شکستگی مهره‌های کمر ؛ درمان، علائم و علت آن

شکستگی ستون فقرات چیست و به چه علت به وجود می‌آید؟ شکستگی ستون مهره‌ها به چند نوع تقسیم می‌شود؟ درمان شکستگی مهره کمر چیست؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد.

شکستگی‌های ستون فقرات(Spinal fractures) به لحاظ شدت بسیار متنوع هستند. برخی شکستگی‌ها صدمات بسیار جدی هستند که در اثر برخوردهای شدید به وجود می‌آیند و نیاز به درمان فوری دارند. سایر شکستگی‌ها هم می‌توانند در نتیجه برخوردهایی با شدت کمتر مانند زمین افتادن‌های جزئی به‌خصوص برای سالمندان باشد که در اثر پوکی استخوان، استحکام استخوانی آن‌ها کاهش یافته است.

بیشتر شکستگی‌های ستون فقرات در ستون فقرات سینه‌ای (توراسیک) و کمری (لومبار) یا در محل اتصال مفصل پشتی-کمری (توراکولومبار) به وجود می‌آید. درمان این موارد به شدت شکستگی و همچنین همراهی آن با صدمات دیگر بستگی دارد. 

علت شکستگی مهره کمر

شکستگی‌های ستون فقرات سینه‌ای و کمری ممکن است ناشی از برخوردهای شدید مانند موارد زیر باشند: 

• تصادف با ماشین یا موتورسیکلت
• افتادن از ارتفاع خیلی زیاد 
• سوانح ورزشی 
• موارد خشونت‌آمیز مانند جراحت بر اثر گلوله

بسیاری اوقات مصدومان دارای جراحات دیگری نیز هستند که نیاز به درمان فوری دارد. در این موارد بسته به شدت شکستگی، ممکن است اعصاب نخاعی یا خود نخاع آسیب ببیند. شکستگی ستون فقرات ممکن است به دلیل پوکی استخوان و سایر بیماری‌ها نیز به وجود بیاید. به عنوان مثال، افراد مبتلا به پوکی استخوان، تومور یا سایر بیماری‌های زمینه‌ای که موجب تضعیف استخوان‌ها می‌شوند، ممکن است حتی در برخوردهای جزئی مانند پیچ‌خوردگی و دررفتگی یا زمین افتادن جزئی دچار شکستگی مهره شوند. این شکستگی‌ها ممکن است به مرور زمان و با عدم توجه، بدون علائم و ناراحتی تا پیش از شکستن استخوان پیشرفت کنند.

انواع شکستگی‌های ستون فقرات

شکستگی و بیماری های ستون فقرات انواع مختلفی دارد. پزشکان شکستگی‌های ستون فقرات سینه‌ای و کمری را بر اساس نوع شکستگی و آسیب‌دیدگی نخاع طبقه‌بندی می‌کنند. طبقه‌بندی نوع شکستگی به پزشک کمک می‌کند تا درمان مناسب را انتخاب کند. 

سه نوع اصلی شکستگی‌های ستون فقرات عبارتند از:

• خمیدگی
• چرخشی
• دررفتگی

نوع شکستگی خمیدگی

شکستگی‌های فشاری(Compression fracture): در این نوع شکستگی قسمت جلویی (قدامی) مهره می‌شکند و ارتفاع جسم مهره کم می‌شود، اما بخش پشتی (خلفی) آسیبی نمی‌بیند. این نوع شکستگی معمولا پایدار است (استخوان‌ها جابجا نمی‌شوند) و به ندرت  با آسیب‌دیدگی اعصاب همراه است. شکستگی‌های فشاری معمولا در بیماران مبتلا به پوکی استخوان رخ می‌دهد.

شکستگی‌های انفجاری محوری(Axial burst fracture): در این نوع شکستگی، مهره  از عقب و جلو آسیب دیده و ارتفاع آن کم می‌شود. علت این نوع شکستگی معمولا نشستن روی پاها پس از افتادن از ارتفاع زیاد است. یک شکستگی‌ انفجاری محوری گاهی می‌تواند به فشردگی عصب منجر شود. برخی از شکستگی‌ها پایدار هستند، در حالی که برخی دیگر ناپایدار هستند (استخوان‌ها در آن جابجا می‌شوند)

نوع شکستگی کشیدگی

نوع شکستگی کشیدگی/ منحرف‌کننده حواس: در این نوع شکستگی مهره شکسته کاملا جدا می‌شود (آسیب منحرف‌کننده حواس). این نوع شکستگی می‌تواند در هنگام تصادفات رانندگی شاخ به شاخ اتفاق بیافتد که قسمت فوقانی بدن به سمت جلو پرت شده و لگن با بسته بودن کمربند ایمنی در جای خود ثابت می‌ماند. 

نوع شکستگی چرخشی

 شکستگی زائده عرضی مهره: این شکستگی غیرمعمول ناشی از چرخش یا خمیدگی شدید به کنار به وجود می‌آید. در این موارد شکستگی، عموما مشکلی در ثبات و پایداری ستون فقرات به وجود نمی‌آورد.

شکستگی- دررفتگی: این نوع شکستگی آسیب ناپایداری است که شامل شکستگی استخوان و آسیب به بافت نرم مجاور می‌شود. بسیاری از این نوع آسیب‌ها باعث آسیب طناب نخاعی می‌شود.

علائم و نشانه‌های شکستگی مهره کمر

شکستگی‌های ستون فقرات سینه‌ای و کمری درد موجب بروز درد متوسط تا شدیدی می‌شوند که با حرکت بدتر می‌شود.

اگر نخاع یا اعصاب نیز آسیب دیده باشند، بیمار ممکن است دچار اختلال در عملکرد روده و مثانه همراه با بی‌حسی، سوزن سوزن شدن یا ضعف در دست و پا شود.

اگر شکستگی ناشی از برخوردی شدید باشد، ممکن است بیمار دچار آسیب مغزی شده، هوشیاری خود را از دست بدهد یا غش کند. همچنین ممکن است آسیب‌های دیگری نیز وجود داشته باشد که به آن «صدمات منحرف‌کننده حواس» که باعث دردی بسیار شدید در کمر می‌شود. در این موارد، باید فرض را بر این گذاشت که مصدوم دچار شکستگی ستون فقرات شده است، خصوصا پس از برخوردهای شدیدی مانند تصادف با وسایل نقلیه.  

تثبیت فوری

کسانی بر اثر انواع تصادفات دچار شکستگی‌های ستون فقرات سینه‌ای و کمری شده‌اند، نیاز به درمان فوری دارند. تشخیص میزان آسیب‌دیدگی در همان بررسی اول دشوار است. در صحنه حادثه، ماموران اورژانس ابتدا علائم حیاتی بیمار از جمله هوشیاری، تنفس و ضربان قلب را بررسی می‌کنند. پس از اینکه علائم حیاتی مصدوم تثبیت شد، ماموران اورژانس خونریزی‌ها و آسیب‌های جسمی را ارزیابی می‌کنند.

ماموران اورژانس قبل از حرکت دادن مصدوم، باید در به‌وسیله کلار یا گردنبند و برانکارد مصدوم را بی‌حرکت نگه دارند تا در اورژانس، معاینات کامل بر روی مصدوم انجام گیرد.

تشخیص شکستگی ستون فقرات

برای تشخیص چگونگی و نوع شکستگی ستون مهره‌ها کارهای زیر انجام می‌شود:

معاینه جسمانی

پزشک اورژانس با معاینه جسمانی کامل وضعیت مصدوم را به دقت ارزیابی می‌کند. این معاینات شامل بررسی سر، قفسه‌سینه، شکم، لگن، دست و پا و ستون فقرات می‌شود. پزشک وضعیت عصبی بیمار را نیز ارزیابی می‌کند. این موارد شامل آزمایش توانایی حرکت، حس‌ها و حس عمقی (حس موقعیت قرارگیری اعضای بدن) می‌شود. رفلکس‌های بیمار نیز آزمایش می‌شود تا مشخص شود به نخاع یا اعصاب آسیبی وارد شده یا خیر. 

پزشک همچنین ممکن است وضعیت عضلات مقعد را معاینه کرده تا وضعیت کنترل روده مصدوم را بررسی کند. اختلال در عملکرد روده و مثانه ممکن است نشان‌دهنده آسیب جدی‌تری به نخاع باشد.

آزمایش‌ها

آزمایش‌های تصویربرداری: پس از معاینه جسمی، بررسی‌های رادیولوژی مورد نیاز است. بسته به میزان آسیب‌دیدگی، این تصویربرداری‌های پزشکی ممکن است شامل اشعه ایکس، سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی از چندین ناحیه باشد.

درمان شکستگی مهره کمر

درمان شکستگی‌های ستون فقرات سینه‌ای و کمری به موارد زیر بستگی دارد:

• سایر آسیب‌ها و درمان‌های هر کدام
• نوع شکستگی 
• وجود آسیب عصبی 

پزشک پس از تثبیت آسیب‌های تهدید کننده زندگی مصدوم، شکستگی ستون فقرات را ارزیابی کرده و در مورد انجام عمل جراحی تصمیم‌گیری می‌کند. 

درمان نوع شکستگی خمیدگی

درمان غیر جراحی: بیشتر شکستگی‌های خمیدگی از جمله شکستگی‌های انفجاری و شکستگی فشاری بر اثر پوکی استخوان با بستن کمربند طبی به مدت ۶ تا ۱۲ هفته قابل درمان است. اکثر بیماران با افزایش فعالیت بدنی و انجام تمرینات توانبخشی، می‌توانند از مشکلات پس از آسیب‌دیدگی پیشگیری کنند. 

درمان جراحی: عموما جراحی برای شکستگی‌های انفجاری ناپایداری لازم است که:

• خردشدگی استخوان یا شکستگی‌های چند قطعه‌ای
• به علت خُردشدگی مهره ارتفاع آن خیلی کم شود 
• خمیدگی بیش از حد جلو یا مهره‌ها در محل شکستگی خیلی زاویه‌دار شوند
• آسیب عصبی شدید به دلیل فشار به قسمت‌هایی از مهره یا طناب‌های نخاع 
• آسیب به رباط که باعث ناپایداری ستون فقرات می‌شود 

این شکستگی‌ها باید با عمل جراحی برای رفع فشار کانال نخاع (در صورت آسیب عصبی) و تثبیت شکستگی درمان شوند. به جراحی که از آن برای کاهش فشار بر روی ریشه‌های عصبی که از ستون مهره خارج شده‌اند استفاده می‌شود، «لامینکتومی» گفته می‌شود. در این نوع جراحی، پزشکی قوس استخوانی که قسمت پشتی کانال ستون فقرات (لامینا) را تشکیل می‌دهد، همراه با هر استخوان دیگری که به نخاع فشار می‌آورد را بر می‌دارد تا فشار کمتری به آن وارد شود. لامینکتومی با به وجود آوردن فضای اضافی برای نخاع یا اعصاب، فشار بر نخاع را کاهش می‌دهد.

برای انجام لامینکتومی، پزشک با یک برشِ کوچک به پهلو یا کمر به ستون فقرات بیمار دسترسی پیدا می‌کند. بعد از انجام لامینکتومی، پزشک استخوان آسیب‌دیده را به وسیله پیچ و پلاک بی‌حرکت نگه می‌دارد.  

درمان نوع شکستگی دررفتگی

درمان شکستگی‌های دررفتگی به موارد زیر بستگی دارد:

• محل آسیب‌دیدگی ستون فقرات
• امکان جان انداختن دوباره استخوان‌ها با استفاده از کمربند طبی یا گچ  

درمان غیر جراحی: شکستگی‌های دررفتگی که تنها در بدنه مهره رخ داده باشند، عموما بدون جراحی قابل درمان هستند. بیمار پس از این شکستگی‌ها باید تحت نظارت بوده و به مدت ۱۲ هفته از کمربند طبی یا گچ استفاده کند. 

درمان جراحی: در صورت آسیب به رباط‌های خلفی (پشت) ستون فقرات، نیاز به جراحی است. علاوه بر این، چنانچه شکستگی در ناحیه دیسک ستون فقرات رخ داده باشد، باید جراحی برای تثبیت شکستگی انجام گیرد. 

درمان نوع شکستگی چرخشی

درمان غیر جراحی: شکستگی‌های زائده عرضی مهره با افزایش تدریجی حرکت و با یا بدون کمربند طبی، بر اساس میزان راحتی بیمار درمان می‌شوند.

درمان جراحی: شکستگی‌های دررفتگی ستون فقرات سینه‌ای و کمری در اثر برخورد بسیار شدید به وجود می‌آیند. این نوع شکستگی‌ها می‌توانند بسیار ناپایدار بوده و در اغلب موارد نیز منجر به آسیب نخاعی شوند. این شکستگی‌ها برای تثبیت نیاز به عمل جراحی دارند. عمل جراحی برخی اوقات به دلیل سایر صدمات تهدید کننده زندگی به تعویق می‌افتد. 

جراحی شکستگی ستون فقرات

اهداف نهایی جراحی شامل موارد زیر می‌شود:

• جا انداختن استخوان (برگرداندن استخوان‌ها به حالت اول خود)
• تثبیت شکستگی 
• کاهش فشار وارد بر نخاع و اعصاب 
• بازگرداندن زودهنگام دامنه حرکتی  

بسته به نوع شکستگی، پزشک ممکن است این عمل جراحی را به روش قدامی (جلویی)، جانبی (کناری) و (پشتی) و یا ترکیبی از هر سه روش انجام دهد. در عمل جراحی ستون فقرات وسایل تخصصی مختلفی به کار می‌رود که شامل پیچ و پلاک، میله و محفظه تثبیت‌کننده ستون فقرات می‌شود. 

عوارض شکستگی مهره کمر

عوارض ناشی از شکستگی ستون مهره سینه‌ای و کمری نیز عبارتند از:

• لخته شدن خون در لگن و پا که ممکن است به علت مدت طولانی استراحت در رختخواب یا عدم تحرک به وجود بیاید
• آمبولی ریه، لخته خونی که از محل اولیه جدا شده و پس از عبور از شریان‌ها وارد عروق ریه می‌شود  
• ذات‌الریه
• زخم فشاری (زخم بستر)

جراحی ستون فقرات عوارض خاص دیگری نیز دارد که عبارتند از:

• خونریزی
• عفونت
• نشت مایع مغزی نخاعی 
• عوارض وسیله (مانند شکستن یا در رفتن پیچ و پلاک)
• عدمِ جوش‌خوردگی استخوان‌ها
• سوءزخم‌

پزشک عموما در مورد این عوارض با بیمار صحبت می‌کند و اقدامات ضروری را برای پیشگیری از این عوارض احتمالی انجام می‌دهد. این اقدامات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درمان زودهنگام
• روش‌های مکانیکی (مانند استفاده از جوراب‌های فشرده‌ساز) و تجویز داروهایی برای جلوگیری از لخته شدن خون
• استفاده از عمل جراحی مناسب 
• برنامه‌های بعد از عمل جراحی

سخن پایانی

صرف‌نظر از اینکه پزشک از درمان جراحی یا غیر جراحی استفاده کند، بیمار پس از شکستگی به یک دوره توانبخشی نیاز دارد.  

اهداف توانبخشی نیز عبارتند از:

• کاهش درد
• بازگرداندن دامنه حرکتی
• حتی‌الامکان بازگرداندن بیمار به وضعیت پیش از صدمه‌دیدگی

پزشک همچنین ممکن است برای دستیابی به این اهداف فیزیوتراپی را به بیمار توصیه کند.

چنانچه شکستگی ستون فقرات بر اثر پوکی استخوان‌ به وجود آمده باشد، فرد به‌صورت فزاینده‌ای در معرض خطر شکستگی‌های بیشتر است. پزشک در طول درمان و دوره توانبخشی ممکن است درمان‌های دارویی و غیر دارویی را برای پوکی استخوان به بیمار توصیه کند. 

در برخی موارد، ممکن است مواردی موجب تعویق یا دشواری در توانبخشی و بهبودی بیمار شود که عبارتند از عدم جا افتادگی مناسب، آسیب عصبی و تغییر شکل تدریجی ستون فقرات.

منبع:

orthoinfo