ستون فقرات یکی از مهم‌ترین بخش‌های بدن است که از پایه جمجمه شروع می‌شود و تا دنبالچه ادامه دارد. این بخش از بدن ۳۳ مهره دارد که به آنها ستون مهره‌ها می‌گویند. ستون فقرات یا مهره‌ها سلامت بدن برای راه‌رفتن و حرکت‌کردن را تضمین می‌کند. بیماری ها آسیب های ستون فقرات باعث می‌شود که عوارض متنوعی با شدت‌های گوناگون به وجود بیاید. روش‌ها و راه‌کارهای مختلفی هم برای ازبین‌بردن این وضعیت‌ها و عوارضشان تجویز می‌شود. برای پیگیری مشکلات مربوط به این بخش از بدن، باید به متخصص ارتوپدی در تهران و شهرستان‌ها مراجعه کنید.
ستون فقرات کجاست؟
طناب نخاعی یا ستون فقرات مجرای بین مغز و بقیه بدن است. این بخش از بدن دستورات حرکتی را از قشر حرکتی مغز به ماهیچهها می‌فرستند و اطلاعات حسی را از رشته‌های آوران به قشر حسی مغز ارسال می‌کند.
منظور از رشته‌ها یا الیاف آوران هم یاخته‌هایی در بدن است که پیام‌های عصبی حامل اطلاعات را به‌سوی مغز می‌برند. ستون فقرات از بالای بالاترین استخوان گردن (مهره C1) تا تقریبا سطح مهره L1 امتداد دارد؛ یعنی در نقطه‌ای که بالاترین استخوان کمر است و درست زیر قفسه سینه قرار دارد.
بیماری‌ها و آسیب‌های ستون فقرات چیست؟
مشکلات ستون فقرات شامل چیست؟ بیماری‌های ستون فقرات به وضعیتی گفته می‌شود که در آن به نقاط مختلف ستون فقرات به شکل‌های مختلف آسیب می‌رسد.
مشکلات ستون فقرات به نخاع یا بافت‌ها و استخوان‌های این بخش از بدن و نواحی اطرافش آسیب می‌رسانند. بنا به شدت آسیب، ممکن است عملکرد یا تحرک در قسمت‌های مختلف بدن دچار اختلالاتی شود.
درمان‌های مختلفی برای رفع بیماری ها و آسیب های ستون فقرات در نظر گرفته می‌شود که شامل جراحی، دارو‌درمانی و فیزیوتراپی می‌شوند.
انواع بیماری‌های ستون فقرات
مشکلات و بیماری‌های ستون فقرات می‌تواند در دو نوع به وقوع بپیوندد:
- کامل؛ آسیب کامل باعث فلج کامل (از دست دادن عملکرد) می‌شود و هر دو طرف بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد
- جزئی؛ پس از هر آسیب جزئی، برخی از عملکردها در یک یا هر دو طرف بدن اثرات ماندگاری به‌جای می‌گذارند. بااین‌حال، بدن و مغز هنوز هم می‌توانند در مسیرهای خاصی با هم ارتباط برقرار کنند.
علائم آسیب‌ها و بیماری‌های ستون فقرات چیست؟
علائم آسیب نخاعی به نوع (کامل یا جزئی) و محل آسیب بستگی دارد. در صورت مشاهده هر یک از مشکلات زیر پس از آسیب، خیلی سریع به پزشک مراجعه کنید:
- ضعف در بازوها و یا پاها.
- کاهش حس در بازوها و یا پاها.
- از دست‌دادن کنترل مثانه یا روده.
- درد یا فشار شدید در گردن یا کمر.
- توده‌های غیر معمول در امتداد ستون فقرات.
- دشواری در تنفس.
دلایل بیماری‌های ستون فقرات چیست؟
تصادف با وسایل نقلیه موتوری و زمین‌خوردن از دلایل شایع بروز آسیب‌های ستون فقرات هستند. آسیب های ورزشی، پزشکی یا جراحی، حوادث صنعتی و ابتلا به بیماری‌های مختلف هم در دچارشدن به مشکلات ستون فقرات نقش دارند.
برخی از مشکلات معطوف به این بخش از بدن هم در نتیجه بیماری‌های مادرزادی رخ می‌دهند که در ادامه به آنها نگاهی خواهیم داشت.
بیماری ها و آسیب های ستون فقرات مادرزادی
از جمله مشکلات مادرزادی که در ناحیه ستون مهره‌ها و فقرات به وجود می‌آیند، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- اسکولیوز (Scoliosis)؛ کجی ستون فقرات.
- اسپینا بیفیدا (spina bifida)؛ شکاف مادرزاد مهره‌های کمر.
- کیفوز (Kyphosis)؛ وجود انحنای غیرطبیعی در ستون مهره‌ها.
- لوردوز (Lordosis)؛ انحنای بیش از حد ستون فقرات به سمت داخل.
روش‌های تشخیص آسیب‌ها و بیماری‌های ستون فقرات چیست؟
گاهی اوقات، برای بررسی و تشخیص بیماری ها و آسیب های ستون فقرات به اقدامات فوری نیاز است. برای مثال، وضعیت روی تنفس یا ضربان قلب تأثیر می‌گذارد. در چنین موقعیتی، نیاز به اقدامات فوری وجود دارد. برای همین است که در رسیدن به نتیجه‌گیری و تشخیص، متخصصان مواردی مانند تنفس و عملکرد اعصاب را پیش از هرچیز بررسی می‌کنند. گذارد. از جمله اقدامات دیگر برای تشخیص هم باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- عملکرد حسی و بررسی حس لامسه فرد.
- MRI، برای دیدن نخاع یا بافت‌های نرم.
- عملکرد حرکتی یا توانایی فرد در حرکت‌دادن قسمت هایی از بدن.
- سی‌تی اسکن، برای دیدن استخوان‌های شکسته، لخته‌های خون یا آسیب رگ‌های خونی.
- استفاده از برخی از آزمایش‌های تصویربرداری هم می تواند به تشخیص آسیب نخاعی کمک کند.
- اشعه ایکس، برای نشان‌دادن شکستگی یا دررفتگی استخوان‌ها (استخوان‌ها از جای خود جدا شده‌اند).
در بعضی از موارد، از الکترومیوگرام (EMG) هم برای بررسی فعالیت الکتریکی در عضلات و سلول‌های عصبی استفاده می‌شود.
درمان بیماری‌های ستون فقرات چگونه است؟
گای اوقات، در بررسی بیماری ها و آسیب های ستون فقرات نیاز به اقدامات فوری است. برای نمونه، نیاز به جراحی بخشی از بدن وجود دارد که روی عملکرد و سلامت ستون فقرات هم اثر منفی گذاشته است. جراحی برای رفع آسیب‌هایی مانند شکستگی استخوان، رفع لخته خون یا حل مشکل بافت آسیب‌دیده انجام می‌شود.
برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که تزریق کورتیکواستروئید ( corticosteroid) هم می‌تواند به آسیب‌های ستون فقرات کمک کند. دارو باید در عرض هشت ساعت پس از وقوع آسیب تجویز شود. این دارو روی موارد زیر اثر دارد:
- بهبود جریان خون.
- حفظ عملکرد عصبی.
- کاهش التهاب.
گاهی هم نیاز به انجام درمان‌های طولانی‌مدت وجود دارد. هدف از چنین درمان‌هایی رسیدن به موارد زیر است:
- افزایش استقلال بیمار و کیفیت زندگی.
- کاهش خطر بیماری‌های مزمن.
- بازیابی برخی از عملکردهای عصبی ناشی از صدمات جزئی.
رفع عوارض طولانی مدت آسیب ستون فقرات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ناتوانی در تنظیم فشار خون یا دمای بدن.
- افزایش خطر مشکلات قلبی یا ریوی.
- از دست‌دادن کنترل مثانه یا روده.
- فلج بازوها یا پاها.
- درد مداوم.
- انقباض مفصل.
- اختلال در عملکرد جنسی.
عوارض بیماری‌های ستون فقرات چیست؟
ستون فقرات آسیب‌دیده یا دچار بیماری می‌تواند عوارض ناخوشایندی را به بدن تحمیل کند:
- اثرات منفی روی عملکرد مثانه و روده.
- بروز مشکلاتی در نفس‌كشيدن.
- اثرات منفی روی ضربان قلب.
- اختلال در متابولیسم یا فرآیند تبدیل غذا به انرژی در بدن.
- حرکت عضلات.
برای همین است که درمان یا کنترل عوارض بیماری ها و آسیب های ستون فقرات ضروری است.
پیشگیری از آسیب‌ها و بیماری‌های ستون فقرات چگونه است؟
با رعایت توصیه‌های زیر، سعی کنید که از بروز بیماری های و آسیب های ستون فقرات پیشگیری کنید:
- اجتناب از خطرات سقوط مانند افتادن از نردبان.
- رانندگی ایمن و بستن کمربند ایمنی در وسایل نقلیه موتوری.
- پوشیدن لباس محافظ مناسب در طول ورزش.
بیماری‌های کمر و ستون فقرات چیست؟
احتمال وقوع بیماری‌های مختلفی برای ستون فقرات وجود دارد. برخی از آنها در ادامه معرفی می‌شوند. روش‌های درمانی متنوعی هم برای مقابله و درمان هریک موجود است.
بیرون زدگی دیسک کمر و گردن
بیرون زدگی دیسک کمر یا گردن، زمانی رخ می‌دهد که دیسک‌های ستون فقرات و رباط‌های مرتبط دست نخورده باشند، اما کیسه‌ای بیرونی ایجاد کنند که روی اعصاب نخاعی فشار می‌آورد. در واقع بالشتک بین دو مهره بیرون می‌زند.
تنگی کانال نخاعی
تنگی ستون فقرات زمانی اتفاق می‌افتد که فضاهای بین مهره‌ها در ستون فقرات باریک می‌شوند و بر نخاع و ریشه‌های عصبی فشار وارد می‌کنند. طناب نخاعی دسته‌ای از اعصاب است که از پایه مغز خارج شده و از مرکز ستون فقرات به سمت پایین می‌رود.
سرخوردگی مهره
لغزیدن یکی از مهره‌های روی مهره دیگر هم وضعیت ناخوشایندی ایجاد می‌کند. این موضوع به اعصاب فشار می‌آورد و باعث بروز دردهایی ناخوشایند می‌شود. این هم موردی ناخوشایند از بیماری ها و آسیب های ستون فقرات است.
تومورهای نخاع و مهره
تومور مهره‌ای نوعی تومور ستون فقرات است که بر استخوان‌ها یا مهره‌های ستون فقرات تأثیر می‌گذارد. تومورهایی که مهره‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند، در بیشتر موارد از سرطان‌هایی در سایر قسمت‌های بدن به وجود آمده‌اند (متاستاز سرطان).
عفونت‌های ستون فقرات
عفونت ستون فقرات می‌تواند ناشی از عفونت باکتریایی یا قارچی در قسمت دیگری از بدن باشد که از راه جریان خون به ستون فقرات منتقل شده است. شایع‌ترین منبع عفونت‌های ستون فقرات، نوعی باکتری به نام استافیلوکوکوس اورئوس (staphylococcus aureus) و در درجه بعدی هم باکتری اشریشیا کلی (Escherichia coli) است.
ضربه‌های ستون فقرات
از میان شایع‌ترین بیماری ها و آسیب های ستون فقرات باید به ورود ضربه به این بخش از بدن هم اشاره کنیم. آسیب‌های نخاعی می‌توانند ناشی از آسیب به مهره‌ها، رباط‌ها یا دیسک‌های ستون فقرات یا خود نخاع باشند. آسیب تروماتیک ناشی از ضربه‌ای ناگهانی و مخرب به ستون فقرات هم هست و باعث شکستگی، دررفتگی، له‌شدن یا فشردگی یک یا چند مهره می‌شود.
بیماری های روماتیسمی
بیماری روماتیسمی اصطلاحی کلی است که به آرتروز گردن و نقاط دیگر و التهاب مفاصل و چندین بیماری دیگر اشاره می‌کند. این بیماری‌ها مفاصل، تاندون‌ها، ماهیچهها، رباط‌ها، استخوان‌ها و ماهیچهها را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
بیماری دیسک دژنراتیو (حادشونده)
دیسک دژنراتیو (Degenerative disc) در واقع نوعی بیماری نیست، بلکه وضعیتی است که در آن دیسک آسیب‌دیده باعث درد می‌شود. این درد می‌تواند از بی‌قراری تا رسیدن به ناتوانی متغیر باشد. این عارضه ناشی از خشک‌شدن دیسک در طول زمان، فعالیت‌های روزانه، ورزش و صدمات دیگر است.
دیسک فتق‌شده
فتق دیسک به معنای بیرون‌زدگی بخش مرکزی دیسک یا هسته آن از قسمت محیطی‌اش است. دیسک‌هایی که دچار فتق هستند، معمولا در مراحل اولیه انحطاط و تخریب قرار دارند.
اسپوندیلوز یا آرتروز مهره
اسپوندیلوز (Spondylosis) ستون فقرات از بیماری‌های ارتوپدی دردناکی است که در اثر افزایش سن و ساییدگی ستون فقرات ایجاد می‌شود. هیچ درمانی هم برای آن وجود ندارد اما می توان وضعیت را مدیریت کرد.
کمردرد
دلایل رایجی برای کمردرد وجود دارد که شامل کشیدگی عضلانی، آسیب دیسک و برخی از وضعیت‌های نامطلوب مانند اسکولیوز و پوکی استخوان می‌شوند. برای درمان هم استفاده از کمپرس گرم یا سرد، طب سوزنی و داروهای تجویزی پزشک توصیه می‌شوند. کمردرد می تواند ناشی از آسیب، فعالیت و ابتلا به برخی بیماری‌ها باشد.
انحرافات ستون فقرات
این انحرافات در دسته‌بندی بیماری ها و آسیب های ستون فقرات شامل کیفوز یا قوز کمر، لوردوز یا گودی کمر و اسکولیوز می‌شوند. از مهره‌های گردنی تا کمری، امکان بروز انحنا در ستون فقرات وجود دارد. مواردی که نام برده شد، به طور مادرزادی هم ظهور می‌کنند. گاهی هم بی‌دلیل یا ابتلا به نوعی بیماری، عامل ایجادشدن آنها است.
گردن درد
گردن درد هم از مشکلات شایع ستون فقرات است. علل شایع ابتلا به آن هم شامل فشار فیزیکی، استرس، آرتروز، تنگی نخاع، فتق دیسک، فشار عصبی، وجود تومور و… هستند.
شکستگی مهره‌ها
شکستگی مهره چیست؟ شکستگی ستون فقرات دررفتگی یا شکستگی مهره کمر است و می‌تواند در هر نقطه از ستون فقرات رخ دهد. بیشتر شکستگی‌های ستون فقرات در اثر آسیب یا ضربه ناشی از تصادفات رانندگی، سقوط، ورزش یا نوعی ضربه ایجاد می‌شوند.
سرطان نخاع
سرطان ستون فقرات بیماری نادری است. تومورهای اولیه طناب نخاعی یا ستونی تومورهایی هستند که از سلول‌های درون خود نخاع یا از ساختارهای اطراف آن تشکیل می‌شوند.
میلوپاتی (آسیب نخاع در اثر فشار)
میلوپاتی (Myelopathy) چیست؟ میلوپاتی آسیبی نخاعی است که در اثر فشردگی شدید ایجاد می شود. این حالت در نتیجه تنگی نخاع، دژنراسیون یا تخریب دیسک یا فتق آن و اختلالات خودایمنی به وجود می‌آید.
تاثیر ورزش بر بیماری‌های ستون فقرات چیست؟
ورزش جریان خون را در ستون فقرات افزایش می‌دهد. در نتیجه سفتی و گرفتگی‌های موجود در بسیاری از بیماری‌ها و آسیب‌دیدگی‌های این بخش از بدن بهبود پیدا می‌کند.
تحرک و استفاده از تمرینات ورزشی مناسب با نظر پزشک می‌تواند به تسریع بهبود وضعیت‌های ناخوشایند ستون فقرات کمک کند. برای دریافت وقت ملاقات با پزشکان و متخصصان ارتوپدی هم می‌توانید از سیستم نوبت دهی آنلاین دکتردکتر استفاده کنید.
اگر پرسش یا تجربه‌ای درباره بیماری ها و آسیب های ستون فقرات دارید، ما را در جریان بگذارید.
منبع:
