موجودات ریز و میکروسکوپی بهنام انگل هم در این جهان زندگی میکنند. تفاوت آنها با سایر موجودات زنده، در این است که برای حیات به بدن دیگران وابستهاند. از جمله انگلهای اثرگذار روی بدن انسان باید به کنه، شپش یا کرم قلابدار اشاره کنیم. مالاریا هم یکی از مشهورترین انواع انگل است.
انگلها پس از قرارگیری در بدن انسان، شروع به تولیدمثل میکنند و علائم ناخوشایندی مانند درد شکم، کاهش وزن و خستگی بهوجود میآورند. اسهال و بثورات پوستی هم از علائم عفونتهای انگلی هستند. انگلهای تکیاخته یا انواع دیگر از راههای مختلف انتقال پیدا میکنند. علل عفونتهای انگلی متنوع است. مثلاً تماس با غذای آلوده یا آب و گزیدگی حشرات باعث بروز عفونت میشوند.
انگلها بدون میزبان زنده نمیمانند. بههمین دلیل، انگلها بهندرت کشندهاند. در این مقاله به شما میگوییم که انگل چیست و درباره انواع انگل صحبت میکنیم. مطالعه مطلب به ۶ دقیقه زمان نیاز دارد.
در پایان، سوالات خود را از ما بپرسید تا پزشک به شما پاسخ بدهد.
انگل چیست؟
انگلها ارگانیسمهایی هستند که در بدن موجود زنده دیگر (میزبان) یا روی آن زندگی میکنند. تغذیه، رشد و تکثیر این موجودات به بدن میزبانشان آسیب وارد میکند. بااینحال، انگلها برای ادامه زندگی به بدن میزبانشان نیازمندند. از همین رو، احتمال اینکه کشنده باشند، زیاد نیست.
انگلها و عفونتهای انگلی شایع هستند. آنها میلیونها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار میدهند. شاید بسیاری از افراد متوجه عفونت خود نشوند، چون علائم اندکی دارند.
گاهی هم برخی از انگلها با بروز علامتهایی جدی و شدید همراه میشوند. گزیدگی حشرات، تماس با حیوانات آلوده و عوامل مختلف دیگر باعث عفونت انگلی میشوند. انواع مختلفی از انگلها مانند کرم نواری باعث بروز عوارضی ناخوشایند در بدن میشوند.
چرخه زندگی انگل
چرخه زندگی انگلها را میتوانیم به دو مرحله تقسیم کنیم:
- مستقیم (مونوکسنوس)
- غیرمستقیم (هتروکسن)
انگلهای مستقیم فقط یک میزبان دارند و بهصورت مستقیم و بیواسطه به بدن وارد میشوند. امکان ادامه زندگی این انگلها در طبیعت هم وجود دارند. آنها راهکارهایی مانند تولید کیست در اطراف خود را برای بقا در طبیعت استفاده میکنند.
انگلهایی با چرخه عمر غیرمستقیم، بخشی از عمرشان را در بدن میزبان زندگی میکنند. در این مدت، بزرگ و تکثیر میشوند. میزبان این نوع از انگلها معمولاً دچار بیماری یا عوارض ناشی از ابتلا به انگل نمیشوند.
انگلها چطور منتقل میشوند؟
روشهای مختلفی برای انتقال انواع انگل وجود دارد. از جمله این روشها باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- تماس با مدفوع آلوده به انگل
- گزیدگی با نیش حشرات عفونتزا
- برقراری رابطه جنسی با فرد آلوده به انگل
- مصرف غذا و آب آلوده (راه انتقال انگلهایی مانند انگل فاسیولا)
بهطور کلی هم رعایت نظافت و امور بهداشتی باعث میشود که از عفونتهای انگلی دور بمانید. گاهی با پیشرفت عفونت انگلی در بدن، دیگر راهکارهایی مانند نوشیدن مایعات و استراحت کافی نیستند. در واقع، نیاز به درمانهای جدی و مصرف داروها وجود دارد.
انواع انگل چیست؟
سه نوع اصلی انگل وجود دارد که انسان را آلوده میکند:
- تکیاختهها
- کرمها
- انگلهای خارجی
بنا به اطلاعات موجود در سامانه پیشگیری و مدیریت بیماریها (CDC):
سه دسته اصلی از انگلها وجود دارند که میتوانند باعث بیماری در انسان شوند؛ تکیاختهها، کرمها (هلمینت) و انگلهای خارجی.
راههای انتشار، تکثیر و تأثیر هریک از این نوع انگل بر بردن با دیگری متفاوت است. انگلها از نظر خصوصیات هم بسیار متنوع هستند. بسیاری از آنها با چشم قابل مشاهده نیستند.
برخی هم واضح و قابل شناساییاند. برخی از کرمهای انگلی طولی بالغ بر ۳۵ سانتیمتر دارند. خارج انگل با میکروسکوپهای دقیق دیده میشود. برای بررسی داخل انگل هم مسیر دشواری پیش روی دانشمندان است.
تکیاختهها
تکیاخته ها موجودات تک سلولی هستند که بدن را آلوده میکنند و در داخل آن تکثیر میشوند. این انگلها از راه تماس مستقیم با پوست یا پشهها، حیوانات خانگی یا کنهها به بدن سرایت میکنند.
انواعی از این انگلها شامل موارد زیر میشوند:
بابزیا (Babesia) | بابزیا جریان خون را آلوده میکند و باعث عفونت نادری میشود که ممکن است، علائمی شبیه آنفولانزا ایجاد کند. |
انگل ژیاردیا دوازدهه (Giardia) | این نوع باعث عفونت ژیاردیا میشود، که یکی از شایعترین علل اسهال است. |
کریپتوسپوریدیوم پارووم (Cryptosporidium) | اغلب از طریق آب آشامیدنی یا شنا در آب آلوده پخش میشود. |
پلاسمودیوم (Plasmodium) | این دسته از تکیاختهها باعث ایجاد مالاریا میشوند که یک بیماری کشنده است و در آب و هوای گرمسیری و نیمه گرمسیری شیوع بیشتری دارد. |
توکسوپلاسما گوندی (Toxoplasma gondii) | نوعی تکیاخته که باعث تب، تورم غدد و دردهای عضلانی میشود. |
تکیاختهها پس از تماس با بدن وارد جریان خون میشوند و در ریهها، رودهها، قلب و لوزالمعده پخش میشوند.
هلمینتها
هلمینتها (Helminthiasis) موجوداتی چندسلولی و کرممانند هستند که معمولاً در مراحل بزرگسالی با چشم غیرمسلح قابل مشاهده میشوند. این انگلها معمولاً رودهها، جریان خون یا بافتهای زیر پوست را تحت تأثیر قرار میدهند.
سه نوع اصلی از کرمها وجود دارد که افراد را تحت تأثیر قرار میدهند، از جمله:
کرمهای مسطح | اینها کرمهایی هستند که در روده رشد میکنند و روی کبد و ریهها تأثیر میگذارند. |
کرمهای گرد | این کرمها در دستگاه گوارش، سیستم لنفاوی، خون یا بافتهای زیر پوست یافت میشوند. |
کرمهای سرخاردار | این کرمهای انگلی دارای قلابهای خاردار در یک انتها هستند که به دیوارههای روده میچسبند. |
هلمینتها فقط در مراحل جوانی قادر به تکثیر در داخل بدن هستند.
انگلهای خارجی
کنهها، ککهای شنی و شپشها انگلهایی هستند که به پوست میچسبند یا وارد آن میشوند. این انگلها میتوانند هفتهها یا حتی ماهها در پوست بمانند. انگلهای خارجی باعث بروز مشکلات سلامتی مختلف میشوند و ناقل ویروسها یا باکتریهای دیگری هستند که امکان ایجاد بیماریهای خطرناک را فراهم میکنند.
این انگلها شامل موارد زیر هستند:
کک | ککها حشرات کوچک و بدون بال با پاهای پشتی قوی هستند. این حشرات از پاهای خود برای پرش مسافتهای طولانی کمک میگیرند. گزیدهشدن با کک یا بلعیدن اتفاقی آن، باعث بروز بیماریهای انگلی میشود. |
شپش سر و شپش شرمگاهی (خرچنگ) | شپشها حشرات ریز و مسطحی هستند که با خزیدن حرکت میکنند. شپش سر روی موهای سر زندگی میکند. شپش ناحیه تناسلی هم در موهای ناحیه تناسلی، نزدیک اندام تناسلی زندگی میکند. هر دو نوع شپش از طریق تماس نزدیک از فردی به فرد دیگر منتقل میشوند. ممکن است، این ارتباط شامل آمیزش جنسی یا بهاشتراک گذاشتن وسایل شخصی مانند ملحفه، بالش یا حوله باشد. |
کنهها | کنهها عنکبوتیان کوچک (بندپایان هشت پا) هستند و کوچکتر از یک میلیمترند. انواع خاصی از آنها باعث ایجاد گال میشوند. نیش این حشرات معمولاً باعث درد یا خارش نمیشود. آنها انسان را گاز میگیرند و سپس در پوست فرو میروند. |
بیشتر انواع انگلهای خارجی در مناطق جنگلی یا چمنزارها زندگی میکنند.
انگلها کدام بخش از بدن را درگیر میکنند؟
عفونتهای انگلی اغلب باعث بیماری رودهای با علائمی مانند اسهال و استفراغ میشوند. اما نواحی دیگر بدن مانند سطح پوست را هم تحت تأثیر قرار میدهند. برای مثال، بثورات و زخمهای پوستی ناشی از این عفونتها باعث عوارض ناخوشایندی میشوند.
در برخی موارد، اثرات منفی ابتلا به عفونتها و بیماریهای انگلی بسیار جدیتر هم میشود. در واقع، انگلهای مختلف میتوانند روی نواحی گوناگون دیگری از بدن هم اثر بگذارند. برای مثال، امکان آلودهشدن مغز یا ریهها با انگل هم وجود دارد.
بیماریهای ناشی از عفونت انگلی کداماند؟
انگلها انواع مختلفی دارند و ابتلا به آنها میتواند باعث بروز بیماریهای بسیار متنوعی شود. سالانه میلیونها نفر در سراسر جهان به عفونتهای انگلی مبتلا میشوند. شایعترین بیماری های انگلی عبارتند از:
- مالاریا
- ژیاردیاز
- کرم کدو
- لیشمانیوز
- تریکومونیازیس
- شیستوزومیازیس
- کریپتوسپوریدیوزیس
- سیکلوسپوریازیس
- سیستی سرکوز
- استرونژیلوئیدازیس
- عفونت کرم نواری
- بیماری شاگاس
- توکسوپلاسموز
شپش سر هم از جمله مشکلاتی است که در اثر عفونتی انگلی ایجاد میشود و بسیار هم آزاردهنده است.
کدام انگل باعث کمخونی میشود؟
برخی از انگلها باعث از دسترفتن خون انسان میشوند. وجود این موجودات مزاحم در بدن، نتایج ناخوشایندی مانند کمخونی و فقر آهن را بهدنبال دارد. از جمله انگلهایی که میتوانند روی خون انسان اثرات منفی بگذارند، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- عفونت کرم قلابدار (Necator americanus و Ancylostoma duodenale)
- عفونت شیستوزومیازیس (Schistosomiasis)
- عفونت کرم شلاقی (Trichuris trichiura)
بیشتر انگلهایی به شکل کرمهای روده هستند که کمخونی و فقر آهن بهوجود میآورند.
کدام انگل باعث خارش میشود؟
برخی از انگلها با ایجاد خارش پوستی باعث آزار بیمار میشوند. یکی از انواع کرمهایی که میتواند عفونت انگلی و عوارضی مانند خارش ایجاد کند هم کرم قلابدار است. خزش این کرم در بدن هم خارش و هم عوارض ناخوشایند دیگری مانند زخمهای پوستی ایجاد میکند.
کرم سوزنی که بیشتر در کودکان دیده میشود هم در نواحی مقعد خارش ایجاد میکند. کودکان مبتلا به انگل، معمولاً میل زیادی به خاراندان مقعد دارند. برای التیام این وضعیت، باید ناحیه مقعد آنها با آب گرم شسته شود.
کدام انگل باعث چاقی میشود؟
قرارگرفتن در معرض انگل توکسوپلاسما گوندی میتواند همراه با بروز مشکلاتی در زمینه وزن بدن باشد. برخی از افرادی که در معرض این انگل قرار دارند، رژیم غذایی نامناسبی پیدا میکنند و در نتیجه، شاخص توده بدنیشان بالا میرود.
البته، ابتلا به انگلها، بیشتر با بیاشتهایی و خستگی همراه است. در نتیجه بروز چنین علائمی، بدن وزن خود را از دست میدهد و مواد مقوی و مناسب به آن نمیرسند.
کدام انگل باعث لاغری میشود؟
کرم نواری از انگلهایی است که باعث کاهش وزن در فرد مبتلا میشود. بهطور کلی، کرمهای رودهای مانع از ثبات وزن هستند. این انگلها از بدن انسان تغذیه میکنند و عوارضی مانند تهوع و بیاشتهایی را بههمراه میآورند.
در این صورت، فرد کمتر غذا میخورد و اگر انگل از گلبولهای قرمزش تغذیه کند، دچار عوارضی مانند کمخونی و کماشتهایی میشود. با درمان درست و بهموقع انگلها، مانع از بروز تغییرات ظاهری مانند لاغری غیرعادی شوید.
علائم انگل چیست؟
علائم خاص عفونت انگلی بستگی به انگلی دارد که بدن را آلوده کرده است. نشانههای بیماری به شدت عفونت و بخشی از بدن وابسته است که تحت تأثیرات انگل قرار میگیرد. بااینحال، برخی علائم از نشانههای رایج و عمومی بیماریهای انگلیاند. مانند:
- اسهال
- درد شکم
- گاز و نفخ
- حالت تهوع
- افزایش اشتها
- دردهای عضلانی
- کمآبی بدن
- بیخوابی
- لرز و تب
- کهیر
کاهش وزن ناخواسته هم میتواند از علامتهای ابتلا به انگل باشد.
علائم انگل در کودکان
اگر میخواهید بدانید که کودکی دچار انگل است یا خیر، باید به دکتر عفونی مراجعه کنید. با آزمایشهای مدفوع و خون، این موارد قابل ارزیابیاند. بهطور کلی هم نشانههای ابتلا به انگل در بچهها بهشکلهای زیر دیده میشود:
- خارش مقعد بهخصوص در شب
- حلقههای سیاه زیر چشم
- تحریکپذیری و بدخلقی
- هضم ضعیف غذا
بیاشتهایی هم میتواند از نشانههای ابتلا به انواع انگل کودکان باشد.
علائم انگل در بزرگسالان
بزرگسالانی که به انواع انگل مبتلا میشوند، علائمی مانند زیر را احساس میکنند:
- حالت تهوع
- گاز یا نفخ
- استفراغ
- اسهال
برخی از انواع عفونت مانند مشکلات ناشی از انگل دمودکس روی پوست اثرات منفی میگذارند و خارش یا زخم ایجاد میکنند. اسهال خونی (مدفوع شل حاوی خون و مخاط) هم از نشانههای ابتلا به انگل در بزرگسالان است.
باز هم تأکید میکنیم که هر نوع انگل، با بروز نشانههایی مخصوص به خود همراه است. در واقع، وجود این علائم لزوماً نشانه ابتلا به انگل نیست. بااینحال، بیشتر عفونتهای انگلی با چنین علامتهایی در بدن ایجاد میشوند.
کدام افراد بیشتر درگیر انگل میشوند؟
تمام افراد میتوانند به عفونتهای انگلی مبتلا شوند. اما برخی از گروهها بیشتر در معرض خطر هستند. کودکان بهدلیل تماس بیشتر با محیط و حضور در مکانهایی مانند مهدکودک و مدرسه، در معرض تماس با انگلها هستند.
برخی از انگلها هم آنها را بیشتر از سایر موارد درگیر میکنند. معمولاً انگلهای رودهای در کودکان دیده میشود. علاوهبر اینها، کهنسالان هم بیشتر از سایر ردههای سنی در خطر دچارشدن به انگلها قرار دارند.
علت هم این است که سیستم ایمنی این افراد ضعیفتر از جوانان میشود. در نتیجه، در مقابل عفونتها آسیبپذیرتر میشوند و اگر در معرض انگل قرار بگیرند، امکان آلودهشدن آنها زیاد خواهد بود.
نحوه تشخیص انگل در بدن چیست؟
اگر علائم عفونت انگلی را احساس میکنید، بهتر است که برای آزمایش مناسب به پزشک مراجعه کنید. دکتر سابقه پزشکی شما را بررسی میکند و از مکانهایی سوال میکند که اخیراً به آنها سفر کردهاید.
سپس، بنا به علائم و شرایط از آزمایشهای زیر برای تشخیص بهتر استفاده میشود:
آزمایش مدفوع | اگر علائم گوارشی مانند اسهال یا حالت تهوع دارید، پزشک باید آزمایش مدفوع یا آزمایش انگل انجام دهد. |
آندوسکوپی یا کولونوسکوپی | این تست تشخیصی به پزشک اجازه میدهد تا داخل رودهها را برای بررسی علائم انگل یا سایر بیماریها بررسی کند. |
آزمایش خون | نوعی آزمایش خون، به نام سرولوژی، آنتیژنها یا موادی شیمیایی را مورد بررسی قرار میدهد که بدن بهعنوان بخشی از پاسخ سیستم ایمنی آزاد میکند. آزمایش رایج دیگری که به نام اسمیر خون شناخته میشود، شامل تجزیه و تحلیل نمونه خون در زیر میکروسکوپ برای تشخیص مالاریا، بابزیوز و سایر عفونتها است. |
معاینات تصویربرداری | اشعه ایکس، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، یا اسکن توموگرافی محوری کامپیوتری (CAT) همه روشهای تصویربرداری هستند که پزشک میتواند برای تشخیص انگلها استفاده کند. |
روشهای تشخیصی بنا به صلاحدید پزشک انتخاب میشوند. اگر بدانید تخصص عفونی چیست، متوجه میشوید که پزشکان دارای این تخصص، چطور دست به انتخاب بهترین روشهای تشخیصی میزنند.
درمان انگل چیست؟
برنامه درمانی با در نظرگرفتن نوع انگلی انتخاب میشود که بیمار به آن مبتلا شده است. بهطور کلی، عفونتهای انگلی به خودی خود از بین نمیروند و به نوعی از داروهای ضدانگلی نیاز دارند.
ممکن است، پزشک بنا به علائمی که در بیمار مشاهده میکند، آنتیبیوتیک یا داروهای ضدقارچ تجویز کند. بیشتر داروها قرصهای خوراکی هستند، اما در برخی موارد از شامپوها و لوسیونها هم استفاده میشود. کرمهای موضعی هم برای درمان برخی انگلها در دسترساند.
داروهای ضدانگل
انواع مختلفی از داروها، بنا به نوع انگل برای درمان تجویز میشوند. برای مثال:
- مترونیدازول (Flagyl): این آنتیبیوتیک عفونتهای انگلی در دستگاه گوارش یا دستگاه تناسلی از جمله آمیبیازیس، ژیاردیازیس، تریکومونیازیس و عفونتهای واژن را از بین میبرد.
- ایورمکتین (استرومکتول): این دارو بهصورت قرص، کرم یا لوسیون موجود است و عفونتهای انگل روده، چشمها یا پوست، از جمله گال و بسیاری از انواع کرمها را درمان میکند.
- پرازیکوانتل (بیلکش): این دارو کرمهای نواری را فلج و سپس حل میکند. بنابراین از دیواره روده جدا و با اجابت مزاج از بدن خارج میشوند.
- پیریمتامین (داراپریم): گاهیاوقات، پزشکان پیریمتامین و سولفادیازین را برای درمان علائم شبه آنفولانزای توکسوپلاسموز در افراد سالم تجویز میکنند.
- کلروکین: این یکی از داروهای اصلی مورد استفاده برای درمان مالاریا است.
داروهای مختلف دیگری هم وجود دارند که باید بنا به شرایط ابتلای هر بیمار از شوی پزشک تجویز شوند.
درمان خانگی
در کنار داروهای تجویزی، تقویت سیستم ایمنی از طریق رژیم غذایی و مکملها هم ممکن است. با قویکردن بدن، سریعتر از انگلها خلاص میشوید. همیشه درباره رژیم غذاییتان با پزشک هم مشورت کنید. شاید برخی از مواد غذایی با داروهای مصرفیتان تداخل داشته باشند.
غذاها و مکملهای زیر میتوانند به پاککردن انگلها از دستگاه گوارش یا جلوگیری از رشد آنها کمک کنند:
- فیبر
- چغندر
- هویج
- سیر خام
- پروبیوتیکها
- عسل خالص
- دانه کدو تنبل
- ویتامین سی (C)
نوشیدن مقدار زیادی آب برای کمک به شستوشوی دستگاه گوارش هم ایده خوبی است.
پیشگیری از انگل چگونه است؟
با در نظرگرفتن توصیههای زیر میتوانید از ابتلا به انگل، بهطور جدی جلوگیری کنید:
- پرهیز از سفر به مناطقی با امکان بالای ابتلا به انگل یا رعایت نکات بهداشتی دقیق در آنجا.
- اقدامات مراقبتی دفع حشرات در نواحی و مناطقی با حشرات انگلزا.
- پوشیدن لباس محافظ در مقابل حشرات مشکوک.
- مصرف انواع گوشت بهشکل کاملاً پختهشده.
- استفاده از آب نوشیدنی تمیز.
- از بینبردن آب راکد.
برخی از انگلها از راه تماس جنسی منتقل میشوند. برای همین، همیشه حواستان به رعایت نکات بهداشتی و مراقبتی در زمان ارتباط جنسی باشد.
برای درمان انگل و عفونتهای آن به کدام دکتر مراجعه کنیم؟
برای رفع مشکلات مرتبط با بیماریهای انگلی باید به دکتر عفونی مراجعه کنید. این متخصصان با معاینه فیزیکی یا انجام انواع آزمایش مدفوع و تست تصویربرداری به تشخیص وضعیت میرسند و انواع انگل را شناسایی میکنند.
آنها بهخوبی میدانند که انگل چیست و میتوانند درمانهای مناسب را تجویز کنند. بعد از تشخیص انگل با آزمایش خون یا روشهای دیگر، مسیر درمان با داروها یا راهکارهای دیگر شروع میشود.
برای مراجعه به بهترین متخصص جهت درمان انگل، به سامانه دکتردکتر مراجعه کنید. در آنجا، نظرات مراجعان پیشین هر پزشک موجود است. مروری بر این نظرات در کنار امکان نوبتگرفتن اینترنتی از دکترها، خیالتان را در مسیر پیگیری بیماری راحت میکند. بهطور کلی، با رعایت بهداشت، مانع از ابتلا به انواع انگل شوید تا عوارض آنها آزارتان ندهند.
سوالات متداول
اگر به انگل مبتلا شوم، چه اتفاقاتی میافتد؟
این موضوع بستگی به نوع انگل شما دارد. با تشخیص و درمان مناسب، بیشتر افراد بهبودی کامل پیدا میکنند. در صورت درماننشدن، ممکن است که عفونتی جدی با علائم شدید ایجاد شود.
آیا انگلها خود به خود از بین میروند؟
برخی از انگلها خود به خود از بین میروند، بهخصوص اگر سیستم ایمنی سالم و رژیم غذایی متعادلی داشته باشید. بااینحال، اگر علائم عفونت انگلی را دارید، با پزشک صحبت کنید.
عفونتهای انگلی چقدر شایعاند؟
انگلها و عفونتهای انگلی شایع هستند و میلیون ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار میدهند. بسیاری از افراد متوجه عفونت خود نمیشوند، چون علامت خاصی در آنها دیده نمیشود.
پیشگیری از انگل چگونه است؟
با شستن دستها با آب و صابون، خودداری از خوردن گوشت خام یا نیمپز، خودداری از خوردن غذا و آب آلوده، شستن کامل میوه و سبزیجات، استفاده از دفع کننده حشرات و رابطه جنسی ایمن میتوانید مانع از ابتلا به عفونت انگلی شوید.
منابع:
medicalnewstoday.com
my.clevelandclinic.org