختلف محتواست. تولید محتوا در حوزه پزشکی و سلامت برایم بسیار جذاب است و در بیش از ۵۰۰ مقاله به‌روز این...
دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*

*