غربالگری سرطان روده بزرگ و روش‌های مختلف آن (تایید شده توسط پزشک)

یکی از اقدامات مهم بیماران مشکوک به سرطان روده، غربالگری سرطان روده بزرگ است. منظور از تست‌ها یا آزمایش‌های غربالگری، روش‌هایی است که وجود سرطان کولورکتال (ناحیه روده بزرگ) را شناسایی می‌کنند.

روش‌های مختلفی برای تست غربالگری سرطان روده بزرگ وجود دارد که باید با مشورت پزشک، انجام شوند. آزمایش‌های غربالگری، زمانی کاربرد دارند که هیچ نشانه و علامت خاصی در روده بزرگ نمایان نشده است.

اهمیت غربالگری سرطان روده بسیار زیاد است، چون نقش مهمی در پیشگیری یا کنترل سرطان دارد.

در این مقاله از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، درباره غربالگری، اهمیت آن و سن غربالگری سرطان روده بزرگ می‌گوییم.

درباره روش‌های غربالگری سرطان روده بزرگ مانند کولونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی، چگونگی تفسیر آزمایش‌ها و تمام نکات دیگر هم، خواهیم گفت.

مطالعه این مطلب، برای آگاهی از مزایا و معایب روش‌های غربالگری و تشخیص سرطان روده بزرگ، به ۶ دقیقه زمان نیاز دارد.

محتوای پزشکی این مطلب، توسط دکتر مجید ایرانشاهی، فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد بزرگسالان، مورد بررسی و تایید قرار گرفته است.

اگر سوالی دارید، در پایان بپرسید تا پزشک در رسیدن به پاسخ به شما کمک کنند.

غربالگری سرطان روده بزرگ چیست؟

آزمایش غربالگری سرطان روده بزرگ، برای بررسی وضعیت بدن و کشف احتمالی سرطان است. از این تست‌ها، زمانی استفاده می‌شود که هیچ نشانه و علامتی در فرد ظاهر نشده باشد.

اگر مشکلاتی در روده بزرگ وجود داشته یا پای علامت‌هایی به‌میان باشد، پزشکان از روش‌های تشخیصی برای کشف علت علائم استفاده می‌کنند.

سرطان کولورکتال یا همان روده بزرگ، تقریباً همیشه از پولیپ‌های پیش‌سرطانی (رشدهای غیرطبیعی) در روده بزرگ یا رکتوم، ایجاد می‌شود.

آزمایش‌های غربالگری، می‌توانند پولیپ‌های پیش‌سرطانی را پیدا کنند تا قبل از تبدیل‌شدن آن‌ها به سرطان، اقداماتی پیشگیرانه انجام شود. این آزمایش‌ها، می‌توانند سرطان کولورکتال را پیدا کنند و مانع از گسترش و سخت‌شدن درمان سرطان روده بزرگ شوند.

اهمیت غربالگری سرطان روده بزرگ در چیست؟

غربالگری سرطان روده بزرگ، اهمیت زیادی در کشف وضعیت پیش‌سرطانی و سرطانی دارد. امکان دارد، مسیر انجام آزمایش‌ها کمی ناخوشایند باشد یا احساس خجالت به شما دست دهد؛ آرامشتان را حفظ کنید.

غربالگری زمانی استفاده می‌شود که نشانه‌ای وجود ندارد، اما اگر موارد زیر در بدنتان دیده شوند، آزمایش‌های دیگری انجام خواهند شد:

• تغییر عادت‌های روده
•  درد شکم
• خون‌ریزی
• یبوست
• اسهال

برای پیگیری مشکلات روده با این علائم، احتمالا باید روند انجام آزمایش‌های تشخیصی را شروع کنید.

از چه سنی باید غربالگری سرطان روده بزرگ انجام شود؟

بیشتر افراد، باید پس از ۴۵سالگی غربالگری سرطان کولورکتال را شروع کنند و سپس، غربالگری را در فواصل منظم ادامه دهند. کلید پیشگیری از سرطان روده بزرگ، انجام آزمایش‌های به‌موقع است.

به‌طور کلی، پزشکان توصیه می‌کنند که بزرگسالان ۴۵ تا ۷۵ساله، از نظر سرطان کولورکتال غربالگری شوند و بزرگسالان ۷۶ تا ۸۵ساله، با پزشک خود در مورد غربالگری صحبت کنند.

چه افرادی باید غربالگری سرطان روده بزرگ انجام دهند؟

اگر وضعیت‌های زیر برای شما پیش بیایند، باید زودتر از ۴۵سالگی، برای انواع تست غربالگری سرطان روده اقدام کنید:

• ابتلا به بیماری‌های التهابی روده مانند بیماری کرون یا کولیت روده.
• سابقه شخصی یا خانوادگی در زمینه ابتلا به سرطان کولورکتال یا پولیپ کولورکتال.
• ابتلا به سندرم ژنتیکی مانند پولیپ آدنوماتوز خانوادگی (FAP) یا سرطان روده بزرگ غیر پولیپوز ارثی (سندرم لینچ).

اگر فکر می‌کنید در معرض خطر ابتلا به سرطان کولورکتال هستید، با پزشک خود در مورد، موارد زیر صحبت کنید:

• چه زمانی غربالگری را شروع کنید.
• کدام تست غربالگری سرطان روده بزرگ برای شما مناسب است.
• هر چند وقت یک‌بار، آزمایش دهید.

توجه به این نکات، ناجی جان بسیاری از افراد بوده و به شما هم برای رفع مشکلاتتان، کمک می‌کند.

بیماران مبتلا به التهاب روده

کسانی که به بیماری التهاب روده دچارند، در معرض ابتلا به مشکلات دیگری مانند سرطان هم قرار دارند. بیماری‌های التهابی روده با علامت‌هایی مانند درد شکم، اسهال و کاهش وزن همراه می‌شوند.

افراد با سابقه سرطان در خانواده

سرطان می‌تواند جنبه ارثی داشته باشد. کسانی که سابقه چنین بیماری در اعضای خانواده‌شان وجود دارد، باید با چکاپ‌های به‌موقع و انجام آزمایش‌های غربالگری، مانع از آن شوند که بیماری در آن‌ها، گسترش پیدا کند.

بیماران مبتلا به سندروم ژنتیکی روده

برخی از افراد هم مبتلا به سندروم‌های ژنتیکی هستند که موجبات ابتلا به سرطان روده بزرگ را فراهم می‌کند. چنین افرادی باید با انجام آزمایش‌های غربالگری، از توسعه سرطان پیشگیری کنند.

برنامه غربالگری سرطان روده برای افراد با ریسک بالای ابتلا

کالج آمریکایی گوارش (ACG)، توصیه‌هایی برای بیماران پرخطر دارد. توجه به سن غربالگری سرطان روده اهمیت زیادی دارد.

اگر سابقه خانوادگی دارید، ACG توصیه می‌کند که غربالگری را در ۴۰ سالگی یا ۱۰ سال قبل از سن جوان‌ترین بستگان مبتلا به این بیماری، انجام دهید.

مثلا اگر یکی از بستگان‌تان در ۴۵سالگی به این بیماری مبتلا شده، باید در ۳۵سالگی غربالگری شوید.

به‌طورکلی، کالج آمریکایی گوارش (ACG) توصیه می‌کند که بیماران در معرض خطر، هر 5 سال یک بار باید کولونوسکوپی انجام دهند.

انجام آزمایش‌‌های ژنتیکی غربالگری سرطان روده بزرگ، می‌تواند مشخص کند که جهش‌های ژنتیکی در شما وجود دارد یا خیر.

با آزمایش ژنتیک، این جهش‌ها و سایر جهش های ژنتیکی مشخص می‌شوند و امکان ابتلا به سرطان مورد بررسی قرار می‌گیرد.

تست‌ها و روش‌های غربالگری سرطان روده بزرگ

تست‌های غربالگری سرطان کولورکتال را می‌توان به ۲ گروه اصلی تقسیم کرد:

در ادامه به هریک از این روش‌ها، نگاهی خواهیم داشت و آن‌ها را بررسی و مقایسه خواهیم کرد.

آزمایش‌های مبتنی بر مدفوع

این آزمایش‌ها، معمولاً در خانه انجام می‌شوند، بنابراین بسیاری از افراد آن‌ها را راحت‌تر از آزمایش‌هایی مانند کولونوسکوپی می‌دانند.

نیاز به تکرار این آزمایش‌ها بیشتر از موارد دیگر است. اگر نتیجه یکی از آزمایش‌های مدفوع مثبت باشد، همچنان به کولونوسکوپی نیاز دارید تا ببینید آیا سرطان دارید یا خیر.

آزمایش‌های مبتنی بر مدفوع، شامل موارد زیر هستند:

• تست ایمونوشیمیایی مدفوع (FIT)؛ آزمایش ایمونوشیمیایی مدفوع (FIT)، وجود خون پنهان در مدفوع از روده‌های تحتانی را بررسی می‌کند. این آزمایش باید هر سال انجام شود.
• آزمایش خون مخفی مدفوع مبتنی بر گوایاک (gFOBT)؛ آزمایش خون مخفی مدفوع مبتنی بر گایاک (gFOBT)، از طریق یک واکنش شیمیایی، خون مخفی در مدفوع را پیدا می‌کند. البته نمی‌تواند تشخیص دهد که خون از روده بزرگ است یا از سایر قسمت‌های دستگاه گوارش (مانند معده).
• آزمایش DNA مدفوع؛ این مورد به‌دنبال بخش‌های غیرعادی در DNA موجود در سلول‌های سرطانی یا پولیپ و خون مخفی است. سرطان کولورکتال یا سلول‌های پولیپ، اغلب جهش (تغییرات) DNA در ژن‌هایی خاص دارند. سلول‌های دارای این جهش‌ها، اغلب وارد مدفوع می‌شوند و در آزمایش قابل شناسایی‌اند.

امکان انجام این تست‌ها در منزل وجود دارد.

معاینات دیداری

این آزمایش‌ها، در داخل کولون و رکتوم را بررسی می‌کنند. در انجام چنین تست‌هایی، به‌اندازه آزمایش‌های مبتنی بر مدفوع، نیاز به تکرار نیست. برای انجام معاینات دیداری، به آماده‌سازی‌های قبلی بیمار احتیاج است.

• کولونوسکوپی؛ برای این آزمایش، پزشک تمام طول کولون و رکتوم را با کولونوسکوپ، یعنی لوله‌ای انعطاف‌پذیر به اندازه عرض یک انگشت با یک دوربین فیلمبرداری سبک و کوچک در انتهای آن، بررسی می‌کند.
• سی‌تی کولونوگرافی (کولونوسکوپی مجازی)؛ این تست غربالگری سرطان روده بزرگ، نوع پیشرفته‌ای از توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن روده بزرگ و رکتوم است که می‌تواند نواحی غیرطبیعی مانند پولیپ یا سرطان را نشان بدهد. برنامه‌های کامپیوتری ویژه، از اشعه ایکس و سی‌تی اسکن، برای تهیه تصاویر سه‌بعدی از داخل روده بزرگ و راست روده استفاده می‌کنند.
• سیگموئیدوسکوپی؛ این روش شبیه کولونوسکوپی است، با این تفاوت که کل کولون را بررسی نمی‌کند. یک سیگموئیدوسکوپ (لوله‌ای منعطف و نورانی به ضخامت یک انگشت با یک دوربین فیلمبرداری کوچک در انتهای آن)، از طریق مقعد وارد رکتوم و سپس به قسمت پایین روده بزرگ، منتقل می‌شود.

دقت کنید که سیگموئیدوسکوپ، تنها ۶۰ سانتی‌متر طول دارد، بنابراین پزشک فقط می‌تواند کل رکتوم و کمتر از نیمی از روده بزرگ را ببیند.

تصاویر از محدوده روی یک صفحه نمایش مشاهده می‌شود تا پزشک بتواند هر ناحیه غیر طبیعی را پیدا و آن را حذف کند.

مقایسه انواع تست‌های غربالگری روده بزرگ

بنا به شرایط است که پزشکان، روش‌های مختلف غربالگری را تجویز می‌کنند. در جدول زیر، نگاهی به هریک از این روش‌های غربالگری روده بزرگ داریم:

بنا به نظر پزشک متخصص، هریک از این روش‌ها می‌توانند نتایج مطلوبی داشته باشند و روند تشخیص و ارزیابی را سریع کنند. فلوچارت غربالگری سرطان کولورکتال، روند زیر را پیشنهاد می‌کند:

• یکی از روش‌های مبتنی بر مدفوع به توصیه پزشکان انتخاب می‌شود.
• در صورت منفی‌بودن، چکاپ بعدی در زمان معین از سوی پزشک تعیین می‌شود.
• در صورت مثبت‌بودن، نیاز به انجام کولونوسکوپی پیش می‌آید.

انتخاب روش‌های دیگر هم با نظر متخصص در مراحل تشخیصی، صورت می‌گیرد.

دستورالعمل انجام غربالگری روده بزرگ

بنا به اینکه از چه روش غربالگری استفاده می‌شود، دستورالعمل‌ها هم متفاوت خواهند بود. در ادامه، مسیر هریک از روش‌ها را بررسی می‌کنیم:

تست ایمونوشیمیایی مدفوع (FIT)

قبل از آزمایش FIT، هیچ محدودیت دارویی یا رژیم غذایی وجود ندارد (زیرا ویتامین‌ها و غذاها روی آزمایش تأثیر نمی‌گذارند). برای شروع، باید نمونه مدفوع، جمع‌آوری شود.

تجهیزات معمولاً شامل یک کیت آزمایش، کارت یا لوله آزمایش، برس‌های بلند یا سایر وسایل جمع‌آوری، کیسه‌های زباله و یک پاکت هستند. این کیت دستورالعمل‌های دقیقی در مورد نحوه جمع‌آوری نمونه‌ها به شما می‌دهد.

حتماً دستورالعمل‌های همراه کیت را دنبال کنید، زیرا کیت‌های مختلف ممکن است، روش‌های متفاوتی داشته باشند.

اگر نتیجه تست غربالگری سرطان روده بزرگ مثبت باشد (یعنی اگر خون مخفی یافت شود)، برای بررسی بیشتر باید کولونوسکوپی انجام شود.

آزمایش خون مخفی مدفوع مبتنی بر گوایاک (gFOBT)

اگر gFOBT برای غربالگری کولورکتال انتخاب شود، باید قبل از آزمایش از مصرف برخی از غذاها یا داروها پرهیز شود.

نباید داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن (Advil)، ناپروکسن (Aleve)، یا آسپرین، به مدت ۷ روز قبل از آزمایش مصرف شوند.

اگر داروی دیگری مصرف می‌کنید، حتماً پیش از انجام تست غربالگری سرطان روده بزرگ درباره آن‌ها با پزشک، صحبت کنید. موارد زیر هم روی نتایج آزمایش اثر می‌گذارند:

• ویتامین C بیش از ۲۵۰ میلی‌گرم در روز از مکمل‌ها یا مرکبات و آب میوه‌ها به مدت ۳ تا ۷ روز قبل از آزمایش.
• گوشت قرمز (گوشت گاو، بره یا جگر) به مدت ۳ روز قبل از آزمایش.

یک کیت با دستورالعمل از مطب یا کلینیک دریافت خواهید کرد. این کیت، نحوه گرفتن نمونه مدفوع در خانه را توضیح می‌دهد (معمولاً نمونه‌هایی از ۳ حرکت مجزای روده روی کارت‌های کاغذی کوچکی قرار می‌گیرند) سپس کیت، برای آزمایش به مطب پزشک یا آزمایشگاه پزشکی بازگردانده می‌شود.

لوازم آزمایش معمولاً شامل یک کیت تست، کارت‌های تست، یک قلم مو یا اپلیکاتور چوبی و یک پاکت است. این کیت، دستورالعمل‌های دقیقی را در مورد نحوه جمع آوری نمونه‌های مدفوع می‌دهد.

اگر نتیجه آزمایش مثبت باشد (در صورت یافتن خون مخفی)، کولونوسکوپی برای یافتن دلیل خونریزی لازم است.

آزمایش DNA مدفوع

این آزمایش باید هر ۳ سال، یک‌بار انجام شود و در منزل قابل اجرا است. قبل از انجام آن، هیچ محدودیت دارویی یا رژیم غذایی خاصی وجود ندارد.

در این آزمایش از یک کیت، برای جمع‌آوری مدفوع استفاده می‌شود. این کیت دارای یک ظرف نمونه، یک براکت برای نگهداری ظرف در توالت، یک بطری نگهدارنده مایع، یک لوله، برچسب‌ها و یک جعبه خواهد بود.

حتماً دستورالعمل‌های همراه کیت را دنبال کنید.

هنگامی که نمونه را جمع آوری کردید، آن را مطابق دستورالعمل در کیت برگردانید. هدف این است که ظرف نمونه، ۷۲ساعت پس از جمع آوری به آزمایشگاه برسد.

اگر آزمایش مثبت باشد (در صورت مشاهده تغییرات DNA یا خون)، باید کولونوسکوپی انجام شود.

کولونوسکوپی

کولونوسکوپی روشی است که پزشک از آن برای مشاهده داخل کولون و رکتوم، از کولونوسکوپ استفاده می‌کند.

کولونوسکوپ، یک لوله بلند و منعطف به اندازه عرض یک انگشت با یک دوربین فیلمبرداری سبک و کوچک در انتهای آن است. این ابزار، از طریق مقعد و به راست روده و روده بزرگ وارد می‌شود.

سی‌تی کولونوگرافی (کولونوسکوپی مجازی)

کولون و رکتوم، باید قبل از این آزمایش تخلیه شوند تا بهترین تصاویر به‌دست بیایند. این مورد در اتاق مخصوص با دستگاه سی‌تی اسکن، انجام می‌شود و حدود ۱۵ دقیقه طول می‌کشد.

از شما خواسته می‌شود که روی یک تخت باریک که بخشی از سی‌تی اسکنر است، دراز بکشید. سپس یک لوله کوچک و انعطاف‌پذیر در رکتوم قرار می‌گیرد و هوا، از طریق لوله به روده بزرگ و راست روده پمپ می‌شود تا تصاویر بهتری دریافت شود.

در انتها، تخت به داخل اسکنر سی‌تی اسکن می‌رود و از شما خواسته می‌شود تا نفس خود را برای چند ثانیه حبس کنید تا عکس‌برداری انجام شود.

سیگموئیدوسکوپی

قبل از آزمایش، باید روده بزرگ و راست روده تخلیه شوند تا تصاویر مناسبی به‌دست بیاید. سیگموئیدوسکوپی معمولاً حدود ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد. بیشتر افراد برای انجام این آزمایش، نیازی به مصرف آرام‌بخش ندارند.

احتمالاً از شما خواسته می‌شود که روی یک تخت و به‌سمت چپ بدن خود دراز بکشید و زانوهایتان را به‌سمت بالا، نزدیک سینه خود بکشید.

قبل از انجام آزمایش، ممکن است که پزشک انگشتش را در راست روده قرار دهد تا آن را معاینه کند.

سیگموئیدوسکوپ هم ابتدا روانکاری می‌شود تا راحت‌تر در رکتوم قرار گیرد. سپس هوا از طریق سیگموئیدوسکوپ به روده بزرگ و رکتوم پمپ می‌شود تا پزشک بتواند پوشش داخلی را بهتر ببیند.

اگر در حین آزمایش پولیپ پیدا شود، پزشک آن‌ها را با ابزار کوچکی که از داخل اسکوپ عبور داده شده، خارج می‌کند. پولیپ‌ها در آزمایشگاه بررسی می‌شوند. اگر یک پولیپ پیش‌سرطانی (آدنوم) یا سرطان کولورکتال پیدا شود، باید بعداً کولونوسکوپی انجام دهید تا پولیپ یا سرطان در بقیه قسمت‌های کولون بررسی شوند.

تفسیر و جواب تست غربالگری سرطان روده بزرگ

تفسیر آزمایش غربالگری سرطان روده بزرگ، وابسته به این است که از کدام تست و آزمایش استفاده شده است.

در آزمایش‌های مبتنی بر مدفوع، با سه احتمال روبه‌رو هستید:

• منفی؛ نتیجه آزمایش منفی به این معنی است که هیچ خونی در نمونه‌های شما یافت نشده و در حال‌حاضر، نیازی به انجام هیچ اقدام دیگری ندارید. البته چنین نتیجه‌ای به این معنی نیست که شما سرطان روده ندارید یا هرگز به سرطان روده مبتلا نخواهید شد.
• مثبت؛ نتیجه آزمایش مثبت به این معنی است که ۲۰میکروگرم یا بیشتر هموگلوبین (پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز خون) در هر گرم مدفوع در ۱ یا در هر دو نمونه آزمایش شما یافت شده است. نتیجه مثبت همیشه به معنای ابتلا به سرطان روده نیست.
• غیرقطعی؛ اگر در عرض ۴ هفته نتایج خود را دریافت نکرده‌اید، ممکن است به این دلیل باشد که نتیجه‌ای به‌دست نیامده است. یعنی آزمایشگاه نمی‌تواند نمونه شما را تجزیه و تحلیل کند و باید دوباره آزمایش بدهید.

برای تفسیر نتایج، به خودتان اتکا نکنید و حتماُ آن‌ها را به متخصص نشان بدهید.

نتایج کولونوسکوپی

در کولونوسکوپی، اگر پزشک پولیپ یا بافت غیرطبیعی در روده بزرگ پیدا کند، کولونوسکوپی مثبت تلقی می‌شود. بیشتر پولیپ‌ها سرطانی نیستند، اما برخی می‌توانند پیش سرطانی باشند.

پولیپ‌های برداشته‌شده در طول کولونوسکوپی برای بررسی سرطانی، پیش‌سرطانی یا غیرسرطانی‌بودن، به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند.

نتایج کولونوگرافی

بعد از انجام این آزمایش، یا هیچ مورد مشکوکی یافت نمی‌شود یا موارد متنوعی از جمله پولیپ، توده‌های غیرسرطانی یا موارد مشکوک، دیده می‌شود که نیاز به بررسی بیشتر دارند.

اگر همه‌چیز طبیعی به نظر برسد و بیوپسی گرفته نشود، پزشک می‌تواند فوراً به شما بگوید که کولونوسکوپی طبیعی بوده است.

اگر پولیپ یا نمونه‌ای از پوشش روده بزرگ برداشته شود (بیوپسی کولون)، ممکن است چند روز طول بکشد تا مشخص شود که سرطان، آدنوم یا یافته دیگری، کشف شده است.

نتایج سیگموئیدوسکوپی

نتیجه منفی، یعنی هیچ ناهنجاری در روده بزرگ پیدا نشده است. نتیجه مثبت هم به‌معنای دیده‌شدن پولیپ یا بافت غیرطبیعی در روده بزرگ است. در صورت مثبت‌بودن، نیاز به پیگیری‌های بیشتر وجود دارد و احتمالاً پزشک، انجام کولونوسکوپی را تجویز می‌کند.

به چه دکتری برای غربالگری سرطان روده بزرگ مراجعه کنیم؟

متخصصان گوارش در درمان بیماری‌ها و شرایط دستگاه گوارش متخصص، هستند. آن‌ها تست غربالگری سرطان روده بزرگ و کولونوسکوپی‌های تشخیصی را انجام می‌دهند.

اهمیت غربالگری سرطان روده بزرگ زیاد است و با انجام به‌موقع آن، رعایت رژیم غذایی مناسب و ورزش می‌توانید مانع از بروز سرطان‌ها یا توسعه‌شان در بدن شوید.

با کاهش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ و دورشدن از عوامل خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ، احتمال ابتلا به این مشکل کمتر می‌شود.

فقط فراموش نکنید که سن غربالگری سرطان روده بزرگ، شرایطی دارد که در مطلب، به آن‌ها اشاره کردیم.

با چکاپ‌های معمول مانند آزمایش خون و انجام تست‌های غربالگری در زمان توصیه‌شده، تشخیص سرطان روده بزرگ به‌موقع انجام می‌شود.

برای مشاوره و رزرو نوبت از پزشک یا نوبت آزمایشگاه، می‌توانید از سامانه دریافت نوبت آنلاین دکتردکتر، کمک بگیرید. با این کار، همه چیز برایتان سریع‌تر پیش خواهد رفت.

سوالات متداول غربالگری سرطان روده بزرگ

منابع:

health.harvard.edu

health.gov.au

cancer.org

shoregastro.com

nhs.uk

cdc.gov