راهنمای ماه سوم بارداری و تغییرات جنین در ماه سوم حاملگی

دیگر با ورود به ماه سوم بارداری تاحدی با روند حاملگی آشنا شده‌اید. دیگر خبری از تعجب و آمادگی‌های اولیه برای مدیریت حاملگی و حالت تهوع نیست. البته نشانه‌ها و علائم بارداری ماه سوم همچنان شما را با حقایق مختلف درباره دوران حاملگی کمی غافل‌گیر می‌کنند. تغییرات بدن در ماه سوم بارداری هم محسوس‌تر می‌شود. ماه سوم حاملگی یعنی قرارگرفتن در آستانه سه ماهه دوم بارداری و رشد جنین هم بسیار بیشتر می‌شود. به‌دلیل تغییرات هورمونی و مصرف ویتامین‌های دوران بارداری، ممکن است افزایش انرژی هم داشته باشید.

در راهنمای ماه سوم بارداری مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، از مراقبت‌های دوران بارداری برایتان می‌گوییم تا با ماه سوم بیشتر آشنا شوید. مرور حقایق جالب در مورد بارداری ماه سوم به شما کمک می‌کند که نگرانی‌های کمتری داشته باشید. مطالعه این مقاله، به ۷ دقیقه زمان نیاز دارد. با آگاهی از مراقبت‌های بارداری، این دوران را آسوده‌تر می‌گذرانید.

در آخر هم اگر سوالی داشتید، حتما بپرسید تا پزشک به شما پاسخ دهد. 

بارداری ماه سوم چگونه است؟

با گذشت ۳ ماه از تشخیص بارداری به‌صورت قطعی، تغییرات جسمانی مادر و بچه بیشتر می‌شود. علائم بارداری خود را بیشتر نشان می‌دهند و اتفاقاتی مانند تغییرات پوست و مو به‌وجود می‌‌آیند. بدون وجود هورمون‌های استروژن و پروژسترون امکان رشد جنین وجود ندارد. با نوسانات این هورمون‌ها هم پوستتان در ماه سوم حاملگی خشک می‌شود و هم آکنه خواهید زد. خشکی پوست از عوارض بارداری در این ماه است. خارش پوست هم در پی خشکی ایجاد می‌شود.

علاوه‌بر این‌ها، رحم در حال بزرگ‌شدن است، پس پوست روی شکم حالت کشیده‌ای پیدا می‌کند. شاید چنین چیزی برای همه رخ ندهد، اما برخی از زنان دچار ترک‌های پوستی در ناحیه شکم می‌شوند یا استرچ‌مارک یعنی همان خطوط بی‌رنگ روی پوست را روی شکمشان مشاهده می‌کنند. با مرور راهنمای بارداری می‌توانید از وضعیت خود در ماه‌های مختلف باخبر شوید و نگران چیزی نباشید.

بارداری ماه سوم چه علائمی دارد؟

در ماه سوم از حاملگی، علائم بارداری نسبت به دو ماه قبلی بیشتر احساس می‌شوند. از جمله آن‌ها باید به موارد مشهوری مانند نشانه‌های زیر اشاره کنیم:

• تهوع و استفراغ
• افزایش حجم خون
• افزایش اشتها
• تغییرات خلقی
• لکه‌بینی خفیف
• افزایش ترشحات واژن
• یبوست و سوزش سر دل
• افزایش بیزاری و هوش غذایی
• خستگی، کمردرد، سرگیجه و سردرد
• تغییرات سینه مانند تورم، خارش و تیره‌شدن نوک پستان

کسانی که اصلاً تهوع را تجربه نمی‌کنند، اغلب نگران هستند و فکر می‌کنند که شاید مشکلی برایشان به‌وجود آمده است. چنین فکری اشتباه است و نداشتن تهوع امتیاز بزرگی است که جای نگرانی ندارد. تهوع صبحگاهی شایع است اما همه را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد، بنابراین اگر آن را احساس نمی‌کنید، خود را خوش‌شانس بدانید و لذت ببرید.

علائم هفته نهم بارداری

زمانی که وارد هفته نهم بارداری از ماه دوم حاملگی می‌شوید، باید انتظار چنین علامت‌هایی را داشته باشید. شاید همه این‌ها با هم اتفاق نیافتند. اصلاً شاید خیلی سطحی و اندک آن‌ها را تجربه کنید. در هرحال و با توجه به راهنمای بارداری، این موارد معمولاً در هفته نهم رخ می‌دهند:

• خستگی مفرط و شدید بدن
• احساس بیماری و ناخوشی
• نوسانات خلقی و سردرد
• احساس طعم فلز در دهان
• سینه های دردناک
• افزایش حس بویایی

باید به سلامت روان ماه سوم بارداری هم توجه کنید، چون نوسانات هورمونی باعث تغییر خلق‌وخو می‌شوند. مراجعه به دکتر زنان برای کنترل علائم مختلف را هم از یاد نبرید.

علائم هفته دهم بارداری

در هفته دهم نیز همچنان با علامت‌هایی مشابه هفته‌های پیش روبه‌رو هستید. برای مثال:

• احساس خستگی زیادی در بدن وجود دارد.
• حالت تهوع و نیاز به استفراغ کماکان آزاردهنده است.
• نوسانات خلقی در پی تغییرات هورمونی رخ می‌دهند.
• پستان‌ها عادی نیستند و از نظر ظاهری تغییر شکل می‌دهند.

در روند گوارش بدن هم تغییرات ناخوشایندی ایجاد می‌شود. امکان سوهاضمه و سوزش سر دل وجود دارد. با مطالعه تقویم بارداری هفته به هفته، از تمام نشانه‌های این دوران باخبر می‌شوید.

علائم هفته یازدهم بارداری

در ماه یازدهم از سه ماه اول بارداری هم باید منتظر تکرار نشانه‌هایی باشید که در ماه‌ و هفته‌های قبل احساس کرده‌اید. فقط یادتان باشد که به‌جز، تهوع، کمردرد و سردرد، ممکن است که سرگیجه و درد در پستان را هم احساس کنید. ضمن اینکه شکم برآمده‌تر می‌شود و در حوالی آن هم احساس درد به‌وجود می‌آید. معده هم در برخی از افراد با فشارهایی روبه‌رو می‌شود و احساس سوزش دارد. ممکن است، به‌دلیل سطوح بالای استروژن، متوجه افزایش ترشحات واژن شوید. ترشحات مخاطی سفیدرنگ از واژن به جلوگیری از انتقال هرگونه عفونت از طریق این بخش به داخل رحم کمک می‌کند. از دوش برای تمیزکردن واژن استفاده نکنید، چون باعث تحریک و عفونت می‌شود.

علائم هفته دوازدهم بارداری

در هفته دوازدهم هم مشکلات هفته‌های قبل به‌راه هستند و امکان دارد که دردهای شکمی را هم تجربه کنید. این دردها که به‌شکل انقباضات ناخوشایند رخ می‌دهند، گاه‌به‌گاه به‌وجود می‌آیند و شکل مداوم و دائم ندارند. معمولاً هم جای نگرانی بابت آن‌ها نیست. با بزرگ‌شدن رحم، چنین دردهایی محتمل‌اند. ضمن اینکه بخشی از دردهای شکمی هم ریشه در تولید گاز زیاد روده و معده در این دوران دارند.

بدن مادر در ماه سوم بارداری چه تغییراتی می‌کند؟

در ماه سوم، با بزرگ‌شدن رحم و علاوه‌بر بزرگ شدن رحم و برجستگی شکم، تغییرات جسمی دیگری هم وجود دارند که در زیر می‌خوانید:

• سینه‌ها حساس‌تر می‌شوند؛ سینه‌های شما با آماده‌شدن بدن برای شیردهی حساس و سنگین می‌شوند. اندازه آن بزرگ‌تر خواهد شد و هاله‌ای پررنگ‌تر در اطراف نوک پیدا می‌کند.
• سیاهرگ‌ها قابل مشاهده می‌شوند؛ از آنجایی که حجم خون در بدن شما افزایش می‌یابد و قلب سریع‌تر پمپاژ می‌کند، سیاهرگ‌ها روی سینه‌ها برجسته‌تر می‌شوند و بیشتر به‌چشم می‌آیند.
• اضافه وزن پیدا می‌کنید؛ تا ماه سوم، مقداری وزن اضافه می‌کنید. اما اگر متعادل غذا بخورید، امکان کنترل وزن وجود دارد.

یادتان باشد که یک زندگی تازه در رحمتان در حال شکل‌گیری است و این تغییرات بخشی از فرایند ارزشمند خلق آن هستند. با رعایت مراقبت‌ های بارداری، همه‌چیز به‌خوبی طی خواهد شد.

اندازه جنین در هر هفته

تغییرات بدن مادر با رشد جنین همراه است. بچه هم در حال رشد است و هفته‌به‌هفته، تغییراتی را از سر می‌گذراند. در این ماه از بارداری، بچه به‌اندازه یک عدد لیموترش یا آلوی رسیده است. در زیر، جدول اندازه جنین در هر هفته از ماه سوم بارداری (هفته‌های 9 تا 12) آمده است:

اگر دوقلو دارید، رشد جنین‌های دوقلو هم مانند بالا خواهد بود.

اندازه شکم مادر در ماه سوم بارداری

در ماه سوم بارداری، اندازه رحم شما به اندازه یک گریپ فروت است و برآمدگی شکم بیشتر مشخص می‌شود. شاید این موضوع یعنی برآمدگی شکم در برخی احساس نشود. بارداری در هر زنی با دیگری متفاوت است. به‌علاوه، اندازه بچه نیز هنوز بسیار کوچک است. بنابراین، ممکن است، در بسیاری از افراد، خبری از برآمده‌شدن شکم نباشد. با کم‌شدن حالت تهوع در هفته‌های پیش رو، اشتها بیشتر می‌شود و وزن هم بالاتر می‌رود. شکم هم رو به بزرگ‌ترشدن می‌رود و برآمده‌تر می‌شود.

افزایش حجم خون

به‌منظور پشتیبانی از رشد جنین و تامین نیازهای اضافی مادر و جنین، حجم خون در ماه سوم بارداری بیشتر می‌شود. تا پایان بارداری، احتمالاً حجم خون ۴۰ تا ۵۰ درصد بیشتر از حالت طبیعی بدن شود. افزایش حجم خون از ماه سوم بارداری به بعد شروع می‌شود و در نیمه دوم بارداری به اوج خود می‌رسد. در این دوران هم پلاسمای خون و هم گلبول‌های قرمز بالاتر می‌روند. افزایش حجم خون به بهبود جریان خون در رحم و جفت کمک می‌کند. چنین چیزی برای رشد و تغذیه بهتر جنین ضروری است.

تغییرات گوارشی

تغییرات گوارشی مانند سوزش معده یا سوء هاضمه در دوران بارداری معمولاً اتفاق می‌افتند. در ماه سوم بارداری هم به‌دلیل تغییرات هورمونی و رشد جنین، تغییراتی در دستگاه گوارش به‌وجود می‌آید. از جمله این تغییرات باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• حالت تهوع
• سوزش معده
• یبوست
• نفخ

برای مدیریت این علائم و عوارض، بهتر است که وعده‌های غذایی‌تان را پرتعدادتر و کم‌حجم‌تر از پیش کنید. از غذاهای تند، چرب و سرخ‌کردنی هم دوری کنید، چون باعث بدترشدن اوضاع معده می‌شوند.

افزایش ترشحات واژن

ترشحات واژن در طول بارداری تغییرات زیادی می‌کنند و این تغییرات در هر مرحله از بارداری متفاوت است. در ماه سوم بارداری، ترشحات واژن معمولاً به دلایل زیر افزایش پیدا می‌کنند و تغییراتی در ویژگی‌های آن‌ها مشاهده می‌شود:

• افزایش حجم ترشحات؛ در این دوره از بارداری، به‌دلیل افزایش سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون، ترشحات واژن افزایش پیدا می‌کند. این ترشحات معمولاً شفاف یا سفیدرنگ و بی‌بو هستند.
• حفاظت در برابر عفونت‌ها؛ یکی از وظایف ترشحات واژن در بارداری، کمک به حفاظت از دستگاه تناسلی و جلوگیری از ورود عفونت‌ها به رحم است. ترشحات واژن با ایجاد محیطی اسیدی به کنترل باکتری‌ها و قارچ‌ها کمک می‌کنند.
• تغییرات هورمونی؛ تغییرات هورمونی می‌توانند باعث تغییر در غلظت و قوام ترشحات واژن شوند. این تغییرات طبیعی هستند و بخشی از فرآیند بارداری محسوب می‌شوند.

اگر تغییری در رنگ و بوی ترشحات مشاهده کردید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. با آگاهی از اینکه تخصص زنان و زایمان چیست، به متخصصی خبره در این زمینه مراجعه کنید تا به شما در شناسایی مشکل و درمانش کمک کند.

تغییرات پوستی

در ماه سوم بارداری، به‌دلیل تغییرات هورمونی که در بدن شما رخ می‌دهد، ممکن است شاهد تغییرات پوستی مختلفی باشید. این تغییرات معمولاً بی‌ضرر هستند و پس از زایمان از بین می‌روند.

برخی از شایع‌ترین تغییرات پوستی در ماه سوم بارداری عبارتند از:

• درخشش پوست؛ به‌دلیل افزایش جریان خون به رحم و جنین، احتمال دارد که پوست شما درخشان‌تر به نظر برسد.
• جوش و آکنه؛  افزایش سطح پروژسترون می‌تواند منجر به افزایش تولید چربی در غدد پوستی شما شود و در نتیجه، احتمال دارد که جوش بزنید.
• لکه‌های تیره؛ ایجاد لکه‌های قهوه‌ای روی صورت، پیشانی، گونه‌ها و لب بالا بعید نیست. این لکه‌ها به دلیل افزایش سطح استروژن و پروژسترون ایجاد می‌شوند.
• خط تیره؛  یک خط قهوه‌ای که از ناف تا استخوان شرمگاهی امتداد دارد، به نام خط نیگرا هم روی سطح بدن ظاهر می‌شود. این خط هم  به‌دلیل افزایش سطح هورمون به‌وجود می‌آید.
• خشکی پوست؛  تغییرات هورمونی با ایجاد خشکی پوستی هم همراه هستند.

استفاده از صابون‌های ملایم، کرم‌های مرطوب‌کننده و لوسیون‌ها می‌تواند عوارض پوستی بارداری ماه سوم را کنترل کند.

افزایش رشد موها و ناخن‌ها

در ماه سوم بارداری، ممکن است تغییراتی در مو و ناخن‌های شما به‌وجود بیاید. این‌ها به‌خاطر نوسانات هورمونی است. افزایش سطح استروژن می‌تواند فاز رشد فولیکول‌های مو را گسترش دهد و منجر به رشد سریع مو شود. در نتیجه، موهای شما را پرپشت‌تر می‌کند. موها ضخیم‌تر می‌شوند و کمتر می‌ریزند. برخی از زنان در دوران بارداری، تغییراتی را در بافت مو تجربه می‌کنند. موهای شما ممکن است صاف‌تر، فِر یا براق‌تر از حد معمول شوند.

ناخن‌ها هم تحت تأثیر تغییرات هورمونی‌اند. برخی از زنان ناخن‌هایی قوی‌تر پیدا می‌کنند و در بعضی هم تغییرات منفی است و ناخن‌ها شکننده‌تر می‌شوند. این تغییرات موقتی هستند و پس از زایمان، موها و ناخن‌های شما به‌حالت قبلی بازمی‌گردند.

درخشان‌شدن پوست

درخشان‌شدن پوست در دوران بارداری، به‌خصوص در ماه سوم، یکی از پدیده‌هایی است که بسیاری از زنان تجربه می‌کنند. دلایل آن هم ریشه در عوامل زیر دارد:

• افزایش جریان خون
• تغییرات هورمونی
• احتباس آب
• بهبود رژیم غذایی
• مصرف مکمل‌ها

اگرچه این درخشش طبیعی و معمولاً مثبت است، اما برخی از زنان باردار به‌دلیل تغییرات هورمونی، مشکلاتی مانند آکنه یا خشکی پوست را نیز تجربه کنند که در بخش پیش از آن خواندید.

تغییرات سینه

در ماه سوم بارداری، سینه‌ها نیز دچار تغییرات قابل توجهی می‌شوند که بخشی از آماده‌سازی بدن برای شیردهی است. این تغییرات به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش جریان خون به سینه‌ها رخ می‌دهد. برخی از تغییرات معمول عبارتند از:

• حساسیت و درد
• ظاهر شدن رگ‌های بیشتر
• ترشح ماده‌ای به نام کلستروم
• افزایش اندازه و وزن سینه‌ها
• تیره شدن نوک سینه و هاله اطراف آن

این تغییرات هم دائمی نیستند و بعد از زایمان و به‌مرور از بین می‌روند.

تغییراتی در میل به غذا

تغییرات جسمانی که در ماه سوم بارداری رخ می‌دهد، روی اشتهایتان به غذا هم اثر می‌گذارد. تغییرات و نوسانات هورمونی می‌توانند باعث بیشترشدن اشتها شوند. از سوی دیگر، کسانی که تهوع و استفراغ را تجربه می‌کنند، شاید میل چندانی به خوردن غذا نداشته باشند. با بزرگ‌ترشدن شکم هم معده تحت فشار رحم قرار می‌گیرد و امکان دارد که اشتهایتان کمتر شود.

آزمایش‌ها و اقدامات پزشکی مهم در ماه سوم بارداری

در سه‌ماه اول بارداری، نیاز به انجام آزمایش‌هایی وجود دارد. در معاینات ماه سوم، نیاز به بررسی وزن و فشار خون پیش می‌آید. پزشک اندازه شکم را هم اندازه‌گیری می‌کند تا اندازه و ارتفاع پایه رحم را تخمین بزند. انجام آزمایش‌های مختلف و سونوگرافی باعث می‌شود که وضعیت مادر و بچه به‌خوبی مشخص شود. در صورتی که نیاز به اقدامی باشد هم پزشکان با روش‌های درمانی مختلف، مانع از بروز خطر می‌شوند.

آزمایش‌های عمومی

آزمایش ادرار برای تخمین سطح قند و پروتئین و بررسی عفونت‌ها تجویز می‌شود. برای تشخیص گروه خونی و فاکتور Rh و بررسی کم‌خونی و دیابت، هم نمونه خون جمع آوری می‌شود. این آزمایش‌های عمومی در ماه‌های اول بارداری انجام می‌شوند و وضعیت مادر را مورد بررسی قرار می‌دهند. هرگز انجام آزمایش‌های عمومی را پشت گوش نیاندازید. حواستان به این باشد که گاهی تشخیصی زودهنگام می‌تواند از بروز مشکلات جدی در ادامه بارداری جلوگیری کند.

معاینه جسمی

معاینه جسمی در دوران بارداری بخشی مهم از مراقبت‌های پیش از زایمان است که برای اطمینان از سلامت مادر و جنین انجام می‌شود. این معاینات به پزشکان کمک می‌کنند تا هرگونه مشکل یا نگرانی را در مراحل اولیه شناسایی و درمان کنند. برای مثال:

• بررسی سوابق پزشکی؛ پزشک با بررسی سوابق پزشکی شما و سابقه خانوادگی به اطلاعاتی در مورد بیماری‌ها یا شرایط ژنتیکی ممکن دست پیدا می‌کند.
• اندازه‌گیری فشار خون و وزن؛ این اطلاعات پایه‌ای هستند که در طول بارداری نظارت می‌شوند تا هرگونه تغییرات غیرعادی شناسایی شود.
• آزمایش‌های خون؛ آزمایش‌های خون برای بررسی سطوح هموگلوبین، گروه خونی، فاکتور Rh، وضعیت ایمنی نسبت به برخی از بیماری‌ها (مانند سرخچه)، و بررسی عفونت‌هایی مانند HIV، هپاتیت B و سیفلیس انجام می‌شوند.
• آزمایش ادرار؛ برای بررسی عفونت‌های ادراری و نظارت بر سطح قند و پروتئین در ادرار است و می‌تواند نشانه‌هایی از دیابت بارداری یا پره‌اکلامپسی باشد.
• معاینه لگن؛ بررسی اندازه و شکل رحم و همچنین وضعیت دهانه رحم کاربرد دارد.

با سونوگرافی هم از وضعیت جنین در شکم مادر باخبر می‌شوید.

سونوگرافی بارداری ماه سوم

سونوگرافی در ماه سوم بارداری (حدود هفته ۱۲) یکی از مهم‌ترین مراحل بارداری است که به منظور بررسی‌های دقیق‌تر از وضعیت جنین و تایید بارداری انجام می‌شود. این سونوگرافی معمولاً شامل موارد زیر است:

• تایید تاریخ بارداری
• بررسی سلامت و رشد جنین
• شنیدن ضربان قلب جنین
• ارزیابی ناهنجاری‌های ساختاری
• ملاحظه تعداد جنین‌ها

در ماه سوم بارداری می‌توانید صدای قلب بچه را بشنوید.

غربالگری دوم بارداری

تست سونوگرافی شفافیت نوکال (NT)، برای بررسی ضخامت مایع در ناحیه پشت گردن جنین انجام می‌شود. این آزمایش به‌عنوان اسکن ۱۲هفته‌ای هم شناخته می‌شود. چنین تستی هرگونه خطر ناهنجاری در جنین را ارزیابی می‌کند. اگر ضخامت مایع بیش از حد نرمال باشد، یعنی احتمالاً شرایط کروموزومی مانند سندرم داون و تریزومی ۱۳ و تریزومی ۱۸ وجود دارد.

آزمایش‌های سرم خون هم آزمایش‌هایی هستند که برای تعیین دو ماده در خون استفاده می‌شوند و غربالگری پروتئین پلاسما مرتبط با بارداری (PAPP-A) و گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG)i را ارزیابی می‌کنند. PAPP-A سطوح غیرطبیعی پروتئین تولیدشده توسط جفت در اوایل بارداری را تعیین می‌کند تا خطر ناهنجاری‌های کروموزومی را ارزیابی کند. سطح HCG نشان می‌دهد که آیا بارداری به‌طور طبیعی در حال پیشرفت است یا خیر.
نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی (CVS) آزمایش دیگری است که در هفته یازدهم بارداری برای بررسی سندرم داون یا سایر ناهنجاری‌های کروموزومی انجام می‌شود. در طول عمل، یک نمونه بافت کوچک از جفت برای تجزیه و تحلیل جمع‌آوری می‌شود.

آمینوسنتز

آمینوسنتز (Amniocentesis) نوعی آزمایش غربالگری قبل از تولد است که برای تشخیص برخی شرایط ژنتیکی و اختلالات مادرزادی در جنین انجام می‌شود. در این روش، مقدار کمی از مایع آمنیوتیک، (مایعی که جنین را احاطه کرده)، با استفاده از سوزنی برداشته می‌شود که از طریق شکم وارد رحم می‌شود. سپس نمونه مایع آمنیوتیک در آزمایشگاه برای بررسی سلول‌های جنین و تشخیص هر‌گونه مشکل ژنتیکی احتمالی، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

تغییرات پوستی

در ماه سوم بارداری، به‌دلیل تغییرات هورمونی که در بدن شما رخ می‌دهد، ممکن است شاهد تغییرات پوستی مختلفی باشید. این تغییرات معمولاً بی‌ضرر هستند و پس از زایمان از بین می‌روند.

برخی از شایع‌ترین تغییرات پوستی در ماه سوم بارداری عبارتند از:

• درخشش پوست؛ به‌دلیل افزایش جریان خون به رحم و جنین، احتمال دارد که پوست شما درخشان‌تر به نظر برسد.
• جوش و آکنه؛  افزایش سطح پروژسترون می‌تواند منجر به افزایش تولید چربی در غدد پوستی شما شود و در نتیجه، احتمال دارد که جوش بزنید.
• لکه‌های تیره؛ ایجاد لکه‌های قهوه‌ای روی صورت، پیشانی، گونه‌ها و لب بالا بعید نیست. این لکه‌ها به دلیل افزایش سطح استروژن و پروژسترون ایجاد می‌شوند.
• خط تیره؛  یک خط قهوه‌ای که از ناف تا استخوان شرمگاهی امتداد دارد، به نام خط نیگرا هم روی سطح بدن ظاهر می‌شود. این خط هم  به‌دلیل افزایش سطح هورمون به‌وجود می‌آید.
• خشکی پوست؛  تغییرات هورمونی با ایجاد خشکی پوستی هم همراه هستند.

استفاده از صابون‌های ملایم، کرم‌های مرطوب‌کننده و لوسیون‌ها می‌تواند عوارض پوستی بارداری ماه سوم را کنترل کند.

آزمایش سلول‌های آزاد جنینی (NIPT)

آزمایش سلول‌های آزاد جنینی (NIPT) که به آن آزمایش خون پیش از تولد غیرتهاجمی یا غربالگری پیش از تولد هم می‌گویند، یک آزمایش غربالگری قبل از تولد است. این آزمایش برای بررسی خطر ابتلای جنین به برخی از اختلالات کروموزومی شایع، مانند سندرم داون (تریزومی 21)، سندرم ادوارد (تریزومی 18) و سندرم پاتو (تریزومی 13) استفاده می‌شود.

در این آزمایش، مقدار کمی خون از مادر باردار گرفته می‌شود. جنین که به‌طور طبیعی در جریان خون مادر وجود دارد، از نمونه خون جدا شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. این آزمایش نیازی به نمونه‌گیری از جفت یا مایع آمنیوتیک ندارد و به‌همین دلیل، روشی غیرتهاجمی است. آزمایش NIPT را می توان از هفته دهم بارداری به بعد انجام داد. با این حال، برخی از آزمایشگاه‌ها آن را از هفته یازدهم یا دوازدهم به بعد انجام می‌دهند.

تغذیه در ماه سوم بارداری

تغذیه مناسب در ماه سوم بارداری برای سلامت مادر و رشد جنین بسیار مهم است. در این ماه، رشد جنین سریع است و نیاز به رژیم غذایی سالم با توجه به اصول تغذیه بارداری دارد. با توجه به نتایج معتبرترین منابع پزشکی، مهم‌ترین نکات کلیدی تغذیه‌ برای مادر در ماه سوم بارداری به شرح زیر است:

• مصرف مواد مغذی مهم همچون فولات (ویتامین B9)، آهن، کلسیم، پروتئین و امگا-3 (DHA)
•  مصرف کافی آب برای جلوگیری از کم‌آبی و حمایت از افزایش حجم خون
• مصرف ویتامین D
• مصرف مواد غذایی فیبردار
• اجتناب از مصرف الکل و کافئین
• پرهیز از خوردن غذاهای خام یا نیم‌پز

این توصیه‌ها بر اساس راهنمایی‌های انجمن‌های پزشکی مانند انجمن بارداری آمریکا (APA)، کالج آمریکایی زنان و زایمان (ACOG)، و سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال 2024 جمع‌آوری شده‌اند. این منابع توصیه می‌کنند که زنان باردار برای تأمین نیازهای تغذیه‌ای خود و جنینشان با متخصص تغذیه یا پزشک مشورت کنند تا یک برنامه غذایی مناسب برایشان تنظیم شود.

تغذیه هفته نهم بارداری

در هفته نهم بارداری، جنین در حال رشد سریع است و مادر نیاز به تغذیه مناسب و متعادل دارد تا از سلامت خود و جنین اطمینان حاصل کند. در این هفته، بسیاری از زنان ممکن است هنوز با علائم ناخوشایند بارداری مانند تهوع صبحگاهی دست و پنجه نرم کنند، بنابراین انتخاب مواد غذایی که بتواند این علائم را کاهش دهد و همزمان نیازهای تغذیه‌ای را تأمین کند، بسیار مهم است. از این رو، مصرف فولات (ویتامین B9)، آهن، کلسیم و پروتئین اهمیت زیادی دارد. برای مدیریت تهوع، می‌توانید کراکر، نان تست و بیسکوییت ساده و زنجبیل میل کنید.

تغذیه هفته دهم بارداری

هفته دهم بارداری، اهمیت ویژه‌ای در سه ماهه ابتدایی بارداری دارد. در این دوره، باید تا جایی که می‌توانید پروتئین، لبنیات و منابع غنی فیبر بخورید. در این هفته از بارداری، پیشنهاد می‌شود که روزانه 2000کالری مصرف کنید تا هم خودتان و هم جنین، دچار کمبودهای غذایی نشوید. مصرف مقدار کالری مناسب به شرایط جسمانی هر فرد هم وابسته است. نظر متخصصان را در زمینه تغذیه مناسب، جویا شوید.

تغذیه هفته یازدهم بارداری

همچون ماه‌های پیش، مادر همچنان باید منابع غنی پروتئین، فیبر و ویتامین و امگا مصرف کند. داشتن یک رژیم غذایی متعادل تحت نظر پزشک، به این امر کمک بسیاری می‌کند. توصیه می‌شود که از سبزیجاتی با برگ سبز همچون اسفناج و کاهو هم حتما در رژیم غذایی خود استفاده کنید. تخم مرغ و عسل، دیگر گزینه‌های مورد تایید برای داشتن یک تغذیه هدفمند در این ماه هستند.

تغذیه هفته دوازدهم بارداری

در هفته دوازدهم از ماه سوم بارداری، مصرف فیبر را فراموش نکنید. این مواد به عملکرد بهتر بدن و به‌ویژه روده‌ها کمک زیادی می‌کنند. نوشیدن آب زیاد را هم به‌خاطر داشته باشید. دست‌کم، ۸ لیوان آب بنوشید. البته دقت کنید که نیازهای بدن هر فرد به آب، بنا به ویژگی‌های شخصی و محیطی که در آن زندگی می‌کند، متفاوت است. مصرف میوه‌ها و وعده‌های غذایی در حجم اندک و دفعات بیشتر هم ایده خوبی خواهد بود.

مکمل‌های ماه سوم بارداری

استفاده از فولیک اسید و مکمل‌های آهن، با تجویز پزشک ایده خوبی است. مصرف یک قرص اسید فولیک ۴۰۰ میکروگرمی هر روز قبل از بارداری و تا هفته ۱۲ بارداری، اهمیت دارد.

به‌نقل از سازمان ملی سلامت انگلستان (NHS):

اسید فولیک می‌تواند به جلوگیری از نقایص مادرزادی معروف به نقص لوله عصبی، از جمله اسپینا بیفیدا (spina bifida) کمک کند.

اگر قبل از بارداری اسید فولیک مصرف نکرده‌اید، باید به‌محض اینکه متوجه بارداری خود شدید، تحت نظر پزشک شروع به استفاده کنید. سعی کنید، سبزیجاتی با برگ سبز حاوی فولات (شکل طبیعی اسید فولیک) و غلات صبحانه را هم در برنامه غذایی‌تان قرار بدهید. درباره مصرف ویتامین D، C و کلسیم هم باید نظر پزشک را جویا شوید.

مواد خوراکی ممنوع در ماه سوم بارداری

مثل همیشه، در طول بارداری خود، از مصرف این خوراکی‌ها در ماه سوم هم دوری کنید:

• نوشیدن بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز
• میوه و سبزیجات شسته‌نشده
• غذاهای آماده و فراوری‌شده
• تخم مرغ خام یا نیمه‌پخته
• نوشیدن دمنوش‌های گیاه
• شیر و پنیر غیر پاستوریزه
• ماهی یا صدف نپخته
• مصرف الکل

مصرف ماهی‌هایی که ممکن است، حاوی سطوح بالایی از جیوه باشند هم خطرناک است.

ورزش در ماه سوم بارداری

فعالیت بدنی منظم در ماه سوم حاملگی همچنان اهمیت دارد؛ مانند ماه‌های دیگر. این تمرینات می‌توانند انتخاب‌های مناسبی برای این دوران باشند. هنگام ورزش از لباس‌هایی با بافت قابل تنفس و سوتین‌های ورزشی استفاده کنید.

• اگر دچار خستگی و تهوع صبحگاهی هستید، پیاده‌روی صبحگاهی بهترین گزینه برای شما است و به بهبود خلق و خو هم کمک می‌کن. این ورزش جریان خون را در بدن افزایش می‌دهد.
• شنا عضلات شما را کشش می‌دهد و تقویت می‌کند و گردش خون را بالا می‌برد.
• ورزش پیلاتس باعث افزایش قدرت می‌شود و به بیشترشدن انعطاف‌پذیری در دوران بارداری کمک می‌کند.
• ایروبیک هم قلب و عضلات را تقویت می‌کند و شما را از دست دردهای بدنی دور نگه می‌دارد.

اگر رژیم غذایی و ورزش مناسب را دنبال کنید، ماه سوم به آرامی به پایان می‌رسد و راه را برای یک روال منظم در طول بارداری شما هموار می‌کند.

ورزش‌های ممنوع در ماه سوم بارداری

در ماه سوم حاملگی نباید این ورزش‌ها و حرکات را دنبال کنید:

• از بلندکردن وزنه‌های سنگین و انجام فعالیت‌هایی که به رحم فشار می‌آورند، به‌طور جدی خودداری کنید.
• از انجام ورزش‌هایی که احتمال سقوط یا افتادن شما را فراهم می‌کنند هم بپرهیزید.
• ورزش‌هایی با پرش و بالاوپایین پریدن زیاد هم نباید انجام شوند.
• پرش از ارتفاع و شیرجه‌زدن در عمق هم توصیه نمی‌شوند.

اگر ورزشی پر از تحرک است و باعث می‌شود که نیاز به عوض‌کردن مسیر و دویدن زیاد وجود داشته باشد، دور آن را خط بکشید. ورزش‌هایی که دمای بدن را خیلی بالا می‌برند و افزایش شدید ضربان قلب را به‌همراه دارند هم توصیه نمی‌شوند.

نکات مهم در ماه سوم بارداری چیست؟

کم‌کم در ماه سوم بارداری از بحرانی مانند تهوع عبور می‌کنید. در این ماه باید حواستان به نکات زیر باشد تا اوقاتتان را بهتر مدیریت کنید:

• ویزیت پزشک: معاینات دوران بارداری را با پزشک خود به‌طور منظم انجام دهید
• مصرف ویتامین‌های دوران بارداری: به مصرف روزانه ویتامین‌های دوران بارداری خود برای دریافت مواد مغذی ضروری ادامه دهید.
• رژیم غذایی مطلوب: از رژیم غذایی متعادل و غنی از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین بدون چربی و چربی‌های سالم استفاده کنید. با نوشیدن آب زیاد هیدراته بمانید.
• ورزش: ورزش ملایم همیشه ​​مفید است. پیاده‌روی، شنا و یوگای دوران بارداری گزینه‌های خوبی هستند. به بدن خود گوش دهید و از فعالیت‌های سنگین خودداری کنید.
• مدیریت خواب: خواب را در اولویت قرار دهید. ۷ تا ۸ ساعت در شبانه‌روز بخوابید. بالش‌های بارداری می‌توانند به خواب بهتر کمک کنند.

حواستان به نوسانات خلقی هم باشد و اگر احساس استرس و فشار دارید، با مشاوران در تماس باشید. یادتان نرود که چنین عوارضی کاملاً طبیعی‌اند.

رابطه جنسی در ماه سوم دوران بارداری

برقراری رابطه جنسی در هیچ‌یک از ماه‌های بارداری مشکل‌زا نیست. در واقع، اگر مایل به انجام آن باشید، چنین چیزی ممنوع نیست و ضرری برای بدن مادر یا فشاری برای بچه در رحم به‌همراه ندارد. بااین‌حال، احتمال دارد که به‌دلیل خستگی یا عوارض دیگر بارداری و نوسانات هورمونی، همیشه مایل به برقراری این رابطه نباشید.

سلامت روان ماه سوم حاملگی

هورمون‌ها نقش پررنگی در سلامت روان زنان دارد. در دوران بارداری هم از عوارض نوسانات آن‌ها در امان نیستند. بهتر است که با آگاهی از اینکه بخش بزرگی از استرس‌ها و ناراحتی‌هایتان ناشی از وضعیت طبیعی تغییر هورمون‌ها است، خود را آرام و کنترل کنید. اگر احساسات بسیار ناخوشایندی مانند افسردگی مداوم در شما ایجاد شده، خوب است که به روانشناس مراجعه داشته باشید. دست‌کم، از دکتر زنان درباره این وضعیت راهنمایی بگیرید تا شما را به متخصصی مناسب ارجاع بدهد.

سفر در ماه سوم بارداری

اگر دچار وضعیت خاصی نیستید و پزشک اجازه می‌دهد، سفر کنید. حواستان باشد که وسیله نقلیه موردنظر ایمن باشد و فشاری در طول مسیر به شما وارد نشود. در طول سفر به رعایت بهداشت توجه کنید و خود را بیش از حد خسته نکنید. نوشیدن آب کافی هم از نکات بسیار مهمی است که شاید یادتان برود. پس آن را در سفر در ذهن داشته باشید.

بلند نکردن اجسام سنگین

در ماه سوم بارداری، از برداشتن اجسام سنگین خودداری کنید. یادتان باشد که فشار وارد بر کمر و لگن می‌تواند برای بچه خطرناک باشد. حتی امکان دارد که چنین اقدامی با خطر سقط جنین همراه شود. عضلات و استخوان‌ها در دوران بارداری، به‌اندازه کافی تحت فشار هستند، نباید فشاری مضاعف هم به آن‌ها وارد کنید.

نپوشیدن لباس‌های تنگ

ممنوعیتی در انتخاب لباس‌های دوران بارداری وجود ندارد. برخی مایل‌اند که از لباس‌های گشاد استفاده کنند و بعضی‌ها هم دوست دارند که لباس‌های معمولی یا تنگ‌تر به‌تن کنند. انتخاب با شما است. تنوع لباس‌های دوران بارداری هم کم نیست. یادتان باشد که به‌دلیل تغییرات گوارشی، امکان دارد که برخی لباس‌های چسبان، کمی به معده و شکم فشار وارد کنند. اگر درگیر چنین عوارضی از بارداری هستید، بهتر است که از لباس‌های تنگ استفاده نکنید.

خودداری از حمام و سونا داغ

حضور در مکان‌های داغ می‌تواند روی فشار خون زنان باردار اثر بگذارد. نباید در این زمینه فشاری به بدن وارد کنید. پس در دوره حاملگی، سونا یا جکوزی و… را فراموش کنید. یادتان باشد که حضور در سونا یا جکوزی می‌تواند با خطر ابتلا به برخی از عفونت‌های واژنی و ادراری همراه شود.

عدم مصرف دارو بدون اطلاع پزشک

در ماه سوم بارداری مانند هر ماه دیگری از این دوران، نباید به‌سراغ مصرف داروها بروید. در واقع، هیچ دارویی را بدون تجویز پزشک استفاده نکنید. حتی دمنوش‌های گیاهی و داروهای سنتی هم می‌توانند عوارض بسیار ناخوشایندی برایتان به‌همراه بیاورند.

برخی از داروها، قطعاً مضرند:

• آسپرین
• ایبوپروفن
• ایزوترتینوئین
• تالیدومید

قانون مصرف دارو در دوران بارداری از جمله ماه سوم حاملگی ساده است؛ هرگز سرخودانه چیزی مصرف نکنید.

ترک‌کردن سیگار و الکل

اگر سیگار و الکل را کنار نگذارید، باید منتظر عواقب و عوارض بسیار ناخوشایند این عادت ناپسند باشید. این مواد می‌توانند به‌طور جدی، باعث بروز مشکلات و ناهنجاری‌های مادرزادی در بچه شوند. بسیاری از مشکلاتی که به‌واسطه نوشیدن الکل یا مصرف دخانیات در بچه به‌وجود می‌آید، قابل درمان نیست. پس حتماً در ماه سوم بارداری دور این‌ها را خط بکشید. از زمانی که متوجه بارداری می‌شوید تا ماه نهم، نباید سیگار بکشید، مواد مخدر مصرف کنید یا به‌سمت الکل بروید.

دوری از افراد بیمار

بدیهی است که نباید با افراد بیمار در تماس باشید. منظور کسانی است که به مشکلات و بیماری‌های مسری مبتلا شده‌اند. اگر عفونت‌های مختلف در بدنتان ایجاد شوند، امکان دارد که سلامتتان به‌طور جدی به‌خطر بیافتد. ضمن اینکه برخی از ویروس‌ها و باکتری‌ها می‌توانند باعث آسیب‌رسیدن به بچه شوند. با رعایت اصول بهداشتی و تقویت بدن با مواد مغذی، نگذارید که مریضی به‌سراغتان بیاید.

استراحت کافی

استراحت کنید و نگذارید که احساس رخوت و خستگی در شما مزمن شود. تا جایی که می‌توانید استراحت کنید و به بدن خود آرامش بدهید. اگر فکر می‌کنید که زمان کافی برای خواب و استراحت ندارید هم باید دست‌کم در طول شب، خواب خوبی داشته باشید. نگذارید که استرس‌ها و نگرانی‌ها باعث اختلالات خواب در شما شوند. اگر هم به‌واسطه تغییرات فیزیکی، نمی‌توانید بخوابید، حتماً راهی برای این وضعیت پیدا کنید و نگذارید که بدنتان خسته و گرفته بماند.

شکل خوابیدن مادر در ماه سوم بارداری

از خوابیدن به پشت خودداری کنید و ترجیحاً به پهلوی چپ یا راست بخوابید. استفاده از بالش‌های مخصوص بارداری هم ایده بسیار خوبی است. منظور همان بالش‌هایی است که بلندند و امکان در آغوش‌گرفتن یک سمتشان وجود دارد. به‌این صورت که می‌توانید پاها را باز کنید و بالش را بین آن‌ها بگذارید و امتدادش را هم در آغوش بگیرید. این بالش‌ها به شما اجازه می‌دهند که خواب راحت‌تری داشته باشید و موقع درازکشیدن، اذیت نشوید.

مشکلات و بیماری‌های شایع ماه سوم حاملگی چیست؟

با آشنایی با برخی از بیماری‌ های شایع بارداری و مشکلات رایج در این دوران، رسیدگی به وضعیت‌های ناخوشایند راحت‌تر می‌شود. از مشکلات شایع این ماه از بارداری باید به تهوع و استفراغ اشاره کنیم. این مشکل معمولاً تا پایان سه‌ماهه اول کاهش پیدا می‌کند. تغییرات هورمونی و افزایش نیاز بدن به انرژی می‌تواند باعث خستگی شدید شود. برخی عفونت‌های دستگاه ادراری و کم‌خوبی هم از مشکلات رایجی هستند که در این دوران رخ می‌دهند.

سقط جنین در ماه سوم حاملگی

خطر سقط جنین در ماه‌های نخست بارداری زیاد است. معمولاً هم این اتفاق تا سه‌ماهگی و هفته دوازدهم رخ می‌دهد. پای دلایل مختلفی در این زمینه به‌میان است. گاهی اختلالات کروموزومی باعث سقط در ماه‌های اول می‌شود. گاهی هم ضربه‌ای ناگهانی یا مشکلاتی مانند عفونت باعث ایجاد چنین اتفاقی می‌شود. متاسفانه، درصد سقط جنین در کشورهای مختلف و میان افراد گوناگون زیاد است.

علائم زایمان زودرس

در ماه سوم بارداری، خبری از زایمان زودرس نیست. هنوز بچه‌ای کامل نشده که بخواهد به‌دنیا بیاید. اما به‌طور کلی، از نشانه‌های زایمان زودرس باید به این موارد آگاه باشید:

• انقباض عضلات شکمی هر ۱۰ دقیقه یا بیشتر.
• تغییر در ترشحات واژن (نشت مایع یا خونریزی از واژن).
• احساس فشار در ناحیه لگن.
• کمردرد.

گرفتگی‌هایی که شبیه دردهای قاعدگی است، هم از نشانه‌های زایمان زودرس هستند. با مراقبت‌های لازم در ماه سوم بارداری می‌توانید از عوارضی مانند زایمان زودرس دور بمانید. پس حواستان به توصیه‌های پزشک باشد و بدانید که از همین ماه‌های شروع باید حواستان به ایجاد مسیری هموار برای آینده باشد.

سوزش معده

ترشح هورمون‌های مختلف از جمله پروژسترون در دوران بارداری در ماه سوم، باعث بروز تغییراتی در گوارش می‌شود. از جمله عوارض ناشی از این هورمون‌ها، سوزش معده است. افزایش هورمون پروژسترون در دوران بارداری باعث شل‌شدن عضلات دریچه بین مری و معده می‌شود. این موضوع می‌تواند منجر به بازگشت اسید معده به مری و ایجاد سوزش معده شود. با رشد جنین و افزایش حجم رحم، فشار بر معده و سایر اعضای داخلی هم افزایش پیدا می‌کند. این فشار می‌تواند منجر به بازگشت اسید معده به مری شود.

سوءهاضمه

سوءهاضمه که به آن سوزش سر دل یا رفلاکس اسید هم می‌گویند، در بارداری شایع است. این مشکل می‌تواند ناشی از تغییرات هورمونی و فشاری باشد که بچه در رحم به معده وارد می‌کند. با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و سبک مصرف خوراکی‌ها می‌توانید عوارض سوهاضمه را کم کنید. برای مثال، کاهش وعده‌ها به دفعات بیشتر و با حجم کمتر، ایده خوبی است.

معده درد

دلایل مختلفی باعث بروز معده درد در ماه سوم بارداری می‌شوند. برای مثال، به موارد زیر دقت کنید:

• فشار رحم به معده
• افزایش سطح هورمون‌ها
• یبوست و مشکلات دفع
• استرس و اضطراب مداوم
• برخی عفونت‌های دستگاه گوارش

برای پیگیری معده درد باید به پزشک خود مراجعه کنید و نظرش را جویا شوید. او راهنمایی‌های مناسب برای مراجعه به متخصص گوارش را (در صورت لزوم) در اختیارتان قرار خواهد داد.

خط سیاه نیگرا

خط سیاه نیگرا (nigra) خطی عمودی و تیره است که در دوران بارداری روی پوست شکم شما ظاهر می‌شود. به آن خط بارداری هم می‌گویند. این خط از ناف تا ناحیه بالای شکم ادامه پیدا می‌کند. امکان دارد که با ورود به ماه‌های بعدی، خط نیگرا هم تیره‌تر شود. این خط در کسانی که پوست تیره‌تری دارند، بیشتر به‌نظر می‌آید. یادتان باشد، زمانی که هورمون‌هایتان در دوران بارداری افزایش پیدا نکنند، این خط تقریباً نامرئی است.

تکرر ادرار

هورمون‌هایی مانند پروژسترون و ریلکسین (Relaxin) در افزایش توان تصفیه کلیه‌ها نقش دارند. زیادشدن این‌ها در دوران بارداری از عوامل تکرر ادرار است. افزایش جریان خون هم منجر به تولید ادرار بیشتر و تکرر ادرار می‌شود. برخلاف علائم سه ماهه اول مانند تهوع و خستگی، که کم‌کم بعد از گذر از ماه سوم حاملگی از بین می‌روند، تکرر ادرار کمتر نمی‌شود.

برای مشاوره ماه سوم بارداری به چه دکتری باید مراجعه کرد؟

در ماه سوم بارداری هم باید مانند اوقات دیگر حاملگی زیر نظر پزشک باشید. دکتر زنان متخصصی است که می‌تواند در مسیر پشت‌سر گذاشتن این دوره با شما همراه شود. برای کنترل علائم مختلفی مانند کاهش تهوع صبحگاهی یا آگاهی از اقدامات لازم برای ماه سوم بارداری باید تحت نظر باشید.

حواستان به سلامت روان ماه سوم بارداری هم باشد و اگر احساس می‌کنید که علامت‌هایی مانند افسردگی گریبان‌گیرتان شده‌اند، از مشاوران کمک بگیرید. مدیریت استرس و یادگرفتن راه‌ورسم مواجهه با چالش‌ها به حضور حرفه‌ای یک مشاور در کنارتان نیاز دارد. با رعایت سبک زندگی سالم مانند پرهیز از مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر، ماه سوم حاملگی را هم به‌خیر بگذرانید.

با مطالعه این راهنمای ماه سوم بارداری، اطلاعات کافی درباره بخش‌های مختلف این هفته‌های حاملگی کسب می‌کنید. برای وقت‌گرفتن از بهترین پزشکان زنان هم به سامانه دکتردکتر مراجعه کنید. در آنجا، می‌توانید متخصصان خبره را شناسایی کنید و به‌طور اینترنتی از آن‌ها وقت بگیرید.

منابع:

pregnancybirthbaby.org.au

healthline.com

momjunction.com

mustelausa.com

pampers.com

سوالات متداول راهنمای ماه سوم بارداری