بررسی اختلال وسواس در نوجوانان (تایید شده توسط پزشک)

احتمال بروز اختلال وسواس در نوجوانان را جدی بگیرید. دوران نوجوانی، مرحله پرچالشی از زندگی است که در طول این مدت، در تلاش برای مدیریت عوامل استرس‌زا، عادت‌ها و خصلت‌های خاصی در نوجوان شکل می‌گیرد. OCD یا اختلال وسواس فکری اجباری یک وضعیت سلامت روانی شدید و مادام العمر است که بسیاری از بزرگسالان را مبتلا می‌کند و شروع آن برای اکثر افراد مبتلا به این بیماری، در سال‌های نوجوانی است. علت وسواس در نوجوانان می‌تواند عدم تعادل شیمیایی، ژنتیک وعوامل محیطی باشد.

OCD قابل کنترل است، اما اگر به آن توجه نشود، می‌تواند منجر به اثرات سوء جدی بر کیفیت زندگی نه تنها نوجوان، بلکه برای سایر اعضای خانواده شود. بنابراین لازم است برای حفظ سلامت روان کل خانواده، در صورت بروز رفتارهای وسواسی، راهکارهای درمان وسواس در نوجوانان را در پیش بگیرید. در این مقاله از مجله سلامت دکتردکتر ‌در جهت افزایش آگاهی شما در مورد علائم، علل و راهکارهایی برای رفتار با یک نوجوان دچار وسواس است، صحبت می‌کنیم. با ما همراه باشید.

محتوای پزشکی ان مقاله توسط دکتر محمد بهداد متخصص روانپزشکی مورد بررسی و تایید قرار گرفته است.

در انتهای مقاله هر سوالی داشتید، برایمان بنویسید. کارشناسان سلامت در اسرع وقت پاسخگوی شما هستند.

اختلال وسواس فکری عملی در نوجوانان چیست؟

اختلال وسواس فکری عملی یا Obsessive Compulsive Disorder (OCD) از دو جزء وسواس و اجبار تشکیل شده که وسواس فکری یا اصرار مداوم، ناخواسته است. اکثر جوانان مبتلا به وسواس فکری عملی از وسواس‌های خود آگاه هستند، زیرا می‌توانند غیرمنطقی و در بعضی موارد نامناسب باشند.

سایت mcleanhospital در مورد اختلال وسواس فکری در کودکان و نوجوانان می‌گوید:

«کودکان می‌توانند به ویژه تحت تأثیر OCD قرار بگیرند. علائم این اختلال ممکن است از هر سنی شروع شود. والدین و معلمان باید عوامل خطر را درک کنند تا مطمئن شوند که کودکان و نوجوانانی که در معرض خطر ابتلا به OCD هستند، توجه مناسب را دریافت می‌کنند. هنگامی‌که به درستی درمان شود، OCD  قابل کنترل است. اگر به آن توجه نشود، می‌تواند منجر به مشکلات جدی کیفیت زندگی، نه تنها برای کودک، بلکه برای اعضای خانواده شود.»

برخی از رایج ترین نمونه‌های وسواس در نوجوانان عبارتند از:

• ترس از اینکه قرار است بمیرند یا بیمار شوند، مهم نیست که چه کاری انجام دهند.
• نگرانی از این که یکی از عزیزان بیمار، صدمه دیده یا کشته شود.
• نگران باشد که او یک قانون را زیر پا گذاشته و به خاطر آن مستحق مجازات شدید است.
• ترس از دست زدن به وسایل به دلیل کثیف بودن بالقوه
• وسواس با اطمینان از اینکه هر شی به شیوه‌ای خاص، یکنواخت و منظم قرار می‌گیرد.
• نگرانی از اینکه اگر کاری به ترتیب خاصی انجام نشود، به نتیجه بدی منجر می‌شود.

بخشی از این اختلال این است که نوجوان قادر به کنترل تمایلات و یا افکار وسواسی خود نیست و این به نوبه خود، سطح بالایی از اضطراب را برای نوجوان ایجاد می‌کند. برای بررسی این اختلال لازم است به دکتر روانشناس مراجعه کنید.

فرق وسواس در نوجوانان با وسواس در بزرگسالان

حقیقت این است که هر کسی هر از گاهی افکار ناخواسته‌ای دارد. تفاوت بین افکار ناخواسته گاه به گاه و OCD در این است که در OCD، نوجوانان نمی‌توانند به این افکار فکر نکنند و ممکن است توسط آنها فلج شوند. اغلب، این وسواس‌ها آنقدر بد هستند که آنها نمی‌توانند به چیز دیگری فکر کنند.

علائم OCD برای بزرگسالان کاملاً رشد یافته به اندازه کافی سخت است، اما در مورد نوجوانانی که تازه شروع به نشان دادن علائم و نشانه‌های وسواس جبری می‌کنند، آن هم دقیقاً زمانی که در حال رشد به سمت فردگرایی و شکل‌گیری احساسات خود هستند، قطعا دشوارتر است. نوجوانانی که احساس استقلال خود را به دست آورده‌اند، ممکن است بخواهند مسائل را به تنهایی مدیریت کنند؛ بنابراین مهم است که به عنوان یک والد آگاه ناظر عملکرد او باشید تا در صورت لزوم به او کمک کنید تا در مسیر درست قرار بگیرد.

علائم وسواس در نوجوانان

نشانه‌های وسواس در هر نوجوانی متفاوت است و در واقع هر کسی تجربه متفاوت و منحصر به فردی از علائم OCD خواهد داشت. اغلب نوجوانان ترکیبی از وسواس و اجبار را تجربه می‌کند و گاهی علائم به حدی شدید است که باعث اختلال قابل توجه در زندگی نوجوان حداقل برای یک ساعت در روز می‌شود. این امر می‌تواند مانع فعالیت‌های عادی روزانه او شده و در زندگی اجتماعی، مدرسه، خانواده و غیره فرد اختلال ایجاد کند. این اختلال بین اجبار و وسواس تقسیم می‌شود؛ وسواس‌ها معمولاً فکری و اجبارها رفتاری هستند. برخی از وسواس‌های رایج در جوانان عبارتند از:

• تردیدها (نگرانی وسواسی در مورد بسته بودن یا نبودن درب، بسته بودن کامل زیپ کیف، بسته بودن شیر آب و غیره)
• آلودگی (وسواس شستشو در نوجوانان نسبت به میکروب‌ها و تمیزی)
• نظم (با وسواس فکر کردن به اینکه همه چیز در یک نظم دقیق باشد)
• خشونت یا پرخاشگری (وسواس در مورد انگیزه‌های خشونت‌آمیز و ترس از ناتوانی در کنترل میل خود)

انواع مختلفی از رفتارهای اجباری وجود دارد که می‌تواند در نوجوانان مبتلا به OCD رخ دهد. مثال‌های زیر شامل برخی از رایج‌ترین اجبارهایی است که در افراد جوان نشان داده می‌شود:

• شمارش (شمارش مداوم با صدای بلند یا در سر برای کاهش اضطراب)
• چک کردن (بررسی مداوم برای اطمینان از اینکه یک کار به درستی انجام شده است، به عنوان مثال: بستن درب یخچال)
• سفارش دادن (اطمینان از اینکه چیزها دقیقاً به یک ترتیب هستند)
• اقدامات تکراری (مثال: ضربه زدن مکرر به پا برای جلوگیری از عمل به اصرارهای نامناسب خود)
•  وسواس شستشو یا تمیز کردن دائمی‌ (دست‌ها، بدن، وسایل و غیره)

لیست‌های بالا نمونه‌هایی از مواردی هستند که در یک نوجوان مبتلا به OCD مشاهده می‌شود. اگرچه برخی از جوانان ممکن است از OCD خود آگاه باشند و حتی بدانند که وسواس‌ها و اجبارهای آنها غیرمنطقی است؛ اما برخی دیگر متوجه وجود مشکل خود نیستند. نکته مهم این است که بدانید بروز علائم OCD در مرحله نوجوانی بسیار رایج است و می‌تواند ناشی از بلوغ پسران و دختران باشد.

دلایل بروز وسواس در نوجوانان

علت یا علل دقیق اختلال وسواس فکری اجباری هنوز مشخص نیست. صرف نظر از این موضوع، مطالعات نشان می‌دهد که برخی از عوامل خاص باعث می‌شود برخی از نوجوانان به مراتب بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به OCD باشند:

عدم تعادل شیمیایی

معمولاً متخصصان سلامت روان علت اختلال وسواس فکری اجباری را از نظر عدم تعادل بیوشیمیایی توصیف می‌کنند. وقتی صحبت از عدم تعادل شیمیایی در مغز و OCD می‌شود، مطالعات بر روی انتقال دهنده عصبی خاص سروتونین تمرکز می‌کنند. سروتونین ماده شیمیایی اولیه در مغز است که مسئول تنظیم خواب، حافظه و اضطراب است.

 ژنتیک

مطالعات ژنتیکی تمایل به اضطراب در خانواده‌ها را نشان می‌دهد. بنابراین، اگر یکی از اعضای خانواده یک نوجوان از یک اختلال اضطراب رنج می‌برد، احتمال ابتلای او نیز به این اختلال، از جمله اختلال وسواس فکری جبری، بیشتر است. در واقع، اگر سابقه OCD در خانواده یک نوجوان وجود داشته باشد، احتمال ابتلای او نیز تا چهار برابر بیشتر است.

 عوامل محیطی

مواردی مانند استرس و سبک‌های فرزندپروری به عنوان عوامل محیطی ذکر شده است که ممکن است در ایجاد اختلال وسواس فکری جبری نقش داشته باشد. رویدادهای استرس‌زا یا آسیب‌زا در دوران کودکی که به ترومای کودکی معروف هستند یا سبک‌های شخصیتی مضطرب که توسط والدین مدل‌سازی شده‌اند احتمال ابتلای کودک به اختلال او سی دی را افزایش می‌دهند.

تشخیص وسواس در نوجوانان

تشخیص OCD در جوانان به طور کلی مشابه بزرگسالان است؛ با این حال، نوجوانان کمتر احتمال دارد که بینش غیرمنطقی وسواس‌ها و اجبارهای خود را داشته باشند، که احتمالاً به دلیل مهارت‌های فراشناختی توسعه نیافته است. علاوه بر این، در نوجوانان مهم است که اجبارهای واقعی را از روال عادی یا رفتارهای تشریفاتی که معمولا گذرا هستند و جای نگرانی ندارند، متمایز کنیم.

برای مثال، بسیاری از کودکان و نوجوانان روتین‌های خاصی را هنگام خواب مانند گفتن شب بخیر به روشی خاص به والدین یا بردن یک اسباب‌بازی‌ خاص با خود به درون تخت نشان می‌دهند. برای اینکه یک رفتار اجباری یا وسواس‌گونه در نظر گرفته شود، باید ناراحت‌کننده یا آسیب‌رسان باشد.

ارزیابی بیشتر برای تشخیص دقیق وسواس کودکان و نوجوانان گرفتن تاریخچه دقیق از وسواس‌ها و اجبارها، تاریخچه رشد و مصاحبه جداگانه با فرد مورد نیاز است. وسواس های فکری، مانند وسواس جنسی در بین نوجوانان رایج است و ممکن است فرد تمایلی به افشای آن در مقابل بستگان نداشته باشد.

مهم است که والدین بتوانند علائم بالقوه OCD را در نوجوانان تشخیص دهند. هر چه زودتر بتوانید در شروع یک چالش سلامت روان مداخله کنید، شانس دستیابی به یک نتیجه موفق‌آمیز بیشتر است. OCD اغلب در طول زمان به کندی ایجاد می‌شود. با شروع تدریجی علائم، همراه با تمایل طبیعی والدین برای محافظت و تسکین، ممکن است برای بزرگسالان دشوار باشد که علائم OCD را در کودکی یا اوایل نوجوانی که شروع به ظاهر شدن می‌کنند، درک کنند.

پیشگیری از بروز وسواس در نوجوانان

از آنجایی که دقیقاً مشخص نیست که چرا برخی از نوجوانان به OCD مبتلا می‌شوند و احتمالاً یک جزء بیولوژیکی و عصبی در بروز این اختلال دخیل است، راه قطعی برای جلوگیری از ایجاد وسواس در نوجوانان وجود ندارد. مطالعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد مشکلات سلامتی در دوران بارداری و تولد ممکن است OCD را در دوره نوجوانی فرد بیشتر کند، که یکی از دلایل مهم برای جدی گرفتن مراقبت های حین بارداری است.

درمان وسواس در نوجوانان

خبر خوب این است که اختلال وسواس اجباری در نوجوانان به‌طور موثر قابل درمان است. البته بهتر است بگوییم اگرچه هیچ “درمانی” وجود ندارد، گزینه‌های زیادی وجود دارد که به نوجوان شما کمک می‌کند تا علائم خود را مدیریت کند و به طور کلی کیفیت زندگی بهتری داشته باشد.

روان درمانی انفرادی

درمان شناختی رفتاری (CBT)  یک درمان پرکاربرد برای اختلال وسواس فکری-اجباری در نوجوانان است. CBT نوعی روان درمانی است که هدف آن اصلاح افکار و رفتارهای ناسالم و آموزش مهارت‌های مدیریت احساسات است. CBT نتایج پایداری را برای بسیاری از نوجوانان مبتلا به OCD نشان داده است.

درمان پیشگیری از مواجهه و پاسخ (ERP) نیز نوعی از درمان شناختی رفتاری است که کاهش قابل توجهی در علائم OCD برای بسیاری از افراد نشان داده است. درمان پیشگیری از مواجهه و پاسخ، فرد مبتلا به OCD را در موقعیت‌هایی قرار می‌دهد که در معرض وسواس یا وسواس‌های خود قرار می‌گیرند و در عین حال از انجام اقدام اجباری که معمولاً برای کاهش اضطراب استفاده می‌شوند، جلوگیری می‌کند. به طور خلاصه، ERP عمداً اضطراب را به روشی کنترل‌شده القا می‌کند، تا به تدریج به فرد مبتلا به OCD نشان دهد که می‌تواند بدون اینکه به شیوه‌ای اجباری عمل کند، از اضطراب جان سالم به در ببرد.

در این فرآیند، دکتر مشاور نوجوان با آموزش تکنیک‌های مدیریت استرس و افزایش آگاهی از الگوهای فکری منفی، به نوجوانان کمک می‌کند تا کنترل بیشتری بر وسواس‌های خود پیدا کنند و کیفیت زندگی آن‌ها بهبود یابد. جلسات منظم و همکاری نزدیک با والدین نیز در موفقیت درمان نقش مهمی دارد.

خانواده درمانی

پویایی خانواده می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر نتیجه درمان یک نوجوان مبتلا به اختلال وسواس فکری جبری داشته باشد. خانواده درمانی، که اغلب بخشی از یک برنامه درمانی OCD است، نه تنها از فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری اجباری، بلکه از والدین و خواهر و برادر او نیز حمایت می‌کند و به آنها می‌آموزد تا بهتر با مشکلات نوجوان مبتلا به OCD مقابله کنند، به آنها پاسخ دهند و با درک و همدلی با او رفتار کنند.

دارو درمانی

با توجه به استرس و اضطراب شدیدی که می‌تواند ناشی از اختلال وسواس فکری اجباری در نوجوانان باشد، گاهی اوقات داروهایی مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین، برای کمک به مدیریت علائم دشوار تجویز می‌شود. دارو می‌تواند تسکین لازم را از علائم OCD فراهم کند تا نوجوانان را قادر سازد در درمان‌های دیگر مانند روان درمانی شرکت کنند و از آنها بهره‌مند شوند.

شیوه رفتار با نوجوان وسواسی

زمانی که یک نوجوان مبتلا به اختلال وسواس فکری اجباری است، غیرمعمول نیست که تمام خانواده تحت تأثیر قرار بگیرند و فضای خانواده بسیار پر استرس شود. مشاهده رفتارهای به ظاهر عجیب فرزندتان می‌تواند باعث سردرگمی‌و ترس شود. خواهر و برادر نوجوان مبتلا به اختلال وسواس فکری-اجباری به دلیل عدم درک ممکن است به راحتی هنگام نمایش رفتارهای OCD آزرده شوند.

سایر چالش‌های داشتن یک نوجوان وسواسی عبارتند از:

بنابراین زندگی با یک نوجوان مبتلا به اختلال وسواس فکری-اجباری می‌تواند بسیار ناراحت کننده باشد، اما کارهایی وجود دارد که می‌توانید برای حمایت از فرزندتان انجام دهید و به نوبه خود، تأثیر اختلال او بر سایر اعضای خانواده را مدیریت کنید:

1. خودتان را آموزش دهید: تحقیق کنید و تا آنجا که می‌توانید در مورد اختلال وسواس فکری-اجباری بیاموزید. با علائم، رویکردهای درمانی و راه‌های حمایت از فرزندتان آشنا شوید.
2. با نوجوان خود صحبت کنید: گشاده‌رو باشید و به نوجوان خود بگویید که می‌خواهید صحبت کنید. فرزند خود را تشویق کنید تا در مورد چالش‌ها و نگرانی‌های خود صحبت کند. نکته مهم این است که شما اگرچه نمی‌توانید نوجوان خود را مجبور کنید تا صحبت‌هایش را باز کند، اما می‌توانید به او اجازه دهید وقتی او آماده صحبت کردن است بداند که آنجا هستید.
3. مواظب خود باشید: داشتن یک نوجوان مبتلا به اختلال وسواس فکری-اجباری به سلامت روان و رفاه شما آسیب می‌رساند. مواقعی وجود خواهد داشت که احتمالاً احساس ناامیدی، عصبانیت یا درماندگی داشته باشید؛ بنابراین، مهم است که از خود مراقبت کنید. ارتباط با یک روان‌درمانگر و همچنین ارتباط با دوستان و خانواده می‌تواند به شما در حفظ سلامت روان کمک کند.
4. یک سبک زندگی سالم و متعادل را الگوبرداری کنید: نوجوانان از والدین خود یاد می‌گیرند؛ ایجاد و نشان دادن یک سبک زندگی سالم (از نظر خواب، تغذیه، معاشرت، مراقبت از خود و غیره) به تشویق فرزند شما به انجام همین کار کمک می‌کند.
5. نوجوان خود را سرزنش یا شرمنده نکنید: داشتن فرزندی با اختلال وسواس فکری-عملی می‌تواند بسیار خسته کننده باشد. با این حال، بسیاری از رفتارهای دشواری که او نشان می‌دهد، احتمالاً عمدی نیستند و بنابراین فریاد زدن، تنبیه یا سرزنش فرزندتان کار درستی نخواهد بود. به نوجوان خود در جستجوی درمان کمک کنید و همچنان او را تشویق کنید تا برنامه درمانی و اقدامات توصیه شده را دنبال کند.

با انجام کارهای بالا می‌توانید فرزند مبتلا به وسواس خود را تا حدودی مدیریت کنید.

عوامل افزایش‌دهنده بروز وسواس در نوجوانان

ژن‌ها ممکن است برای برخی نوجوانان در ایجاد OCD نقش داشته باشند. داشتن یک خویشاوند مبتلا به OCD خطر ابتلا به این اختلال را در نوجوان افزایش می‌دهد. از طرفی OCD اغلب در افرادی رخ می‌دهد که زمینه سایر بیماری‌های سلامت روان را نیز دارند؛ این می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• اختلالات اضطرابی
• افسردگی
• سندرم تورت
• اختلال نقص توجه-بیش فعالی (ADHD)
• سوء مصرف مواد
• اختلالات اشتها
• برخی اختلالات شخصیتی
• PANDAS (اختلالات عصبی خودایمنی کودکان مرتبط با عفونت های استرپتوکوک) یک بیماری در کودکان است که باعث OCD یا اختلال تیک می‌شود.

فشار و استرس علائم OCD را ظاهر می‌کند و اغلب با تغییرات عمده زندگی، مانند از دست دادن یکی از عزیزان، طلاق، مسائل مربوط به رابطه، مشکلات در مدرسه یا سوء استفاده مرتبط است. برای بررسی این عوامل باید با دکتر روانشناس صحبت کنید در مقاله دکتر روانشناس کیست به بررسی وظایف این متخصصان پرداخته‌ایم.

به نوجوان وسواسی خود کمک کنید!

در این مقاله از مجله دکتر دکتر با اختلال وسواس در نوجوانان آشنا شدیم. ریشه‌یابی علت وسواس در نوجوانان اهمیت زیادی دارد. با آنالیز رفتارهای فرزندتان می‌توانید علت بروز این مشکل را پیدا کنید. برای درمان وسواس در نوجوانان بهتر است به مشاوره به روانشناس مراجعه کنید؛ چرا که بسیاری از مشکلات سلامت روان بر زندگی فرد در درازمدت تأثیر می‌گذارد. روان‌درمانی و مشاوره در ابتدای راه می‌تواند فرد را در بهترین موقعیت قرار دهد تا یاد بگیرد چگونه خود را به شیوه‌ای سالم مدیریت کند. شما می‌توانید برای ملاقات با بهترین پزشکان روان‌شناس و روانپزشک در تهران یا هر شهر دیگری که هستید از امکان دریافت نوبت دکتر پلتفرم دکتردکتر اقدام کنید. درنهایت، اگر تجربه‌ای درخصوص وسواس در نوجوانان دارید، یا سوالی برایتان پیش آمده، می‌توانید با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید.

منابع:

mcleanhospital.org

سوالات متداول وسواس نوجوانان